6. Wsparcie społeczne w obszarze działania organizacji pozarządowych

Wspólnota — typ zbiorowości oparty na silnych, emocjonalnych więziach, nieformalnej strukturze. W ujęciu Ferdinanda Tönniesa wspólnota jest przeciwstawnym typem zbiorowości wobec zrzeszenia i charakteryzuje się tym, że więzi wytwarzane są w oparciu o pokrewieństwo lub braterstwo, kontrola społeczna sprawowana jest dzięki tradycji, natomiast podstawą gospodarki we wspólnotach jest własność zbiorowa. Według dynamicznej teorii wspólnoty, jest to zbiorowość ludzka, którą łączy jakaś trwała więź duchowa. Zbiorowość, w której dla każdego jej członka suma jego więzi "do wewnątrz" przewyższa sumę więzi "na zewnątrz". Cechami charakterystycznymi dla wspólnoty są wówczas:

• trwałość - nieprzypadkowość, nieprzemijalność;

• duchowość - coś co przekracza sferę interesowności (przeciwnie do stowarzyszenia);

• ekskluzywność - podział na „swoich” i „obcych”, gdzie przynależność do wspólnoty jest samoistna (np. narodziny) i dożywotnia.

• tradycja - rozciągłość w czasie: pamięć o zmarłych, troska o żywych, jak i nienarodzonych; dążenie do przetrwania. Intensywność troski o wychowanie jest wyrazem żywotności wspólnoty.

• bezwarunkowość przynależności - można należeć tylko do jednej wspólnoty duchowej danego poziomu. Jeżeli wydaje się, że jesteśmy członkami dwóch, lub więcej wspólnot (np. mniejszości narodowe), o tym do której należymy dowiadujemy się w przypadku konfliktu (np. wojny).

Cechy wspólnot posiadają: grupy etniczne, rodziny, społeczności lokalne

Zrzeszenie (cechy):

• jednostki społeczne powiązane są więziami wynikającymi z umów, wyrachowania, bazują one na stosunkach rzeczowych, wynikających z wymiany dóbr materialnych.

• jednostki uczestniczą we wzajemnych stosunkach jako osoby odgrywające dane role społeczne.

• państwo dominuje jako instytucja kontroli społecznej.

• grupy społeczne traktowane są przez jednostki do nich należące w sposób instrumentalny.

Stowarzyszenie

• dobrowolne, samorządne, trwałe zrzeszenie o celach niezarobkowych (definicja wg Ustawy Prawo o stowarzyszeniach).Dobrowolność stowarzyszenia polega na swobodzie tworzenia stowarzyszeń, dobrowolności przystąpienia do istniejącego stowarzyszenia oraz na nieograniczonej swobodzie wystąpienia ze stowarzyszenia. Trwałość stowarzyszenia oznacza, że istnieje ono niezależnie od konkretnego składu swoich członków (pod warunkiem, że jest ich ponad 15). Niezarobkowy cel stowarzyszenia oznacza, że celem stowarzyszenia nie może być prowadzenie działalności gospodarczej i osiąganie zysków ani przysporzenie korzyści majątkowych członkom stowarzyszenia.

• wg. I. Lepalczyk „formalna grupa osób zidentyfikowana z jego celami i zadaniami, połączonych wspólną więzią o charakterze przedmiotowym, której treścią jest dążenie
  do realizacji wspólnego, obywatelskiego zadania wynikającego z potrzeb mikro- lub makro-środowiska społecznego, potrzeb aktualnych lub przewidywanych. Dla realizacji swoich zadań statutowych stowarzyszenia podejmują w różnym zakresie działalność oświatową, która może być ukierunkowana na członków i osoby związane ze stowarzyszeniem,
  na szerszy, najczęściej anonimowy, krąg odbiorców lub specjalną kategorię odbiorców”

• MacIver dokonał podziału na:

-wspólnoty (community) - czyli kręgi osób wspólnie żyjących, których łączy nie tylko wspólne rozwiązywanie specjalnych spraw, lecz i określony ich całokształt.

-stowarzyszenia (association) - powstają one jako wyraz wspólnych interesów; są to świadome organizacje realizujące określone cele

• Aleksander Kamiński, w oparciu o powyższą definicję stowarzyszenia, charakteryzuje je
  w następujący sposób:

-stowarzyszenie jest grupą zorganizowaną, której główną cechą jest dążenie do osiągnięcia wspólnie określonych celów lub interesów

- stowarzyszenie posiada swoistą strukturę organizacyjną oraz własnych członków, których obowiązują wspólnie ustalone zasady postępowania i zachowania się

Stowarzyszenie zarejestrowane

• jest tworzone przez członków (do założenia stowarzyszenia koniecznych jest min. 15 osób)

• zorganizowane jest w sposób demokratyczny (najwyższą władzą jest walne zgromadzenie)

• jest organizacją pozarządową

• jest organizacją nienastawioną na zysk, powoływaną w celach niezarobkowych

• ma osobowość prawną

• działa w oparciu o statut (statut to podstawowy dokument, określający nazwę organizacji, jej cele, wewnętrzną strukturę itp.)

• jest rejestrowane w Krajowym Rejestrze Sądowym

• może prowadzić działalność gospodarczą, stowarzyszenie zwykłe nie jest rejestrowane (jedynie zgłaszane staroście) i nie ma osobowości prawnej. Nie musi mieć statutu (jedynie regulamin). Nie może przyjmować dotacji, darowizn ani pieniędzy ze zbiórek.

Typy stowarzyszeń:

• lokalne; np. komitet osiedlowy, rodzicielski, samorządy dziecięce i młodzieżowe, rada parafialna,

• ponadlokalne; np. Towarzystwo Wiedzy Powszechnej, TKKF, itd. - swym zasięgiem obejmują cały kraj.
  Inny podział to ze względu na wiek członków, np. na dziecięco- młodzieżowe (ZHP) oraz zrzeszające dorosłych (Tow. Przyjaciół Dzieci).

Funkcje stowarzyszeń:

• (podział wg A.Kamińskiego)
  -afiliacyjna
  -integracyjna
  -ekspresyjna

• (wg I.Lepalczyk):
  -wspomagania rozwoju biologicznego, społ. i kult. jednostki,
  -wdrażania człowieka do pełnienia ról społ. i zawodowych,
  -wzbogacania sfer życia i aktywności jednostki,
  -upowszechniania wiedzy instrumentalnej i kształtowania określonych postaw,
  -rozwijania i urzeczywistniania idei demokracji.
  
  Ze względu na zasięg i kierunek działalności stowarzyszeń i org. społ. wyodrębniamy:
  - funkcje dośrodkowe „wewn.” - związane z zaspokajaniem potrzeb, zainteresowań i aspiracji stowarzyszonych;
  - funkcje odśrodkowe „zewn.” - związane z realizacją potrzeb pierwotnych i wtórnych (społ.-kult.) całej społeczności lokalnej lub określonej jej części.
  
  Funkcja opiekuńczo-wychowawcza przejawia się w celowej i planowej działalności organizacji i stowarzyszenia społ., ukierunkowanej bezpośr. na kształtowanie cech instrumentalnych i kierunkowych osobowości dzieci i młodzieży oraz wyrównywanie braków w ich sferze psychofizycznej i warunkach środowiskowych życia, a także optymalne zaspokajanie ponadpodmiotowych potrzeb młodej generacji.
  Funkcja założona to zamierzone, intencjonalne skutki tej działalności, wyrażone w formie celów i zadań, a funkcja rzeczywista to coś więcej, obejmuje także niezamierzone efekty tej działalności.
  
  Zestawy zadań organizacji i stowarzyszeń:
  - zad. związane z organizowaniem nauki dzieci i młodzieży,
  - zad. związane z organiz. aktywności kreatywnej,
  - zad. związane z organiz. aktywności rekreacyjnej,
  - zad. odnoszące się do organiz. aktywności społecznie użyteczne

Wolontariat (z łac. voluntas)- dobra wola, dobrowolność

• wg Ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie

Wolontariuszem jest każda osoba (fizyczna), która dobrowolnie i bez wynagrodzenia wykonuje świadczenia na rzecz uprawnionych organizacji i instytucji, na zasadach określonych w ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie

• wg Centrum Wolontariatu

Wolontariat to dobrowolna, świadoma i bezpłatna działalność na rzecz innych, wykraczająca poza więzi koleżeńsko-rodzinne

• wg A. Radziewicza- Winnickiego

W tradycyjnym znaczeniu jest to praktyka bez przyznania jakiegokolwiek ekwiwalentu pieniężnego, odbywana przez jednostkę w celu wyuczenia się konkretnego zawodu. Obecnie termin ten stosowany jest na określenie dobrowolnej, bezpłatnej, ochotniczej pracy, podejmowanej świadomie a świadczonej na rzecz innych osób.(nie licząc członków rodziny przyjaciół czy znajomych) Wolontariat to nie tylko określona forma aktywności ale także zespół wartości i przeczucie pełnienia pewnej misji.

Organizacje pozarządowe

• wg. A. Radziewicza- Winnickiego

są to struktury które integrują grupy obywateli, cechuje je określona tożsamość społeczna, stopień zorganizowania, dobrowolność zrzeszania i uczestnictwa oraz pozarządowy i prywatny

charakter inicjatyw.

III sektor- to nazwa stosowana wobec ogółu organizacji pozarządowych. Określenie nawiązuje do podziału dzielącego aktywność społeczno - gospodarczą nowoczesnych państw demokratycznych na trzy sektory. Tak więc obok instytucji państwa (administracji publicznej, sektora państwowego

- pierwszego sektora) oraz podmiotów nastawionych na zysk (biznesu, sektora prywatnego - drugiego sektora) istnieją organizacje, które ani nie są nastawione na zysk, ani nie stanowią elementu struktury państwa - są zatem trzecim sektorem.

Organizacje pozarządowe mogą znaleźć dla siebie obszary działania , w których są podejmowane inicjatywy tworzenia grup samopomocowych, organizacji opiekuńczych, przyczyniając się tym samym do znaczących działań na rzecz pożytku publicznego.

Mogą także inicjować niekonwencjonalne metody rozwiązywania trudnych problemów socjalnych. Dla sprawnego funkcjonowania tego sektora w zakresie pomocy społecznej niezbędne są jednak gwarancje publicznego wsparcia. Brak ciągłości działań jest jednym z najważniejszych i największych problemów organizacji pozarządowych.

---