Podstawy prawoznawstwa - ćwiczenia
Sytuacje prawne = sytuacje wyznaczone przez normy prawne.
Normy wyznaczają określonym podmiotom zachowania do spełnienia.
Kwalifikacja zachowania podmiotów ze względu na zespół norm (normę) to modalność prawna.
Sytuacje prawne :
a) podstawowe b) pochodne.
Podstawowa sytuacja prawna.
Podstawowa sytuacja prawna - gdy da się sytuację podmiotu scharakteryzować jako modalność podstawową
Powstaje, gdy czyjeś zachowanie da się skwalifikować jako: zakazane lub nakazane, dozwolone, indyferentne (ani nie zakazane, ani nie nakazane), fakultatywne.
Pochodna sytuacja prawna.
Modalność pochodna - kwalifikacja zachowania jako zachowania odnoszących się do innej osoby, aniżeli adresat normy. Sytuacja pochodna jakiegoś podmiotu P powstaje ze względu na zachowanie podmiotu R odnoszące się do podmiotu P - innego niż adresat normy. Pochodna modalność to kompetencja i uprawnienie.
Podmiot, na rzecz którego ze względu na normy wykonuje się świadczenie to recypient (zachowanie adresata normy jest ukierunkowane na taką osobę, jej interes).
Omawianie kolejno sytuacji podstawowych oraz sytuacji pochodnych:
Zachowanie jest dla kogoś przedmiotem obowiązku, gdy jest przez jakąś normę nakazane lub zakazane.
Czyn, który nie jest czynem zakazanym ze względu na normę P, jest czynem dozwolonym ze względu na normę P (dozwolonym prawnie, gdy brak zakazu w systemie prawa).
Czyn, który nie jest czynem nakazanym ze względu na normę P, jest czynem fakultatywnym ze względu na normę P.
Czyn fakultatywny i zarazem dozwolony (tj. ani nakazany, ani zakazany), to czyn indyferentny.
W tym przypadku istnieje wolność zrealizowana tego czynu i wolność powstrzymania się od tego - to wolność dwustronna.
Z czynem indyferentnym mogą wiązać się jakieś konsekwencje prawne (gdy tak nie jest, czyn jest obojętny prawnie).
Na przykład posiadanie samochodu nie jest nakazane ani zakazane, lecz wiążą się z tym pewne skutki prawne (np. obowiązek ubezpieczenia).
Uprawnienie - sytuacja prawna polegająca na tym, że podmiot A ma obowiązek wykonać jakieś świadczenie na rzecz podmiotu B. Sytuacja prawna wyznaczona podmiotowi B to uprawnienie. Powstają ze względu na obowiązek A świadczenia na rzecz B.
Wolność prawnie chroniona to sytuacja B, powstała ze względu na normę zakazującą każdemu innemu lub niektórym innym niż B (tj. podmiotom nie-B) działań ingerujących w pewną sferę zachowań B. Nie-B mają obowiązek powstrzymywać się od ingerencji.
Kompetencja - upoważnienie to sytuacja prawna B polegająca na tym, że jeżeli ten podmiot dokona czynności konwencjonalnej (skorzysta z upoważnienia kompetencji), to inne podmioty (podmiot) będą miały obowiązek zareagować jakoś na to - zaktualizuje się jakiś ich obowiązek.
Kompetencja może wiązać się z wolnością czynienia z niej użytku (ale nie musi - mogę mieć obowiązek z niej skorzystać).
Roszczenie - uprawnienie, w którym są już określone podmioty uprawnionego (A) i zobowiązanego do świadczenia (B), a obowiązek ten jest zaktualizowany (wymagalny).
Gdy B nie będzie spełniał świadczenia, to podmiot A ma kompetencję do dochodzenia spełnienia świadczenia przed sądem (tzw. roszczenie procesowe).
26.11.2013 r.