Chemia- zaliczenie semestru

1. Definiuje pojęcie węglowodory

Węglowodory to związki chemiczne zbudowane wyłącznie z atomów węgla i wodoru. Węgiel w tych związkach chemicznych jest zawsze czterowartościowy.

1. Wymienia naturalne źródła węglowodorów;

• Paliwa;

• Ropa naftowa

• Gaz ziemny

• Węgiel kopalne

1. Opisuje budowę i występowanie metanu. Podaje wzory sumaryczny i strukturalny metanu.

Metan to pierwszy węglowodór w szeregu homologicznym alkanów. Z powietrzem tworzą mieszaninę wybuchową.

Wzór sumaryczny CH₄.

Wzór strukturalny:

H

H-C-H

H

Występowanie:

• Jest głównym składnikiem gazu ziemnego, którego używa się w urządzeniach gazowych, w gospodarstwach domowych.

• Bagna (palące się błędne ogniki)

• Kopalnie węgla kamiennego.

1. Zapisuje równanie reakcji spalania całkowitego i niecałkowitego metanu.

Spalanie całkowite

CH₄ + 20₂→ CO₂ + 2H₂O

Metan tlen tlenek węgla (IV) woda

Spalanie niecałkowite

2CH₄ + 30₂→ 2 CO + 4H₂O

Metan tlen tlenek węgla (II) woda

CH₄ + 0₂→ C + 2H₂O

Metan tlen węgiel woda

1. Opisuje, na czym polegają spalanie całkowite i niecałkowite.

Spalanie całkowite

Gdy reakcja chemiczna zachodzi przy nieograniczonej ilości tlenu, wówczas następuje spalanie całkowite, którego produktami są tlenek węgla (IV) i woda (para wodna). Ten rodzaj spalania jest najbezpieczniejszy i najbardziej ekonomiczny.

Spalanie niecałkowite

Jeśli podczas reakcji chemicznej dostęp tlenu jest ograniczony, wówczas zachodzi spalanie niecałkowite. Produktami spalania niecałkowitego mogą być; trujący tlenek węgla (II) i woda (para wodna) lub węgiel i woda (para wodna).

1. Opisuje właściwości fizyczne i chemiczne metanu.

Właściwości fizyczne;

• Gaz

• Bezbarwny

• Ma gęstość mniejszą od gęstości powietrza

• Nierozpuszczalny w wodzie

Właściwości chemiczne:

• Alkan

• Bezwonny

• Mało reaktywny chemicznie

• Ulega reakcjom spalania;

• Całkowitego

• Niecałkowitego

1. Definiuje pojęcie szereg homologiczny

Szereg homologiczny- zbiór związków organicznych o podobnej budowie i właściwościach, w którym każdy kolejny związek chemiczny ma w cząsteczce o jedną grupę –CH₂– więcej.

1. Definiuje pojęcia węglowodory nasycone i węglowodory nienasycone.

Węglowodory nasycone-związki organiczne, których cząsteczki mają wyłącznie wiązania pojedyncze między atomami węgla. Np. Alkany

Węglowodory nienasycone- związki organiczne węgla z wodorem, zawierające w cząsteczkach wiązanie wielokrotne między atomami węgla. Np. Alkeny i Alkiny

1. Definiuje pojęcia:

• Polimeryzacja- jest to rekcja, która polega na łączeniu się pojedynczych cząstek związku chemicznego (monomerów) w wielkocząsteczkowy produkt (polimer).

• Monomer- cząsteczka związku chemicznego ulegająca polimeryzacji.

• Polimer- produkt reakcji polimeryzacji (związek wielkocząsteczkowy)

1. Opisuje najważniejsze zastosowania etenu i etynu

Etyn (potocznie acetylen):

-do produkcji rozpuszczalników organicznych:

• Palnikach służących do cięcia i spawania metalu.

• Lampy karbinowe

• Tworzywa sztuczne- produkcja

Eten (Etylen):

• W rolnictwie-do przyśpieszania dojrzewania owoców.

• Do produkcji tworzyw sztucznych

• Przemyśle chemicznym- do produkcji związków organicznych (kwas octowy, alkohol etylowy).

• Do produkcji rozpuszczalników farb i lakierów.

1. Opisuje najważniejsze właściwości etenu i etynu.

Eten:

Właściwości fizyczne:

• Gaz bezbarwny

• Nierozpuszczalny w wodzie

Właściwości chemiczne:

• Alken

• Zapach

• Ulega reakcjom:

• Spalania całkowitego.

• Spalania niecałkowitego.

• Przyłączania np. bromu, chloru, wodoru.

• Polimeryzacji.

Etyn:

Właściwości fizyczne:

• Gaz bezbarwny

• Nierozpuszczalny w wodzie

Właściwości chemiczne:

• Alkin

• Bezwonny

• Bardzo reaktywny chemicznie

• Ulega reakcjom:

• Spalania całkowitego.

• Spalania niecałkowitego.

• Przyłączania np. bromu, chloru, wodoru.

• Polimeryzacji.

1. Stosuje zasady BHP w pracy z gazem ziemnym oraz produktami przeróbki ropy naftowej.

Przy tankowaniu gazu ziemnego trzeba zachować szczególną ostrożność (przy pewnych stężeniach tworzy z powietrzem mieszaninę wybuchową).

1. Określa, czym zajmuje się chemia organiczna

Dziedzina chemii zajmująca się badaniem budowy, właściwości oraz reakcji związków chemicznych zawierających węgiel, a także opracowywaniem różnorodnych metod syntezy tych połączeń. Ponadto związki organiczne zawierać mogą atomy innych pierwiastków, takich jak wodór, tlen, azot, fosfor, krzem oraz siarka

1. Podaje wzory sumaryczne i strukturalne etenu i etynu

Etyn

C₂H₂ H-C≡C-H

Eten

C₂H₄

1. Określa, co to jest grupa funkcyjna

Grupa funkcyjna- grupa atomów, która przyłączona do alkilu nadaje związkowi chemicznemu charakterystyczne właściwości. W cząsteczce każdej grupy związków chemicznych obecna jest charakterystyczna grupa funkcyjna.

1. Opisuje podstawowe zastosowania etanolu

Zastosowanie:

• Do fermentacji alkoholowej (leki, kosmetyka, dezynfekcja, przemysł spożywczy, denaturat)

• Do produkcji kiszonek (fermentacja mlekowa)

1. Określa, co to są alkohole polihydroksylowe.

Alkohole polihydroksylowe – Związki organiczne zawierające więcej niż 1 grupę hydroksylową (-OH) w cząsteczce.

1. Opisuje zagrożenia związane z alkoholami (metanol, etanol)

Zagrożenia:

• Działa toksycznie na organizm.

• Prowadzi do alkoholizmu.

• Może spowodować śmierć.

1. Zna toksyczne właściwości poznanych substancji

• Działa toksycznie na organizm.

• Prowadzi do alkoholizmu.

• Może spowodować śmierć.

1. Zapisuje równanie reakcji spalania metanolu

Spalanie całkowite metanolu:

2CH₃OH + 3O₂ → 2CO₂ + 4H₂O

Metanol tlen tlenek węgla woda

1. Opisuje najważniejsze właściwości metanolu, etanolu, glicerolu

Metanol:

Właściwości fizyczne:

• Ciecz lotna

• Bezbarwna

• Bardzo dobrze miesza się z wodą

Właściwości chemiczne:

• Alkohol

• Silnie trujący

• Ma charakterystyczny zapach

• Ulega reakcjom:

• Spalania

Etanol:

Właściwości fizyczne:

• Ciecz lotna

• Bezbarwna

• Bardzo dobrze miesza się z wodą

Właściwości chemiczne:

• Alkohol

• Ma charakterystyczny zapach

• Odczyn obojętny

• Ulega reakcjom spalania

• Ścina białko

• Pod wpływem etanolu zmienia barwę z pomarańczowej na zieloną.

Glicerol:

Właściwości fizyczne:

• Ciecz

• Bezbarwna

• Bardzo dobrze rozpuszcza się w wodzie

• higroskopijny

Właściwości chemiczne:

• Alkohol polihydroksylowy

• bezwonny

• słodki smak

• odczyn obojętny

• Ulega reakcjom:

• Spalania

1. Klasyfikuje alkany do węglowodorów nasyconych, a alkeny i alkiny do nienasyconych

Węglowodory:

• Nasycone

• Alkany np. etan

• Nienasycone

• Alkeny np. eten

• Alkiny np. etyn

1. Określa wpływ węglowodorów nasyconych i nienasyconych na wodę bromową lub rozcieńczony roztwór manganianu VII potasu.

Alkeny i Alkiny ulegają reakcjom przyłączania pierwiastków chemicznych np. brom, mangan.

Eten powoduje odbarwienie wody bromowej lub rozcieńczony roztwór manganianu VII potasu co świadczy o jego dużej reaktywności chemicznej.

1. Podaje wzory ogólne szeregów homologicznych alkanów, alkenów i alkinów.

1. Wymienia pierwiastki chemiczne wchodzące w skład pochodnych węglowodorów.

• Węgiel

• Wodór

• Tlen

1. Zapisuje wzory ogólne alkoholi

R-OH

(R-)-grupa alklowa

1. Zapisuje wzory sumaryczne i strukturalne prostych alkoholi monohydroksylowych (do 2 atomów węgla w cząsteczce)

Etanol

C₂H₅OH

Metanol

CH₃OH