5) Bogatyriew P., Funkcje stroju ludowego na obszarze morawskosłowackim:

Analiza funkcji stroju ludowego na obszarze morawskosłowackim.

Mieszkańcy tego regionu wyraziście akcentują różne funkcje stroju ludowego.

Strój ludowy ma kilka funkcji:

- estetyczna, praktyczna, regionalna, narodowa etc.

` Strój ludowy jest pod wieloma względami przeciwieństwem odzieży podlegającej modzie.

` Jedną z głównych tendencji odzieży modnej jest szybkie zmienianie się, przy czym nowa odzież modna ma być niepodobna do poprzedniej.

` Tendencją stroju ludowego jest niezmienność, wnukowie mają nosić ten sam strój co dziadkowie

` W rzeczywistości wiadomo, że strój ludowy jest niezmienny, ale również przyjmuje pierwiastki modne

Zasadnicza różnicą między strojem ludowym a odzieżą modną jest taka: strój ludowy podlega cenzurze społeczności, ona dyktuje, co można w stroju zmienić, a czego nie można. Odzież modna zależy od woli krawców etc…

Strój świąteczny: specyficzna funkcja stroju świątecznego – odróżnia go od powszedniego.

Ma za zadanie podkreślać świąteczność danego dnia.

Są ubrania, które nosi się specjalnie do kościoła – tak jak ksiądz ubiera się inaczej by odprawić mszę, tak i wierni mają taki strój na Słowacji.

Do kościoła w specjalny sposób wiąże się chustkę na głowie etc.

Strój świąteczny ma kilka funkcji właściwych także strojowi powszedniemu: tak samo chroni przed upałem i zimnem.

` Istnieje strój obrzędowy, który zakłada się tylko przy wyjątkowych okazjach.

` Strój codzienny i świąteczny staje się obrzędowym: weselnym i pogrzebowym – jest to rodzaj przejścia.

` Strój weselny pana młodego ma kilka znaków odróżniających go od wszystkich innych uczestników wesela, znaki takie mają w stroju również druhowie pana młodego. Znaki w stroju mogą mieć kilka różnych funkcji i mogą oznaczać różne stany. Czasami jeden znak w ubraniu współwystępuje z innym – należy wtedy upewnić się, że nie wykluczają się wzajemnie.

Funkcje:

Strój codzienny: funkcja: praktyczna (ma chronić przed zimnem i upałem, stosowny przy pracach etc.), stanowa, estetyczna, przynależności regionalnej.

Strój świąteczny i uroczysty: świąteczna/uroczysta, estetyczna, obrzędowa, przynależności narodowej/regionalnej, stanowa, praktyczna.

Strój obrzędowy: obrzędowa, świąteczna, estetyczna, narodowa/regionalna przynależność, stanowa, praktyczna.

Przy przejściu stroju powszedniego w świąteczny i świątecznego w obrzędowy wraz ze słabnięciem jednych funkcji wzrasta siła innych i zjawiają się nowe.

` Strój obrzędowy nosi się raz w życiu (pan/panna młody/a).

` Strój świąteczny staje się strojem kilku szczególnych, aktywnych uczestników obrzędu; nosi się go raz w roku lub kilka razy do roku.

`Jest również tak, że specjalny strój noszą na wsi tylko ludzie pewnych zawodów (młynarze, pasterze…) we wszystkie dni świąteczne, a niekiedy w powszednie. Stroje ich są archaiczne i nie ulegają modzie tak jak inne stroje świąteczne na wsi.

Różnice stanowe: na terytorium morawskosłowackim stroje posiadają:

1. znaki różnic majątkowych (rolnicy bogatsi i biedniejsi)

2. znaki przynależności stanowej (szlachta zagrodowa i chłopi)

` Często obie cechy występują razem: szlachta jest bogatsza. Podział na szlachtę i chłopów opiera się na tradycji i jest stały. Zawsze dążono do wzajemnego odróżniania się stanów: chociażby czepiec lub kolor grzebienia.

Magiczne funkcje stroju ludowego: części stroju grają ważną rolę w obrzędach, praktykach magicznych, w lecznictwie ludowym etc. Przykład: czepiec obrzędowy.

Ciekawe magiczne czynności wykonywano także za pomocą koszul. Koszula, jako przylegająca do ciała, jest zgodnie z prawem Frazera, pośrednikiem dla siły tajemnej, która się kryje w nagim ciele. Tajemną funkcję ma także czepiec wkładany na głowę w dzień wesela.

- Na terytorium morawskosłowackim bardzo łatwo zauważyć można w stroju różnice regionalne. Dużą rolę w rozróżnieniu strojów odgrywają parafie. Funkcja regionalna przechodzi często w funkcję narodową – wtedy gry użytkownik stroju ludowego uważa swe ubranie za narodowe, za jeden ze znaków odróżniających jeden naród od drugiego.

- Utrzymanie przez chłopów swego stroju nie zawsze może być tłumaczone taniością produkcji domowej w porównaniu z odzieżą miejską. Ubiór wiejski rzadko bywa od ubrania miejskiego tańszy, a nawet przeciwnie. Wzbogacenie się kraju wpływa na to, że strój ludowy staje się bogatszy, a nie że się staje bardziej miejski. Trzeba sobie uświadomić, że niekiedy chłopi swój ludowy/stanowy strój noszą po to, by pokazać swą stanową godność, czasem nawet stanową wyższość, by pokazać, że stoją wyżej od mieszczan.

- Z funkcją regionalną ściśle łączy się funkcja stroju, która określa przynależność noszącego do określonego wyznania. Na przykład przynależność chłopów do różnych parafii, grup wyznaniowych – katolickiej i protestanckiej.

- Na funkcję stroju ludowego ma także wpływ wiek użytkownika. Starsze pokolenie często nosi ten sam strój, który w czasach jego młodości nosiła młodzież – starcy noszą ubranie, które było modne za czasów ich młodości.

- Na strój ma znaczenie również stan cywilny: dało się odróżnić mężatkę od panny (fartuszek etc). Wiązanie chustki zamężnych różni się od wiązania chustki dziewczyn – jest to znak najbardziej charakterystyczny dla stanu cywilnego. W miastach takie różnice raczej nie występują.

Erotyczna funkcja stroju ludowego: współcześnie odgrywa wielką rolę w odzieży miejskiej jak i w stroju ludowym. Funkcja estetyczna wiąże się z funkcją erotyczną.

Strój dziecięcy: funkcja praktyczna i wyznaczająca wiek.

Rozróżnienie ubrania: różne płcie, wiek. S

trój dorosłych częściej ulega modzie niż strój dziecięcy. Świadome uleganie modzie pozostaje we wzajemnym związku z dążeniem do okazania się niezacofanym, wymaga napięcia, uwagi, ukierunkowania celowego, zmusza do zauważania modnych w społeczności zjawisk.

W ubraniu dziecięcym nie zwraca się uwagi na to, czy jest modne, czy nie. Niekiedy ubiór dziecięcy bardziej podlega wpływowi odzieży miejskiej. Nie ma on także funkcji stroju regionalnego jak i ubrania modnego.

Funkcje różne: praktyczna, estetyczna i ściśle się wiążące: erotyczna, określania wieku, magiczna, społeczno-rodzinna, moralna, stroju świątecznego, obrzędową, żałobną, zawodową, stanową, wskazującą na rodzaj zatrudnienia, oznaczająca rekrutów, wyznaniową etc.

Funkcja może wiązać się z samym strojem (rzecz) albo z różnymi sferami, na które strój (znak) wskazuje. Strój ludowy jest więc czasem rzeczą, innym zaś razem znakiem.

Rzecz i znak: znak to znak właściwy, symbol, sygnał. znak tj. wskaźnik, sygnał – o pewnym stałym znaczeniu.

Zjawisko materialnej rzeczywistości (rzecz) stało się zjawiskiem rzeczywistości ideologicznej (znak). rzecz przemienia się w znak.

Aby zrozumieć funkcję społeczną stroju, należy nauczyć się czytać znaki.

Strój mający funkcję społeczno-rodzinną jest ukierunkowany tak, aby pokazać, że kobieta jest zamężna lub nie etc.

Funkcja stroju powszedniego: estetyczna – wyszycia i inne ozdoby. Często powstaje ze znoszonego stroju świątecznego, albo zawiera jego części.

W funkcjach stroju odzwierciedla się poglądy estetyczne, moralne i inne.

W stroju, którego funkcją przeważającą jest bycie strojem świątecznym, jasno wybijają się szczegóły, które akcentują tę świąteczność.

Forma stroju zależy od jego funkcji, ale i jego funkcje zależą od jego formy.

Funkcja stroju ludowego: lud określą ją jako „nasz strój” – nie oznacza to tylko funkcji regionalnej, ale jakąś specjalną, której nie można wyprowadzać z innych funkcji. Dołączony jest do tego stwierdzenia pierwiastek emocjonalny. „Nasz strój” bliski jest pojedynczemu członkowi społeczności, jak jest mu bliska sama społeczność. „Nasz strój” jest to funkcja struktury całościowej stroju plus pierwiastek emocjonalny. wypływający ze stosunku danej społeczności do stroju.

Związane z tym pojęciem są także: nasz język, nasza literatura, nasza sztuka, nasza kultura, nasz stan, nasz naród.