M. Winiarski „Od opieki do wsparcia społecznego”
[w:] Kawula „Pedagogika społeczna”
Stwierdzenie „od opieki do wsparcia społ.” należy rozumieć jako:
przestrzeń problemowo-badawczą (zjawiska społeczno-pedagogiczne takie jak: opieka międzyludzka, pomoc i wsparcie społ., ich funkcje, uwarunkowania, powiązania)
ukierunkowanie prakseologiczne (odchodzenie od opieki do bardziej humanitarnych form takich jak wsparcie społ.)
Opieka i pomoc odnoszą się do sytuacji życiowych odbiegających od normy, np.:
Jeśli chodzi o opiekę dotyczy ona niemowlęctwa, obłożnej i nieuleczalnej choroby, upośledzenia, starczej niedołężności. W takich przypadkach nie możemy uniknąć opieki
Czynniki warunkujące opiekę to:
sieroctwo naturalne i społeczne
niewydolność opiekuńczo-wychowawcza rodziny
zubożenie materialne rodziny (w wyniku np. bezrobocia)
długotrwałe trudne sytuacje życiowe
nieporadność życiowa
trwałe nastawienie na uzależnienie od innych
Czasem opieki nie można całkowicie uniknąć, ale można regulować jej zakres i stopień działalności opiekuńczej, np. poprzez:
niedopuszczenie do powstania stanu niezdolności do samodzielnego funkcjonowania człowieka
osłabienie takiej niedyspozycji
skracanie czasu jej trwania
łagodzenie sytuacji wejścia w stan niesamodzielności oraz wyjścia z niej
Ograniczenie opieki może mieć postać:
bezpośrednią (skierowane na daną osobę)
pośrednią (na rodzinę bądź środowisko)
Wtedy działalność sprowadza się do udzielania pomocy oraz wsparcia społecznego. W obu przypadkach łączy się z działaniem edukacyjnym:
usprawniającym (kształtowanie instrumentalnych cech osobowości, tj. wiedzy, zdolności, myślenia twórczego, umiejętności)
ukierunkowującym (rozwijanie predyspozycji kierunkowych, tj. przekonań, wartości, postaw)
Działalność wspomagająca i wspierająca może mieć charakter:
profilaktyczny
kompensacyjny
Formy profesjonalnej pomocy jednostce:
dostarczanie informacji
rozwijanie umiejętności i sprawności instrumentalnych
doradztwo ni poradnictwo
usuwanie przeszkód tkwiących w środowisku
zabiegi pielęgnacyjno-lecznicze
dostarczanie dóbr materialnych
świadczenie różnych usług
pośredniczenie
Podobnie jak w sytuacji opieki, istnieje możliwość zawężenia rozmiaru i stopnia natężenia pomocy na rzecz wsparcia.
Wsparcie społeczne (jako działanie profilaktyczne, zapobiegawcze oraz zastępcze) może przybierać różne formy, np.:
świadczenia rzeczowe
usługi (doradztwo, robienie zakupów)
dostarczanie i przekazywanie niezbędnych informacji
przejawianie uczuć, miłości braterskiej
empatia
dowartościowywanie i uspołecznianie
nawiązywanie współpracy i współdziałania
Głównym środkiem redukcji (ograniczenia zakresu opieki poza szczególnymi przypadkami) jest układ pomocy i wsparcia społ., zaś w przypadku ograniczenia lub zastąpienia pomocy, jest to właśnie wsparcie społeczne.
Wsparcie społeczne jest jakby stymulatorem sił ludzkich do przezwyciężania sytuacji trudnych, rozwiązywania problemów. Jest bardziej ludzkie w sensie zapotrzebowania i dawania drugiemu człowiekowi. Kładzie się nacisk na pobudzanie jednostki do działania. Wsparcie jest postępowaniem naturalnym, spontanicznym, opartym na zasadzie dobrowolności.
Aby wsparcie społ. było w pełni aktem humanitarnym i skutecznym, musi spełniać następujące wymogi:
pojawiać się we wczesnej fazie niedyspozycyjności człowieka albo wyprzedzać ten stan rzeczy
formy działalności powinny być trafne i adekwatne do zapotrzebowania
powinno być to wsparcie bezpośrednie (styczność z podmiotem)
uwzględnianie zasady współdziałania i dialogu
rozumienie drugiego człowieka jako kluczowa sprawa
empatia
kierowanie się altruistycznymi normami etycznymi
spontaniczność, dobrowolność
charakter nieformalny