Prawo procesowe ( proceduralne, formalne)- Jest to zespół norm prawnych regulujących postępowanie przed organami wymiaru sprawiedliwości i administracji publicznej. Prawo formalne urzeczywistnia normy prawa materialnego i pozwala na ich egzekwowanie. Prawo to zajmuje się m.in. sądownictwem administracyjnym, postępowaniem administracyjnym ogólnym, postępowaniem egzekucyjnym w administracji, postępowaniem podatkowym czy też postepowaniem administracyjnym właściwym dla organów administracji specjalnej, np. policji, górnictwa, administracji morskiej. Prawo procesowe w zasadniczej części zostało skodyfikowane. Kodyfikacje tę stanowi ustawa z 14 czerwca 1960 r.- kodeks postępowania ,ustawa z 17 czerwcam1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji oraz ustawa z 29 sierpnia 1997 r.-ordynacja podatkowa

Postępowanie administracyjne jest ciągiem czynności podejmowanych przez organy administracjii publicznej i inne podmioty postępowania w celu rozstrzygnięcia sprawy administracyjnej. Wyrózniamy dwa rodzaje postepowania administracyjnego:

I.Postępowanie rozstrzygająco -ustalające, a w jego ramach

1. Postępowanie jurysdykcyjne ( ogólne i szczególne- podatkowe, celne). Jest to postepowanie w sprawach, w których organ ten jest uprawniony i zobowiązany do wydania, na podstawie prawa powszechnie obowiązującego, władczego orczeczenia ( aktu administracyjnego) ustalającego wzajemne prawa i obowiązki podmiotów tego prawa.

2. Postępowanie niejurysdykcyjne – przeprowadzane w sprawie wydawania zaświadczeń oraz załatwiania skarg i wniosków,jak również rozstrzygania sporów kompetencyjnych..Celem postępowania niejurysdykcyjnego jest z reguły stwierdzenie lub potwierdzenie stanu faktycznego lub prawnego. W tym postępowaniu organ administracji nie rozstrzyga o prawach i obowiazkach strony.

3. Postępowanie odrębne- jest to postepowanie, które nie dotyka indywidualnych spraw obywateli

( jednostek). Podejmowane jest w interesie zbiorowości, na podstwie odrębnych procedur, do których przepisy k.p.a mają działanie uzupełniające. Do tego typu działań zaliczyć możemy działania kontrolne i nadzorcze( Najwyższa Izba Kontroli, KRTRiT).

II.Postępowanie wykonawcze, a w jego ramach:

1. Postępowanie egzekucyjne ( pieniężne oraz niepieniężne)- jego cel stanowi wykonanie obowiązków wynikajacych z aktu administracyjnego lub innych aktów poddanych egzekucjii.Znajdzie zastosowanie dopiero wówczas, gdy podmiot zobowiązany nie wykonuje w terminie obowiązków wynikających z określonego aktu. Jest postepowaniem uruchamianym w razie potrzeby;

2. Postępowanie zabezpieczające – sprowadza się ono do ochrony interesów wierzyciela , tak aby w przyszlości mogło dojść do wyegzekwowania obowiązku. Postępowanie to ma wiec charakter pomocniczy w stosunku do postepowania egzekucyjnego.

O tym, jaki organ powinien prowadzić postępowanie w danej sprawie, rozstrzygają przepisy mówiące o jego właściwości. Rozróżnia się właściwości: rzeczową, miejscową, instancyjną. Właściwość rzeczowa określa, który organ administracji powinien załatwić sprawę, biorąc pod uwagę jej przedmiot. Ustalając właściwość rzeczową wiemy , czy organem władnym do załatwienia danej sprawy będzie wojewoda, starosta czy burmistrz( wójt).Decydują w tym zakresie przepisy materialnego prawa administracyjnego. Właściwość miejscowa, inaczej terytorialna, decyduje o tym, który organ z uwagi na podział terytorialny kraju upoważniony jest do załatwienia danej sprawy (spraw lokalowych mieszkańców Krakowa nie załatwia wojewoda lubelski) . Przeważnie nie ma wątpliwości, który organ jest miejscowo właściwy. Właściwość instancyjna określa, jaki organ powinien załatwić sprawę w danej instancji, np. rozpatrzyć odwołanie. Istnieje zasada, że organem prowadzącym postępowanie na szczeblu podstawowym jest organ na szczeblu gminy lub miasta (dzielnicy) , w drugiej instancji natomiast -- odpowiednie tzw. kolegium odwoławcze. Jeśli natomiast w pierwszej instancji decyzję wydaje organ na szczeblu wojewódzkim, to organem odwoławczym jest właściwy rzeczowo minister. Na tle właściwości mogą wyniknąć między organami administracji spory (pozytywne --gdy dwa lub więcej organów uważa się za właściwe, lub negatywne -- gdy żaden nie uważa się za właściwy) . W zasadzie spory takie powinien rozstrzygać wspólny dla zainteresowanych organ nadrzędny; jeśli tak się nie stanie -- czyni to Kolegium Kompetencyjne przy Sądzie Najwyższym.

Najistotniejszym instytucjami procedury administracyjnej są: podmioty postepowania administracyjnego i przedmiot tego postepowania.Podmiotami postepowania są w szczególności organy administracji publicznej oraz strona postepowania.

Kodeks postępowania administracyjnego definiuje organ administracji publicznej m.in. jako organ administracji rządowej lub samorządowej( samorządu terytorialnego). Stroną jest każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie albo żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek. Stronami mogą być: osoby fizyczne, osoby prawne również podmioty nie posiadające osobowości prawnej( państwowe i samorządowe jednostki organizacyjne oraz organizacje społeczne).

Podmioty uprawnione do wszczęcia postepowania administracyjnego: - strona - prokurator - Rzecznik Praw Obywatelskich - organizacja społeczna ( pod określonymi warunkami) -inne podmioty , jeśli przewiduja to przepisy szczegolne

Wszczęcie postępowania administracyjnego może nastąpić z urzędu (z inicjatywy samego urzędu w sytuacji , gdy organ chce doprowadzic do realizacji obowiązków administracyjno – prawnych podmiotów), jak i na wniosek stron ( najczęsciej, gdy strona domaga się realizacji swoich praw).
Pierwszą czynnością organu administracyjnego jest stwierdzenie, czy jest organem właściwym do wydawania decyzji. O wszczęciu postępowania zawiadamia się wszystkie osoby będące stronami w sprawie. W każdy stadium postępowania strony mają prawo wglądu w akta sprawy oraz sporządzanie z nich notatek i odpisów, prawo uczestniczenia w rozprawie administracyjnej oraz w zarządzonych przez organ czynnościach procesowych. W celu ustalenia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, organ administracyjny przeprowadza stosowne dowody.Podstawowe znaczenie w postępowaniu administracyjnym mają dowody z dokumentów urzędowych i prywatnych. Stosowane są też dowody z zeznań świadków, dowody z opinii biegłych i inne. Wszystko to zmierza do ustalenia rzeczywistego stanu faktycznego , zgodnie z zasadą swobodnej oceny dowodów, która oznacza, że organ sam ocenia wiarygodność poszczególnych dowodów i odpowiednio je traktuje.
Do nader istotnych reguł wprowadzonych przez kodeks postępowania administracyjnego należy ograniczenie czasu załatwiania sprawy do dwóch miesięcy , a postępowaniu odwoławczym do jednego miesiąca.
Po wyjaśnieniu wszelkich okoliczności sprawy organ administracyjny podejmuje decyzję. Decyzja jest aktem administracyjnym rozstrzygającym sprawę. Kończy ona więc postępowanie w danej instancji.
Decyzja powinna mieć formę pisemną. Jest to zrozumiałe jeśli się zważy, że stanowi ona trwałą postawę uzyskiwanych przez stronę uprawnień

Do niezbędnych elementów każdej decyzji należy:
1. oznaczenie organu administracji państwowej lub innych właściwego organu,
2. datę wydania decyzji,
3. oznaczenie strony lub stron, do których decyzja jest skierowana,
4. podstawa prawa decyzji,
5. rozstrzygnięcie sprawy,
6. uzasadnienie faktyczne i prawne,
7. pouczenie o możliwości odwołania, terminach i trybie,
8. podpis z podaniem imienia i nazwiska oraz stanowiska służbowego osoby upoważnionej do wydania decyzji (art. 107)

Stwierdzenie nieważności decyzji administracyjnej:

1. Została wydana z naruszeniem przepisów o własciwości

2. Została wydana bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa.

3. Dotyczy sprawy już poprzednio rozstrzygniętej inna decyzja ostateczną

4. Została skierowana do osoby nie będącej strona w sprawie

5. Była niewykonalna w dniu wydania i jej nieewykonalnośc ma charakter trwały

6. W razie jej wykonania wywołałaby czyn zagrozony kara

7. Zawiera wadę powodującą jej nieważnośc z mocy prawa

Jedną z gwarancji praworządności w działaniu organów administracji jest oparcie postępowania na zasadzie instancyjności.System weryfikacji aktów administracyjnych ( decyzji i postanowień): - w toku instancji- zwyczajne środki zaskarżenia( odwołanie i zażalenie) - w ramach nadzwyczajnych trybów - poprzez sądową kontrole aktów administracyjnych
Od każdej decyzji przysługuje stronom odwołanie do organu wyższego szczebla. Wniesienie odwołania powoduje z reguły wstrzymanie wykonania wydanej decyzji i powtórne zbadanie sprawy. Strona wnosi odwołanie wtedy, gdy z jakichkolwiek przyczyn jest z decyzji niezadowolona, w szczególności gdy uważa , że decyzja narusza jej prawa. Zlożenie zażalenia możliwe jest w stosunku tylko , do niektórych postanowień.

Wniosek o wznowienie postępowania jest nadzwyczajnym środkiem odwoławczym. Zmierza on do podjęcia na nowo postępowania, które zostało zakończone wydaniem decyzji. Z tego względu może mieć miejsce tylko w wyjątkowych przypadkach :
Wznowienie postępowania może nastąpić gdy :
a) decyzja wydana została w wyniku przestępstwa ( np.: przekupienie urzędnika)
b) dowody na, których oparł się organ okazały się fałszywe (np.: podrobione dokumenty)
c) wyjdą na jaw nowe okoliczności, nie znane w chwili wydania decyzji

Wznowienie postępowania może nastąpić zarówno na skutek wniosku stron , jak i z urzędu. Wniosek o wznowienie postępowania powinien być złożony w ciągu miesiąca od uzyskania wiadomości o przyczynie uzasadniającej wznowienie. W wyniku wznowienia postępowania może zapaść decyzja o innej treści i skutkach aniżeli wcześniej podjęta w tej sprawie.

Prawo administracyjne część ogólna ( prawo ustrojowe).

Prawo ustrojowe reguluje organizacje i zasady funkcjonowania aparatu administracyjnego powołanego do wykonywania zadań z zakresu administracjii publicznej. Podstawę tego prawa stanowi Konstrytucja i ustawy: o samorządzie województwa, o samorządzie powiatowym, o samorządzie gminnym oraz o administracji rządowej w województwie, aczkolwiek bardzo wiele przepisow prawa ustrojowego znajduje się poza tymi ustawami.

Zawiera ono w szczególności następujące przepisy prawa:
a) tworzące podmioty administracji publicznej i określające ich strukturę organizacyjną oraz zakres działania,
b) określające procesy zachodzące wewnątrz aparatu administracyjnego (kierowanie, nadzór, kontrola, informacja, koordynacja),
c)stanowiące podstawę określenia zadań poszczególnych organów administracji publicznej i ich systemów, a także formy i metody ich wykonania,
d)tworzące podział terytorialny kraju dla potrzeb administracji publicznej.

Obecna Konstytucja stanowi, ze ustrój terytorialny stanowi decentralizacje władzy publicznej, przy czym określając ustawa zasadniczy podział terytorialny państwa należy: - uwzględnić więzi społeczne, gospodarcze czy kulturowe -zapewnić jednostkom terytorialnym zdolność wykonywania zadań publicznych.

Do podstawowych kwestii podziału terytorialnego – oprócz Konstytucji- odnosi się ratyfikowana przez Polske w 1993 roku Europejska Karta Samorządu Terytorialnego. Obliguje ona do zagwarantowania samodzielności i niezależności samorządu, a co do trwałych zasad jakimi powionny kierować się państwa, zalicza traktowanie samorządu terytorialnego jako materii ustawowej, zapewnienie trwałych , samodzielnych źródeł dochodów adekwatnych do zadań, jasne kryteria oi tryb nadzoru ograniczonego w sasadzie do badania legalności.

Zasadniczy podział terytorialny państwa wyróżnia województwa, powiaty i gminy ( podstawowa jednostka samorządu terytorialnego). Jakiekolwiek zmiany w tym zakresie nastepują na drodze rozporządzenia Rady Ministrów. Podział pomocniczy jest wprowadzony w ramach podziału zasadniczego i służy określaniu właściwości miejscowej poszczególnych podmiotów administrujących w tej samej jednostce. Obecnie obszarami pomocniczymi są najczęściej w gminach wiejskich sołectwa, a w gminach miejskich dzielnice i osiedla. W obrębie województwa wyróżniamy obszary dzialania delegatur urzędu wojewódzkiego. Podziały specjalne służą m.in. wykonywaniu administracji skarbowej, wodnej, górniczej, wojskowej i granicznej.

Obszar specjalny to oznaczona przestrzeń, na której obowiązuje specyficzny reżim prawny wyłączający lub co najmniej ograniczający dotychczasowy porządek prawny( normy powszechnie obowiązujące). Trwałe obszary specjalne- w związku z ochrona przyrody lub ochroną granic. Tymczasowe obszary specjalne tworzone sa w związku z choroba zakaźna lub kleska żywiołową. Działania z zakresu administracji państwowej wykonywane są przez administracje rządową i samorząd terytorialny. Działalność ta jest w swej materialnej treści jednorodzajowa i nosi państwowy charakter , z ta różnica, że administracja rządowa pozostaje w scentralizowanym aparacie państwa a samorzad terytorialny wykonuje zadania na zasadzie decentralizacji, czyli na zasadzie samodzielności. Decentralizacja zakłada także przekazanie niezbednych kompetencji i środków do realizacji zadań. Odbywa się to na drodze ustawodawstwa zwykłego.

Podstawowe zasady samorządności terytorialnej w RPTylko zalogowani użytkownicy mogą oceniać artykuły. Zasada pomocniczości ( subsydiarności) opiera się na założeniu, że zadania, które mogą być realizowane przez jednostkę nie powinny być realizowane przez państwo. Organy państwowe niższego rzędu mogą być wyreczone przez organy nadrzędne, tylko jeśli nie są w stanie same wywiązywać się ze swoich obowiązków. Ponadto organy wyższego rzędu mogą je zastąpić, jeśli są w stanie wykonać działanie efektywniej. Zasada samodzielności oznacza, że samorząd samodzielnie realizuje powierzone mu zadania publiczne, zarówno własne , jak i zlecone. Konstytucja wyposaża jednostki samorządu terytorialnego w osobowość prawna i sądową ochronę samodzielności tych jednostek. Przysługuje im prawo własności i inne prawa majatkowe, które wespół tworzą mienie poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego.

Aktem prawnym jednostki samorzadu terytorialnego jest statut, bedący aktem prawa miejsciowego, uchwalanym przez organy stanowiące samorządowe. Wybory do organów stanowiących samorzadu są równe, bezpośrednie, powszechne i odbywaja się w głosowaniu tajnym.Rada gminy jest organem stanowiącym i kontrolnym.Pracuje w systemie sesyjnym. Rada gminy może powoływac komisje stałe lub doraźne. Komisja rewizyjna jest komisja stałą powołana obligatoryjnie do kontrolowania dzialalności wójta, jednostek organizacyjnych gminy i jednostek pomocniczych. Organem wykonawczym gminy jest wójt ( burmistrz, prezydent miasta.

Zadania własne gminy:

1. Infratsruktura techniczna( drogi, wodociagi, unieszkodliwianie odpadow)

2. Infrastruktura społeczna( ochrona zdrowia, edukacja publiczna)

3. Porządek i bezpieczeństwo publiczne( ochrona przeciwpozarowa)

4. Ład przestrzenny i ekologiczny ( miejscowe planowanie przestrzenne).

Zadania powiatu maja charakter uzupelniający i wyrównawczy w stosunku do gmin. Zadania województwa ograniczają się w zasadzie do trzech kategorii spraw: - kształtowanie i utrzymywanie ładu przestrzennego - pobudzanie aktywności gospodarczej - zachowanie dziedzictwa kulturowego

Zasada hierarchicznego podporządkowania organów administracji niższych szczebli organom wyższym. Przejawia się w podwójnej zależności – służbowej i osobowej,
a) Zasada służbowa – wydawanie poleceń służbowych przez organ wyższy organom niższym
b) Zasada osobowa – organ wyższego stopnia ma prawo obsadzenia stanowisk w organach bezpośrednio lub pośrednio niższych szczebli, zwolnień, awansów, nagradzania, pociągania do odpowiedzialności i wymierzania kar.

1. Klasyfikacja organów administracji
a) Organy naczelne. W Polsce na podstawie konstytucji naczelnym organem administracji jest Rada Ministrów i administracja rządowa – komitet integracji europejskiej, komitet badań naukowych, komitet obrony konsumentów, itp.
Organy centralne i terenowe (lokalne)
b) Organy centralne i terenowe. Organem centralnym jest organ, którego zasięg działania rozciąga się na obszar całego państwa, a organem terenowym – organ, który realizuje swoje kompetencje tylko na określonej części terytorium państwa, np. w województwie, powiecie, gminie czy okręgu.
c) Organy decydujące i pomocnicze. Organy decydujące to organy, które mogą rozstrzygać sprawy w drodze czynności prawnych, a organy pomocnicze – to takie organy, które mogą tylko występować z inicjatywą czy tez opiniować przedstawione im sprawy przez organy decydujące bądź też wykonywać jedynie czynności kontrolne, np. Rada Legislacyjna przy Premierze lub kolegium przy wojewodzie.
d) Monokratyczne (jednoosobowe) i kolegialne. Organy jednoosobowe (premier, minister, wojewoda, starosta, itp.) powołane są do załatwienia spraw konkretnych, licznych, wymagających szybkiego rozstrzygnięcia, gdy niezbędna jest wiedza fachowa i gdy chodzi o jasno określoną odpowiedzialność. Organy kolegialne (rada ministrów, zarząd powiatu, itp.) tworzy się do tego, aby ustalały ogólne kierunki działania, cele strategiczne, założenia polityki w poszczególnych dziedzinach działalności państwa, decyzje podejmowane są większością głosów.
e) Zawodowe i społeczne. Organ zawodowy składa się lub jest obsadzany przez osoby, które z tego tytułu otrzymują wynagrodzenie, będące źródłem utrzymania. Za organ społeczny uważa się taki organ, w skład, którego wchodzą osoby traktujące swą pracę (działalność) w organie honorowo nie otrzymując wynagrodzenia. Mogą natomiast otrzymać diety czy ekwiwalenty za utracony zarobek np. ławnicy.
2. Władztwo organizacyjne. Uprawnienia do tworzenia, zmiany i znoszenia podmiotów administracji (organów, korporacji, zakładów publicznych itp.).
Utworzenie podmiotu administracji następuje przez wydanie aktu prawnego i wyposażeniu go w podstawowe środki. Przede wszystkim należy określić jego zadania, kompetencje, nazwę i wyposażyć w środki materialne.Tak rozumiane władztwo organizacyjne przysługuje organom państwa w zakresie władzy ustawodawczej i wykonawczej.
4. Samorząd
Organ administracji rządowej, to organ, który;
a) Stanowi wyodrębnioną część aparatu administracji rządowej
b) Działa w imieniu i na rachunek państwa
c) Uprawniony jest do korzystania ze środków władczych
d) Działa w zakresie przyznanych mu kompetencji (zakres działania, zadania, uprawnienia i obowiązki
Organ samorządu terytorialnego, to taki organ, który;
a) Jest wyodrębniony organizacyjnie
b) Działa w imieniu i na rachunek danej jednostki samorządu
c) Korzysta ze środków władczych
d) Działa w zakresie przysługujących mu kompetenc

Prawo administracyjne- część szczegółowa- prawo materialne.

Ta część prawa zawiera normy ustanawiające wzajemne uprawnienia i obowiazki organów administracji publicznej i podmiotów znajdujących się na zewnątrz tej administracji.
Rodzaje (typy) norm prawa materialnego- wyodrębnione z uwagi na sposób konkretyzowania obowiązków czy uprawnień ich adresatów
1) normy konkretyzowane przez akt administracyjny
• stosowanie norm ogólnych prawa materialnego następuje przez akt administracyjny, czyli decyzje w rozumieniu KPA
• normy prawa materialnego mogą ustanawiać pewnego rodzaju nakazy lub zakazy, dają podstawę do roszczeń o uzyskanie określonego uprawnienia w drodze aktu indywidualnego (nakłada na indywidualnie określonego adresata obowiązki lub przyznaje określone uprawnienia)
• wyznaczają przesłanki na jakich może nastąpić odebranie, nadanie lub ograniczenie praw jednostki ( np. art.28 ustawy Prawo budowlane - ustala przesłanki uzyskania pozwolenia na budowę)
2) normy stosowane bezpośrednio (kontrolna rola organów)
• normy prawa materialnego określają wprost bez potrzeby wydania aktu indywidualnego (tj. aktu stosowania prawa, obowiązki adresata)
• rola organu administracji sprowadza się do kontroli ich przestrzegania, ewentualnej realizacji obowiązku ze środków przymusu ( głównie egzekucyjnego)
• ustanawianie obowiązków następuje przez przepis ogólny bez potrzeby wydawania aktów indywidualnych ( np. ustawa Prawo o ruchu drogowym ustala obowiązki uczestnika ruchu).

Niekiedy wyodrębnia się różnego rodzaju:
• inspekcje np.: sanitarną, ochrony środowiska .
• nadzory (np.: nadzór farmaceutyczny, budowlany)
których celem jest kontrola czy adresat norm powszechnie obowiązujących z których wprost wynikają określone obowiązki przestrzega nakazów i zakazów w nich zawartych.

3) normy konkretyzowane przez czynności materialno-techniczne
• normy prawa materialnego ustalają prawa czy obowiązki adresata bez potrzeby wydawania aktu indywidualnego, ale jednocześnie ustalają obowiązki organu administracji publicznej do podjęcia określonej czynności materialnoprawnej (czynności urzędowej) polegającej na przykład:
- prowadzeniu rejestru (np. pojazdów mechanicznych)
- ewidencji (np. działalności gospodarczej)
- stwierdzenia faktu zameldowania
organ wydaje dowody rejestracyjne, zaświadczenia, dowody osobiste, paszporty.
W takich sytuacjach organ konkretyzuje (stosuje) przepis ogólny poprzez czynności materialnotechniczne uregulowane ustawą.
Gdy następuje odmowa dokonania tych czynności wprowadza się wymóg wydania decyzji administracyjnej, aby strony mogły korzystać ze środków ochrony przewidzianych w KPA (od czynności materialnotechnicznych nie służą środki odwoławcze).

Prawo materialne normuje kwestie: - nabywania, nadawania, utraty obywatelstwa polskiego ( na własny wniosek , za zgodą Prezydenta RP) - dotyczące praw i obowiązków cudzoziemców - zmiany imoin i nazwisk -pojęcie stanu cywilnego oraz zasdady sporządzania aktów stanu cywilnego( akt urodzenia, małżeństwa, zgonu) - dotyczące zgromadzeń, stowarzyszeń, fundacji, zbiurek publicznych- zasady rejestracji i likwidacji partii politycznych - dostępu do informacji - działalności gospodarczej

Więź określonej osoby z państwem obejmuje wzajemne prawa i obowiązki obywatela wobec państwa i państwa wobec obywatela:
• dostęp do służby publicznej • prawo do pomocy socjalnej • prawo do ochrony zdrowia
• obywatel polski jest zobowiązany do obrony ojczyzny
• Obywatel polski może odpowiadać za szpiegostwo
• dostępność do niektórych zawodów (np. sędzią może być tylko osoba posiadająca obywatelstwo polskie)