Symbole w powieści
Przedwiośnie (tytuł) - przedwiośnie symbolizuje w powieści etap rozwoju, na jakim znajduje się niepodległa Polska w momencie przybycia na jej tereny Cezarego Baryki. Okazało się bowiem, że niedawno wyzwolony kraj boryka się z wieloma problemami gospodarczymi i ekonomicznymi, co stanowi źródło rozczarowania tak długo oczekiwaną niepodległością. Polska młodości Cezarego Baryki to czas przygotowania do prawdziwego odrodzenia, które oznacza tutaj wyjście z nędzy wszystkich klas społecznych, wyprowadzenie kraju z kryzysu gospodarczego, zapewnienie obywatelom dostępu do edukacji i opieki zdrowotnej. Owo przedwiośnie charakteryzuje się swoistą „błotnistością”, tak podkreślaną w różnych miejscach tekstu, a przeciwstawioną sterylności szklanych domów. Przedwiośnie to czas kiedy społeczeństwo dopiero zakasuje rękawy i bierze się do odbudowy państwa.
Ostatnia scena - odłączenie się od manifestujących - przedstawia ona głównego bohatera - Cezarego Barykę, kroczącego z manifestantami, pod rękę z Lulkiem, ale zaraz po tym, jak policja ukazuje się przed tłumem, Cezary wychodzi przed manifestantów. Scena ta ma charaktery wyraźnie niejednoznaczny, czyni powieść utworem otwartym. Odłączenie od manifestującego tłumu może symbolizować niezgodę z ideałami rewolucji. Należy jednak pamiętać, że ta scena została poprzedzona innym istotnym wydarzeniem. Oto młody rewolucjonista spotyka swoją dawną kochankę - burżujkę i wyznaje, że byłby gotów rozpętać rewolucję, by dostać w swoje ręce jej obecnego męża. To bardzo wiele mówi nam o motywacjach Cezarego - jego czyny nie są wynikiem przemyśleń, przyjęcia bądź odrzucenia postulatów którejś ze stron, ale stanowią skutek spiętrzających się emocji. Ostatnia scena może więc być wyrazem obaw autora o los młodego pokolenia, które ze względów emocjonalnych łatwo przyjmie ideologię bolszewików za swoją. Przecież rewolucja jest o wiele właściwsza młodym niż ewolucja.
Szklane domy - to symbol nowej cywilizacji opartej na postępie technicznym, cudownym wynalazku pozwalającym żyć ludziom w czystości i wygodzie za niewielką cenę, a dodatkowo wpływającym pozytywnie na ich życie moralne i duchowe. Szklane domy są jednocześnie piękne, funkcjonalne i kruche. Ich kruchość nie odnosi się wyłącznie do właściwości fizycznych, ma ona również znaczenie metaforyczne. Szklane domy symbolizują nową, ale kruchą, nietrwałą cywilizację. Nie uwzględniono w niej bowiem kwestii ludzkiej zawiści, chciwości, żądzy władzy, itp. tak właściwych współczesnemu światu. Szklane domy to synonim utopii.
(Wizję szklanych domów Żeromski zaczerpnął z Tygodnika Ilustrowanego, w którym zamieszczono ilustrację budynku ze szkła i stali. Połączył on myśl techniczną z wizją społeczno-polityczną tworząc koncepcję odbudowy Polski na wzór szklanych domów. )
Walizka Seweryna Baryki - to symbol normalności, ale i luksusu. W jej wnętrzu znajdują się same najpotrzebniejsze rzeczy, których każdy człowiek używa codziennie, jednak w sytuacji wojny jej zawartość okazuje się cennym skarbem, pozwalającym bohaterom choć przez chwilę poczuć się ludźmi.
Motyw wędrówki w powieści
Wędrówka Baryki ma charakter otwarty, koniec książki wydaje się dopiero początkiem właściwej podróży. Nie można powiedzieć, że Baryka w ostatniej scenie powieści jest już człowiekiem dojrzałym, w pełni ukształtowanym, podobnie jak jego ojczyzna znajduje się w stanie przedwiośnia, tak naprawdę ma za sobą wiele ciężkich, a jednocześnie cennych doświadczeń, z których dopiero teraz wysnuje odpowiednie wnioski.
Ramowy plan wydarzeń
1. Pracowita młodość Seweryna Baryki.
2. „Niema” miłość Jadwigi Dąbrowskiej i Szymona Gajowca.
3. Szybki ślub Seweryna i Jadwigi - wyjazd do Rosji.
4. Narodziny Czarusia i szczęśliwe życie w Baku.
5. Wybuch I wojny światowej, wyjazd ojca na wojnę.
6. Szalone wyczyny Cezarego pod nieobecność ojca - lęk matki.
7. Wybuch rewolucji 1917 roku.
8. Naiwny entuzjazm młodego rewolucjonisty.
9. Zmartwienia pani Barykowej - wyprawy na wieś po jedzeni dla syna.
10. Konfiskaty mienia.
11. Zbliżenie syna do matki.
12. Oczekiwanie na powrót Seweryna.
13. Udzielenie pomocy księżnej Szczerbatow- Mamajew i jej córkom.
14. Matka na ciężkich robotach.
15. Śmierć pani Jadwigi.
16. Samotność Baryki.
17. 1918 - wojna Ormian z Tatarami.
18. Baryka żołnierzem.
19. Powrót do cywila, praca przy grzebaniu ofiar rzezi.
20. Niespodziewane spotkanie z ojcem - wspólny plan wyjazdu z Baku.
21. Podróż do Moskwy - odbiór walizki.
22. Choroba ojca - oczekiwanie na pociąg do Charkowa.
23. Wyczerpująca podróż do Charkowa.
24. Kolejne oczekiwanie - utrata walizki.
25. Pociąg do Polski!
26. Pomoc nieznajomego.
27. Śmierć ojca.
28. Polska - spacer po brudnym miasteczku.
29. Warszawa - przyjaźń z Gajowcem i studia medyczne.
30. 1920 - wojna polsko-bolszewicka.
31. Cezary po raz kolejny żołnierzem!
32. Przyjaźń Baryki z Hipolitem Wielosławskim - bohaterski czyn Baryki.
33. Koniec wojny - wyjazd do Nawłoci.
34. Ciepłe przyjęcie Baryki przez rodzinę Hipolita.
35. Zainteresowanie panną Karoliną.
36. Zauroczenie panią Laurą - „wdową-narzeczoną”.
37. Czaruś i Karolina - pocałunki.
38. Wanda - szalona pianistka, potajemna miłość do Czarusia.
39. Przygotowania do balu w Odolanach - namiętny romans Cezarego i Laury.
40. Bal - odkrycie Karoliny.
41. Nuda - myśli o Laurze
42. Wyznanie Wandy - kpiny Cezarego.
43. Zazdrość zakochanej pianistki.
44. Otrucie i śmierć Karoliny.
45. Awantura z Barwickim - koniec romansu z Laurą.
46. Rozmowa z księdzem.
47. Wyjazd do Chłodka.
48. Wiadomość o ślubie Laury
49. Powrót do Warszawy.
50. Powrót na Uniwersytet.
51. Buławnik - nowy współlokator.
52. Studencka bieda - sprzedaż fraka.
53. Odnowienie przyjaźni z Gajowcem - praca nad materiałami do jego książki.
54. Lulek i idea rewolucyjna.
55. Cezary - między Gajowcem a Lulkiem.
56. Wątpliwości podczas konferencji komunistycznej.
57. Kłótnia światopoglądowa z Gajowcem.
58. Ostatnie spotkanie z Laurą.
59. Baryka na manifestacji komunistycznej.
60. Odłączenie od pochodu.
Antoni Lulek
Lulek nie wydaja się złym człowiekiem, tak naprawdę zniechęcają do niego przede wszystkim jego radykalne poglądy, dążenie do rewolucji i do zlikwidowania klas wyższych.
Wanda Okszyńska
Panna Wanda to typowa bohaterka szalona, trudno ją z tego powodu oceniać. Nie wiadomo, gdzie się zaczyna, a gdzie kończy jej świadomość. Na pewno Wanda nie wzbudza sympatii w czytelniku, pełni rolę stanowczo negatywną. Jej talent i pasja sprawiają, że można ją postrzegać jak romantyczną, niezrozumianą artystkę, ale to w żaden sposób jej nie usprawiedliwia.
Karolina Szarłatowiczówna
Karolina to postać godna litości, stała się ofiarą własnej dumy i miłości. W nie mniejszy stopniu jest to ofiara Cezarego Baryki i jego nieodpowiedzialnego zachowania. Cezary zupełnie nie przewidywał konsekwencji swoich zachować, ani w stosunku do Karoliny, ani w stosunku do Wandy. Karolina budzi jeszcze więcej litości w czytelniku, gdy ten dowiaduje się o obojętności, z jaką Czaruś przyjął jej śmierć. Przejmujący wydaje się kontrast między czystością Karoliny a zakłamaniem Cezarego.
Laura Kościeniecka
Pani Laura była w tamtym momencie - jak często określa ją autor - „wdową-narzeczoną”. Dwa lata wcześniej pochowała swego pierwszego męża, pana Kościenieckiego. „Jakiś tam pisarz, literat, historyk”. Mężczyzna podobno bywał dość przykry. Po śmierci męża pani Laura zaręczyła się z bogatym „spryciarzem” - panem Barwickim. Motywacja wiodąca tych dwoje do małżeństwa nie wiele miała wspólnego z miłością. Pani Laura potrzebowała pieniędzy, by spłacić dzieci z pierwszego małżeństwa swojego zmarłego męża i dzięki temu zachować Leniec. Barwicki również upodobał sobie piękną posiadłość, a poza tym chciał poprzez związek z Kościeniecką podnieść swój status społeczny. Ta sytuacja oraz dzieje miłości Laury i Cezarego pokazują, co było najważniejsze dla pięknej amazonki.
Całe jej życie publiczne ukazane w powieści zdaje się być jedynie grą pozorów, zachowywaniem konwenansów, to, co szczere, prawdziwe, rozgrywa się w ukryciu, najczęściej pod osłoną nocy (np. szalona przejażdżka z Baryką). Romans Laury i Baryki potoczył się w bardzo szybkim tempie. Jednak wybuch nagłej namiętności tylko Cezaremu odebrał kontrolę nad własnym zachowaniem i życiem. Laura doskonale radziła sobie z potajemnymi spotkaniami i tworzeniem iluzji. Nie miała żadnych skrupułów w stosunku do swojego przyszłego męża ani w stosunku do coraz bardziej zakochanego w niej młodzieńca. Za męża chciała Barwickiego, a Barykę za kochanka. Nie miała zamiaru zmieniać planów - w tym sensie była bezwzględna, wyżej ceniła konwenanse, pozory, niż prawdziwe uczucie. Nie można powiedzieć, że Laura nie kochała Czarka. Świadczyć może o tym choćby ich ostatnie spotkanie w Warszawie, kiedy postanowiła spotkać się z młodzieńcem, mimo że ten podczas awantury uderzył ją w twarz.
Trzeba przyznać Laurze niezwykłą zdolność osiągania obranych sobie celów. Zobaczmy, że mimo wykrycia przez Barwickiego jej romansu z Czarkiem udało się jej doprowadzić do małżeństwa. Ciekawe jest to, że po ślubie kobieta nie chce już kontynuować romansu z Czarkiem, mimo że ich uczucia najwyraźniej nie wygasły. Nie wiadomo, co nią motywowało: strach przed gniewem męża bądź skandalem? pragnienie dochowania wierności, jakaś przemiana moralna? Laura pozostanie postacią nieodgadnioną, po trosze fatalną (sprowadziła na złą drogę Czarka, wręcz opętała go). Jednak trudno Laurę nazwać złą kobietą (choćby ze względu na szczere uczucie do Baryki), wydaje się po prostu uwikłana w sprawy, zrozumiałe jedynie dla pewnej klasy ludzi: arystokracji.
Hipolit Wielosławski
trudno oceniać, nie został on przez autora powieści postawiony przed szczególnie trudnymi wyborami. Nie jest postacią udramatyzowaną i rozbudowaną na tyle, by czytelnik mógł się z nim utożsamić. Jest to jednak z pewnością bohater o wielu pozytywnych cechach i imponujący swoją wiernością wobec Cezarego.
Szymon Gajowiec
Gajowiec żyjący w mieszkaniu pełnym pamiątek i książek, człowiek pomocny, serdeczny, spokojny, wspominający swoją pierwszą miłość, oddany ważnej dla ogółu sprawie wzbudza w czytelniku jednoznacznie pozytywne odczucia, nawet jeśli ktoś nie zgadza się do końca z jego poglądami.
Koncepcja komunistyczna
Ostatnią propozycję naprawy państwa polskiego, a dokładniej polepszenia życia najniższej jego warstwy społecznej prezentuje Lulek - niewielki, chorowity student prawa, fanatyk komunizmu. Koncepcja Lulka jest wspierana przez warszawskich komunistów, natomiast wzór czerpie z rosyjskiej rewolucji bolszewickiej. Jej podstawowym hasłem jest równość klas społecznych, co w rzeczywistości sprowadza się do postulatu zniszczenia arystokracji i burżuazji i oddania władzy robotnikom. Ideały te były dla Lulka ważniejsze od narodowej przynależności. Panowanie proletariatu miało stać się prawem ponadnarodowym, nieważne były tu kwestie narodowościowe.