Pylica węglowa płuc (anthracosis)
Pylica krzemowa płuc ( silicosis pulmonum)
Kropidlakowe zapalenie płuc (Aspergillosis pulmonum)
GRZYBICA PŁUC
-Aspergillus w normalnych warunkach jest grzybem saprofitycznym, ale w stanach obniżonej odporności powoduje grzybicę płuc
- do chorób usposabiających należą:
* AIDS
* białaczka
* ziarnica złośliwa
* gruźlica
* chłoniaki
- najczęściej grzyb umiejscawia się w płucach i powoduje martwicze zapalenie płuc
- w przypadku inwazji naczyń krwionośnych następuje rozsiew drogą krwi, szczególnie do mózgu, wywołując zgon
KROPIDLAKOWE ZAPALENIE PŁUC
etiologia: kropidlaki, bytują w glebie, wilgotnym i ciepłym otoczeniu – zboże, komposty, często ptaki są nosicielami
objawy: nie różnią się od zapalenia bakteryjnego, często towarzyszy odczyn opłucnowy i wytworzenie ropni
rozpoznanie: hodowla kropidlaka z plwociny lub wykrycie strzępków grzybni w preparacie bezpośrednim
Postacie:
- kropidlakowy grzybniak płuc
- kropidlakowe zapaleni płuc
- kropidlakowa grzybica oskrzeli
- kropidlakowe zapalenie oskrzeli
Obraz mikro:
- obserwuje się gałązkowato uformowane nitki grzybni, tworzące kuliste kolonie
Przewlekłą postacią kropidlakowego zapalenia płuc jest grzybniak. Może powstawać w jamie po gruźlicy płuca, w torbieli lub pęcherzu rozedmowym na skutek stopniowego wzrostu grzybni. Grzybniak przybiera postać okrągłego lub owalnego tworu
PYLICE PŁUC
Nienowotworowa reakcja tkanki płucnej na pyły
Pylice to zmiany w płucach wynikłe z przewlekłego wdychania pyłów stymulujących zmiany w zrębie płuca
Przyczyną jest wdychanie zanieczyszczonego pyłami organicznymi lub nieorganicznymi powietrza
W powstawaniu pylic płuc odgrywa rolę:
Ilość pyłu
Czas pobytu w miejscu zapylenia
Wielkość cząsteczek pyłu i ich kształt
Rozpuszczalność, reaktywność cząstek pyłu
Inne domieszki pyłu (szczególnie dym tytoniowy)
RODZAJE PYLIC
Mineralne
Węglowa
Berylowa
Krzemowa
Żelazowa
Azbestowa
Organiczne
Bawełniana
Korkowa
Z trzciny cukrowej
Pył węglowy jest względnie obojętny, dopiero duże ilości cząstek o wymiarach 1-5 μm ujawniają objawy kliniczne. Azbest, krzem, beryl są bardzo reaktywne wywołują zmiany włókniste w płucach przy mniejszych stężeniach.
PYLICA WĘGLOWA
Choroba ta dotyczy głównie górników. Spektrum zmian w płucach rozciąga się od pylicy węglowej, brak reakcji komórkowej, poprzez pylicę krzemowo-węglową, z nagromadzeniem makrofagów przy braku lub małej dysfunkcji płuc, do powikłanej pylicy i masywnego, postępującego włóknienia płuc.
W 90% przypadków ogranicza się do czarnego podbarwienia płytek miąższu płucnego i obładowania pyłem makrofagów, bez symptomów klinicznych. W 10% przypadków może być przyczyną zapalenia i włóknienia.
Pylica węglowa jest powszechna u górników węgla kamiennego, mieszkańców dużych aglomeracji miejskich oraz palaczy.
PATOGENEZA:
Pył węglowy jest pochłaniany podczas oddychania przez pęcherzykowe i śródmiąższowe makrofagi tkanki płucnej, które następnie są gromadzone w tkance łącznej wzdłuż naczyń limfatycznych lub skupiskach tkanki limfatycznej wokół oskrzeli. Makroskopowo pylica węglowa uwidacznia się jako śródmiąższowe agregaty ciemnego pigmentu. Przy ciągle trwającym narażeniu powstają guzki pylicze wytworzone z makrofagów przepełnionych pyłem oraz zbitych włókien kolagenu; najbardziej zajęte są płaty górne i szczyty płatów dolnych.
W następstwie zlewania się guzków pyliczych (wiele lat ekspozycji) dochodzi do postępującego masywnego włóknienia płuc.
WYRÓŻNIAMY 3 STOPNIE ZAAWANSOWANIA PYLICY WĘGLOWEJ:
Najniższy stopień: prosta pylica z rozsianymi guzkami węglowymi (1-2 cm) Zmiany zlokalizowane głównie w górnych partiach płuc.
Wyższy stopień: rozwija się po długiej ekspozycji i towarzyszą mu większe zmiany guzowate (2-10 cm) zbudowane ze zbitego kolagenu i pyłu
Zespół Caplana: pylicy towarzyszy reumatoidalne zapalenie stawów. Zmiany w płucach rozwijają się gwałtownie. Powstające guzy ulegają martwicy.
PYLICA KRZEMOWA:
Spowodowana wdychaniem krystalicznego krzemu (wynika z zawodowego narażenia pracowników kamieniołomów, piaskarzy, szlifierzy).
Najczęstszy rodzaj pylicy na całym świecie. Zazwyczaj o powolnym przebiegu. Uszkodzone przez związki krzemu makrofagi uwalniają liczne mediatory zapalenia, co prowadzi do włóknienia płuc.
W ZALEŻNOŚCI OD INTENSYWNOŚCI I EKSPOZYCJI NA KRZEM WYRÓŻNIA SIĘ:
Ostrą pylicę krzemową - rozwija się szybko w wyniku środowiskowej ekspozycji na duże stężenia krzemu. objawami są: sinica, duszności, kaszel. Histopatologicznie stwierdza się śródmiąższowe nacieki zapalne z obecnością białkowego płynu w przestrzeniach pęcherzykowych.
Przewlekła pylica krzemowa - rozwija się po przewlekłej, długotrwałej ekspozycji na krzem tworząc charakterystyczne włókniste guzki
Pylica powikłana - postępująca pylica z tendencją do zlewania się pojedynczych guzków i uszkodzenia miąższu płuca w wyniku jego włóknienia.
Pylica krzemowa a inne choroby - zwiększone ryzyko wystąpienia gruźlicy na skutek upośledzenia odporności i funkcji makrofagów. Kancerogeneza związana jest ze zdolnością tworzenia wolnych rodników
OBRAZ MAKROSKPOWY I MIKROSKOPOWY
We wczesnym okresie – ledwo wyczuwalne palpacyjnie stwardnienia w górnych płatach płuc
W guzkach pyliczych stwierdza się obecność włókien kolagenowych tworzących bezpostaciowe centrum. W mikroskopie polaryzacyjnym można zobaczyć kształt krzemu, głównie w centrum guza pyliczego.
Z postępem choroby pojedyncze guzki zlewają się ze sobą w twarde, kolagenowe blizny. Miąższ płuca może być uciśnięty lub rozciągnięty. Zmiany włókniste pojawiają się także w węzłach chłonnych wnęki opłucnej i ogniska wapnienia
Choroba znacznie upośledza funkcje płuc (duszności, nadciśnienie płucne, niedotlenienie) i ogranicza aktywność życiową pacjenta
GRUŹLICA PŁUC ( TUBERCULOSIS PULMONUM)
Należy do zapaleń przewlekłych ziarninujących, w przebiegu których tworzy się charakterystyczna dla czynnika etiologicznego ziarnina
Przyczyną u ludzi i zwierząt jest prątek gruźlicy (mycobacterium tuberculosis) typu: ludzkiego, bydlęcego lub ptasiego
Prątki dostają się do organizmu najczęściej przez drogi oddechowe (droga kropelkowa), rzadziej przez układ pokarmowy, skórę czy łożysko.
O POWSTANIU I PRZEBIEGU CHOROBY DECYDUJĄ:
Zjadliwość i ilość prątków (przebieg choroby jest cięższy im jest więcej prątków i im są bardziej zjadliwe)
Odporność organizmu – oznacza małą wrażliwość na prątki, zależy od:
Gatunku (szczury są bardziej oporne niż człowiek)
Rasy (ludzie rasy białej są bardziej oporni niż ciemnoskórzy)
Narządu (często występuje w płucach, węzłach chłonnych, nadnerczach, nerkach)
Odżywiania i warunków bytu
Odporność jest wyrazem zdolności do walki z prątkiem gruźlicy przez uwrażliwione makrofagi. Odporność jest swoista i stanowi wynik sprawnego funkcjonowania mechanizmów immunologicznych
W aspekcie gruźlicy istotne znaczenie odgrywa odporność komórkowa, powstająca w wyniku zetknięcia ustroju z żywym prątkiem gruźlicy. Objawia się to tworzeniem w miejscu wtargnięcia prątków swoistej ziarniny.
Obecność ziarniny gruźliczej jest wyrazem wytworzenia swoistej odporności komórkowej.
GRUŹLICA PIERWOTNA:
Ognisko pierwotne powstaje w ustroju, który styka się z prątkami po raz pierwszy. W dalszej fazie następuje zapalenie naczyń chłonnych i odpowiednich węzłów chłonnych.
W ognisku pierwotnym stwierdza się początkowo wysięk surowiczo-włóknikowy z niewielką liczbą komórek (faza wysiękowa), a następnie powstanie gruzełków (faza wytwórcza)
Wysięk surowiczy i gruzełki mogą ulegać serowaceniu, co stwarza zagrożenie rozsiewu patogenu. Pierwotny naciek zapalny to ognisko Ghona.
GRUŹLICA POPIERWOTNA:
Są to wszystkie zmiany gruźlicze powstające po przebyciu gruźlicy pierwotnej
Pojawia się u uprzednio uczulonego gospodarza, może nastąpić krótko po gruźlicy pierwotnej, ale znacznie częściej rozwija się po reaktywacji uśpionych ognisk pierwotnych, zwłaszcza przy osłabionej odporności.
Typowo rozwija się w szczycie jednego lub obu górnych płatów płuc
Prątki wywołują natychmiastową i silną reakcję tkankową, która prowadzi do otoczenia ogniska
Tworzenie się jam jest łatwiejsze niż w gruźlicy pierwotnej (rozsiew prątków wzdłuż dróg oddechowych)
Gruźlica wtórna powinna być zawsze brana pod uwagę u pacjentów HIV-dodatnich z objawami chorób płuc
PRZEBIEG KLINICZNY
Zlokalizowana gruźlica wtórna może przebiegać bezobjawowo
Po pewnym czasie dołączają objawy układowe (złe samopoczucie, brak łaknienia, utrata masy ciała, gorączka, nocne poty)
Wraz z postępującym zajęciem płuc wzrasta objętość plwociny (śluzowa, ropna, krwioplucie)
Inne pozaopłucnowe objawy gruźlicy, które zależą od zajętego układu narządów (np. gruźlica zapalna jajowodów- bezpłodność)
ROZPOZNANIE
Wywiad kliniczny, zmiany stwierdzone badaniem przedmiotowym i radiologicznym
Potwierdzenie obecności prątków gruźlicy (rozmaz, hodowla prątków z materiału biologicznego, PCR)