Podstawy, metody i zasady szacowania wartości lasu i szacowania strat w drzewostanie

Metody wyceny wartości drzewostanów

W ekonomice leśnictwa wyróżnia się 3 grupy metod szacowania wartości drzewostanów:

1. Metody statyczne

2. Metody empiryczne

3. Metody tablicowe

1. Statyczne metody (nazwa ta pochodzi od statyki leśnej, czyli nauki o wycenianiu wartości lasu, jego części składowych oraz o określaniu rentowności gospodarstwa leśnego). Statyka leśna opiera się na założeniach teorii lasu normalnego.

Las normalny – to pewien modelowy las (teoretyczny) o modelowej strukturze i budowie. U podstaw lasu normalnego było założenie o normalnym ustosunkowaniu powierzchni klas wieku, a tym samym normalnym przyroście, normalnym zapasie, normalnym etacie i normalnym rozmiarze użytkowania lasu. Las normalny miał gwarantować trwałość, ciągłość i równomierność użytkowania lasu, a tym samym trwałość, ciągłość i równomierność dochodów z gospodarstwa leśnego. Statycy zakładali stałość zewnętrznych warunków gospodarowania, w tym szczególnie stałość wartości pieniądza, przez całą kolej rębu (100 lat). Zakładali zatem pewnie statyczny, niezmienny obraz gospodarstwa leśnego. Teoria lasu normalnego przyczyniła się do powstawania monokultur jednogatunkowych i jednowiekowych sosny na niżu i świerka w górach – w Europie. Twórcami tego modelu byli Hundeshagen i Heyer.

Model ten pozwalał wyliczyć dochody z gospodarstwa w przód, w dowolnym okresie.

W okresie statyki leśnej wypracowano 2 grupy metod szacowania wartości lasu:

• Oparte na rachunku procentowym

• Oparte na rachunku rentowym

Szacowanie wartości lasu na podstawie rachunku procentowego

U podstaw rachunku procentowego legło założenie, że las traktowany jest jak kapitał (pieniądz), jak gdyby oddany do banku, od którego corocznie przyrastają dodatkowe wartości zwane odsetkami. Wyróżnia się dwie odmiany rachunku procentowego, a mianowicie procent prosty i procent składany (złożony).

Szacowanie wartości lasu w oparciu o rachunek procentu prostego

Jeżeli nasz las (kapitał) zostaje oddany do banku, na odpowiednią liczbę lat, przy danej stałej stopie procentowej, to odsetki od tego kapitału wynoszą:

dn=Ko*0,0p*n

dn – odsetki

Ko– kapitał początkowy

p – przyjęta stopa procentowa

n – liczba lat

Podstawowe znaczenie w tym rachunku miało poprawne określenie stopy procentowej. Stopę procentową określono z proporcji:

$\frac{r}{\text{Ko}}$=$\frac{p}{100}$ stąd $\frac{r}{\text{Ko}}$=0,0p

r – renta (dochód) z lasów

Końcowa wartość lasu (kapitału) równa jest jego wartości początkowej oraz odsetkom które z czasem przyrosły, co można zapisać:

Kk=Ko+dn=Ko+Ko*0,0p*n=Ko(1+0,0p*n)

Znając końcową wartość kapitału (lasu) można obliczyć jego wartość początkową:

Ko=Kk*$\frac{1}{1 + 0,0p*n}$=$\frac{\text{Kk}}{1 + 0,0p*n}$

Szacowanie wartości lasu w oparciu o rachunek procentu składanego

Szacowani wartości przy pomocy procentu prostego zostało szybko zaniechane ze względu na fakt, że rachunek ten dawał niskie wartości. U podstaw rachunkowych procentu złożonego było założenie że: „ jeżeli nasz las zostaje oddany do banku na zasadzie procentu składanego, to kapitał ten corocznie przyrasta o wartość odsetek, nie tylko od kapitału początkowego. Wzór na końcową wartość lasu jest następujący:

Kk=Ko*1,0pⁿ

Dowód:

Po 1. roku $\frac{\text{Kk}}{\text{Ko}} = \frac{100 + p}{100} = 1,0p$ stąd Kk=Ko*1,0p

Po 2. roku Kk=Ko*1,0p*1,0p=Ko*1,0p²

Po n latach Kk=Ko*1,0p² Ko=Kk*$\frac{1}{1,0p^{n}}$

Odsetki przy tym rachunku rosną w postępie geometrycznym, co oznacza że im dłuższy okres naliczania, tym te odsetki szybciej rosną, czyli między 10 – 11 są niższe niż 20 – 21.

Przy procencie prostym odsetki przez całą kolej rębu są równe co do wartości.

Znając ojcową wartość lasu (kapitału) i początkową można obliczyć odsetki:

Dn=Kk-Ko=Ko*1,0pⁿ-Ko=Ko(1,0pⁿ-1)

Znając odsetki można obliczyć wartość kapitału który te odsetki dają:

Ko=$\frac{\text{Dn}}{1,0pn - 1}$ lub Ko=Dn*$\frac{1}{1,0\text{pn} - 1}$

Równanie na końcową wartość lasu o postaci Kk= Ko*1,0pⁿ nazwano równaniem prolongowania, zaś sam współczynnik 1,0pⁿ nazwano współczynnikiem prolongowania. Natomiast formułę na początkową wartość lasu Ko=Kk*$\frac{1}{1,0p^{n}}$ nazwano równaniem dyskontowania, zaś sam współczynnik $\frac{1}{1,0p^{n}}$ współczynnikiem dyskontowania.

Współczynnik prolongowania , dyskontowania, jak i wartość odsetek zestawiane były w odpowiednich tabelach w celu ułatwienia szacowania wartości drzewostanów.

Szacowanie wartości lasu na podstawie rachunku rentowego

Renta jest to dochód czysty z lasu, który w różnych wysokościach i w różnych odstępach czasu wpływała do kasy nadleśnictwa. Ze względu na częstość wpływu kwot do kasy nadleśnictwa wyróżniono renty roczne i renty okresowe.

Ze względu na fakt jak długo, przez ile lat te renty wpływały do kasy nadleśnictwa, wyróżniono renty wieczne i renty skończone.

W związku z powyższym, jest szereg odmian rent i rachunku rentowego w zakresie szacowania wartości (rentowności) lasu.

W zakresie szacowania wartości lasu wyodrębniono 2 metody rachunku rentowego, a mianowicie metoda renty leśnej zwana metodą pośrednią, oraz metoda renty gruntowej zwana metodą bezpośrednią lub metodą składnikową.