TEMAT: Ukraina między Wschodem a Zachodem.
Neutralność – wschód czy zachód?
w strukturach rządu Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej istniało Ministerstwo Spraw Zagranicznych ( w poł. Lat 80 zatrudniono 87 osób)
Ostatnie szef w Republice Radzieckiej i ostatni to Androlij Zlenko. Porównał pracę MSZ USRR do Dziecięcej kolei na obrzeżach Kijowa
Realne życie dla MSZ Ukrainy zaczęło się ogłoszeniu niepodległości
Rola przedstawicieli Ukrainy Radzieckiej ograniczyła się do wzmocnienia dodatkowym głosem stanowiska Moskwy w sprawach organizacyjnych
Historyk Ukraiński Giergij Kosjanow rozdział w książce opisujący pierwsze lata polityki zagranicznej niepodległej Ukrainy zatytułował „Niemowlęta w dżungli”. Charakteryzowało cały okres prezydentury Leonida Krawczuko oraz następcy Leonida Kuczny.
Kraje świata dobrze przyjęły pojawienie się Ukrainy
Polska pierwsza uznała Ukrainę, następnie Kanada, Węgry, Litwa, Łotwa. Do końca 1991 r. uznało je 68 krajów, później 132.
Z większością krajów Ukraina nawiązała stosunki dyplomatyczne (kraje dostrzegały w tym korzystne zmiany układy sił w Europie wschodniej, osłabienie pozycji Rosji)
Kanada zainteresowała się tym, ponieważ istniało w Ukrainie ponadmilionowa i wpływowa diaspora ukraińska
Powstanie Ukrainy było wyzwaniem dla Rosji
Deklaracja o Suwerenności Państwowej USRR z 16 lipca 1990 r.
U schyłku 1991 r. stała się podmiotem prawa międzynarodowego i mogła w tym charakterze zawierać układy dwustronne z innymi krajami.
Po 24.08.1991 r. – nieaktualny stał się zapis o możliwości podpisania nowego układu związkowego.
Problematyczny stał się fragment jej mówiący, że Ukraina ogłosi swój zamiar bycia państwem neutralnym. Dotrzyma wierności trzem zasadom – nie przejmować, nie produkować i nie nabywać broni jądrowej
W pierwszych latach najważniejsze stanowisko miała Rada Najwyższa w sprawach polityki zagranicznej
Zasada niepodległości była eksponowana przez środowiska narodowo-niepodległościowe jako argument przeciwko zbliżaniu z Rosją
Przedstawiciel to Borys Tarasik
Komuniści pozostali żarliwymi obrońcami neutralności, gdy pojawiły się pierwsze projekty zniesienia/zezwolenia?? Współpracy politycznej z Zachodem a zwłaszcza z NATO
Komuniści wychodzili z założenia, że skoro Akt o Ogłoszeniu Niepodległości Ukrainy odwoływał się do Deklaracji z lipca 1990 w której uroczyście ogłoszono zamiar bycia w przyszłości stale państwem neutralnym, oraz że za takim statusem niepodległego państwa głosowali obywatele w referendum 5.12.1991 r., top przyjęto rozwiązanie, które na trwale określało jego międzynarodowe położenie
2 lipca 1993 r. – przyjęto Postanowienie Rady Najwyższej o Podstawowych kierunkach Polityki zagranicznej Ukrainy. Priorytetem władz państwa było umacnianie jego pozycji na arenie międzynarodowej.
Narodowe Interesy Ukrainy i Zadania Polityki Zagranicznej
Strategicznym i geopolitycznym interesem jest bezpieczeństwo narodowe i umacnianie polityki niezależności państwa, zaś interesem ekonomicznym – powiązanie Ukraińskiej gospodarki z gospodarką światową
Zadanie polityki zagranicznej – umacnianie i rozwój Ukrainy jako demokratycznego państwa, zapewnienie stabilności międzynarodowej Ukrainy jako demokratycznego państwa, zapewnienie stabilności międzynarodowej pozycji, obrona całości terytorium i nienaruszalności granic, włącznie gospodarki narodowej do światowego systemu ekonomicznego, obrona praw i interesów obywateli Ukrainy i osób prawnych poza granicami państwa, upowszechnienie w świecie wizerunku Ukrainy jako państwa stabilnego i przewidywalnego.
Polityka Zagraniczna 15 punkt adresowany do Rosji. Ukraina uważa siebie na równi z innymi byłymi republikami radzieckimi, za prawną spadkobierczynię ZSRR i nie uznaje jakichkolwiek przywilejów dla innego kraju postradzieckiego. Rezerwacja prawa do mienia należącego niegdyś do ZSRR rozmieszczonego poza jego granicami.
Kierunki, priorytety i funkcje polityki zagranicznej
Wola elit ukraińskich zbudowania relacji ze światem zewnętrznym na zasadzie zachowania równowagi w stosunkach między Wschodem i Zachodem
Rozwój stosunków dwustronnych ze wszystkimi państwami
Poszerzenie współpracy regionalnej w Europie
Szczególne znaczenie mają relacje z Rosją: od tego zależy demokratyczny rozwój obu państw.
Zadaniem było ustanowienie partnerskich, ekonomicznych, politycznych i wojskowych stosunków z krajami UE i NATO
Podkreślano potrzebę aktywnej polityki w regionie Kaukazu, Azji, Afryki czy Ameryki Łacińskiej lecz nie wskazywano celów, które zamierzano tam realizować
Rosja i kraje WNP w polityce ukraińskiej
W granicach Ukrainy po rozpadzie ZSRR pozostała ponad dziesięcio milonowa mniejszość rosyjska (południe i wschód Ukrainy) – postawy separatystyczne doprowadziły do działań formalno-prawnych na rzecz odłączenia Kremlu ze składu ukraińskiej państwowości.
Oficjalna stosunki Ukraina-Rosja nazywane były jako „strategiczne partnerstwo” lecz w rzeczywistości wahały się między ograniczoną konfrontacją i ograniczoną współpracą
Ukraińscy ruskojęzyczni uważali, że Ukraina jest częścią Rosji
Rosyjskie elity polityczne traktujące Ukrainę jako część Rosji, która jednak w wyniku zbiegu okoliczności stała się niepodległym państwem – państwowość tymczasowa i niezdolna do przetrwania jako podmiot prawa międzynarodowego bez opieki Rosji
Moskwa oczekiwała, że polityka zagraniczna Ukrainy będzie ukierunkowana na reintegrację powiązań z Rosją. Europejska i Euroatlantycka orientacja mogłaby być realizowana lecz pod warunkiem skoordynowania jej z Rosją
Władza Ukrainy starały się zachować integralność terytorium państwa oraz samodzielność w podejmowaniu najważniejszych decyzji.
Potężny ukraiński przemysł zbrojeniowy i chemiczny pracował na surowcach przywożonych z Rosji. Przez Ukrainę przebiegały ropociągi i gazociągi, którymi Rosja eksportowała surowce do Europy. Odziedziczyła system zaopatrzeniowy w ropę i gaz dostarczane z Rosji
System powiązań energetycznych wymuszał współpracę
Radzieckie siły zbrojne, arsenał nuklearny na terenie Ukrainy, problemem pozostała Flota Czarnomorska i jej baza w Sewastopolu
Grudzień 1991 r. – Prezydent Jelcym i Krawczuk likwidując ZSRR nadali nowe relacje między republikami
Wspólnota Niepodległych Państw miała łagodzić skutki ekonomiczne rozpadu państwa radzieckiego, stworzyć ramy wspólnej polityki obronnej i koordynować relacje ze światem zewnętrznym
Tadeusz Andrzej Olszański pisał, że dla Ukrainy miała to być swoista Komisja Likwidacyjna, dla Rosji natomiast instrument zachowania maksymalnego możliwego stopnia integracji państw postradzieckich, a w przyszłości ich integracji
Kijów zasłaniał się zasadą neutralności i nieangażowania odmawiając podpisania Układu o kolektywnym Bezpieczeństwie krajów WNP o wspólnej obronie granic
Prezydent nie podpisał statutu WNP w 22.01.1993 r.
Jej szczególny status wynika z ratyfikacji Porozumienia Białowieskiego z zastrzeżeniami Rady Najwyższej zabraniającymi przynależności do struktur politycznych i wojskowych
Ukraina płaci za suwerenność kryzysem ekonomicznym
Zrywanie powiązań korporacyjnych między przedsiębiorstwami ukraińskimi i rosyjskimi
Każde z państw chciało przyjąć rynki zbytu, na których niegdyś dominowały dostawy z ZSRR.
Powrót do współpracy między przedsiębiorstwami: wspólna komisja
W obu krajach następowało uwłaszczenie postkomunistycznej nomen kultury oraz prywatyzacja mienia państwowego
Problemem był podział radzieckiego arsenału wojskowego
W Deklaracji Suwerenności z 1990 r. Ukraina zadeklarowała status niepodległego państwa bez broni atomowej