Kość, tkanka kostna (łac. textus osseus, os- kość) – rodzaj tkanki łącznej, która jest tkanką podporową.

Z kości zbudowany jest szkielet organizmu (układ kostny).

Tkanka kostna składa się z komórek (osteocytów, osteoblastów, osteoklastów) oraz substancji zewnątrzkomórkowej, która składa się z kolei z części organicznej – włókien kolagenu i innych białek oraz mineralnej (związki wapnia, magnezu i fosforu – głównie hydroksyapatyt). Nauką zajmującą się kośćmi jest osteologia.

Budowa

Chemicznie kość zbudowana z materiałów kompozytowych, czyli ze składników organicznych tworzących osseinę, dzięki której kość jest sprężysta, oraz składników nieorganicznych, czyli soli wapnia i fosforu (dwuhydroksyapatytów), dzięki którym kość jest twarda. Histologicznie kość jest narządem złożonym z wielu różnych tkanek. Głównym składnikiem jest tkanka kostna (zespół komórek kostnych i substancji międzykomórkowej), ale zawiera ona także tkankę tłuszczową, krwiotwórczą, chrzęstną i inne. Każda kość pokryta jest okostną, a powierzchnie kości przylegające do siebie w obrębie stawu pokrywa chrząstka stawowa. Część zewnętrzną kości stanowi istota zbita, wewnętrzną zaś istota gąbczasta. Ze względu na kształt kości dzieli się na długie, krótkie, płaskie i różnokształtne.

Kość długa (np. udowa, piszczelowa, ramienna) składa się z trzonu i dwóch końców zwanych nasadami. Na nasadach występują powierzchnie stawowe pokryte chrząstką. Wewnątrz trzonu kości długiej jest jama szpikowa wypełniona szpikiem kostnym odpowiedzialnym za produkcję krwinek. Kości krótkie (np. nadgarstka i stępu) są różnokształtne. Przykładami kości płaskich są: łopatka, mostek i kości sklepienia czaszki. Wyróżnia się także kości zawierające przestrzenie wypełnione powietrzem tzw. kości pneumatyczne (np. kość klinowa, czołowa, sitowa).

Kości powstają w procesie kostnienia, który zaczyna się w życiu płodowym, a kończy się po osiągnięciu przez organizm dojrzałości. U człowieka następuje to po 20 roku życia. Kości mają zdolności regeneracyjne, które zmieniają się z wiekiem. U zdrowych, młodych ludzi do 30 roku życia kości są mocne, zawierają dużo składników mineralnych, po 45 roku życia mogą stawać się kruche (dlatego częściej dochodzi do złamań), a ze względu na zakończony proces wzrostu występują trudności w wytworzeniu zrostu z czym np. nie ma problemu u dzieci, kiedy w nasadach kości zachodzi czynny proces wzrostowy.

Funkcje

Podstawowymi funkcjami kości są:

-ochrona narządów głębiej leżących (szkielet kostny) – czaszka, klatka piersiowa, miednica,

-bierny narząd ruchu – wsparcie dla mięśni – kości kończyn i obręczy: barkowej i miednicznej,

-jako magazyn jonów wapniowych i fosforanowych w ustroju i udział w homeostazie,

-pośrednio krwiotwórcza (w kościach znajduje się szpik kostny).

Kościec

Kości połączone stawami i więzadłami tworzą kościec (szkielet), który dzieli się na następujące części:

-kości czaszki,

-kości tułowia (kręgosłup i kości klatki piersiowej),

-kości kończyny górnej,

-kości kończyny dolnej.

Kości można podzielić na:

długie: np. udowa, kość ramienna,

płaskie: np. łopatka, mostek,

różnokształtne: np. kręgi,

krótkie: np. kość nadgarstka, kość stępu,

pneumatyczne (wypełnione powietrzem): np. kość klinowa, kość sitowa, kości czaszki.

Pełniejszy podział kości , w oparciu o ich rozwój, budowę i czynności, dzieli je na:

-kości rurowate (powstające w wyniku kostnienia chrzęstnego), kości mające kształt rur (długich lub krótkich) zbudowanych z istoty zbitej i gąbczastej, wypełnione są szpikiem kostnym; spełniają funkcję podporową, krwiotwórczą i obronną

-kości gąbczaste (powstające w wyniku kostnienia chrzęstnego), zbudowane są z istoty gąbczastej pokrytej istotą zbitą oraz trzeszczki, dzielą się na długie (np. żebra, mostek) i krótkie (np. kręgi), pełnią funkcję krwiotwórczą, stanowią miejsce początku i przyczepu mięśni

-kości płaskie (powstają przez kostnienie chrzęstne lub łącznotkankowe), są zbudowane z istoty gąbczastej lub zbitej, pełnią funkcję osłaniającą i krwiotwórczą.

Wzrost kości

okres wzrostu szkieletu kostnego trwa do 25 roku życia i charakteryzuje się stałym przyrostem masy kostnej. Przyrost tkanki kostnej jest stymulowany hormonalnie poprzez; hormon wzrostu, żeńskie i męskie hormony płciowe (estrogeny, testosteron), hormony tarczycy i kalcytoninę.

Sposób wzrastania kości uzależniony jest od typu kości.

Wzrost kości kończyn na długość odbywa się poprzez rozplem komórek chrzęstnych znajdujących się w okolicy chrząstki nasadowej (struktura położona między trzonem kości a jej nasadą). Namnażające się komórki przechodzą szereg przemian w wyniku których powstaje tkanka kostna. W momencie zakończenia procesu wzrastania kości na długość chrząstka nasadowa ulega przekształceniu w kość. Na tempo wzrostu kości mają wpływ różne czynniki; dziedziczne, hormonalne, odżywcze oraz mechaniczne.

Wzrost kości odbywający się na grubość następuje poprzez odkładanie się kolejnych warstw kości od okostnej oraz poprzez przebudowę wewnętrznej struktury kostnej.

Kości płaskie np. kości czaszki wzrastają inaczej niż kości długie. Do powiększenia kości dochodzi w wyniku promienistego odkładania komórek kościotwórczych (osteoblastów) na powierzchni kości.

21. KOŚCI KOŃCZYNY DOLNEJ (str.39)

KOŚCI CZĘŚCI WOLNEJ KOŃCZYNY DOLNEJ: udo, podudzie (goleń), stopa

Udo – tylko jedna kość – udowa(femur); długa, ma trzon i 2 końce (bliższy i dalszy); kresa chropawa – leży na tylnej powierzchni trzonu; jej wargi (przyśrodkowa i boczna) rozchodzą się ku dołowi ograniczając powierzchnię podkolanową. Na końcu bliższym są: głowa, szyjka, krętarz większy, krętarz mniejszy. Na końcu dalszym: kłykcie(przysrodkowy i boczny) i dół międzykłykciowy pomiędzy nimi, z tylu. Na powierzchni przedniej pomiędzy kłykciami – powierzchnia Rzepkowa. Rzepka (patelka) – największa z trzeszczek, zajmuje miejsce do przodu od końca dalszego k. udowej. Bierze udział w tworzeniu panewki stawu kolanowego.

Golenie (crus) – piszczel (przyśrodkowo) i strzałka (bocznie);

* kość piszczelowa (tibia) – trzon (powierzchnie: przyśrodkowa, boczna, tylna połączone 3 brzegami przednim, przyśrodkowym i bocznym międzykostnym) i 2 końce (bliższy – górny i dalszy – dolny); na końcu bliższym znajdują się kłykcie boczny i przyśrodkowy, na nich leżą powierzchnie stawowe. Pomiędzy kłykciami – wyniosłość międzykłykciowa, do przodu i tyłu której leżą pola międzykłykciowe przednie i tylne. Na kłykciu bocznym – powierzchnia stawowa strzałkowa. Kostka przyśrodkowa – znajduje się po stronie przyśrodkowej końca dalszego piszczeli; powierzchnia stawowa dolna – na str. dolnej; wcięcie strzałkowe – po str. bocznej.

* strzałka (fibula) – kość długa; ma trzon i 2 końce (bliższy i dalszy); na trzonie 3 powierzchnie: przyśrodkowa, boczna i tylna, które łączą się z brzegami przednim, bocznym i przyśrodkowym – międzykostnym. Koniec bliższy tworzy głowę strzałki, koniec dalszy kostkę boczną.

21. KOŚCI KOŃCZYNY GÓRNEJ (str. 29)

KOŚCI CZĘŚCI WOLNEJ KOŃCZYNY GÓRNEJ: ramię, przedramię i ręka.

Ramię (brachium) – kość ramienna (humerus); długa ma trzon i 2 końce. Na końcu górnym(bliższym) jest głowa k. ramiennej, oddzielona szyjką anatomiczną od guzka mniejszego i większego, pod którymi znajduje się szyjka chirurgiczna. Na trzonie powierzchnie przednia przyśrodkowa, przednia boczna i tylna, łączące się brzegami przyśrodkowym, bocznym i przednim. Koniec dolny ( dalszy) stanowi kłykieć k. ramiennej, po obu jego stronach leżą 2 nadkłykcie (przyśrodkowy i boczny). Po str tylnej jest dół wyrostka łokciowego, po przedniej – bloczek k. ramiennej, nad nim dół dziobiasty i główka k. ramiennej, nad nią dół promieniowy.

Przedramię (antebrachium):

*k. promieniowa (radius) - położona bocznie; k. długa, trzon i 2 końce. Na trzonie powierzchnie: przednia, tylna i boczna, łącza się brzegami przednim , tylnym i przysrodkowym (międzykostnym) Na końcu górnym (bliższym) - głowa kości promieniowej a na niej 2 powierzchnie stawowe: obwód stawowy i dołek głowy. Pomiędzy końcem bliższym i trzonem leży szyjka k. promieniowej. Na końcu dalszym są powierzchnia stawowa nadgarstkowa i wcięcie łokciowe.

*k. łokciowa (ulna) – długa, trzon i 2 końce. Na trzonie 3 powierzchnie. Łączą się 3 brzegami. Na końcu bliższym wcięcie promieniowe i wyrostki łokciowy i dziobiasty, miedzy nimi wcięcie bloczkowe. Na końcu dalszym głowa k. łokciowej wraz z obwodem stawowym. Miedzy brzegami międzykostnymi kości przedramienia leży błona międzykostna – miejsce przyczepu mięśni, zapobiega podłużnemu przesuwaniu się kk. przedramienia względem siebie.

21. KOŚCI OBRĘCZY KOŃCZYNY DOLNEJ (str. 37)

Obręcz kończyny dolnej stanowi kość miedniczna (os coxae) – kościozrost k. biodrowej, kulszowej i łonowej. Trzony tych kości tworzą panewkę kości miednicznej, na której leży powierzchnia księżycowata.

Kość biodrowa (os ilium) składa się z trzonu i talerza, między nimi granicę stanowi kresa łukowata. Trzon kości wytwarza górny odcinek panewki (ok. 2/5). Talerz ma 2 powierzchnie: zewnętrzną – pośladkową i wewnętrzną – krzyżowo –miedniczną. Po str. wewnętrznej talerza znajdują się: powierzchnia uchowata, guzowatość biodrowa i dół biodrowy. Po stronie zewnętrznej: kresy pośladkowe (miejsce przyczepu mm. pośladkowych). Grzebień biodrowy – górna cz. talerza, na nim z przodu znajdują się kolce biodrowe: przedni górny i dolny a od tyłu tylny górny i dolny. Poniżej nich leży wcięcie kulszowe większe oddzielające kość biodrową od kulszowej.

Kość kulszowa – składa się z trzonu i gałęzi. Trzon tworzy tylny odcinek panewki (ok. 2/5). Leży tu kolec kulszowy, a ku dołowi od niego wcięcie kulszowe mniejsze oddzielające go od guza kulszowego.

Kość łonowa (os pubis) – trzon i 2 gałęzie (górna i dolna); trzon (tworzy 1/5 panewki k. miednicznej) przy połączeniu z k. biodrową wytwarza wyniosłość biodrowo – łonową. Na gałęzi górnej grzebień kości łonowej – ku tyłowi przedłuża się w kresę łukowatą, tworząc wraz z nią kresę graniczną oddzielającą miednicę większą od miednicy mniejszej. W miejscu połączenia gał. górnej i dolnej k. łonowej znajduje się powierzchnia spojeniowa.

21. KOŚCI OBRĘCZY KOŃCZYNY GÓRNEJ

Obojczyk (clavicula) – kość dluga, kształtu litesy S; składa się z cz. środkowej – trzonu oraz 2 końców: przysrodkowego – mostkowego i bocznego – barkowego, na których leżą powierzchnie stawowe.

Łopatka (scapula) – kość płaska. Wyróżnia się z niej powierzchnię przednią – żebrową (jej zagłębienie to dół podłopatkowy oraz powierzchnię grzbietową podzieloną grzebieniem łopatki na dół nadgrzebieniowy i podgrzebieniowy. Do boku grzebień łopatki przedłuża się w wyrostek barkowy. Łopatka ma brzegi boczny przyśrodkowy i górny łączące się ze sobą kątami: górnym, dolnym i bocznym, na którym leży wydrążenie stawowe. Od brzegu górnego powyżej panewki stawowej odchodzi ku przodowi wyrostek kruczy.

21. KOŚCI RĘKI (str.30)

* kk. nadgarstka (ossa carpi) – 8 kości; układają się w dwa szeregi bliższy i dalszy.

Bliższy (kolejno od strony bocznej): k. łódeczkowata, k. księżycowata, k. trójgraniasta, k. grochowata

Dalszy: k. czworoboczna większa, k. czworoboczna mniejsza, k. główkowata, k. haczykowata

Nadgarstek jest wypukły w stronę grzbietową, a wklęsły w stronę dłoniową. Na stronie dłoniowej kk. Wytwarzają wyniosłości promieniową i łokciową, pomiędzy którymi leży bruzda nadgarstka, zamknięta w kanał troczkiem mm. zginaczy.

* kk. śródódręcza – 5 kości; długie, każda z nich ma trzon, koniec bliższy(podstawa), koniec dalszy(głowa); głowy k. śródręcza mają kształt wycinka kuli, z wyjątkiem pierwszej (kciuka), która jest spłaszczona w kierunku przednio – tylnym.

* kk. palców – stanowią paliczki: bliższy, środkowy i dalszy, z wyjątkiem kciuka, w którym znajdują się tylko dwa paliczki: bliższy i dalszy. Paliczki bliższe i środkowe składają się z podstawy, trzonu oraz głowy w kształcie bloczka, a paliczki dalsze – z podstawy, trzonu i guzowatości.

21. KRĄŻENIE DUŻE (TĘTNICE I ŻYŁY) (str. 152)

Utlenowana krew płynie na obwód z lewej komory serca przez aortę, następnie drogą jej gałęzi i licznych mniejszych tętnic dociera naczyniami włosowatymi do narządów, w których tlen i substancje niezbędne do życia przekazywane są komórkom, a do krwi dyfunduje dwutlenek węgla i metabolity. Poprzez sieć naczyń żylnych, które łącząc się, wytwarzają żyłę główną dolną i górną oraz żyły serca, krew kierowana jest do prawego przedsionka, aby następnie trafić ponownie do krążenia małego.

TĘTNICE – Aorta (Ad 1.)

ŻYŁY – ze względu na położenie w stosunku do powięzi podskórnej dzieli się na powierzchowne i głębokie. Naczynia głębokie zazwyczaj towarzyszą w liczbie 2 jednoimiennym tt. Wyjątkiem są duże naczynia, tj. ż. szyjna wewnętrzna, podobojczykowa, udowa, biodrowa zewnętrzna, wewnętrzna i wspólna, które występują jako pojedyncze pnie żylne. W przeciwieństwie do naczyń głębokich, żż. powierzchowne nie towarzyszą tętnicom, mają zmienny przebieg i często biegną z nerwami skórnymi.

21. KRĄŻENIE MAŁE (TĘTNICE I ŻYŁY) (str.151)

Uboga w tlen, a bogata w dwutlenek węgla krew powracająca z obwodu do prawego przedsionka zostaje skierowana przez prawą komorę serca do naczyń krążenia małego. Z komory prawej trafia do pnia płucnego, który rozpoczyna się zastawką półksiężycowatą, wytwarzającą od strony naczynia opuszkę pnia płucnego. Pień płucny leży pomiędzy aortą a lewym uszkiem serca, zatacza niewielki łuk skierowany wypukłością do przodu i w lewą stronę. Kończy się poniżej łuku aorty podziałem na tętnicę płucną prawą i lewą. Obie tt. jako składniki korzeni płuc, dochodzą do wnęki narządu i dzielą się na tt. płatowe. Dalszy podział odpowiada podziałowi drzewa oskrzelowego (oskrzela główne płatowe oskrzela segmentowe oskrzelka końcowe oskrzelka oddechowe pęcherzyki płucne przewodziki i woreczki pęcherzykowe - naczynia włosowate). Najmniejsze odgałęzienia tworzą naczynia włosowate, które oplatając pęcherzyki płucne, umożliwiają wymianę gazową. Bogata w tlen krew zostaje odprowadzona przez naczynia żylne, które łącząc się ze sobą, wytwarzają w obrębie wnęki każdego płuca żyły płucne górne i dolne - doprowadzają krew do lewego przedsionka.

21. KRĄŻENIE PŁODOWE (str.171)

Tlen i substancje odżywcze niezbędne do prawidłowego rozwoju płodu przekazywane są mu w obrębie łożyska (placenta), które umożliwia także odprowadzanie dwutlenku węgla i produktów przemiany materii. Krew z łożyska płynie przez nieparzystą żyłę pępkową (po wejściu do jamy brzusznej w okolicy wrót wątroby dzieli się na dwie gałęzie). Bezpośrednio przewodem żylnym kierowana jest ż. głównej dolnej. Pozostała część przechodzi do krążenia wrotnego wątroby, aby następnie poprzez żyły wątrobowe dotrzeć do ż. głównej dolnej. Następnie do przedsionka prawego. Jednak z powodu dużego ciśnienia krwi w krążeniu małym (następstwo braku upowietrznienia płuc i dzięki obecności otworu owalnego przegrodzie międzyprzedsionkowej) krew trafia do przedsionka lewego (miesza się z krwią spływającą z żył płucnych). Przechodzi przez lewą komorę do aorty (miesza się z krwią przechodzącą przez przewód tętniczy z pnia płucnego – dzięki różnicy ciśnień między niskim w aorcie a wysokim w pniu). Krew dociera do wszystkich narządów droga naczyń odchodzących z aorty. Część krwi przechodząca przez tt. biodrowe wewnętrzne zostaje skierowana do tt. pępkowych, które doprowadzają ją ponownie do łożyska.

Punktem zwrotnym w krążeniu krwi po urodzeniu jest pierwszy oddech, w czasie którego następuje rozprężenie płuc. Z chwilą przecięcia pępowiny ustaje krążenie w naczyniach pępkowych. Z żyły pępkowej wiezadło obłe wątroby;

z przewodu żylnego więzadło żylne; z tt. pępkowych wiezadła pępkowe przyśrodkowe; otwór owalny zostaje czynnościowo i anatomicznie zamknięty dół owalny; z przewodu tętniczego więzadło tętnicze; spada ciśnienie w krążeniu małym i ustępuje przepływ między prawym i lewym przedsionkiem serca.

21. KRESOMÓZGOWIE (str.180)

MÓZGOWIE:

I. przodomózgowie:

1. kresomózgowie:

Dwie półkule mózgu i elementy kresomózgowia środkowego oraz międzymózgowie, z którego powstaje ostatecznie wzgórzomózgowie i podwzgórze

2. międzymózgowie;

- wzgórzomózgowie:

* wzgórze: jj. wzgórza

* nadwzgórze: szyszynka, uzdeczka (p i l), spoidło uzdeczek, trójkąt uzdeczki (p i l), jj. uzdeczek, spoidło tylne

* niskowzgórze – jj. niskowzgórza;

* zawzgórze – ciała kolankowate, boczne i przyśrodkowe;

- podwzgórze:

* ciała suteczkowate

* guz popielaty i lejek

* przysadka

* skrzyżowanie wzrokowe

* pasma wzrokowe

* jj. podwzgórza

II. śródmózgowie

1. cz. brzuszna – konary mózgu:

- odnogi: prawa i lewa

- nakrywka

2. cz. grzbietowa – pokrywa śródmózgowia

- blaszka pokrywy – wzgórki górne: prawy i lewy, dolne: p i l

- ramiona wzgórków – górnego: p i l, dolnego: p i l

III. tyłomózgowie

1. tyłomózgowie wtórne:

- most – cz. brzuszna i cz. grzbietowa

- móżdżek – robak móżdżku i półkule móżdżku

2. rdzeniomózgowie:

- rdzeń przedłużony: cz. górno – przyśrodkowa i cz. dolno – boczna, odcinek podoliwkowy i oliwkowy

Komora czwarta

KRESOMÓZGOWIE (telencephalon)

- kresomózgowie środkowe (nieparzyste) – tworzą je elementy leżące pomiędzy półkulami mózgu i wnikające do nich:

* spoidło wielkie (ciało modzelowate)

* spoidło przednie mózgu

* spoidło sklepienia

* blaszka krańcowa

* pole przedwzrokowe

- półkula mózgu – ma 3 powierzchnie i 3 brzegi:

* brzeg górny – oddziela powierzchnię przyśrodkową ok. wypukłej powierzchni górno – bocznej

* brzeg dolny – górno – boczną od dolnej

* brzeg przyśrodkowy – dolną od przyśrodkowej

Oraz 3 zakonczenia mające nazwy biegunów: czołowego, potylicznego i skroniowego. W każdej półkuli wyróżnia się płaty:

- czołowy – widoczny na wszystkich 3 powierzchniach półkuli

- ciemieniowy – na powierzchni górno – bocznej i przyśrodkowej

- skroniowy – na powierzchni górno – bocznej i dolnej

- potyliczny – widoczny na wszystkich powierzchniach półkuli

- limbiczny

- węchomózgowie

- wyspa

Bruzda boczna i dół boczny mózgu – oddzielają położony najbardziej do przodu płat czołowy od płata ciemieniowego

Bruzda boczna – płat ciemieniowy od płata skroniowego

Bruzda ciemieniowo – potyliczna – ciemieniowy od potylicznego

Umowna linia łącząca szczyt bruzdy ciemieniowo – potylicznej i bruzdę potyliczną poprzeczną z wcięciem przedpotylicznym – płat potyliczny od skroniowego i ciemieniowego

Wcięcie przedpotyliczne – płat potyliczny od skroniowego na powierzchni dolnej półkuli

Powyższe płaty są oddzielone od limbicznego bruzdami: przywęchową przednią, obręczy, podciemieniową, ostrogową, węchową

Wyspa – leży na powierzchni górno – bocznej półkuli mózgu, jednak z zewnątrz niewidoczna bo przykrywają ją części sąsiednich płatów: czołowego, ciemieniowego i skroniowego tworząc tzw. wieczka (czołowe, czołowo – ciemieniowe i skroniowe). Każdy z ww. płatów podzielony jest przez bruzdy na mniejsze cz. – zakręty.

Zakręty płata czołowego: Zakręty płata limbicznego:

- czołowy dolny, środkowy i górny - tworzące pole podspoidłowe:

- przedśrodkowy * zakręt obręczy

- czołowy przyśrodkowy * zakręt przyhipokampowy

- okołośrodkowy przedni - hipokamp

- oczodołowe - zakręt zębaty

- prosty - zakręt tasiemeczkowaty

- zakręty Andrzeja Retziusa

Zakręty płata ciemieniowego:

- zaśrodkowy

- płacik ciemieniowy górny i dolny Zakręty tworzące wyspę:

- zakręt okolośrodkowy tylny - z. długi i zz. Krótkie oddzielone od sąsiednich

- przedklinek płatów bruzdą okólną

Zakręty płata potylicznego:

- zakręt potyliczny górny i dolny

- tylne cz. zakrętów skroniowo –potylicznego bocznego i przyśrodkowego

- zakręt językowaty

- klinek

Zakręty płata skroniowego:

- skroniowy dolny, środkowy i górny wraz z zz. Skroniowymi poprzecznymi ukrytymi na dnie bruzdy bocznej mózgu

- przednie części zz. Potyliczno – skroniowych bocznego i przyśrodkowego

Węchomózgowie – leży na powierzchni dolnej półkuli; składa się z:

* opuszki węchowej

* pasma węchowego

* trójkąta węchowego

* prążków węchowych bocznego i przyśrodkowego

* istoty dziurkowanej przedniej

* zakrętów półksiężycowatego i okalającego

W skład kresomózgowia wchodzą też elementy należące do przegrody kresomózgowia:

- przegroda przezroczysta – rozpięta między ciałem modzelowatym a sklepieniem

- zakręt przykrańcowy – położony na powierzchni przyśrodkowej półkuli

Sklepienie – tworzą wł. nerwowe przebiegające od hipokampa do podwzgórza; ma odnogę, trzon i słup. Trzony obu sklepień prawego i lewego są zrośnięte pomiędzy sobą, a ich odnogi łączy spoidło sklepienia.

BUDOWA WEWNĘTRZNA KRESOMÓZGOWIA:

- kora – istota szara pokrywająca półkule mózgu, pod nią znajduje się istota biała

- istota biała - włókna nerwowe, otaczające skupiska istoty szarej tworzące jądra podkorowe; i. biała tworzona przez włókna: kojarzeniowe, spoidłowe i rzutowe.

Jądra podkorowe (podstawne):

* j. ogoniaste ↘ nazywane ciałem prążkowanym

* j. soczewkowate ( skł. Się ze skorupy i gałki bladej)↗

* przedmurze

* ciało migdałowate

Włókna kojarzeniowe – łączą poszczególne obszary istoty szarej w obrębie 1 półkuli. Dzielą się na:

- pęczki kojarzeniowe krótkie – łączące sąsiadujące zakręty

- długie – łączące istotę szarą różnych płatów (obręcz, pęczek haczykowaty, p. podłużny górny, dolny, p. podspoidłowy

i potyliczny pionowy)

Włókna spoidłowe – łączą pomiędzy sobą włókna istoty szarej obu półkul. Są to:

* spoidło wielkie (ciało modzelowate) – na jego przekroju strzałkowym, kierując się od przodu ku tyłowi wyróżniamy:

Blaszkę dziobową, dziób, kolano, trzon i płat. Na przekroju poziomym włókna c. modzelowatego tworzą jego promienistość, w której znajdują się: kleszcze mniejsze i kleszcze większe.

* spoidło przednie mózgu

* spoidło sklepienia.

Włókna rzutowe – przebiegają pomiędzy wyższymi oraz niższymi ośrodkami CUN i łączą ze sobą istotę szarą kory, jąder podkorowych, międzymózgowia, pnia mózgu i rdzenia kręgowego. Wytwarzają torebki: wewnętrzną, zewnętrzną oraz ostatnią.

W kresomózgowiu leży parzysta komora boczna :

- cz. środkowa – leży w płacie ciemieniowym; ma 2 ściany(górną – utworzoną przez spoidło wielkie i dolna – trzon jądra ogoniastego, prążek krańcowy i blaszkę przytwierdzoną)

- 3 rogi: przedni, tylny i dolny

Splot naczyniówkowy – znajduje się w rogu dolnym komory bocznej; produkuje płyn mózgowo – rdzeniowy, który następnie przez otwór międzykomorowy dostaje się z każdej komory bocznej do komory trzeciej.

21. KRĘGOSŁUP (str.8) (kolumna vertebralis)

* 7 kręgów szyjnych

* 12 piersiowych

* 5 lędźwiowych

* 5 krzyżowych – zrastają się w oddzielną kość - krzyżową

* 4-5 guzicznych – zrastają się w kość guziczną

Każdy kręg (vertebra) składa się z trzonu i łuku kręgu, które ograniczają otwór kręgowy. Otwory wszystkich kręgów wytwarzaja kanał kręgowy. Od łuku kręgu odchodzi 7 wyrostków:

- do tyłu – nieparzysty wyrostek kolczysty

- do góry – dwa wyrostki stawowe górne

- do dołu – dwa wyrostki stawowe dolne

- na boki – dwa wyrostki poprzeczne

Kręgi w poszczególnych częściach kręgosłupa charakteryzują się pewnymi cechami, które odróżniają je od innych.

Kręgi szyjne (vertebre cervicales) – najmniejsze z kręgów przedkrzyżowych; mają trzony w kształcie prostopadłościanu, duże

w stosunku do trzonu; trójkątne otwory kręgowe; powierzchnie stawowe położone skośnie pomiędzy płaszczyzną poziomą

a czołową. ; otwory w wyrostkach poprzecznych i wyrostek kolczysty, przeważnie podzielony przy końcu na 2 części.

Niektóre k. szyjne różnią się od innych:

I kręg szyjny – szczytowy (atlas) – nie ma trzonu, składa się z łuków przedniego i tylnego połączonych cz. bocznymi, na których znajdują się dołki stawowe górne – połączenie z kością potyliczną i dolne – z II kręgiem szyjnym.

II kręg szyjny – obrotowy (axis) – wyróżnia się zębem leżacym na górnej powierzchni trzonu, służącym do połączenia

z I k. szyjnym. Wyrostki stawowe górne zastąpione powierzchniami stawowymi górnymi.

VII kręg szyjny – kręg wystający (vertebra prominent) – ma długi, niepodzielony wyrostek kolczysty.

Kręgi piersiowe (vertebrae thoracicae) – mają trzony kształtu owalnego, sercowatego lub okrągłego, na ich powierzchniach bocznych leżą parzyste dołki żebrowe górne i dolne dla stawowego połączenia z głowami żeber. Jedynie trzony XI i XII kręgu mają po jednej parze dołków żebrowych. Powierzchnie stawowe wyrostków stawowych k. piersiowych leżą w płaszczyźnie czołowej, wyrostki kolczyste, na końcach niepodzielone zachodzą na siebie dachówkowato, a otwory kręgowe są kształtu okrągłego. Na wyrostkach poprzecznych znajdują się dołki żebrowe dla połączenia z guzkami żeber.

Kręgi lędźwiowe (vertebrae lumbales) – masywne trzony kształtu owalnego lub nerkowego, małe, trójkątne otwory kręgowe, wyrostki stawowe położone strzałkowo oraz płaski, szeroki, ustawiony w płaszczyźnie pośrodkowej wyrostek kolczysty.

K. lędźwiowe mają wyrostki żebrowe w miejscu poprzecznych, będące szczątkowymi żebrami, a właściwie wyrostki poprzeczne występują w postaci ww. dodatkowych.

Kość krzyżowa (os sacrum) – stanowi kościozrost 5 kręgów krzyżowych. *cz. górna – podstawa *cz. dolna – wierzchołek *powierzchnia miedniczna i grzbietowa, na których znajdują się po 4 pary otworów miednicznych i grzbietowych.

Na powierzchni grzbietowej w płaszczyźnie pośrodkowej występuje grzebień krzyżowy pośredni i najbardziej bocznie grzebień krzyżowy boczny. Na cz. bocznych k. krzyżowej leżą powierzchnie uchowate dla obustronnego połączenia z kośćmi biodrowymi.

Kość guziczka (os coccygis) – kościozrost 4-5 kręgów guzicznych. Górna cz. – podstawa łączy się z k. krzyżową, dolna – wierzchołek stanowi dolne zakończenie kręgosłupa. Od podstawy kości ku górze odchodzą Różki guziczne łączące się

z analogicznymi Różkami kości krzyżowej.

OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA KRĘGOSŁUPA

Powierzchnia przednia kręgosłupa jest utworzona przez trzony kręgów, na powierzchni bocznej znajdują się otwory międzykręgowe dla przejścia nerwów rdzeniowych naczyń, Od strony grzbietowej wyrostki kolczyste są na ogół wyczuwalne przez skórę.

Kanał kręgowy – w odcinku szyjnym i lędźwiowym na przekroju poprzecznym ma kształt trójkątny, w cz. piersiowej okrągły lub sercowaty, a w cz. krzyżowej sierpowaty.

Kręgosłup nie przebiega pionowo ku dołowi, lecz posiada wygięcia w płaszczyźnie pośrodkowej w odcinku szyjnym i lędźwiowym wypukłością skierowane do przodu – lordozy a w odcinku piersiowym i krzyżowym kifozy. Kręgosłup ochrania rdzeń kręgowy, narządy klatki piersiowej i jamy brzusznej, jest organem hematopoezy, stanowi podporę ciała, jest narządem ruchu. Fizjologiczne krzywizny kręgosłupa zwiększają jego elastyczność oraz pełnią funkcję amortyzującą. Skrzywienia kręgosłupa w płaszczyźnie czołowej określane są jako skoliozy i traktowane są jako skrzywienia patologiczne.

Ruchy kręgosłupa:

- zgięcie i prostowanie – ruchy dookoła osi poprzecznej przechodzącej przez środek jądra

- zgięcie boczne – ruch dookoła osi strzałkowej w płaszczyźnie czołowej

- ruchy obrotowe – skręcanie – ruchy dookoła osi pionowej w prawo lub w lewo

- ruchy obwodzenia – powstają z połączenia wyżej wymienionych

21. KRTAŃ (larynx) (str.134)

Narząd nieparzysty położony w przestrzeni środkowej szyi na wysokości IV i V kręgu szyjnego. Kształt trójściennej piramidy, podstawą skierowaną do góry, gdzie łączy się z gardłem. Do dołu przechodzi w tchawicę. Z przodu przylega do mm. podgnykowych, blaszki przedtchawiczej i powierzchownej powięzi szyi. Powierzchnie boczne przykrywają dodatkowo płaty gruczołu tarczowego. Powierzchnia tylna graniczy z cz. krtaniową gardła. Krtań położona jest poniżej nasady języka i k. gnykowej. Zbudowana ze szkieletu chrzęstnego, połączeń więzadłowych i stawowych chrząstek, błony śluzowej i mięśni.

Nieparzyste chrząstki krtani: tarczowata, pierścieniowata i nagłośniowa.

Parzyste: nalewkowate, różkowate i klinowate.

Chrząstka tarczowata – składa się z 2 płytek chrzęstnych łączących się z przodu pod kątem rozwartym. W górnej cz. połączenia tworzy się wcięcie tarczowe górne, w dolnej – dolne(słabiej zaznaczone). U mężczyzn ze względu na większe pochylenie do przodu chrząstki tarczowatej wcięcie tarczowe górne wyraźnie zaznacza się pod skórą, tworząc wyniosłość krtaniową tzw. jabłko Adama. Brzegi tylne płytek przechodzą ku górze w rogi górne, ku dołowi w rogi dolne, które łączą się stawowo z chrząstką pierścieniowatą.

Chrząstka pierścieniowata – zbudowana ze skierowanego do przodu łuku i leżącej z tyłu czworobocznej płytki. Na górnych kątach płytki leżą powierzchnie stawowe do połączenia z chrząstkami nalewkowatymi

Chrząstka nagłośniowa stanowi chrzęstne podłoże nagłośni (epiglottis), leżącej ku tyłowi od nasady języka i k. gnykowej. Ma dużą sprężystość i pochylając się ku tyłowi zamyka wejście do krtani podczas połykania.

Chrząstki nalewkowate – parzyste, majką kształt zbliżony do trójściennego ostrosłupa. Na ich podstawie znajduje się powierzchnia stawowa do połączenia z chrząstką pierścieniowatą. Tylny, boczny kąt podstawy tworzy wyrostek mięśniowy – miejsce przyczepu mięśni krtani. Przedni kąt podstawy tworzy wyrostek głosowy – miejsce przyczepu więzadeł głosowych.

Chrząstki różowate – małe, kształt stożka, łacza się z wierzchołkiem chrząstek nalewkowych.

Chrząstki klinowate – różnokształtne, małe, leżą w tylnej cz. fałdu nalewkowo – nagłośniowego.

POŁĄCZENIE CHRZĄSTEK KRTANI

1) Stawy:

* staw pierścienno – nalewkowy – powoduje przywodzenie lub odwodzenie więzadeł gł. co rozszerza lub zwęża szparę głośni

* staw pierścienno – tarczowy

Ruchy w obu stawach powodują napinanie lub rozluźnianie więzadeł głosowych.

2) Więzadła:

* łączące chrząstki ze strukturami sąsiednimi: błona tarczowo – gnykowa i wzmacniające ją więzadła tarczowo – gnykowe boczne i pośrodkowe;

* łączące poszczególne chrząstki między sobą: w. pierścienno – tchawicze (lączy chrz. Pierścieniowatą z I chrz. tchawicy), w.gnykowo – nagłośniowe, w. językowo – nagłośniowe pośrodkowe, 2 ww. boczne: pierścienno - gardłowe i różkowo – gardłowe.

Błona włóknisto – sprężysta – utworzona przez połączenia krtani;

Cz. górna – błona czworokątna – rozciąga się od połowy chrząstki tarczowatej do wejścia krtani; jej brzeg dolny- więzadło przedsionkowe; brzeg górny – podłoże fałdów nalewkowo – nagłośniowych.

Od polowy chrząstki tarczowatej w dół rozciąga się stożek sprężysty- brzeg górny tworzy więzadła głosowe, rozpięte między chrząstką tarczowatą i wyrostkami głosowymi chrząstek nalewkowatych. W cz. dolnej stożek wzmacnia więzadło pierścienno – tarczowate. Więzadło tarczowo – nagłośniowe łączy szypułę nagłośni z wcięciem górnym chrząstki tarczowatej.

JAMA KRTANI

Z wyjątkiem fałdów głosowych wysłana jest błoną śluzową pokryta nabłonkiem wielorzędowym migawkowym. Układa się w trzy piętra:

- górne – przedsionek krtani – jama górna krtani – otwór górny, wejście do krtani otwiera się do gardła i jest ograniczone do góry nagłośnią, po bokach fałdami nalewkowo – nagłośniowymi, z tyłu wcięciem międzynalewkowym. Ku dołowi przedsionek krtani sięga do fałdów przedsionkowych.

- środkowe – jama pośrednia krtani; u góry fałdy przyśrodkowe, u dołu wargi głosowe. Między nimi leży wejście do kieszonki krtaniowej. Częścią jamy pośredniej jest szpara głośni. Z przodu ograniczają ją fałdy głosowe (cz. międzybłoniasta), z tyłu chrząstki nalewkowate(cz. międzychrzęstna). Fałdy głosowe (pot. Struny głosowe) – to wolny brzeg błony śluzowej warg głosowych. Wargi głosowe są pojęciem szerszym i utworzone są przez więzadła głosowe, m. głosowy i błonę śluzową, która

w tym miejscu zbudowana jest z nabłonka wielowarstwowego płaskiego. Jama dolna krtani czyli jama podgłośniowa, rozciąga się od fałdów głosowych do początku tchawicy.

MIĘŚNIE KRTANI

* zewnętrzne (łączące krtań z kością gnykową i mostkiem) – mogą unosić i ubniżać krtań, należą do m. podgnykowych

* właściwe (przyczepiające się tylko do chrząstek krtani) – wpływają na ruchy poszczególnych chrząstek i dzielimy je pod względem czynnościowym na:

- rozwierające szparę głośni: m. pierścienno – nalewkowy tylny;

- zwieracze szpary głośni: m. pierścienno – nalewkowy boczny, m. tarczowo – nalewkowy, m. nalewkowy poprzeczny i skośny;

- napinające więzadła głosowe: m. pierścienno – tarczowy i m. głosowy;

- wejścia do krtani: m. tarczowo – nagłośniowy i nalewkowo – nagłośniowy.

Unaczynienie: tt. tarczowe górna i dolna; unerwienie: n. krtaniowy górny i dolny

21. MACICA (uterus) (str. 116)

- narząd położony w miednicy mniejszej ku tyłowi od pęcherza moczowego i do przodu od odbytnicy; od góry sąsiaduje z pętami jelita cienkiego;

- fizjologiczne położenie:

* pośrodkowe (w równej odległości od prawego i lewego brzegu miednicy);

* osiowe (zgodnie z osią miednicy czyli linii biegnącej wzdłuż krzywizny kości krzyżowej, łączącej środki wymiarów prostych każdej płaszczyzny miednicy);

* w przodozgięciu (nachylenie długiej osi trzonu do długiej osi szyjki macicy);

* w przodopochyleniu (kąt między długą osią szyjki a długą osią pochwy);

- kształt na przekroju podłużnym przypomina trójkąt równoramienny zwrócony postawą ku górze;

- zmienne wymiary, zwykle dł. ok.7–10 cm, szerokość 4–8cm, grubość 2,5–3cm, waga 50–60g (w ciąży do 1200g);

- budowa zewnętrzna: trzon (górna cz.), cieśń (środkowa cz.), szyjka (dolna cz.);

- trzon – dł. 5-7cm; powierzchnia przednia – pęcherzowa; powierzchnia tylna – jelitowa oraz brzeg prawy i lewy; w górnej

cz. trzonu, na brzegach bocznych uchodzą jajowody; cz. trzonu umiejscowiona powyżej ujść macicznych jajowodów nazywa się dnem chociaż leży najwyżej;

- cieśń – najkrótszy odcinek (0,5cm) i najwęższy;

- szyjka – dł. ok. 3cm; objęta pochwą w cz. dolnej; cz. szyjki leżąca powyżej sklepienia pochwy to cz. nadpochwowa a objęta pochwą to cz. pochwowa.

- budowa ściany macicy:

* omacicze – najbardziej zewnętrzna warstwa – otrzewna przechodzi z odbytnicy na trzon macicy i następnie biegnie po powierzchni górnej pęcherza moczowego; bocznie zdwaja się tworząc fałd złożony z dwóch blaszek – więzadło szerokie macicy – rozpięty między brzegami macicy a ścianą boczną miednicy mniejszej; pomiędzy 2 blaszkami położone są: t. maciczna, splot

ż. maciczny i pochwowy, węzły chłonne i naczynia limfatyczne, autonomiczny splot maciczny i końcowy odcinek moczowodu. Górna cz. więzadła tworzy krezkę jajowodu, dolna krezkę macicy. Wszystkie struktury nacz, nerw. I więzadłowe biegnące od ściany miednicy mniejszej do brzegów macicy oraz jajowód to przymacicze.

* warstwa środkowa – utworzona przez silnie rozwinięty, zbudowany z m. gładkiej mięsień maciczny; ilość włókien mięśniowych zwiększa się znacznie podczas ciąży;

* błona śluzowa – warstwa wewnętrzna – warstwa podstawowa (nie złuszcza się podczas cyklu miesiączkowego)

i czynnościowa ( wrażliwa na hormony, ulega cyklicznemu złuszczaniu i odtwarzaniu)

- przestrzeń wewnętrzną narządu tworzy trójkątna jama macicy, która ku dołowi przechodzi w cieśń, a następnie w kanał szyjki, który kończy się ujściem pochwowym szyjki macicy. Błona śluzowa kanału szyjki tworzy fałdy pierzaste i zawiera liczne gruczoły śluzowe wytwarzające czop śluzowy, który chroni jakę macicy przed infekcjami i odgrywa rolę w procesie zapłodnienia;

- macica łączy się z narządami sąsiednimi pasmami tk. łącznej – więzadłami; stanowią one aparat wieszadłowy macicy: parzyste więzadła * od przodu: pęcherzowo – maciczne * od tyłu: odbytniczo – maciczne * bocznie od ściany miednicy biegnie wachlarzowato do cieśni szyjki macicy więzadło podstawowe macicy * od góry: w. obłe macicy (rozpoczyna się w okolicy rogów macicy, przebiega w kanale pachwinowym i dochodzi do skóry warg sromowych większych oraz wzgórka łonowego).

- unaczynienie: t. maciczna odchodząca od t. biodrowej wewn.

- odpływ żylny: przez splot żylny maciczny do żż. macicznych i bezpośrednio do ż. biodrowej wewn.

- naczynia limfatyczne prowadzą do węzłów chłonnych przymacicznych, przypochwowych i biodrowych

- nerwy autonomiczne zaopatrujące macicę pochodzą ze splotu maciczno-pochwowego.

21. MIEDNICA (pelvis)(str.41)

Kostna obręcz utworzona przez obie kości miedniczne, krzyżową i guziczną, zespolone stawami krzyżowo – biodrowymi, spojeniem łonowym oraz połączeniem krzyżowo – guzicznym.

Spojenie łonowe – chrząstkozrost, utworzony przez powierzchnie spojeniowe kości łonowych połączone ze sobą krążkiem międzyłonowym. Na powierzchni górnej i dolnej wzmocnione jest więzadłami: łonowym górnym i łonowym łukowatym.

Staw krzyżowo – biodrowy – staw płaski, powierzchnie stawowe utworzone są przez powierzchnie uchowate kk. krzyżowej

i biodrowej. Wzmacniają go więzadła krzyżowo – biodrowe przednie(brzuszne), tylne (grzbietowe), międzykostne oraz

biodrowo - lędźwiowe.

Kk. biodrowa, krzyżowa i guziczka łączą się z k. kulszową więzadłem krzyżowo – guzowym a poza tym kk. krzyżowa i guziczna łączą się z k. kulszową więzadłem krzyżowo – kolcowym. Powyższe więzozrosty zamykają wcięcia kulszowe w 2 otwory kulszowe; większy i mniejszy.

Błona zasłonowa – wypełnia prawie cały otwór zasłoniony i wraz z mm. zasłonowymi ogranicza kanał zasłonowy.

Więzadło pachwinowe – przebiega obustronnie pomiędzy kolcem biodrowym przednim górnym a guzkiem łonowym i wraz z przednim brzegiem miednicy ograniczają rozstęp wspólny, podzielony na rozstęp mięśni i naczyń. Przez przestrzenie te przechodzą mięśnie, naczynia i nerwy z jamy brzusznej do kończyny dolnej.

Kresa graniczna – składa się z odcinka przedniego – grzebienia kości łonowej oraz tylnego – kresy łukowatej, dzieli miednicę na większą i mniejszą. W miednicy mniejszej, ograniczającej kanał miednicy, są 4 płaszczyzny: wejścia, próżni, cieśni i wyjścia.

Płaszczyzna wejścia (wchodu) – leży najwyżej, biegnie po obu stronach przez kresy graniczne, z przodu przez górny brzeg spojenia łonowego, z tyłu przez wzgórek kości krzyżowej(promontorium). W płaszczyźnie wejścia odróżnia się następujące wymiary:

- sprzężna anatomiczna (11,5 cm) – łączy górny brzeg spojenia łonowego i promontorium;

- wymiar poprzeczny (13,5 cm) – łączy dwa najbardziej oddalone od siebie punkty na kresach granicznych;

- wymiar skośny (12,5 cm) – odległość od stawu krzyżowo – biodrowego jednej strony do wyniosłości biodrowo – łonowej strony przeciwległej; są 2 takie same wymiary prawy i lewy;

- wymiar prosty (11,0 cm) (sprzężna prawdziwa – położnicza) – najmniejsza odległość pomiędzy wzgórkiem k. krzyżowej i tylną powierzchnią spojenia łonowego;

- sprzężna przekątna (13,0 cm) – odległość między promontorium a dolnym brzegiem spojenia łonowego

Płaszczyzna próżni – położona poniżej płaszczyzny wejścia; biegnie po obu stronach przez środki panewek stawów biodrowych, z przodu przez środek wysokości spojenia łonowego, z tyłu przez kościozrost pomiędzy II i III kręgiem krzyżowym.

- wymiar prosty w płaszczyźnie strzałkowej próżni (12,0 cm)

- wymiar poprzeczny w płaszczyźnie czołowej próżni (12,0 cm)

Płaszczyzna cieśni – leży poniżej płaszczyzny próżni; przebiega po obu stronach przez kolce kulszowe, z przodu przez dolny brzeg spojenia łonowego, z tyłu przez wierzchołek kości krzyżowej:

- wymiar prosty cieśni (11,5 cm)

- wymiar poprzeczny cieśni (11,0 cm)

Płaszczyzna wyjścia (wychodu) – leży najniżej; biegnie po obu stronach przez guzy kulszowe, z przodu przez dolny brzeg spojenia łonowego, z tyłu przez wierzchołek kości guzicznej; wymiary: - wymiar prosty wyjścia (12,5 cm)

-wymiar poprzeczny wyjścia (11,0 cm).

Wielkość wymiarów miednicy mniejszej obrazują jej wymiary, wskazujące na wielkość wymiaru poprzecznego wejścia:

- odległość międzykolcowa pomiędzy kolcami biodrowymi przednimi górnymi (25 – 26 cm)

- odległość międzygrzebieniowa między najbardziej oddalonymi od siebie punktami na grzebieniach biodrowych (28 – 29 cm);

Na wielkość wymiaru poprzecznego w płaszczyźnie próżni wskazuje:

- odległość międzykrętarzowa pomiędzy krętarzami większymi kości udowych (31 – 32 cm)

Na wymiar prosty wejścia:

- sprzężna zewnętrzna (18 – 21 cm) – łączy górny brzeg spojenia łonowego z końcem wyrostka kolczystego V kręgu lędźwiowego.

Oś miednicy – to linia łącząca środki wymiarów prostych wszystkich płaszczyzn. Kąt zawarty pomiędzy płaszczyzną wejścia i płaszczyzną poziomą, tzw. kąt pochylenia miednicy, wynosi przeciętnie 60 stopni i jest większy u kobiet niż u mężczyzn.

DNO MIEDNICY (str.29)

Poziomo ustawiona płyta mięśniowo – powięziowa, która stanowi od dołu zamknięcie miednicy mniejszej. Podtrzymuje trzewia jamy brzusznej (funkcja). Dno miednicy przebijają jedynie narządy przechodzące niżej, tj. cewka moczowa, odbytnica i pochwa. Rozpięte jest na elementach kostnych i więzadłowych miednicy. Kształt rombu, którego wierzchołek przedni stanowi spojenie łonowe, tylny – kość guziczka, boczne – guzy kulszowe. Dzieląc romb przekątną poprowadzoną przez guzy to uzyskamy

2 trójkąty. Przedni – od str. spojenia łonowego (stanowi okolice moczowo – płciową), tylny – od str. kości guzicznej (okolica odbytowa).

Dno miednicy utworzone jest przez 2 płyty mięśniowe. Od przodu płyta mniejsza – przepona moczowo – płciowa, od tyłu płyta większa – przepona miednicy.

Przepona moczowo – płciowa – utworzona przez mm. prążkowane:

- m. poprzeczny głęboki krocza

- m. zwieracz zewnętrzny cewki moczowej

- m. poprzeczny powierzchowny krocza

Oraz mięśnie narządów płciowych zewnętrznych: m. opuszkowo – gąbczasty i m. kulszowo – jamisty.

Na powierzchni górnej i dolnej przepona pokryta jest powięzią. U mężczyzny przez przeponę przechodzi cewka moczowa

a u kobiety cewka moczowa i pochwa.

Przepona miednicy – składa się z parzystych mm.: m. dźwigacz odbytu i m. guziczny oraz mięśnia dodatkowego – m. zwieracz zewnętrzny odbytu (zaliczany do mięśniówki dolnego końca cewy jelitowej).

Prze przeponę przechodzi odbytnica. P. ma kształt leja zwróconego wierzchołkiem ku dołowi. Między powierzchnia dolno – boczną leja a ścianą miednicy mniejszej znajduje się przestrzeń – dół kulszowo – odbytniczy (biegną w nim naczynia sromowe wewnętrzne i n. sromowy).

W miednicy mniejszej wyodrębnia się powięzie:

- powięź miedniczna

- powięź miednicy górna i dolna

- powięź przepony moczowo – płciowej górna i dolna

- powięź powierzchowna krocza

- powięź podskórna

Przestrzeń powierzchowna – leży między powięzią powierzchowną krocza (od dołu) a powięzią dolną przepony moczowo płciowej (od góry). Zawiera gałęzie n. sromowego, gałęzie naczyń sromowych wewnętrznych, tk. tłuszczową i łączną.

Przestrzeń głęboka krocza – między blaszkami powięzi orzepony moczowo – płciowej. Zawiera cewkę moczową, m. poprzeczny głęboki krocza, m. zwieracz zewnętrzny cewki moczowej, naczynia sromowe oraz pochwę i część gruczołów przedsionkowych większych (u kobiety) lub gruczoły opuszkowo – cewkowe (u mężczyzny).

Krocze (perineum) – pojęcie anatomiczne związane z dnem miednicy; utworzone przez wszystkie tkanki miękkie położone między odbytem a częściami płciowymi zewnętrznymi. U kobiety jest krótsze (2,5 cm), sięgając do przedsionka pochwy;

u mężczyzny kończy się na nasadzie moszny.

21. MIEJSCA OSŁUCHIWANIA ZASTAWEK SERCA

Sekwencja czynności osłuchiwania. Należy osłuchać co najmniej cztery obszary najpierw przy użyciu membrany, a następnie przy użyciu lejka: a. Lewa boczna krawędź mostka (LLSB) - czwarte międzyżebrze na lewo od mostka. W tym obszarze najlepiej słyszalne są tony zastawki trójdzielnej i prawej komory serca.

b. Koniuszek (apex) - piąte międzyżebrze na linii środkowo-obojczykowej. W tym obszarze najlepiej słyszalne są tony od zastawki mitralnej (dwudzielnej) oraz lewej komory serca.

c. Podstawa prawa - drugie międzyżebrze na prawo od mostka. Najlepiej słyszalne są tutaj tony zastawki aorty.

d. Podstawa lewa - drugie międzyżebrze na lewo od mostka. Najlepiej słyszalne są tutaj tony zastawki pnia płucnego.

21. MIĘDZYMÓZGOWIE (diencephalon) (str.184)

Przykryte jest półkulami mózgu. Składa się z:

- wzgórzomózgowia – cz. górna:

* wzgórze (thalamus) – parzysty, jajowaty twór zbudowany z kilku grup jąder nerwowych, tworzący jeden z ważniejszych podkorowych ośrodków czucia;

* zawzgórze (metathalamus) – reprezentują dwa ciała kolankowate: boczne i przyśrodkowe;

* nadwzgórze (epithalamus) – zawiera: 2 trójkąty uzdeczek, jądra uzdeczek, spoidło uzdeczek, spoidło tylne mózgu oraz szyszynkę (gruczoł wydzielania wewnętrznego)

* niskowzgórze (subthalamus) – leży pomiędzy wzgórzem, podwzgórzem i torebką wewnętrzną; elementy niskowzgórza: jądro niskowzgórzowe, warstwa niepewna, pola i jądro pola, forela, jądro czerwienne i istota czarna

- podwzgórze (hypothalamus) – cz. dolna; zbudowane z istoty szarej skupionej w kilku grupach jąder nerwowych. Gromadzą się przy elementach podwzgórza: skrzyżowaniu wzrokowym, pasmach wzrokowych, Guzie popielatym, lejku i 2 ciałach suteczkowatych.

Komora trzecia – otaczają ją zarówno cz. kresomózgowia, jak i międzymózgowia. Wyróżniamy w niej 6 ścian:

- przednia – utworzona przez elementy kresomózgowia: blaszkę krańcową, słupy sklepienia i spoidło przednie mózgu;

- górna (strop komory) – też kresomózgowie: splot naczyniówkowy komory trzeciej, trzon sklepienia i ciało modzelowate

- dolna – międzymózgowie: istota szara podwzgórza,

- obie ściany boczne – międzymózgowie: wzgórze i części podwzgórza;

- tylna – międzymózgowie: należące do nadwzgórza: spoidło tylne mózgu, spoidło uzdeczek i szyszynka;

Zachyłki komory trzeciej utworzone przez części ścian wpuklające się do światla komory trzeciej:

* Zachyłek trójkątny – w ścianie przedniej

* zachyłek wzrokowy, lejka i woreczkowy – w dolnej

* zachyłek szyszynkowy i nadszyszynkowy – w tylnej

21. MIĘŚNIE BRZUCHA (str. 61)

Brzuch (abdomen) – dolna część tułowia, który ograniczają

*od góry: *od dołu:

- wyrostek mieczykowatym mostka - kości krzyżowa i guziczna

- łuki żebrowe - grzebienie biodrowe

- końce przednie XI żeber - więzadło pachwinowe

- brzegi dolne XII żeber - kości łonowe

- XII kręg piersiowy

Jama brzuszna, ku górze oddzielona jest przez przeponę od klatki piersiowej, ku dołowi kończy się dnem miednicy. W ścianie brzucha wyróżnia się 3 grupy mięśni: boczne, przednie i tylne. Boczna i przednia składają się z 5parzystych mięśni:

- m. skośny zewnętrzny brzucha – obracają tułów w stronę przeciwną

- m. skośny wewnętrzny b. – obracają tułów w swoją stronę

- m. poprzeczny b.

- m. prosty b.

- m. piramidowy

M. brzucha działając jednostronnie, zginają tułów do boku, a obustronnie zginają tułów do przodu (wyj. m.piramidowy). M. szerokie brzucha są głównymi mm. wydechowymi. Kurcząc się, zwiększają ciśnienie w jamie brzusznej, wytwarzając tłocznię brzuszną.

Brzuśce m. skośnego z., w. i poprzecznego, przebiegając z obu stron bocznych tułowia przechodzą w rozcięgna, wytwarzając obustronnie pochewkę m. prostego brzucha. Skład:

*blaszka przednia – pokrywająca całą powierzchnię przednią m. prostego brzucha

*blaszka tylna – sięga nieco poniżej pępka i kończy się krezką łukowatą

*kresa biała – łącznotkankowe pasmo rozciągające się od wyrostka mieczykowatego mostka do spojenia łonowego; wytworzona z przeplatających się nawzajem włókien obu blaszek, przyśrodkowo od mm. prostych.

Powięzi m. brzucha:

- powierzchowna – pokrywa przednią powierzchnię m. skośnego zewnętrznego b.

- poprzeczna – tylną powierzchnię m. poprzecznego brzucha; wzmocniona przez sierp pachwinowy i więzadło międzydołkowe, od którego bocznie leży pierścień pachwinowy głęboki.

21. MIĘŚNIE RAMIENIA (str. 67)

*gr. przednia – zginacze – unerwiona przez n. mięśniowo-skórny:

- m. dwugłowy ramienia – czynność: przywodzi ramię – głowa krótka, odwodzi ramię – głowa długa; zgina ramię oraz odwraca i zgina przedramię

- m. kruczo – ramienny – zgina i przywodzi ramię

- m. ramienny – zgina przedramię

*gr. tylna – prostowniki – unerwione przez n. promieniowy:

- m. trójgłowy ramienia – prostuje i przywodzi ramię

- m. łokciowy – prostuje przedramię

21. MIĘŚNIE WYRAZOWE TWARZY (str. 63)

Mm. mimiczne mają następujące cechy wspólne: - zaopatrywane przez VII parę nn. czaszkowych (nn.twarzowe);

- przyczepiają się co najmniej jednym końcem do skóry;

- poruszając skórą głowy obrazują uczucia;

- grupują się dookoła naturalnych otworów głowy;

- nie są pokryte podwięziami (oprócz m. policzkowego).

Mięśnie wyrazowe :

- m. nadczaszny – składa się z mm. potyliczno-czołowych i skroniowo-ciemieniowych, które pośrodkowo tworzą wspólne rozcięgno złączone luźno z okostną, a ściśle ze skórą głowy – czepiec ścięgnisty;

- mm. otoczenia szpary powiek – m. okrężny oka, m. marszczący brwi i m. podłużny;

- mm. otoczenia szpary ust – m. szeroki szyi, m. obniżacz wargi dolnej, m. bródkowy, m. obniżacz kąta ust, m. śmiechowy, m. jarzmowy większy, m. jarzmowy mniejszy, m. dźwigacz wargi górnej i skrzydła nosa, m. okrężny ust, m. policzkowy

- mm. otoczenia nozdrzy – m. nosowy, m. obniżacz przegrody nosa

- mm. małżowiny usznej – m. uszny przedni, m. uszny górny i m. uszny tylny.

21. MIĘŚNIE ŻUCIA (str. 64)

To parzyste mm. przyczepiające się do gałęzi żuchwy. Zaopatrywane przez n. żuchwowy. Należą do nich:

- m. skroniowy – cofa żuchwę

- m. żwacz 3 pierwsze - unoszą żuchwę i obracają w swoją stronę

- m. skrzydłowy przyśrodkowy

- m. skrzydłowy boczny – opuszcza żuchwę, obraca w stronę przeciwną i wysuwa ją.

21. MOCZOWÓD (ureter)(str.107)

Łączy miedniczkę nerkową z pęcherzem moczowym. Dł. 18 – 25cm. Przebieg moczowodu:

- odcinek brzuszny – rozpoczyna się w miejscu przejścia miedniczki nerkowej w moczowód, kończy na granicy miednicy mniejszej i większej, tj na wysokości kresy granicznej. W jamie brzusznej moczowód biegnie wzdłuż kręgosłupa na m. lędźwiowym większym, krzyżując naczynia jajnikowe lub jądrowe, nerw płciowo – udowy, nasadę krezki jelita cienkiego po stronie prawej i nasadę krezki okrężnicy esowatej po stronie lewej.

- odcinek miedniczny ( po skrzyżowaniu od przodu naczyń biodrowych) – biegnie po scianie miednicy do kolca kulszowego, a następnie kieruje się ku przodowi dochodząc od tylu do pęcherza moczowego. U kobiet końcowy odcinek moczowodu biegnie pomiędzy blaszkami otrzewnej, tworzącej więzadło szerokie macicy. U mężczyzn położony jest od tyłu od nasieniowodu i do przodu od pęcherzyków nasiennych.

Zwężenia moczowodu:

- górne – w miejscu wyjścia z miedniczki nerkowej

- środkowe – na wysokości kresy granicznej

- dolne – w miejscu wejścia do pęcherza moczowego;

Budowa ściany moczowodu:

- błona śluzowa – pokryta nabłonkiem przejściowym

- błon mięśniowa

- błona łącznotkankowa (zewnętrzna);

Unaczynienie: gałęzie tt. nerkowych, jądrowych lub jajnikowych, bezpośrednio od aorty brzusznej, następnie od tt. biodrowych wewnętrznych i pęcherzowych dolnych; odpływ żylny: prowadzo do żż. jądrowych lub jajnikowych i do żż. biodrowych wewnętrznych. Naczynia limfatyczne odprowadzają chłonke do węzłów chłonnych biodrowych wewnętrznych, biodrowych i lędźwiowych. Unerwnienie – sploty narządów sąsiednich.

21. MOST (pons)(str.186)

Część pnia mózgu rozwijająca się z tyłomózgowia wtórnego.

- Górna powierzchnia tworzy cz. górną dna komory czwartej (dołu równoległobocznego).

- Dolna powierzchnia, silnie wypukła w płaszczyźnie poprzecznej i podłużnej, jest wyraźnie odgraniczona od góry od konarów mózgu a od dołu od rdzenia przedłużonego. Na powierzchni dolnej widoczne są 2 wyniosłości piramidowe przedzielone bruzdą podstawną.

- budowa wewnętrzna:

* cz. brzuszna – zawiera jądra własne mostu, pęczki podłużne i poprzeczne

* cz. grzbietowa – zawiera wstęgę przyśrodkową łączącą jądra klinowate i smukłe z przeciwległym wzgórzem, ciało czworoboczne, wstęga boczna, wstęga trójdzielna, wstęga rdzeniowa, pęczek podłużny przyśrodkowy, pęczek podłużny grzbietowy, istota szara środkowa, twór siatkowaty oraz konary górne i środkowe móżdżku; jądra niektórych nn. czaszkowych. Twór siatkowaty – zbudowany z biegnących w różnych kierunkach włókien nerwowych oraz leżących pomiędzy nimi ciał komórek tworzących jego jądra.

21. MÓŻDŻEK (cerebellum) (str.188)

- wchodzi w skład tyłomózgowia wtórnego; położony w dole tylnym czaszki, grzbietowo od pnia mózgu, pod półkulami, od których oddzielony jest wypustką opony twardej – namiotem móżdżku.

- twór kształtu owalnego spłaszczony od góry ku dołowi

- łączy się z pniem mózgu za pomocą 3 parzystych pasm istoty białej – konarów. Konary górne – biegną od śródmózgowia, środkowe – do mostu, dolne – do rdzenia przedłużonego.

- w skład móżdżku wchodzą 2 półkule oraz cz. środkowa – robak (granica pomiędzy nimi widoczna jest wyraźnie na powierzchni dolnej – tworzy ją obustronnie bruzda przyśrodkowa)

- na powierzchni zewnętrznej widoczne są blaszki tworzące zakręty móżdżku, oddzielone szczelinami; szczeliny móżdżku przedzielają zarówno robak jak i półkule, tworząc płaciki (płaciki powierzchni górnej i dolnej oddziela szczelina pozioma móżdżku);

Wzajemne stosunki płacików robaka i półkul:

Robak Półkula

Powierzchnia górna:

Języczek móżdżku Przewiązka języczka

Płacik środkowy Skrzydło płacika środkowego

Czub Płacik czworokątny

Spadzistość Płacik prosty

Liść robaka Płacik półksiężycowaty górny

Powierzchnia dolna:

Guz robaka Płacik półksiężycowaty

Piramida Płacik dwubrzuścowy

Czopek Migdałek

Grudka Kłaczek

- w móżdżku wyróżnia się 3 większe jednostki strukturalne:

* płat grudkowo – kłaczkowy – utworzony przez jednoimienne części kory;

* płat przedni – w jego skład wchodzą: języczek móżdżku, czub i płacik czworokątny;

* płat tylny – zawiera pozostałe płaciki robaka i półkul;

- budowa wewnętrzna:

* obwodowo położona istota szara – tworzy korę

* dośrodkowo położona istota białą – tworzy ciało rdzenne – jego włókna obejmują 4 pary jąder nerwowych móżdżku ( w robaku leżą jj. Wierzchu; w półkulach jj. zębate, czopowate, kulkowate);

KOMORA CZWARTA

Znajduje się w bezpośrednim sąsiedztwie móżdżku. Ograniczona móżdżkiem od góry i tyłu oraz powierzchnią grzbietową mostu i rdzenia przedłużonego od przodu i dołu. Ściana górna komory – strop – składa się z

* cz. przednio – górnej – utworzona przez zasłonę rdzeniową górną rozpiętą między konarami górnymi móżdżku

* cz. tylno – dolna – zbudowana przez parzyste zasłony rdzeniowe dolne rozpięte pomiędzy grudką robaka i kłaczkami półkul.

Tylne brzegi zasłon rdzeniowych przechodzą w splot naczyniówkowy. W obrębie stropu leżą nieparzysty otwór pośrodkowy i dwa otwory boczne, za pomocą których komora łączy się z przestrzenią podpajeczynówkową. Ściana dolna (dno) – dół równoległoboczny, utworzona jest przez cz. grzbietowe mostu i rdzenia przedłużonego. W miejscu połączenia części mostowej

i rdzeniowej położone są obustronnie zachyłki boczne komory czwartej. Ku górze i ku dołowi komora zwęża się, przechodząc odpowiednio w wodociąg mózgu oraz kanał środkowy rdzenia przedłużonego.

21. NACZYNIA CHŁONNE (str. 172)

- drenują płyn tkankowy znajdujący się między komórkami;

- jedynymi składnikami chłonki są limfocyty powstające w narządach chłonnych, m.in. węzłach chłonnych (nodi lymphatici).

Narządy i cz. narządów nie posiadające naczyń chłonnych:

- chrząstka - cement - błona naczyniowa gałki ocznej

- rogówka - płatki zastawek serca - siatkówka

- soczewka - struny ściegniste - ucho wewnętrzne

- szkliwo - włókna mięśniowe - łożysko

- zębina - mózgowie i rdzeń kręgowy - pępowina

Podział naczyń chłonnych:

* powierzchowne

* głębokie

Łącząc się wytwarzają pnie chłonne. Największy z nich to przewód piersiowy – powstaje z zlania pni lędźwiowych i jelitowych.

W miejscu połączenia (na wys. Th12-L2) dochodzi do bańkowa teko poszerzenia i powstania zbiornika mleczu. Wychodzący z niego przewód piersiowy kieruje się do klatki piersiowej przez rozwór aortowym, następnie biegnie w śródpiersiu tylnym i górnym, wzdłuż lewego obwodu kręgosłupa i uchodzi do lewego kąta żylnego. Drenuje chłonkę z całej lewej połowy połowy ciała oraz podprzeponowej prawej. Z pozostałej prawej nadprzeponowej części chłonka odprowadzana jest do krótkiego przewodu chłonnego prawego, który uchodzi do prawego kąta żylnego. Przewody te otrzymują chłonkę z mniejszych pni,

tj. oskrzelowo – śródpiersiowego, podobojczykowych i szyjnych.

NARZĄDY CHŁONNE – WĘZŁY CHŁONNE GŁOWY I SZYI:

- 6 grup węzłów chłonnych, których naczynia odprowadzające dochodzą głównie do węzłów szyjnych głębokich:

* węzły potyliczne i zamałżowinowe – drenują chłonkę z okolicy potylicznej i skroniowej;

* węzły przyusznicze i policzkowe – zbierają chłonkę z twarzy, okolicy skroniowej , podniebienia oraz górnej części gardła;

* węzły podbródkowe i podżuchwowe – drenują chłonkę z policzków, warg, zębów i języka.

WĘZŁY CHŁONNE KOŃCZYNY GÓRNEJ (najważniejsze są pachowe):

1. Ramienne (boczne) drenują chłonkę z części wolnej kończyny górnej;

2. Piersiowe (przednie) odprowadzają chłonkę z przednio – bocznej ściany klatki piersiowej i bocznych kwadrantów sutka;

3. Podłopatkowe (tylne) zbierające chłonkę z grzbietu, tylnej ściany jamy pachowej;

4. Środkowe – drenują chłonkę z trzech powyższych grup węzłów;

5. Szczytowe – utrzymują naczynia doprowadzające ze wszystkich ww. węzłów pachowych, zwłaszcza grupy środkowej. Ich naczynia odprowadzające wytwarzają pień podobojczykowy.

WĘZŁY CHLONNE JAMY BRZUSZNEJ I MIEDNICY:

- Trzewne i ścienne węzły chłonne a naczynia powierzchowne i głębokie;

Grupa ścienna:

* naczynia i węzły zaotrzewnowe położone w przestrzeni zaotrzewnowej (lędźwiowe, przeponowe dolne, biodrowe i krzyżowe);

* naczynia i węzły głębokie położone podpowięziowo (nadbrzuszne dolne);

* powierzchowne położone nadpowięziowo;

* naczynia i węzły narządów płciowych zewnętrznych i krocza.

Grupa trzewna:

- grupy węzłów odprowadzających chłonkę z narządów wewnętrznych. Najliczniejsze to: węzły trzewne, żołądkowe, żołądkowo – sieciowe, odźwiernikowe, trzustkowe, śledzionowe, trzustkowo – 12cze, wątrobowe, krezkowe górne i dolne, przyodbytnicze, przymacicze, przypochwowe.

WĘZŁY CHŁONNE KOŃCZYNY DOLNEJ:

* powierzchowne

* głębokie

Największe zgrupowanie poniżej więzadła pachwinowego na wysokości trójkąta udowego – to węzły pachwinowe powierzchowne. Ich liczna waha się od 10 do 15, wielkość dochodzi do ziarna grochu. Ułożone w 2 pasma. Poziome – położone ok. 2cm poniżej i równolegle do więzadła pachwinowego, wzdłuż ż. powierzchownej okalającej biodro, zbiera chłonkę z narządów płciowych zewnętrznych, krocza, pasma skórnego kanału odbytu, pośladków, przednio – bocznej ściany brzucha i z naczyń macicznych biegnących wzdłuż więzadła obłego macicy. Pasmo pionowe leżące wzdłuż końcowego odcinka ż. odpiszczelowej, otrzymuje chłonkę z cz. wolnej kończyny dolnej. Naczynia odprowadzające kierują się do węzłów pachwinowych głębokich lub bezpośrednio do biodrowych.

21. NADNERCZA

22. NARZĄDY PŁCIOWE ZEWNĘTRZNE MĘSKIE (str.125 – 128)

Moszna (scrotum)

*uwypuklenie przedniej ściany brzucha, w którym położone są jądra, najądrza i zewnątrz brzuszna część powrózka nasiennego wraz z otaczającymi je osłonkami. Owłosiona skóra moszny prawie zupełnie pozbawiona jest utkania podskórnego. Cechą odmienną moszny jest obecność położonej pod skórą błony kurczliwej. Zawiera ona włókna mięśniówki gładkiej, dzięki czemu skóra moszny może zwiększać i zmniejszać swoją powierzchnię.

* jama moszny podzielona jest przegrodą na 2 oddzielne przestrzenie.

* podczas rozwoju i procesu zstępowania jądra poszczególne warstwy ściany brzucha uwypuklają się, tworząc worek mosznowy. Można więc odnaleźć odpowiedniki wszystkich warstw ściany brzucha w mosznie. Układ struktur w kolejności od zewnątrz do wewnątrz:

Ściana brzucha: Ściana moszny:

1. Skóra 1. Skóra

2. Utkanie podskórne 2. Błona kurczliwa moszny

3. Powięź podskórna 3. Powięź nasienna zewnętrzna

4. Powięź powierzchowna brzucha i rozcięgno 4. Powięź m. dźwigacza jadra

m. skośnego zewnętrznego brzucha 5. M. dźwigacz jądra

5. M. skośny wewnętrzny i m. poprzeczny brz. 6. Powięź nasienna wewnętrzna

6. Powięź poprzeczna 7. Osłonka pochwowa jądra

7. Otrzewna ścienna

* unaczynienie: gałęzie mosznowe przednie od tt. sromowych zewnętrznych oraz gałęzie mosznowe tylne od t. sromowej wewnętrznej i gałęzie naczyń powrózka nasiennego

* odpływ żylny: ż. sromowa wewn. i ż. odpiszczelowa

* spływ limfatyczny: do węzłów chłonnych pachwinowych

* nerw: gałąź płciowa n. płciowo – udowego, nn. mosznowe przednie i nn. mosznowe tylne.

Prącie (penis)

- narząd położony do przodu od spojenia łonowego; dł. zmienna i zależy od stanu; w stanie spokoju ok. 10-12cm, we wzwodzie 15-22cm

- budowa zewnętrzna:

*nasada prącia – koniec tylny

*trzon prącia – część środkowa:

^ powierzchnia górna – grzbiet prącia

^ powierzchnia dolna – cewkowa (przylegająca do cewki moczowej)

^ 2 brzegi boczne

*żołądź – koniec przedni – utworzona z ciała gąbczastego, pokryta napletkiem, na jej wierzchołku znajduje się ujście zewnętrzne cewki moczowej.

- cz. bliższa prącia jest ustalona natomiast dalsza(cz. ruchoma), w stanie spokoju zwisa spokojnie ku dołowi. W czasie wzwodu unosi się cz. dalsza.

- budowa wewnętrzna: 3 rurowate twory – 2 ciała jamiste (położone od strony grzbietowej) i 1 ciało gąbczaste (poniżej i pośrodkowo)

- od strony bliższej ciała jamiste zrastają się z koscią łonową i kulszową w postaci odnóg prącia. Następnie w obrębie trzonu pośrodkowo osłonki obu ciał jamistych łączą się ze sobą tworząc przegrodę prącia. Koniec dalszy c. jamistych pokryty jest częścią przednią c. gąbczastego – żołędzią. C. jamiste otoczone są silną osłonką zbudowaną ze zbitej tkanki włóknistej – błony białawej. Wewnątrz zawierają liczne połączone ze sobą jamki, wysłane śródbłonkiem naczyniowym. Między jamkami znajdują się beleczki zbudowane z tk. łącznej i tk. mięśniowej gładkiej. Podczas wzwodu jamki wypełniają się krwią tętniczą, jednocześnie zostaje zablokowany odpływ krwi z ciał jamistych.

- nieparzyste ciało gąbczaste położone jest po stronie dolnej; jego cz. bliższa – opuszka, cz. środkowa – właściwe ciało gąbczaste, cz. dalsza – tworzy żołądź. C. gąbczaste objęte jest błoną białawą, a wewnątrz niego przebiega cewka moczowa.

- prącie otoczone jest osłonkami:

* zewnętrzna – skóra – wiotka, delikatna i łatwo przesuwalna w stosunku od prącia. Na wysokości żołędzi skóra zdwaja się wytwarzając napletek, który przyczepia się do powierzchni dolnej żołędzi fałdem skóry – wędzidełkiem napletka.

* powięź powierzchowna – bezpośrednio pod skórą

* powięź głęboka – ściśle otacza ciała jamiste, ciało gąbczaste i nerwy grzbietowe prącia

- elementy więzadłowe – mocujące:

*więzadło porowate – biegnie od blaszki przedniej pochewki m. prostego brzucha pętlą, obejmując nasadę prącia

*więzadło wieszadłowe – rozciąga się od powierzchni przedniej spojenia łonowego do powięzi głębokiej prącia

- unaczynienie: t. sromowa wewn. (gałąź t. biodrowej wewn.), tt. sromowe zewn. (gałąź t. udowej)

- odpływ żylny: przez nieparzystą ż. grzbietową prącia do żż. sromowych zewnętrznych i ż. udowej

- naczynia limfatyczne: wezły chłonne pachwinowe

- unerwienie: nn. somatyczne – n. sromowy (ze splotu krzyżowego);

współczulne – splot odbrzuszny dolny (wzwód), przywspółczulne dociera droga nn. trzewnych miednicznych.

46. NARZĄDY PŁCIOWE ZEWNĘTRZNE ŻEŃSKIE (str. 119)

- unaczynienie: t. sromowa wewn. i zewn.

- krew żylna odpływa do ż. sromowej wewn. i zewn. oraz bezpośrednio do ż. biodrowej wewn.

- chłonka – węzły chłonne pachwinowe i biodrowe wenw.

- unerwienie: n. sromowy, n. biodrowo-pachwinowy, gałąź płciowa n. płciowo-udowego

Wzgórek łonowy (mons pubis)

Niewielka wyniosłość skórna położona do przodu od spojenia łonowego. Zawiera skupisko tk. tłuszczowej. U kobiety dojrzałej płciowo skóra wzgórka pokryta owłosieniem łonowym.

Wargi sromowe większe

Utworzone przez fałdy skóry o wzmożonej pigmentacji, która pokryta jest owłosieniem łonowym. Położone w okolicy kroczowej, przyśrodkowo od ud, od których oddzielone są bruzdami udowo – płciowymi. Wargi sromowe większe łączą się z przodu poniżej wzgórka łonowego spoidłem warg sromowych większych. Ku tyłowi od przedsionka pochwy tworzą spoidło tylne w.s.w. Dochodzi do nich więzadło obłe macicy.

Wargi sromowe mniejsze

Położone przyśrodkowo i głębiej w stosunku do większych i oddzielone od nich bruzdą międzywargową. Od przodu dzielą się na 2 fałdy. Fałdy przednie obu stron łącza się do przodu od łechtaczki. Fałdy tylne biegną ku tyłowi od łechtaczki, łączą się wytwarzając wędzidełko.

Łechtaczka (clitoris)

Zbudowana z 2 odnóg, częściowo przylegających do kości łonowej. Parzyste odnogi łącza się wytwarzają trzon łechtaczki. Koniec ł. To żołądź – pokryty jest niewielkim fałdem – napletkiem.

Błona dziewicza

Przedsionek pochwy wraz we znajdującymi się w nim opuszkami przedsionka, gruczołami przedsionkowymi większymi i ujściem zewnętrznym cewki moczowej

Przedsionek ograniczony jest wargami sromowymi mniejszymi. Znajduje się w nim ujście zewnętrzne cewki moczowej (z przodu) i ujście pochwy (z tyłu). Dodatkowo uchodzą w nim gruczoły przedsionkowe większe – gruczoły Bartholina i gruczoły przycewkowe.

47. NASIENIOWÓD (str. 123)

Przewód (stanowi przedłużenie najądrza) łączący najądrze z cewką moczową przez krótki przewód wytryskowy. Biegnie w powrózku nasiennym. Uchodzi do cz. sterczowej cewki moczowej, po wcześniejszym połączeniu się z przewodem wydalającym pęcherzyka nasiennego. Przed zespoleniem rozszerza się tworząc bańkę nasieniowodu.

- Dł. 50-60cm, średnica zewnętrzna 3mm, wewn. 0,5mm

W przebiegu nasieniowodu wyróżniamy 2 części:

* zewnątrzbrzuszna – cz. jądrowa – biegnie ku tyłowi od jądra, następnie kieruje się ku górze w powrózku nasiennym – cz. powrózkowa i dalej przechodzi przez kanał pachwinowy do jamy brzusznej – cz. pachwinowa.

* wewnątrzbrzuszna (cz. miedniczna) – zaczyna się od pierścienia pachwinowego głębokiego i przechodzi w przewód wytryskowy. W tym odcinku n. biegnie po bocznej ścianie miednicy mniejszej, kierując się następnie przyśrodkowo ku tylnej ścianie pęcherza moczowego. W swoim przebiegu krzyżuje moczowód. Następnie od tego miejsca rozszerza się tworząc bańkę. Do niej uchodzą przewody położonych bocznie pęcherzyków nasiennych. Dalej n. wnika do gruczołu krokowego i zmienia nazwę na przewód wytryskowy.

Bańka nasieniowodu – budowa gruczołowa, nabłonek produkuje wydzielinę będącą składnikiem spermy.

Przewód wytryskowy – wąski (0,1 – 0,2 cm), dł. ok. 2 cm odcinkiem nasieniowodu, który wnika do cewki moczowej i uchodzi na wzgórku nasiennym.

Ściana nasieniowodu:

- błona zewnętrzna – stanowi tk. łączna włóknista

- bł. mięśniowa – gruba błona, utworzona z podłużnych i okrężnych wł. mieśniowych gładkich

- bł. śluzowa – pofałdowana; zawiera liczne fałdy podłużne dlatego światło przekroju jest gwiaździste i ma 4-5 ramion

Unaczynienie: t. nasieniowodu ( gałąź t. biodrowej wewnętrznej)

Żyły uchodza do splotu wiciowatego i splotów żylnych miednicy mniejszej.

Spływ limfatyczny prowadzi przez węzły chłonne lędźwiowe.

Unerwienie: splot podbrzuszny dolny.

47. NERKA (ren)(str.105)

- dł. 10-12 cm; szerokość 5 -7cm; grubość: 2-4cm;

- człowiek dorosły produkuje dziennie ok. 200l moczu pierwotnego i 1,5 – 2l moczu ostatecznego

Budowa makroskopowa:

* koniec górny i dolny

* powierzchnia przednia i tylna

* wklęsły brzeg przyśrodkowy

* wypukły brzek boczny

Wnęka nerki – zagłębienie na brzegu przyśrodkowym(wys. L1); prowadzi do zatoki nerkowej; umiejscowione są w niej struktury wchodzące i wychodzące z narzadu. We wnęce jest korzeń nerki( zawiera ż. nerkową, t. nerkową i moczowód), naczynia limfatyczne i autonomiczny splot nerkowy.

Osłonki otaczające enrkę:

- torebka włóknista nerki (najgłębiej):

* blaszka mięśniowa – sciśle przylega do nerki

* blaszka włóknista – zewnętrznie położona; daje się odpreparować

- torebka tłuszczowa (pośrodku) obejmuje też nadnercze;

- powięź nerkowa (najbardziej obwodowo) – dwublaszkowa struktura otaczając nerkę i nadnercze od przodu i od tyłu

Powięź przepony – połączenie obu blaszek powięzi nerkowej ku górze.

Budowa wewnętrzna nerki:

* przekrój czołowy:

- obwodowo – warstwa korowa – wciska się w formie slupów nerkowych w centralnie położony rdzeń, który tworzy wyraźnie widoczne piramidy

- cz. środkowa- w niej zatoka nerkowa zawierająca:

* kielichy nerkowe mniejsze i większe

* miedniczka nerkowa

* gałęzie naczyń i nerwów zaopatrujących nerkę

* tkanka łączna

Brodawki – tępe końce piramid nerkowych, wpuklające się do kielichów nerkowych mniejszych; na każdej brodawce są drobne otwory, będące ujściami przewodów brodawkowych

Unaczynienie nerki- tt. nerkowe; krew żylna odprowadzana do ż. głównej dolnej przez żż. nerkowe; odpływ limfatyczny prowadzi przez w. chłonne nerkowe do w. chłonnych lędźwiowych; nerwy: splot nerkowy, zawiera głównie włókna przywspółczulne od n. błędnego

Funkcje nerki: produkcja moczu, udział w procesach wydalania z org. zbędnych produktów przemiany materii; regulacja ciśnienia krwi, regulacja gospodarki wodno – elektrolitowej procesy erytropoezy (synteza erytropoetyny)

47. NERW CZASZKOWY IX (nervi glossophargyngei)

- n. językowo - gardłowy

- prowadzą włókna ruchowe, czuciowe i przywspółczulne;

- nerw opuszcza mózgowie w bruździe tylnej bocznej rdzenia przedłużonego

- z dołu tylnego czaszki przez otwór szyjny kieruje się do przestrzeni przygardłowej;

- kom. korzeniowe wł. czuciowych n. IX znajdują się w jego zwoju górnym i dolnym, położonym po obu stronach otworu szyjnego

- zwój dolny nerwu tworzą też kom. przywspółczulne

- na swoim przebiegu nerw oddaje gałęzie:

* n. bębenkowy – tworzy w jamie bębenkowej splot bębenkowy – unerwia błonę śluzową jamy bębenkowej i trąbki słuchowej, w poprzez n. skalisty mniejszy wydzielniczo także śliniankę przyuszną i gruczoły policzkowe;

* gałąź zatoki t. szyjnej regulująca ciśnienie tętnicze krwi, gałęzie gardłowe – do nosowej cz. gardła, wytwarzające wraz z gałęziami n. błędnego i pnia współczulnego splot gardłowy; gałąź m. rylcowo – gardłowego – do jednoimiennego mięśnia; gałęzie migdałkowe – do podniebienia miękkiego i migdałka podniebiennego oraz gałęzie językowe – unerwiają czuciowo błonę śluzową 1/3 tylnej języka (czucie powierzchowne i smaku).