Sytuacja szkolna dziecka jako przykład diagnozy pedagogicznej

Diagnoza środowiska szkolnego

Najczęściej kojarzona jest z pomiarem osiągnięć szkolnych, chociaż przedmiotem jej rozpoznania są także sytuacje wychowawcze, działania profilaktyczne, czy problemy rozwojowe uczniów. Diagnoza ta dotyczy najczęściej uczniów pozostających w określonych relacjach z elementami środowiska czy sytuacji, rzadziej nauczycieli jako organizatorów procesu edukacyjnego

Klimat szkoły i klasy, a rozpoznanie diagnostyczne

Klimat szkolny- to pewnego rodzaju klimat społeczny, bo i szkoła i klasa to grupa społeczna w której uczniowie realizują i odgrywają swoje role społeczne.

Klimat klasy- każda klasa ma swoja atmosferę, w której u uczniów wytwarza się odpowiedni stosunek emocjonalny do tego co się w niej dzieje (Putkiewicz 1981)

Wybrane sposoby oceny klimatu szkoły i klasy

1. Obserwacja skategoryzowana i nieskategoryzowana

- Doskonały sposób na zdobywanie wiedzy dotyczącej szkoły i jej klimatu.

- Wymaga wcześniejszego przygotowania teoretycznego i znajomości czynników ją zakłócających

- Błąd subiektywizmu

1. Dyferencjał semantyczny

Wielowymiarowa skala do badania postaw wobec określonych obiektów (ludzi, instytucji, idei, zdarzeń)

Etapy obowiązujące przy konstrukcji tego narzędzia obejmują:

• Określenie celu badawczego

• Wybór obiektu badań

• Opracowania par przymiotników charakterystycznych dla przedmiotu badań

• Określenie liczby stopni na kontinuum nasilania cech

• Przeprowadzenie badania

• Opracowanie wyników

Moja szkoła jest:

X	Bardzo X	Średnio X	Ani X ani Y	Średnio Y	Bardzo Y	Y
przyjemna						nieprzyjemna
znana						nieznana
lubiana						nielubiana
niebezpieczna						bezpieczna
panuje dyscyplina						brak dyscypliny

1. Test rysunkowy „ Mój nauczyciel”

Przeznaczony do badania relacji wewnątrzszkolnych w układzie uczeń- nauczyciel w kilku obszarach, obraz samego nauczyciela i jego relacji z uczniami, przystosowanie do szkolnego środowiska, zadowolenie z sytuacji szkolnej, skłonność do zachowań agresywnych.

1. Skala postaw wobec szkoły A. Stankowskiego
   Stosunek ucznia do szkoły wpływa na osiąganie przez niego sukcesów szkolnych lub stanowi źródło jego porażek. Skala postaw wobec szkoły to narzędzie przeznaczone do oceny stopnia negatywizmu szkolnego , zawierające 30 twierdzeń, które opisują postawy szkolne wobec zadań i obowiązków szkolnych.

1.Chodzenie do szkoły sprawia mi przyjemność, bo lubię się uczyć

Zawsze- często-rzadko- bardzo rzadko- nigdy

2 Opuszczam pojedyncze lekcje

Zawsze- często-rzadko- bardzo rzadko- nigdy

3. Niszczę przedmioty i sprzęty szkolne

Zawsze- często-rzadko- bardzo rzadko- nigdy

4. Pomagam kolegom w nauce

Zawsze- często-rzadko- bardzo rzadko- nigdy

1. Portret nauczyciela
   Metoda ta polega na opisie nauczyciela za pomocą 15 par przymiotników, które odzwierciedlają cechy i właściwości nauczyciela w relacji z uczniem:

• 5 par określa nastrój nauczyciela

• 5 par zachowania związane z poczuciem bezpieczeństwa

• 5 par jego zachowania związane z procesem nauczania

1. Analiza wytworów ucznia
   Analiza wytworów ucznia określana jest mianem metody ekspresyjnej, jest uzupełnieniem innych metod i może być stosowana do postawienia hipotezy badawczej dotyczącej danego zjawiska szkolnego:

Zeszyty, Notatki, Prace plastyczne, Pamiętniki, Listy

1. Skala klimatu społecznego instytucji korekcyjnej

Metoda opracowana przez Moosa, w Polsce zaadoptowana przez L.Pytkę, ocenia poszczególne wymiary klimatu społecznego, oceniane w 9 podskalach:

Zaangażowanie
Podtrzymanie
Ekspresja
Autonomia
Orientacja praktyczna
Orientacja na problemy osobiste
Porządek i organizacja
Jasność celów, zadań, regulaminów,
Kontrola wychowawcza

Przykładowe pytania:

Wychowankowie sa dumni ze swojej grupy

P F

Wychowawcy uwzględniają uwagi wychowanków

P F

Moja grupa jest bardzo dobrze zorganizowana

P F

Wychowawcy wiedzą czego chcą wychowankowie

P F

Uczeń w środowisku szkolnym

Szkoła jako placówka oświatowa powinna być miejscem realizacji funkcji diagnostycznej, ponieważ:

• Dziecko spędza w niej większość swojego czasu (warunki i zadania)

• Wiek szkolny to okres intensywnych zmian rozwojowych

• Dziecko funkcjonuje w grupie (trudności interpersonalne)

• Przygotowanie zawodowe nauczycieli (dostrzeganie)

• Współpraca z rodzicami

Proces diagnozowania w szkole

Wymogi procesu diagnozowania w szkole:

• Dobra znajomość metod i technik diagnostycznych

• Metody adekwatne do zjawiska

• Obiektywna analiza wyników

• Diagnoza pozytywna

• Warunki do realizacji badan na terenie szkoły

• Zgoda od rodziców

• Wyniki badań dostępne dla rodziców (interpretacja)

• Realizacja wskazań specjalistów

Trudności adaptacyjne dzieci i młodzieży

Adaptacja- proces przystosowywania się jednostki do wymogów otoczenia. Dziecko wówczas jest dobrze przystosowane do szkoły, gdy może w środowisku szkolnym zaspokajać własne potrzeby, ma zapewnione kontakty uczuciowe z innymi dziećmi i Nauczycielami, jest samodzielne i nie wykazuje problemów w nauce

Adaptacja jest ważnym elementem w realizacji procesu edukacyjnego, społecznego i emocjonalnego oraz w zaspokojeniu potrzeb np. samorealizacji. S. Nowak w oparciu o typologię Mertona wyróżnił 9 typów zachowań adaptacyjnych:

• Konformizm

• Frustracyjna fiksacja

• Innowacje w zakresie środków

• Wycofanie się

• Rytualizm

• Kontrrytualizm

• Utopia

• Bunt

Czynniki przystosowania dziecka do warunków szkolnych

1. Czynniki indywidualne:

• Uwarunkowania rozwojowe

• Cechy osobowości

• Poziom rozwoju intelektualnego

• Poziom samooceny

• Wcześniejsze doświadczenia

• Odporność psychiczna

2. Czynniki środowiskowe:

• Nastawienie rodziców do szkoły

• Akceptacja ucznia w grupie

• Stosunek nauczyciela i rówieśników

• Warunki lokalowe i organizacja procesu nauczania

• Przydział ról społecznych

Wybrane narzędzia oceny przystosowania

• Nauczycielski kwestionariusz umiejętności
  Adresowany jest do nauczycieli. Ma za zadanie ocenę częstości wykorzystania przez dziecko określonych umiejętności przez zaznaczenie jednego z 5 stopni: prawie nigdy rzadko czasami często prawie zawsze

Przykład:

1. Czy dziecko rozmawia z innymi w miły sposób?

2. Czy dziecko chwali się kiedy dobrze wykonało zadanie?

3. Czy dziecko zadaje pytania gdy czegoś nie rozumie?

4. Czy dziecko wyraża swoje niezadowolenie słowami?

• Kwestionariusz zachowania się dziecka w przedszkolu i szkole (Schaefer&Aronson)
  Kwestionariusz przeznaczony jest do pomiaru stopnia przystosowania szkolnego dzieci w wieku od 6 do 10 roku życia. Obejmuję ocenę stosunku dziecka do szkoły, zadań szkolnych, nauczycieli i rówieśników. Zachowanie dziecka określane jest za pomocą 12 podskal, z których 6 zawiera pozytywne cechy społecznego przystosowania: ekspresji słownej, życzliwość, wytrwałość, towarzyskość, taktowne postępowanie, koncentracja; a kolejnych 6 negatywne: nadruchliwość, odsuwanie się, nerwowość, roztargnienie, zażenowanie, zawziętość

• Kwestionariusz przystosowania społecznego do szkoły
  Narzędzie to skonstruowane przez E. Jackowską (1980) składa się z 12-tu zdań niedokończonych zawierających następujące składniki:

• Liczba przyjaciół w danej klasie

• Postawa wobec wycieczki klasowej

• Reakcja na kłopoty rówieśników

• Reakcja na niepowodzenia szkolne

• Postrzeganie podobieństwa do kolegów w klasie

• Częstotliwość konfliktów z kolegami

• Postawy wobec pracy na rzecz klasy

• Postrzeganie poziomu sympatii ze strony innych uczniów

• Reakcja na niepowodzenia w nauce innych uczniów

• Poziom identyfikacji z własną klasą

• Emocje doświadczane w reakcji z nauczycielem

• Ocena sprawiedliwości otrzymywanych ocen

• Arkusz diagnostyczny Stotta
  Zastosowanie tego arkusza pozwala na identyfikację kilku rodzajów niedostosowania:

  • Zachowanie wrogie

  • Zahamowanie

  • Niekonsekwencja

  • Aspołeczność

  • Wrogość

• Arkusz zachowania się ucznia Markowskiej
  Skala ocen służąca do określania stopnia przystosowania dzieci w wieku od 6 do 14 roku życia. Ocena zachowań oparta na obserwacji obejmuje pięć skal czynnikowych: motywacja do nauki szkolnej, zachowanie się antyspołeczne, przyhamowanie, uspołecznienie i zainteresowania seksualne. Narzędzie składa się 4 części: część pierwsza i druga przeznaczona jest dla nauczyciela, część trzecią wypełnia lekarz, a czwartą psycholog lub pedagog.

• Skala nieprzystosowania społecznego Pytki
  Skala przeznaczona jest do badania młodzieży w wieku od 13-tego do 17 roku życia. Narzędzie obejmuje 60 pozycji w sześciu skalach cząstkowych które są oceniane w skali trzystopniowej. Pomiar dotyczy funkcjonowania jednostki w trzech środowiskach: rodzinnym, rówieśniczym, szkolnym.