Wsparcie społeczne

• Według S. Kawuli terminowi „wsparcie społeczne można przypisać dwojakie znaczenie:

- jako pomoc dostępną jednostce lub grupie w sytuacjach trudnych, stresowych, przełomowych, a których bez wsparcia innych nie są one

w stanie przezwyciężyć;

- jako „ rodzaj interakcji społecznej podjętej przez jedną lub dwie strony

w sytuacji problemowej, w której dochodzi do wymiany informacji, emocjonalnej lub instrumentalnej. Wymiana ta może być jednostronna lub dwustronna, może być stała lub zmieniać się”.

• Wsparcie społeczne występuje w pięciu formach ( postaciach):

1. wsparcie emocjonalne , polegające na dawaniu komunikatów werbalnych i niewerbalnych typu: „jesteś przez nas kochany”, „jesteś nasz”, „lubimy cię”, „ nie poddawaj się”;

2. wsparcie wartościujące, które polega na dawaniu jednostce komunikatów typu: „jesteś dla nas kimś znaczącym”, „dzięki tobie mogliśmy to osiągnąć”, „trzymaj się tak dalej”;

3. wsparcie instrumentalne, czyli dostarczanie konkretnej pomocy, świadczenie usług, np. pożyczenie pieniędzy, załatwienie mieszkania, ubrania, wskazanie formy leczenia itp.;

4. wsparcie informacyjne, czyli udzielanie rad, porad prawnych, informacji, które mogą pomóc w rozwiązywaniu problemu życiowego jednostki;

5. wsparcie duchowe (psychiczno-rozwojowe), polegające na wzmacnianiu odporności psychicznej jednostki poprzez nawiązywanie bliskich więzi z innymi.

• Do podstawowych ( konstytutywnych ) właściwości wsparcia społecznego należą:

- określone działanie ( kompleks czynności), postępowanie, zachowanie jednych ludzi ( jednostek, grup społecznych) wobec innych:

- działanie to może być świadome lub nieświadome, zamierzone lub niezamierzone, najczęściej niesformalizowane i nieprofesjonalne ( z dobrych chęci, z pobudek moralnych i religijnych, powinności ludzkich, społecznych; podmiotami „świadczącymi” mogą być” sąsiedzi, koledzy, znajomi, ktoś

z rodziny itp.;

- jest ukierunkowane na jednostki lub grupy społeczne, które znalazły się w sytuacji problemowej, stresogennej ( uwarunkowanej czynnikami immanentnymi lub zewnętrznymi);

- najczęściej przybiera postać interakcji społecznej, zainicjowanej przez jedną ze stron lub obie strony;

- świadczenia przejawiają się najczęściej w przekazywaniu informacji, uczuć, usług, instrumentów działania, dóbr materialnych, także w więzi społecznej czy wspólnym działaniu ( współpracy);

- dobrowolność w zakresie świadczenia ( działania) jednej strony na rzecz drugiej i korzystania z tych świadczeń ze strony odbiorcy;

- może mieć charakter stały ( występować przez dłuższy okres, nawet całe życie) lub też okresowy;

- osoba ( grupa społeczna) wspierająca nie bierze odpowiedzialności za osobę ( osoby) wspieraną - przez cały czas pozostaje ona podmiotem autonomicznym;

- nie występuje w tej relacji interpersonalnej znacząca, wyraźna asymetryczność między wspierającym i wspieranym;

- w tym altruistycznym działaniu, postępowaniu, interakcji społecznej odgrywa szczególną rolę aspekt psychiczny, subiektywny, znajdujący wyraz zarówno w odczytaniu zapotrzebowania na tego rodzaju działanie, jak też

w samym charakterze oddziaływania - jego aspekcie emocjonalnym ( M. Winiarski, s. 72-73 [w:] S. Kawula, red., 2002).

• Aby wsparcie społeczne było skuteczne ( w zawężaniu zakresu

i redukowaniu sytuacji życiowych człowieka, wymagających opieki i pomocy), musi spełniać następujące wymogi:

- powinno się pojawiać we wczesnej fazie niedyspozycyjności człowieka i jego rodziny, albo wyprzedzać taki stan rzeczy;

- formy działalności wspierającej powinny być adekwatne do występującego zapotrzebowania, wyznaczanego stopniem

i zakresem niesamodzielności i niesprawności życiowej człowieka

i jego rodziny;

- preferowane powinny być formy tzw. wsparcia bezpośredniego, polegającego na utrzymywaniu styczności bezpośrednich pomiędzy obu stronami;

- w działalności wspierającej należy uwzględniać zasadę współdziałania i dialogu międzyosobowego;

- działanie to powinno się opierać na rozumieniu drugiego człowieka i nadawaniu szczególnego znaczenia stronie emocjonalnej interakcji

( empatii);

- kierowanie się w działaniu normami etycznymi, takimi jak między innymi: sprawiedliwość, uczciwość, skromność, poszanowanie godności ludzkiej;

- niezbędne jest zachowanie w działaniu spontaniczności, dobrowolności oraz nadanie jej charakteru nieformalnego ( należy unikać wyraźnej instytucjonalizacji czy biurokracji)

Teksty źródłowe: Pedagogika społeczna. Dokonania-aktualność-perspektywy. Redakcja naukowa S. Kawula, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2002

4