19.01 Islam i jego koncepcja państwa i władzy
Mahomet i kalifowie łączą władzę duchową, polityczną i wojskową, nie ma podziału stref wpływów, a co za tym idzie – problemu relacji między konkurującymi siłami w postaci papieża i cesarza
szariat prawem zarówno religijnym jak i cywilnym, a każdy akt religijny ma wymiar polityczno-społeczny (utrzymuje ład światowy)
walka z herezjami staje się sprawą polityczną, heretyk jest przeciwnikiem na arenie publicznej (sprawa Al-Halladża)
historycznie: islam rozwijał się wraz z rozwojem imperium, religia musiała być wykorzystywana do celów politycznych – dżihad wewnętrzny został skierowany na zewnątrz by zmusić żołnierzy Saladyna do walki z krzyżowcami, podczas gdy pierwotny islam był pokojowy i tolerancyjny (innowiercy w krajach podbitych przez Arabów mieli o wiele większe uprawnienia niż w średniowiecznych krajach chrześcijańskich)
rozłam na szyitów i sunnitów sprawą stricte polityczną: kwestia sukcesji po Mahomecie, rozwiązany też politycznie (walką militarną)
teoretycznie szukano władcy idealnego, łączącego przymioty ducha (sprawiedliwy, charyzmatyczny, doskonale znający nauczanie proroka) z wpływami politycznymi i talentami militarnymi, nie zapominając o związkach rodzinnych z Mahometem (konieczne przy rodowym ustroju plemion Arabskich) – z jakiś powodów nie udało się takiego znaleźć, musiano się zadowolić zestawem okrojonym, za to z dobrym pijarem:
uzasadnienie teologiczne (szyizm): rodzina Alego rządzi bo ma boski mandat
teoria idealnego kalifa (sunnizm): oparli się głównie na przestrzeganiu szariatu
w efekcie w Iranie u władzy znajdują się przywódcy religijni, a w Arabii Saudyjskiej mamy wahhabizm: doktryna prawno-religijna, restrykcyjne przestrzeganie szariatu, literalne trzymanie się Koranu, konserwatyzm (niedopuszczanie żadnych nowinek technicznych), skrajna nietolerancja religijna (zwłaszcza, że trzymając w ręku Mekkę i Medynę uważają się za strażników ortodoksji) oraz antysemityzm – w efekcie normą jest np. blokada stron internetowych sprzecznych z Koranem
fundamentalizm: reakcja na nowoczesność z jej sekularyzmem i pluralizmem religijnych, początkowo jako powrót do źródeł w obrębie protestantyzmu
po rewolucji w Iranie określenie fundamentalizm zaczęło kojarzyć się wyłącznie z f. islamskim, i to niezbyt pochlebnie (a potem mieliśmy atak na WTC i zrobiło się całkiem niewesoło)
generalnie głosił on powrót do Koranu i hadisów, niejednolity – różne partie mające różne cele: przywrócenie islamu jako religii państwowej, panarabizm, antysemityzm, nacjonalizm...
panarabizm (w praktyce połączony z panislamizmem) np. Egipt, Jemen, Syria
nacjonalizm np. Arabia Saudyjska, Iran (w Iranie, specyficzny, powołujący się na perskie korzenie)