ORGANIZACJE POZARZĄDOWE
Organizacja pozarządowa (ang. Non-Governmental Organization - stąd często stosowany także w polszczyźnie skrót NGO) to organizacja obywatelska (założona przez obywateli lub ich organizacje) i działająca z inicjatywy własnej na rzecz wybranego przez siebie wycinka interesu publicznego.
W prawie międzynarodowym, w odróżnieniu od organizacji międzyrządowych organizacje pozarządowe grupują nie państwa lecz osoby fizyczne lub prawne, i to z reguły z różnych krajów (najczęściej przyjmuje się, że minimum z trzech). Działają w oparciu o prawo krajowe siedziby organizacji, a powstają w wyniku nie umowy międzynarodowej, ale umowy cywilno-prawnej.
Organizacje pozarządowe bywają nazywane trzecim sektorem, obok sektora publicznego (władz, administracji publicznej) i rynkowego (biznesu, przedsiębiorczości). Organizacje pozarządowe - w odróżnieniu od organów publicznych a podobnie jak biznes - są prywatne i powstają z inicjatywy ich założycieli (prywatnych osób), ale - w odróżnieniu od biznesu a podobnie jak władze publiczne - działają w interesie publicznym a nie prywatnym.
Pojęcie organizacja pozarządowa nie jest równoznaczne z pojęciem organizacja społeczna: np. związek zawodowy jest organizacją społeczną, lecz nie jest organizacją pozarządową.
Przepisy prawa
Definicja ustawowa organizacji pozarządowej jest zawarta w ustawie z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dziennik Ustaw nr 96 z dnia 29 maja 2003 roku, pozycja 873). W art. 3 ust. 2 tej ustawy czytamy:
Organizacjami pozarządowymi są, nie będące jednostkami sektora finansów publicznych, w rozumieniu przepisów o finansach publicznych, i niedziałające w celu osiągnięcia zysku, osoby prawne lub jednostki nieposiadające osobowości prawnej utworzone na podstawie przepisów ustaw, w tym fundacje i stowarzyszenia, z zastrzeżeniem ust. 4
Zastrzeżenie ustępu 4 dotyczy wyłączenia z zakresu Działu II ustawy fundacji publicznych i fundacji partii politycznych.
Art. 4. 1. Sfera zadań publicznych, o której mowa w ustawie, obejmuje zadania w zakresie:
1) pomocy społecznej, w tym pomocy rodzinom i osobom w trudnej sytuacji życiowej oraz wyrównywania szans tych rodzin i osób;
1a) (4) zapewnienia zorganizowanej opieki byłym żołnierzom zawodowym, którzy uzyskali uprawnienie do emerytury wojskowej lub wojskowej renty inwalidzkiej, inwalidom wojennym i wojskowym oraz kombatantom;
2) działalności charytatywnej;
3) podtrzymywania tradycji narodowej, pielęgnowania polskości oraz rozwoju świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej;
4) działalności na rzecz mniejszości narodowych;
5) ochrony i promocji zdrowia;
6) działania na rzecz osób niepełnosprawnych;
7) promocji zatrudnienia i aktywizacji zawodowej osób pozostających bez pracy i zagrożonych zwolnieniem z pracy;
8) upowszechniania i ochrony praw kobiet oraz działalność na rzecz równych praw kobiet i mężczyzn;
9) działalności wspomagającej rozwój gospodarczy, w tym rozwój przedsiębiorczości;
10) działalności wspomagającej rozwój wspólnot i społeczności lokalnych;
11) nauki, edukacji, oświaty i wychowania;
12) krajoznawstwa oraz wypoczynku dzieci i młodzieży;
13) kultury, sztuki, ochrony dóbr kultury i tradycji;
14) upowszechniania kultury fizycznej i sportu;
15) ekologii i ochrony zwierząt oraz ochrony dziedzictwa przyrodniczego;
16) porządku i bezpieczeństwa publicznego oraz przeciwdziałania patologiom społecznym;
17) upowszechniania wiedzy i umiejętności na rzecz obronności państwa;
18) upowszechniania i ochrony wolności i praw człowieka oraz swobód obywatelskich, a także działań wspomagających rozwój demokracji;
19) ratownictwa i ochrony ludności;
20) pomocy ofiarom katastrof, klęsk żywiołowych, konfliktów zbrojnych i wojen w kraju i za granicą;
21) upowszechniania i ochrony praw konsumentów;
22) działań na rzecz integracji europejskiej oraz rozwijania kontaktów i współpracy między społeczeństwami;
23) promocji i organizacji wolontariatu;
24) działalności wspomagającej technicznie, szkoleniowo, informacyjnie lub finansowo organizacje pozarządowe oraz podmioty, o których mowa w art. 3 ust. 3, w zakresie określonym w pkt 1-23.
2. Rada Ministrów może określić, w drodze rozporządzenia, zadania w zakresie innym niż wymienione w ust. 1 jako należące do sfery zadań publicznych, kierując się ich szczególną społeczną użytecznością oraz możliwością ich wykonywania przez podmioty, o których mowa w art. 5 ust. 1, w sposób zapewniający wystarczające zaspokajanie potrzeb społecznych.
Art. 5. 1. Organy administracji publicznej prowadzą działalność w sferze zadań publicznych, o której mowa w art. 4, we współpracy z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3, prowadzącymi, odpowiednio do terytorialnego zakresu działania organów administracji publicznej, działalność pożytku publicznego w zakresie odpowiadającym zadaniom tych organów. Współpraca ta może odbywać się w szczególności w formach:
1) zlecania organizacjom pozarządowym oraz podmiotom wymienionym w art. 3 ust. 3 realizacji zadań publicznych na zasadach określonych w ustawie;
2) wzajemnego informowania się o planowanych kierunkach działalności i współdziałania w celu zharmonizowania tych kierunków;
3) konsultowania z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3, odpowiednio do zakresu ich działania, projektów aktów normatywnych w dziedzinach dotyczących działalności statutowej tych organizacji;
4) tworzenia wspólnych zespołów o charakterze doradczym i inicjatywnym, złożonych z przedstawicieli organizacji pozarządowych, podmiotów wymienionych w art. 3 ust. 3 oraz przedstawicieli właściwych organów administracji publicznej.
2. Współpraca, o której mowa w ust. 1, odbywa się na zasadach: pomocniczości, suwerenności stron, partnerstwa, efektywności, uczciwej konkurencji i jawności.
3. Organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego uchwala roczny program współpracy z organizacjami pozarządowymi oraz z podmiotami, o których mowa w art. 3 ust. 3.
4. (5) Zlecanie realizacji zadań publicznych, o którym mowa w ust. 1 pkt 1 - jako zadań zleconych w rozumieniu art. 106 ust. 2 pkt 1 lit. d, art. 131 ust. 1 oraz art. 176 ustawy o finansach publicznych - może mieć formy:
1) powierzania wykonywania zadań publicznych, wraz z udzieleniem dotacji na finansowanie ich realizacji, lub
2) wspierania takich zadań, wraz z udzieleniem dotacji na dofinansowanie ich realizacji.
Organizacje pozarządowe (NGOs - Non-Govermental Organizations)
Organizacje pozarządowe, fundacje i stowarzyszenia pojawiły się w Polsce mniej więcej w tym samym czasie co w państwach Europy Zachodniej. Początkowo zajmowały się przede wszystkim działalnością charytatywną, później podjęły również działalność korporacyjną, kulturalną, edukacyjną i naukową oraz działalność związaną z propagowaniem idei rozwoju społecznego i społecznej solidarności. Niektóre miały charakter wyznaniowy, inne całkowicie świecki. W okresie II Rzeczpospolitej (1918 - 1939) organizacje pozarządowe rozwijały się bardzo intensywnie. II wojna światowa i okres dominacji komunistycznej, który po niej nastąpił, spowodował ogromny spadek społecznej aktywności. Część organizacji pozarządowych została zlikwidowana (ich majątki przejęło państwo), część włączono w ideologiczne struktury.
* * *
Po roku 1989 r. organizacje pozarządowe przeżywają swój renesans, dzięki przywróconej swobodzie zrzeszania się i zakładania stowarzyszeń. Część organizacji z tradycjami sięgającymi okresu przedwojennego została restytuowana i podjęła swoją statutową działalność (np. Caritas Polska - duszpasterska instytucja charytatywna Episkopatu Polski, czy YMCA - Związek Młodzieży Chrześcijańskiej, organizacja apolityczna i świecka pracująca nad zaspokojeniem we współpracy z organizacjami, urzędami państwowymi i samorządami potrzeb społeczności lokalnych). Powstało wiele nowych fundacji i stowarzyszeń wychodzących naprzeciw problemom i potrzebom nowoczesnego społeczeństwa. Pojawiły się organizacje, których głównym zadaniem jest przeciwdziałanie skutkom plag społecznych, takich jak: bezdomność, alkoholizm i narkomania. Należą do nich m.in.: Stowarzyszenie MONAR przeciwdziałające zjawiskom patologii społecznej w środowisku rodzin, narkomanii, alkoholizmowi, bezrobociu, przestępczości nieletnich poprzez tworzenie centrów leczenia, sieci punktów konsultacyjnych, schronisk oraz prowadzenie akcji profilaktycznych i edukacyjnych, a także fundacja Biuro Służby Krajowej Anonimowych Alkoholików, Fundacja im. Brata Alberta zajmująca się osobami niepełnosprawnymi umysłowo (organizuje i prowadzi specjalistyczne placówki rehabilitacyjne i opiekuńcze, pomaga rodzinom z osobami niepełnosprawnymi).
W suwerennej Polsce organizacje pozarządowe zajęły się działalnością edukacyjną wśród młodzieży, tworząc niepubliczne szkoły lub fundacje wspomagające szkoły państwowe. Powstały fundusze stypendialne i programy pomocy skierowane do uzdolnionych, ale niezamożnych uczniów oraz tych, którzy chcą kontynuować naukę za granicą (Fundacja Nauki Polskiej, Polska Fundacja Upowszechniania Nauki, Fundacja Stefana Batorego). Na polskich uczelniach działają organizacje studenckie: Niezależny Zrzeszenie Studentów i Zrzeszenie Studentów Polskich, swoje przedstawicielstwa mają również studenckie organizacje o charakterze międzynarodowych (np. Europejskie Forum Studentów AEGEE czy AISEC - Międzynarodowe Stowarzyszenie Studentów Nauk Ekonomicznych i Handlowych).
Wśród dzieci i młodzieży działają organizacje pozarządowe nawiązujące bezpośrednio do tradycji skautingu: Związek Harcerstwa Polskiego (ZHP) i Związek Harcerstwa Rzeczpospolitej (ZHR).
Wśród największych organizacji pozarządowych zajmujących się sprawami kultury trzeba wymienić: Fundację Kultury, Fundację im. Fryderyka Chopina oraz fundacje i stowarzyszenia działające na rzecz zachowania i promocji polskich dóbr kultury (np. zabytków, dzieł sztuki).
W Polsce działają też organizacje specjalizujące się w działaniach na rzecz ochrony praw człowieka (np. Helsińska Fundacja Praw Człowieka czy polski oddział Amnesty International), monitorujące przestrzeganie praw człowieka i obywatela w Polsce i działające na rzecz ochrony tych praw (w tym praw więźniów) w państwach uznawanych za niedemokratyczne.
Dużą grupę organizacji pozarządowych w Polsce tworzą organizacje proekologiczne, zainteresowane ochroną środowiska naturalnego i działalnością promocyjną takiego systemu gospodarowania bogactwami naturalnymi, który nie zakłóca równowagi ekologicznej (np. Fundacja "Nasza Ziemia" - polski koordynator akcji "Sprzątanie Świata", Społeczny Instytut Ekologiczny, Fundacja Wspierania Inicjatyw Ekologicznych, Obywatelski Ruch Ekologiczny).
Ważną działalność prowadzi Fundacja ITAKA, poszukująca osób zaginionych i niosąca pomoc rodzinom osób uznawanych za zaginione oraz Polska Fundacja Pomocy Humanitarnej "Res Humanae", która propaguje postawy humanitarne, pomaga osobom uzależnionym żyjącym z HIV i prowadzi hospicjum dla chorych na AIDS. Trzeba wspomnieć również Stowarzyszenie "Solidarni Plus", skupiające się na pomocy terapeutycznej, socjalnej i prawnej osobom żyjącym z HIV i chorym na AIDS oraz ich rodzinom, i Stowarzyszenie na Rzecz Prewencji HIV/AIDS "TADA", którego celem jest przeciwdziałanie zjawisku pedofilii i rozprzestrzenianiu się zakażeń HIV, działające wśród środowisk szczególnie narażonych na choroby przenoszone drogą płciową.
Wśród największych organizacji pozarządowych zajmujących się działalnością charytatywną trzeba wymienić takie, jak:
Polski Czerwony Krzyż (członek Międzynarodowej Federacji Stowarzyszeń Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca) - niesie pomoc wszystkim potrzebującym, pozyskuje honorowych dawców krwi, prowadzi Krajowe Biuro Informacji i Poszukiwań, zapobiega chorobom zakaźnym i cywilizacyjnym, bierze udział w międzynarodowych akcjach pomocy humanitarnej;
Caritas Polska (organizacja charytatywna Kościoła Rzymskokatolickiego) - organizuje i koordynuje działania pomocowe za granicą i w Polsce i informacyjne;
Polska Akcja Humanitarna - niesie pomoc ofiarom wojen i kataklizmów za granicą i w Polsce oraz uchodźcom, wspiera szkoły i ośrodki zdrowia w rejonach dotkniętych ubóstwem, prowadzi akcje edukacyjne;
Fundacja SOS - obejmuje opieką osoby zagrożone ubóstwem i społeczną marginalizacją, inicjuje i stymuluje akcje społeczne;
Fundacja Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy
Organizacje społeczne pełnią też czasami funkcje administracyjną, zastępując administrację rządową w niektórych, ściśle określonych sferach życia publicznego. Np. Polski Związek Łowiecki, zrzeszający myśliwych, zarządza gospodarką łowiecką, wprowadza limity odstrzałów zwierzyny łownej, kontroluje przestrzeganie okresów ochronnych, prowadzi hodowlę i dokarmianie dzikich zwierząt. Polski Związek Wędkarski ma podobne zadania w zakresie połowu ryb słodkowodnych i wydawania odpowiednich zezwoleń.
Część organizacji pozarządowych przekształciła się w samorządy zawodowe, których autonomię gwarantują oddzielne ustawy. W korporacjach zawodowych zrzeszają się obowiązkowo np.: adwokaci, notariusze, lekarze i architekci. Organizacje te mają charakter obligatoryjny, tzn. każdy, kto chce wykonywać zawód podlegający prawom korporacyjnym musi spełniać warunki określone przez korporację. I w tym przypadku państwo przekazało organizacji pozarządowej część swoich uprawnień. Rozwiązanie to ma tę zaletę, że jest tańsze niż utworzenie specjalnej administracji rządowej i zgodnie ze standardami przyjętymi w demokratycznych państwach, przekazuje samym zainteresowanym prawo do decydowania o warunkach wykonywania tzw. wolnych zawodów.
Oddzielną kategorią organizacji pozarządowych są związki zawodowe, organizacje zrzeszające pracowników, najczęściej jednej gałęzi gospodarki.
* * *
W Polsce działają też organizacje pozarządowe o charakterze międzynarodowym. Część z nich (np. Fundacja Konrada Adenauera, Fundacja im. Roberta Schumana, Fundacja Edukacja dla Demokracji, Fundacja im. Friedricha Berta, Polsko-Amerykańska Fundacja Wolności) wspiera polskie organizacje pozarządowe w budowaniu dialogu społecznego i społeczeństwa obywatelskiego w demokratycznej Polsce.
W dziedzinie nauki i techniki polscy inżynierowie i naukowcy współpracują ze swoimi kolegami w ramach takich organizacji pozarządowych jak: Międzynarodowy Instytut Oceanu Pacem in Maribus (IOIPM), Międzynarodowa Izba Żeglugi (ICS), Międzynarodowa Komisja Wielkich Zapór (ICOLD), Międzynarodowa Akademia Medycyny Lotniczej i Kosmicznej (IAASM), Międzynarodowa Federacja Mleczarska (IDF), Międzynarodowa Unia Astronomiczna (IAU), Międzynarodowa Unia Geograficzna (IGU), Międzynarodowe Stowarzyszenie Nauk Politycznych (IPSA), Międzynarodowa Komisja Naukowa Organizacji Pracy w Rolnictwie, (ICSMA), Międzynarodowa Unia Architektów (IUA), Międzynarodowa Federacja Geodetów (IFS), Międzynarodowe Stowarzyszenie Techników Laboratoriów Medycznych (IAMLT).
Do międzynarodowych organizacji kulturalnych współpracujących z polskimi organizacjami pozarządowymi lub instytucjami kulturalnymi należą m.in.: Międzynarodowa Rady Muzyki (ICM), Europejskie Stowarzyszenie Festiwali Muzycznych (EAMF), Międzynarodowy Instytut Teatralny (ITI), Międzynarodowe Stowarzyszenie Sztuk Plastycznych (IAA), Międzynarodowe Stowarzyszenie Krytyków Sztuki (IAAC), Międzynarodowa Federacja Klubów Filmowych (IFFS), Organizacja do spraw Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO),
Międzynarodowa Rada Ochrony Zabytków (ICOMOS), Międzynarodowe Centrum Studiów w dziedzinie Ochrony i Restauracji Dóbr Kultury (ICCROM), EUROPA NOSTRA.
Organizacje pozarządowe
Organizacje pozarządowe, stanowiące trzeci, obok publicznego i prywatnego, sektor społeczeństwa są znaczącą częścią każdego efektywnie i demokratycznie funkcjonującego państwa i społeczeństwa. Dostarczają usług obywatelom, nierzadko wypełniając lukę, której nie zapełnia sektor publiczny i rynkowy. Realizują zadania, które wynikają z polityki państwa, lub te, których mimo istniejącego zapotrzebowania, ani podmioty publiczne ani prywatne zorientowane na zysk, nie podejmują.
Trudno jest precyzyjnie określić liczbę organizacji pozarządowych. W Polsce zarejestrowanych jest ponad 45000. stowarzyszeń i ponad 7 000 fundacji (na podstawie danych z rejestru REGON, stan na kwiecień 2004 roku). Najwięcej jest w Polsce organizacji pozarządowych działających w obszarze "sportu, turystyki, rekreacji i hobby" (38,6% organizacji wskazuje ten obszar jako najważniejsze pole swoich działań). Inne obszary działań wskazywane najczęściej przez organizacje jako ich główne pola działań to: "kultura i sztuka" (11,6% organizacji), "edukacja i wychowanie" (10,3% organizacji) oraz "usługi socjalne i pomoc społeczna" (10% organizacji) i "ochrona zdrowia" (8,2%).
Łączną liczbę członków organizacji w Polsce w 2004 roku można szacować na ok. 8 mln.
Jedną z zasadniczych tendencji współczesnej polityki społecznej i funkcjonowania administracji publicznej jest zwiększająca się współpraca władz publicznych ze strukturami organizacji pozarządowych. Zakres dziedzin w których trzeci sektor odgrywa znaczącą bądź uzupełniającą rolę stale się poszerza. Sektor ten, w wielu krajach przejmuje dostarczanie usług obywatelom, natomiast rolą państwa pozostaje wyznaczanie standardów świadczonych usług, finansowanie i kontrola ich wykonania, przy jednoczesnym wycofywaniu się z bezpośredniej roli świadczącego je.
W Polsce efektem współpracy administracji publicznej z przedstawicielami sektora pozarządowego jest Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, uchwalona w dniu 24 kwietnia 2003r. (Dz.U. z 2003r., nr 96, poz. 873). Jednym z najważniejszych rozwiązań zaproponowanych przez Ustawę o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie było wprowadzanie możliwości ubiegania się o status pożytku publicznego przez organizacje pozarządowe, a także osoby prawne i jednostki organizacyjne działające na podstawie przepisów o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w RP, o stosunku Państwa do innych kościołów i związków wyznaniowych oraz o gwarancjach wolności sumienia i wyznania. Do dziś status taki uzyskało ok. 1750 organizacji.
Ustawa ta wprowadza ponadto możliwość przekazania organizacjom pożytku publicznego 1% kwoty obliczonego podatku dochodowego Z możliwości przekazania organizacjom pożytku publicznego 1% podatku za rok 2003 skorzystała bardzo niewielka część podatników. W pierwszej grupie podatkowej (najniższe dochody) alokacji 1% podatku dokonało tylko 13 na 10 tys. podatników, czyli 0,13%, zaś wśród podatników z trzeciej grupy podatkowej 7% (wg danych Ministerstwa Finansów).
Inne źródła finansowania, z których w 2003 roku korzystał największy procent organizacji, to: składki członkowskie (60% organizacji), źródła samorządowe (45% organizacji), darowizny od osób fizycznych (40% organizacji), darowizny od instytucji i firm (39% organizacji). W przychodach całego sektora w 2003 roku największy udział miały środki publiczne (samorządowe i rządowe) - stanowiły one 30% sumy przychodów wszystkich organizacji. Polskie organizacje pozarządowe wiążą również duże nadzieje ze środkami europejskimi - ponad 70% organizacji deklaruje, że planuje ubiegać się o dofinansowanie z unijnych funduszy.
Pewną grupę dochodów stanowią środki finansowe pozyskiwane od innych organizacji pozarządowych, tak krajowych jak i zagranicznych. Dochody uzyskiwane są również samodzielnie przez organizacje poprzez sprzedaż usług związanych z celami statutowymi, z innymi formami działalności gospodarczej a także z dochodów z kapitału.
Od 1999 r. w wyniku wejścia w życie reform ustrojowych, głównym partnerem organizacji pozarządowych w Polsce stały się samorządy terytorialne odpowiednich szczebli. W związku z tym zakres współpracy między administracją rządową i organizacjami pozarządowymi zmienił się, ale nadal ma istotne znaczenie, zarówno przy planowaniu działań jak i finansowaniu realizacji zadań publicznych przez organizacje.
Polskie prawo przewiduje stosunkowo liczne formy i procedury współpracy administracji rządowej i organizacji pozarządowych, zarówno w obszarze wymiany informacji, opiniowania działań rządu, jak i zlecania zadań administracji rządowej organizacjom pozarządowym.
Zadania w zakresie rehabilitacji zawodowej, leczniczej i społecznej mogą być realizowane na zlecenie PFRON i powiatów przez organizacje pozarządowe takie jak: stowarzyszenia, związki, izby oraz organizacje pracodawców i pracobiorców o charakterze ogólnokrajowym w szczególności działające na rzecz osób niepełnosprawnych, w tym również o charakterze lokalnym.
Ponadto organizacje działające na rzecz osób niepełnosprawnych mogą uzyskać ze środków PFRON dofinansowanie podejmowanych przedsięwzięć poprzez uczestniczenie w programach celowych, takich jak "Partner" - wspieranie zadań realizowanych przez organizacje działające na rzecz osób niepełnosprawnych
Organizacje pozarządowe, których zadaniem statutowym jest rehabilitacja zawodowa i społeczna osób niepełnosprawnych, mogą utworzyć wyodrębnioną organizacyjnie i finansowo jednostkę i uzyskać dla niej status zakładu aktywności zawodowej, a koszty utworzenia i działalności mogą być finansowane ze środków Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.
Zadania wynikające z ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. nr 123 poz.776 z późn. zm.) realizują właściwe organy administracji rządowej i organy jednostek samorządu terytorialnego, które mają obowiązek współpracy z organizacjami pozarządowymi i fundacjami działającymi na rzecz osób niepełnosprawnych. Również wśród zadań należących do Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych (o których mówi art. 34 ust. 3 pkt. 8 ustawy) wymieniona jest współpraca z organizacjami pozarządowymi i fundacjami działającymi na rzecz osób niepełnosprawnych.
Organizacje pozarządowe mają możliwość współpracy z organami administracji rządowej i samorządowej poprzez:
1. uczestnictwo w pracach
- Krajowej Rady Konsultacyjnej ds. Osób Niepełnosprawnych
- Wojewódzkich Społecznych Rad ds. Osób Niepełnosprawnych
- Powiatowych Społecznych Rad ds. Osób Niepełnosprawnych;
2. udział w roboczych spotkaniach zespołów problemowych (zwoływanych ad hoc w zależności od zagadnienia będącego przedmiotem podejmowanych prac) w ramach konsultacji szerszych niż wynikające z przepisów art. 19 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych /Dz.U. nr 55, poz 234 z późn.zm./ oraz art. 16 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o organizacjach pracodawców /Dz.U. nr 55, poz 235 z późn.zm./;
3. indywidualne spotkania przedstawicieli administracji rządowej i samorządowej z przedstawicielami organizacji działających na rzecz osób niepełnosprawnych.
Źródła:
· Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 123, poz. 776 z późn. zm.),
· Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz.U. z 2003r., nr 96, poz. 873 z późn. zm.),
bazy.ngo.pl
W bazach znajduje się obecnie 141594 organizacji/instytucji
Bazy danych - organizacje pozarządowe
Baza przedstawia dane zebrane w badaniu "Lupa - Monitoring współpracy administracji publicznej z organizacjami pozarządowymi", realizowanym cyklicznie przez Stowarzyszenie Klon/Jawor od 2002 roku. Więcej informacji o badaniu można znaleźć na stronie www.badania.ngo.pl
OGÓLNOPOLSKA FEDERACJA ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH zrzesza organizacje z całej Polski, prowadzące swoją działalność na szczeblu lokalny regionalnym i ogólnopolskim, także organizacje wspierające. Organizacje członkowskie prowadzą działalność w różnych dziedzinach, co czyni Federację jedynym w swoim rodzaju ponadbranżowym zwiazkiem stowarzyszeń, fundacji i porozumień.
Działania realizuje poprzez:
promowanie zmian legislacyjnych poprawiających warunki funkcjonowania III sektora,
wzmacnianie rzecznictwa poprzez konsultacje wenątrzsektorowe,
partnerstwo i współpracę z innymi środowiskami.
Kilka faktów o stanie samoorganizacji Trzeciego Sektora
Z badań Stowarzyszenia Klon/Jawor, przeprowadzonych w 2006 roku, wynika, że nieco ponad 30% organizacji pozarządowych należy do różnego rodzaju porozumień, związków i federacji. Biorąc pod uwagę fakt, że historia polskiego sektora pozarządowego, w dzisiejszym rozumieniu jego funkcji, jest dość krótka - uznać można, że liczba ta jest znacząca. Wśród ekspertów i samych badaczy pojawia się wątpliwość, czy te deklaracje co do członkostwa zbierane w trakcie badań nie są deklaracjami na wyrost.
Rozumienie idei i potrzeby federalizacji nie jest wśród działaczy pozarządowych powszechne. Wskazują na to doświadczenia tworzenia porozumień na różnych szczeblach - zwłaszcza co do oczekiwań członków wobec tworzonych porozumień oraz ich późniejszej aktywności - np. w realizacji najbardziej podstawowego obowiązku, jakim jest płacenie składek.
Krótko o historii
W Polsce można zaznaczyć dwie historyczne fale wewnętrznej samoorganizacji sektora. Wydaje się, że dziś - dzięki stymulacji tego kierunku rozwoju sektora przez planowane fundusze unijne - jesteśmy w przededniu kolejnej, trzeciej.
Pierwsze dwie fale datować można na początki lat dziewięćdziesiątych, kiedy podejmowano pierwsze próby powołania porozumień branżowych (ruch wokół porozumienia fundacji, organizacji socjalnych, czy ekologicznych). Druga fala to końcówka lat dziewięćdziesiątych i początek dwutysięcznych. W tym okresie datuje się formalne powołanie największych porozumień:
OFOP - ponadbranżowej, i o aspiracjach ogólnopolskich, federacji organizacji pozarządowych, poprzedzonej wielomiesięczną dyskusją i zwieńczonej powołaniem nowej organizacji podczas III Ogólnopolskiego Forum Inicjatyw Pozarządowych,
Forum Darczyńców - porozumienia największych krajowych grantodawców,
Grupy Zagranica - skupiającej organizacje działające poza granicami Polski,
Sieci SPLOT - ogólnopolskiego porozumienia skupiającego regionalne organizacje infrastrukturalne, czyli te, których głównym celem jest wspieranie innych organizacji,
Związku Biur Porad Obywatelskich - organizacji skupiającej Biura Porad Obywatelskich,
Związku Banków Żywności - skupiających Banki Żywności.
W tym okresie powołano także co najmniej kilka porozumień działających na poziomie regionalnym: zarówno o charakterze terytorialnym, jak i branżowym. Działania te stymulowane były przez program „III Sektor” Fundacji im. Stefana Batorego, a realizowany przez Sieć SPLOT oraz Fundację Rozwoju Demokracji Lokalnej.
Charakter ruchów federalizacyjnych
Aby rozpocząć rozważanie na temat funkcji powoływanych federacji warto przyjrzeć się, jaki wymiar mają tworzone porozumienia. Wyróżnić możemy następujące typy:
- branżowe - powoływane przez organizacje, których główna działalność skupiona jest wokół tego samego zasadniczego obszaru, np.: ekologii (Polska Zielona Sieć), pomocy społecznej (związki organizacji socjalnych); niepełnosprawnych (Sejmik Osób Niepełnosprawnych);
- terytorialne - powoływane przez organizacje, które działają na tym samym terenie, często mających siedzibę w danej gminie, powiecie, regionie, np.: Dolnośląski Związek Organizacji Pozarządowych, Federacja Organizacji Pozarządowych w Gdyni, powiatowe rady organizacji pozarządowych;
- jednolite - zrzeszające podmioty realizujące te same funkcje, opierające się na tej samej metodologii działań, często wspieranej przez wypracowywane wewnętrzne standardy i uruchamiane na podstawie opracowanego modelu funkcjonowania: Związek Biur Porad Obywatelskich (model Biura Porad Obywatelskich), Sieć Centrów Wolontariatu (model Centrum Wolontariatu), Związek Banków Żywności (model Banku Żywności), Sieć Klinik Prawnych (model Kliniki Prawnej), Sieć SPLOT (model Regionalnego Ośrodka Wsparcia);
- tematyczne - zawiązywane przez organizacje, które prowadzą działania w podobnej sferze, ale ich jednostkowy, główny cel działalności może być różny - Grupa Zagranica (organizacje prowadzące działalność za granicą Polski), komisja edukacji narodowej (prowadzące działalność w sferze edukacji nieformalnej bądź na rzecz edukacji formalnej);
- podmiotowe - zawiązywane przez organizacje o podobnym statusie prawnym (wcześniej porozumienie fundacji - obecnie nie występuje, choć prowadzone są ruchy wokół tworzenia porozumień organizacji pożytku publicznego).
Powyższy katalog wydaje się generalnie wyczerpywać różny charakter powstających federacji. Warto podkreślić, że ów charakter jest wyróżnikiem danego porozumienia i determinuje możliwość przynależności do niego.
2