Uniwersytet Opolski

Instytut Politologii

Nauka o polityce

I rok

Studia niestacjonarne

Opole 2008

Opinia publiczna to termin, którym określa się zbiór poglądów społeczeństwa na jakiś ważny temat, np. polityki rządu. Opinia publiczna jest więc formą wyrażania poparcia lub dezaprobaty dla rządzących i ich działań. Nie jest to więc opinia w każdej sprawie- to, iż większośc ludzi woli samochody od rowerów nie jest opinia publiczną (ale mogło by się sta gdyby państwo zakazało produkcji rowerów) najczęściej za głos opinii publicznej uznajemy stanowisko zajmowane przez większośc obywateli. Jeśli zaś żaden pogląd w danej sprawie nie zdobywa realnej większości, mówimy ,że opinia publiczna jest podzielona.

W państwach demokratycznych, gdzie los polityka jest uzależniony od poparcia społeczeństwa, odgrywa on ogromną rolę, dlatego jest ciągle badana przez wyspecjalizowane instytucje- ośrodki badań opinii publicznej. Przeprowadzone przez nie sondaże są źródłem informacji dla polityków, którzy na ich podstawie tworzą programy polityczne oraz strategie działania.

Na powstanie opinii mają wpływ różnego rodzaju elity- polityczne, gospodarcze, społeczne, intelektualne, a przede wszystkim media. Środki masowego przekazu kreują opinię publiczną chocby z tego powodu, że to od nich zależy, które spośród intelektualnych idei, politycznych czy gospodarczych pomysłów będą upowszechniane na masową skalę. W kształtowaniu opinii publicznej wielką rolę odgrywają także przywódcy opinii- ludzie zainteresowani sprawami publicznymi, uważani w swoim środowisku(rodzinnym, przyjacielskim) za autorytety w politycznych kwestiach. To od nich dowiadujemy się najczęściej, co dzieje się ważnego. Co należy o tym Myślec i dlaczego dany polityk czy komentator ma rację bądź jej nie ma.

W jaki sposób dowiadujemy się, jaka jest opinia publiczna w danej sprawie? Najczęściej opieramy się na tych sądach, które są wyrażane w mediach. Tą drogą możemy się dowiedzie, jakie tematy debaty publicznej są uznawane w tym momencie za ważne albo jakie w danej sprawie ujawniły się stanowsika. Niedobrze byłoby jednak, gdybyśmy opinie wyrażone w mediach i w mediach utożsamiali z zdaniem opinii publicznej. Więcej dowiemy się z pewnością za pomocą sondaży, choc i w tym przypadku istnieje wiele czynników wpływających na ich wiarygodnośc. Musimy tez pamiętac, że sondaż ukazuje najczęściej stan świadomości obywateli w jednym, konkretnym momencie. Na opinię publiczną ma wpływ tak wiele różnych okoliczności i zdarzeń, ze już w chwili publikacji sondażu, może on niezbyt dobrze odzwierciedla poglądy obywateli.

W Polsce do najważniejszych ośrodków badania opinii publicznej nalezą Centrum Badania Opinii Publicznej (CEBOS), Ośrodek Badania Opinii Publicznej (OBOP).

Wszyscy obywatele powinni pamiętac, że każdy swoją wypowiedzią na tematy polityczne i gospodarcze w rodzinie, w gronie znajomych bądź w miejscu pracy współtworzą opinię publiczną. Należy więc zawsze zastanowic się nad sensownością tego, co się mówi.

Władza polityczna : typy władzy:

1.racjonalny,

2.charyzmatyczny (lider objawia się nagle - Hitler, Stalin)

3.tradycyjny (system normatywny)

4.legalny(współczesna oświecona monarchia - ograniczenie woli monarchy).

Władza może mieć charakter publiczny(prezydent) i prywatny(patriarcha rodu).

Władza polityczna to system stosunków społecznych, zachodzących pomiędzy określanymi podmiotami, polegający na możliwości stosowania trwałego i instytucjonalnego przymusu w celu zmuszenia drugiej strony do określonego postępowania.

Interes polityczny: to świadome pragnienie skierowania polityki publicznej jako całości lub poszczególnych decyzji w konkretnym kierunku, postrzeganym przez zainteresowanego jako konieczny do osiągnięcia wcześniej uświadomionych celów. Interesy polityczne mogą zostać zorganizowane bądź w formie grup interesu, bądź też ruchów społeczno - politycznych, które skierowane są działanie nastawione na stworzenie konfiguracji interesów mogącej sprzyjać maksymalizacji zysków czerpanych przez zainteresowane strony.

Konflikt w polityce : walka dwóch lub więcej podmiotów, mających wzajemnie sprzeczne interesy i zmierzających do osiągnięcia pozytywnie wartościowanych dóbr materialnych i niematerialnych przez zdobycie, utrzymanie i sprawowane władzy przy jednoczesnym ograniczeniu możliwości działania. Konflikt powstaje wtedy, gdy podmioty uświadamiają sobie przyczyny ograniczeń w realizacji ich interesów i podejmą działania na likwidację tych przeszkód.

Proces polityczny to zespół zmian następujących po sobie faktów politycznych pozostających ze sobą w związku przyczynowo - skutkowym .

Na procesy polityczne, ich kształtowanie się, przebieg i skutki wywierają wpływ różne czynniki, do których możemy zaliczyć:

- osiągnięty stopień rozwoju społeczno-gospodarczego danego kraju i jego dynamikę rozwojową

- charakter współdziałania tego kraju z innymi krajami, tak w sensie ekonomicznym, jak i społeczno-politycznym

- rywalizację ekonomiczną i społeczną z innymi krajami

- program ugrupowań mających większość w parlamencie lub faktycznie sprawujących władzę w innej formie

- dojście do władzy innej partii lub grupy politycznej

- osiągnięty stopień zorganizowania społeczeństwa

Legitymizacja polityczna to ten z atrybutów władzy politycznej, który daje możliwość podejmowania decyzji wiążących daną grupę społeczną przy aprobacie jej członków.

Przez legitymizację władzy politycznej należy rozumieć wytworzenie u poddanych lub obywateli przekonania, że ci co rządzą są do tego uprawnieni, a sposoby sprawowania władzy są prawowite.

Legitymizacja polega na czynnym i dobrowolnym przyzwoleniu, wykluczającym przemoc i strach.

Przywództwo polityczne to typ sprawowania władzy politycznej oparty na posiadanych przez określoną osobę umiejętności przekonania potencjalnych przeciwników o wspólnocie celu, wspólnych wartościach i aspiracjach.

To osoba (czasami grupa osób), która dzięki swoim zdolnościom kierowniczym wywiera zdecydowany wpływ na działalność struktur politycznych (np. państwo, partie polityczne, związki zawodowe) i zachowania zbiorowości społecznej.

Współcześnie wyróżnia się 3 typy przywództwa politycznego:
1. rutynowe

2. integrujące

3. promocyjne

Elita polityczna - to grupa ludzi, która z racji piastowania określonych urzędów czy zajmowania stanowisk w organizacjach pozapaństwowych dąży do zapewnienia sobie regularnego i znaczącego wpływu na politykę.

Kryterium wyróżnienia rodzajów elit:

1. Elita sfragmentaryzowana

2. Elita zunifikowana

3. Elita ideologicznie zunifikowana

Zachowania polityczne- każda dająca się zaobserwować reakcja ludzi na bodźce płynące z otoczenia związane z różnymi przejawami życia politycznego.

Przykładami zachowania politycznego są m.in. udział bądź powstrzymywanie się od głosowania w wyborach, publiczne manifestowanie poparcia dla określonego programu politycznego, zabieranie głosu w dyskusji politycznej, uczestnictwo w demonstracjach lub strajkach itp.

W państwie demokratycznym najbardziej cenione są zachowania polityczne oparte na aktywnym, świadomym i odpowiedzialnym udziale obywateli w życiu politycznym zachowania o charakterze konsensualnym i konformistycznym.

Działania polityczne to podejmowanie i realizacja decyzji politycznych, poprzez zorganizowane podmioty, wynikiem czego jest powstawanie określonych faktów politycznych i kształtowanie się określonych procesów politycznych. Jest to forma zachowań politycznych. Cechą działań politycznych jest to, iż mogą one przybierać zarówno formę bezpośrednią, jak i pośrednią. Przykładem działania bezpośredniego są wybory prezydenckie. Przykładem działania pośredniego jest zaś stopniowy odpływ ludności ze wsi do miast.

Decyzja polityczna to świadomy i ukierunkowany akt nielosowego, nieprzypadkowego wyboru jednego działania ze zbioru działań politycznych lub powstrzymania się od działania.

Proces decyzyjny to postępowanie jednostki lub grupy mające doprowadzić do dokonania wyboru celu działania lub środków jego realizacji. Możemy wyróżnić proces decyzyjny sformalizowany, którego wszystkie fazy postępowania określone są przez reguły prawne, oraz proces decyzyjny niesformalizowany, gdy jedyną regułą jest wskazanie podmiotu podejmującego decyzję.

Determinanty polityki. Polityka jako zjawisko społeczne jest otoczona różnorodnymi elementami, które wywierają na nią mniejszy lub większy wpływ. Do najważniejszych elementów, oddziałujących na sferę polityki można zaliczyć: 1) ideologię; 2) ekonomikę; 3) prawo; 4) moralność; 5) kulturę. Najbardziej znaczący wpływ na politykę ma kultura polityczna.

Aksjologiczne elementy polityki

Wartości polityczne są podstawą ocen politycznych.

Wartość to stosunek do różnorodnych dóbr zaspakajających społeczne potrzeby: bytowe (materialne), jak i duchowe (w tym kulturalne), związane ściśle z interesem jako uświadamianą potrzebą.

Ze względu na zasięg wartości można podzielić na:

• indywidualne- (na poziomie mikro) kształtują stosunek człowieka do rzeczywistości

• wartości grupowe- (na poziomie mezo) wiążą się bezpośrednio z z potrzebami tej grupy

• wartości ogólnospołeczne (na poziomie makro)

Wartości polityczne można wyodrębnić w powyższych kategoriach wartości społecznych:

• w skali makro- wartości wywiedzione z Konstytucji (ustawy zasadniczej państwa)

• w skali mezo- np. wartość pluralizmu odniesiona do bardziej ogólnej wartości, jaką jest demokracja

• w skali mikro- wolność osobista, ład polityczny

Koncepcje klasyfikacji systemów politycznych. System to najogólniej każdy skoordynowany wewnętrznie i wykazujący określoną strukturę zbiór elementów. Strukturę można określić jako ogół związków między elementami uwarunkowanych przynależnością danych elementów do tego systemu. Możemy wyróżnić trzy charakterystyczne koncepcje:

1) Koncepcja instytucjonalna - system polityczny to całokształt działających instytucji politycznych oraz stosunków między nimi, a także zasad działania i stosunków normatywnych na podstawie, których one działają

2) Koncepcja behawiorystyczno-funkcjonalna - system polityczny określany jest jako zachodzący w obrębie poszczególnych wspólnot dynamiczny proces społeczny, którego istotą jest przetwarzanie impulsów społecznych w decyzje i działania polityczne.

3) Koncepcja systemowa - istotne są tu relacje między systemem a jego otoczeniem, sprowadza się je do 3 etapów: ”wejścia”, przetworzenia, „wyjścia”. „Wejścia” i „wyjścia” są relacjami między systemem a otoczeniem przetworzenie zaś jest procesem wewnętrznym.

---