WYŻSZA SZKOŁA ZARZĄDZANIA I BANKOWOŚCI W POZNANIU- FILIA WE WROCŁAWIU
________________________________________________________
Rok I, semestr I, studia niestacjonarne-kierunek Politologia
Temat pracy: Koncepcja „demokracji dialogowej” A. Giddensa
Opracowała: Katarzyna Wil
Wrocław 2010
Zanim zacznę swoje rozważania na temat „demokracji dialogowej”, chciałabym wyjaśnic samą istotę demokracji.
Demokracja jest terminem wprowadzonym w starożytności prawdopodobnie przez greckich sofistów, upowszechniony przez Demokryta z Abdery, potem przez krytyków demokracji ateńskiej: Platona i Arystotelesa. Obecnie termin demokracja jest używany w 4 znaczeniach: 1) władza ludu, narodu, społeczeństwa; 2) forma ustroju politycznego państwa, w którym uznaje się wolę większości obywateli jako źródło władzy i przyznaje się im prawa i wolności polityczne gwarantujące sprawowanie tej władzy; 3) synonim samych praw i wolności politycznych, których podstawą jest równość obywateli wobec prawa oraz równość ich szans i możliwości; 4) ustrój społeczno-gospodarczy zapewniający powszechny równy udział obywateli we własności i zarządzaniu narodowym majątkiem produkcyjnym, dostęp do dóbr kultury, oświaty i ochrony zdrowia; jest to tzw. demokracja społeczna i ekonomiczna, na której znaczenie kładą nacisk różne odmiany ruchów i ideologii lewicowych, np. socjalistyczne. Stosując kryterium zakresu udziału obywateli w wykonywaniu władzy, rozróżnia się demokrację pośrednią i demokrację bezpośrednią. Demokracja pośrednia (demokracja przedstawicielska) jest dominującym systemem władzy w państwie współczesnym, opiera się na periodycznej wymianie przynajmniej części członków politycznego aparatu państwowego, głównie w formie wyborów powszechnych do parlamentu; system ten polega raczej na kontroli działania aparatu państwowego przez obywateli niż na faktycznym i stałym braniu przez nich udziału w podejmowaniu decyzji państwowych; w większości państw jest to zdeterminowane wielkością ich obszaru i liczbą ludności; uzupełniająco występują w nich instytucje demokracji bezpośredniej, np. referendum. Demokracja bezpośrednia polega na bezpośrednim podejmowaniu decyzji państwowych przez ogół obywateli; do aparatu państwowego należy przygotowanie projektów decyzji o znaczeniu zasadniczym i podejmowanie decyzji wykonawczych lub o charakterze technicznym; demokracja bezpośrednia jest swoistym ideałem demokracji, trudnym do zrealizowania w państwach większych, toteż występuje w ograniczonym zakresie (np. w Szwajcarii); jest także znana w innych krajach, głównie w formie referendum. Zarówno w demokracji pośredniej, jak i bezpośredniej, władze są powoływane na określony czas, decyduje większość głosów, ale prawa mniejszości muszą być przestrzegane i opozycja polityczna może legalnie działać; najwyższym organem władzy ustawodawczej jest parlament, który ma prawo do krytyki rządu, a w systemie parlamentarno-gabinetowym może rząd odwołać; w demokracji ważnym czynnikiem jest niezależne od rządu sądownictwo, istnienie partii politycznych, które zmieniają się u władzy. We współczesnej teorii demokracji pojawia się koncepcja demokracji jako współzawodnictwa i wymiany elit władzy; obywatele wpływają na politykę przez wybór określonej elity (przywódców i programu). W kategoriach teorii suwerenności demokracja odpowiada zasada suwerenności ludu lub narodu, określa ona lud czy naród jako jedyny podmiot władzy państwowej sprawowanej bezpośrednio lub przez przedstawicieli. W historycznym rozwoju demokracja ukształtowała się w starożytności (demokracja antyczna) w licznych greckich miastach-państwach oraz w pewnym okresie w republikańskim Rzymie; wzorcowym przykładem demokracji był ustrój Aten w V w. p.n.e. W średniowieczu elementy demokracji pojawiły się w ustroju niektórych miast (np. włoskich republik miejskich) jako wyraz uniezależnienia się od feudalnych możnowładców — świeckich i duchownych; od późnego średniowiecza, a następnie w okresie odrodzenia rozwijała się forma przedstawicielska jako wyraz woli narodu w Anglii, Polsce i niektórych innych krajach, stanowiąc jednak wyjątek w stosunku do panującego w większości państw absolutyzmu monarszego. W demokracji szlacheckiej w Polsce w XV i XVI w. suwerenem był stan szlachecki, realizujący swe władztwo polityczne w ramach monarchii przez sejmiki oraz sejm i korzystający z szerokich przywilejów i swobód politycznych; ustrój, w związku z przerostem swobód i rozwarstwieniem ekonomicznym społeczeństwa, stopniowo przybierał formę oligarchii magnackiej. Rozwój ustrojów demokratycznych na świecie był spowodowany skutkami rewolucji angielskiej w XVII w., powstaniem Stanów Zjednoczonych oraz rewolucją francuską 1789–99. Ideowo proces ten był związany z upowszechnieniem idei oświeceniowych oraz ugruntowaniem się liberalizmu politycznego i ekonomicznego; w dziedzinie prawodawstwa decydujące znaczenie miały: stworzenie konstytucji pisanej, reforma prawa wyborczego, polegająca m.in. na zniesieniu wyborczych cenzusów; otworzyły one drogę do dominacji form demokratycznych, tworząc wzorzec państwa nowoczesnego, w którym prawo nie jest narzędziem przemocy, ale chroni obywatela przed przemocą państwa. Obecnie wzorzec ten jest powszechnie akceptowany, co nie oznacza istnienia wielu wyjątków. Pełnej i rzeczywistej realizacji demokracji w danym państwie sprzyja istnienie licznej klasy średniej oraz rozwinięta, ustabilizowana gospodarka i oświata1.
Demokrację dialogową postrzegac można jako postępującą w czterech powiązanych ze sobą obszarach- to, co się dzieje w każdym z nich, reaguje z kolei na formalną politykę (i często stwarza dla niej nowe problemy). W każdym z tych wypadków możemy mówic jedynie i tendencjach demokratyzacyjnych, budzących możliwości odnowienia radykalizmu politycznego, ale także otoczonych przez zasadnicze dylematy, trudności i sprzeczne tendencje. pierwszy jest obszar życia prywatnego, podlegającego dziś wielu przemianom zachodzącym wskutek wspomnianych już powodów. Oderwanie od tradycji i poszerzona refleksyjnośc zmieniają istniejący wcześniej charakter małżeństwa, płciowości, przyjaźni, relacji między rodzicami i dziecmi oraz więzi pokrewieństwa. W życiu prywatnym im bardziej rozwija się społeczeństwo post-tradycyjne, tym większa jest dążnośc do tego, co można by nazwac czystym związkiem w relacjach seksualnych, małżeństwie i rodzinie. Czysty związek należy rozumiec jako typ idealny w sensie socjologicznym. Jest to przypadek graniczny, do którego dążą rzeczywiste relacje społeczne, a nie pełny opis jakiegoś konkretnego kontekstu działania. Czysty związek zakłada się i podtrzymuje dla niego samego- dla nagrody, jaką może nam przynieśc związanie się z innym czy z innymi. Tworzenie czystych związków i zapewnienie ich trwania polega w immanentny sposób na czynnym zaufaniu. W różnych sferach życia intymnego poznanie i wspólne życie z innym człowiekiem zależy od przypisania mu integralności. Związek zależy od tego, kim „jest” ten inny jako osoba, a nie od konkretnej roli społecznej ani od tego, co ta druga jednostka „robi” w życiu. I tak, małżeństwo było dawniej- i oczywiście w wielu konkretnych wypadkach jest nadal- zazębianiem się ról. To, co robili mężczyźni, różniło się od tego, co robiły kobiety, tak że małżeństwo istotnie było podziałem pracy. Małżeństwo często bywało układane, nie zaś inicjowane i podtrzymywane przez zainteresowane jednostki. Małżeństwo bardziej przypominało stan natury. W ciągu minionego półwiecza- zwłaszcza w krajach zachodnich, a do pewnego stopnia na całym świecie- małżeństwo doznało zasadniczych zmian. Jest ono, przynajmniej z zasady, spotkaniem równorzędnych partnerów, a nie związkiem patriarchalnym. Jest więzią emocjonalną, wytworzoną i podtrzymywana na podstawie wzajemnej atrakcyjności, pociągu seksualnego i uczuc, a nie z przyczyn ekonomicznych. Musi też być czynnie „wcielane w życie” przez oboje małżonków. Im bardziej małżeństwo zmierza ku czystemu związkowi, tym bardziej staje się jego publicznym symbolem. Nie można powiedziec, że małżeństwo jest wówczas nieistotne, jego symboliczny charakter może być społecznie ważny i ma ono prawnie wiążącą formę. Jednakże jego „powodzenie” zaczyna coraz bardziej zależec od kryteriów, które są takie same dla osób żyjących razem, ale nie w związku małżeńskim- to jest od ich dopasowania w ramach wzajemnie satysfakcjonującego związku. Gdy małżeństwo zostaje wyżute z jego tradycyjnej treści, to samo staje się z życiem płciowym. W posttradycyjnym porządku seksualnośc staje się „plastyczna”; w rezultacie samemu trzeba decydowac o swej seksualności, a heteroseksualnośc już nie jest danym z góry „naturalnym standardem”. Dynamika związków seksualnych pomiędzy osobami tej samej płci może pod pewnymi względami różnic się od heteroseksualnej, ale w przeważającej mierze opierają się one na tych samych mechanizmach emocjonalnych. Czy w małżeństwie, czy innych obszarach życia osobistego, przetrwanie czystego związku zależy od „otwarcia się” na innego- od poznawczej i uczuciowej komunikacji. Jednostki muszą coś z siebie „dawac”, żeby związek przetrwał. Takie dawanie jest jednocześnie sposobem wzbudzania czynnego zaufania. Żeby otworzyc się na inną osobę, trzeba znac siebie. Refleksyjnośc jaźni- pozostawanie w kontakcie z własnymi emocjami- to warunek stworzenia udanego związku z innymi. Czysty związek zakłada siłą rzeczy dialog. Jest to związek podtrzymywany przez otwartą dyskusję „o sprawach polityki”, sprawach wzajemnego zaangażowania i odpowiedzialności. Stąd też występuje ścisła więź między czystym związkiem a demokracją dialogową. Dialog między jednostkami podchodzącymi do siebie wzajemnie jak do równych siebie jest cechą transakcyjną, kluczową dla ich wzajemności. Godne uwagi są analogie miedzy tym, jak wyglądają udane związki wg literatury z zakresu terapii małżeńskiej i seksuologii a formalnymi mechanizmami demokracji politycznej. Jedne i drugie zależą od tego, co David Held nazywa zasadą autonomii. W szeroko rozumianej polityce albo w związkach jednostka musi mieć autonomię psychiczną i materialną, niezbędną dla efektywnego porozumienia się z innymi. Dialog- wolny od przymusu i wypełniający „przestrzeń publiczną”- w obu tych wypadkach jest środkiem nie tylko rozwiązywania sporów, ale i budowania atmosfery wzajemnej tolerancji. Znaczy to, że same ramy systemu demokratycznego-albo związku-są otwarte na „publiczną” dyskusję.
http://encyklopedia.pwn.pl↩