SCEPTYCY

W dziejach starożytnego sceptycyzmu można rozróżnić trzy okresy:

1. Pierwotny pirronizm, reprezentowany przez Pirrona i jego ucznia Tymona, wiek III p.n.e. Sceptycyzm miał charakter praktyczny; etyka była w centrum, najważniejsza, a dialektyka była obok.

2. Akademizm – w III i II w. p.n.e. – działo się to w „średniej Akademii”, której najwybitniejszymi nauczycielami byli Arkezylaos i Karneades.

3. Młodszy pirronizm – znalazł zwolenników, gdy sceptycyzm w Akademii wygasł. Korzystając z pracy akademików późniejsi sceptycy usystematyzowali argumentację sceptycką.

TWÓRCY

1. Pirron

2. Tymon z Fliuntu

3. Arkezylaos

4. Karneades

POGLĄDY

SCEPTYCYZM PIRRONA

Zasady sceptyków wynikały z odpowiedzi Pirrona na trzy podstawowe pytania:

1. Jakie są własności rzeczy?

2. Jak mamy się zachowywać wobec rzeczy?

3. Jakie są następstwa naszego zachowania wobec rzeczy?

Oto jak odpowiadał na nie Pirron:

1. Nie znamy własności rzeczy.

2. Nie mogąc dociec własności rzeczy należy praktykować εποχη (epoche), czyli wstrzymywanie się od sądów i nie zabierać głosu w żadnej sprawie (αφασια – afazja).

3. Εποχη prowadzi do αταραξια (ataraksja) – spokoju.

Następcy Pyrrona wsparli jego odpowiedzi odpowiednią argumentacją, opartą na logicznej analizie wypowiedzi. Stwierdzali, że każdemu twierdzeniu można przeciwstawić inne twierdzenia z nim równosilne – jest to tak zwana ισοσθενεια (izostenia), czyli równosilność sądów. Chcąc zwalczyć pewne twierdzenie, wystarczy przeciwstawić mu inne, sprzeczne z nim, a równosilne. Wypracowali też metody takiego zwalczania, grupując typowe argumenty zwane tropami (τροποσ).

• Sceptyk Menodot argumentował, że:

1. Wiedza bezpośrednia jest niemożliwa: wszystkie poglądy są względne i rozbieżne.

2. Wiedza pośrednia jest niemożliwa: nie posiadamy pewnych przesłanek wiedzy.

• Argumenty przeciwko poznaniu zmysłowemu (tropy Ainezydema):

1. Rzeczy są różnie postrzegane przez człowieka i przez inne istoty (zwierzęta).

2. Rzeczy są różnie postrzegane przez różnych ludzi.

3. Rzeczy są różnie postrzegane za pośrednictwem różnych narządów zmysłów.

4. Rzeczy są różnie postrzegane w zależności od warunków postrzegającego (np. w chorobie).

5. Rzeczy są różnie postrzegane w zależności od położenia i odległości od postrzegającego.

6. Rzeczy są różnie postrzegane w zależności od środowiska, które je otacza.

7. Rzeczy są różnie postrzegane w zależności od ich ilości i relacji do innych rzeczy.

8. Rzeczy są różnie postrzegane w zależności od stanu, w jakich się znajdują.

9. Rzeczy są różnie postrzegane w zależności od tego, czy i jak często były dotąd postrzegane.

10. Rzeczy są różnie postrzegane w zależności od tego, jakie było wychowanie, obyczaje, wiara i przekonania osoby je postrzegającej.

• Argumenty przeciwko poznaniu rozumowemu:

  • Argumenty przeciwko dedukcji (tropy Agrypy):

1. Rozbieżność poglądów.

2. Nieskończoność dowodu.

3. Względność postrzeżeń.

4. Posługiwanie się niedowiedzionymi przesłankami.

5. Błędne koło w dowodzeniu.

   • Argumenty przeciwko indukcji:

1. Indukcja zupełna jest niemożliwa.

2. Indukcja niezupełna jest wątpliwa (bo jeden nie uwzględniony wypadek może obalić rozumowanie).

   • nie należy wyrażać ostetecznego osądu (epoché) – ze względu na możliwość popełnienia błędu, gdyż każde zdanie aktualnie uważane za prawdziwe może się okazać kiedyś fałszywe

   • spokój duszy (ataraksja) – wszelki niepokój wynika z dążenia do poznania i oceny rzeczy, spokój zaś można osiągnąć zachowując obojętność,

   • wstrzymanie się od działania – czym więc się kierować w życiu? – koniecznością biologicznego przeżycia, obyczajem środowiska, w którym się żyje, wyuczonymi technikami.

Zasady sceptycyzmu:

1. Sceptycy uważali wyznawanie postawy sceptycznej za warunek szczęścia

2. Gwarantuje taki stan ducha połączenie powstrzymywania się od sądów (epoche) i spokój duszy (ataraksja).

3. "Dogmatyczna" wiara powoduje zamęt i obawę, natomiast prawda jest taka, że nie dysponujemy wiedzą o naturze rzeczy, a wszystkie sądy na ten temat są równosilne (izostenia).

4. Każdemu twierdzeniu można przeciwstawić odmienne - równie prawdziwe. Sceptycy przedstawili także argumenty (tzw. tropy) przeciwko różnym rodzajom poznania ludzkiego.

Kryterium prawdy

Znana dewiza sceptyków brzmi Nie istnieje kryterium prawdy, istnieją tylko prawdopodobieństwa. Wątpić we wszystko oto dewiza sceptyków.

Sceptykom chodziło o obalenie fałszu i ujawnienie niepewności sądów ludzkich.