Przewodnik do cwiczen-Prawo miedzynarodowe publiczne ADMINISTRACJA , Administracja - studia, III semestr, Prawo międzynarodowe publiczne

WYDZIAŁ PRAWA I ADMINISTRACJI

UNIWERSYTET OPOLSKI

Przewodnik do ćwiczeń

PRAWO MIĘDZYNARODOWE PUBLICZNE

Opracowała:

dr Joanna Ryszka

Opole, wrzesień 2010 r.

Prawo międzynarodowe publiczne

(10 godz.)

1. Podmioty prawa międzynarodowego - uznanie w prawie międzynarodowym

2. Umowa międzynarodowa jako źródło prawa międzynarodowego

3. Terytorium i ludność - wybrane zagadnienia

4. Prawo dyplomatyczne i konsularne

5. Międzynarodowe prawo morza

6. Kolokwium - trzy pytania otwarte

LITERATURA PODSTAWOWA:

W. Góralczyk, S. Sawicki, Prawo międzynarodowe publiczne w zarysie, Warszawa 2004.

LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA:

Wł. Czapliński, A. Wyrozumska, Prawo międzynarodowe publiczne. Zagadnienia systemowe, Warszawa 2004
J. Barcik, T. Srogosz, Prawo międzynarodowe publiczne, Warszawa 2007

DOKUMENTY:

Konwencja wiedeńska o prawie traktatów (1969)
Traktat Antarktyczny (1959)
Protokół madrycki o Ochronie Środowiska Naturalnego (1991)
Decyzja ramowa Rady z 13 czerwca 2002 r. w sprawie europejskiego nakazu, aresztowania i procedury wydawania osób między Państwami Członkowskimi
Europejska konwencja o ekstradycji (1957)
Konwencja wiedeńska o stosunkach dyplomatycznych (1961)
Konwencja wiedeńska o stosunkach konsularnych (1963)
Konwencja prawa morza (1982)

1. Podmioty prawa międzynarodowego - uznanie w prawie międzynarodowym

Pojęcie podmiotu prawa międzynarodowego

Atrybuty podmiotowości międzynarodowej

ius tractatuum

prawo zawierania umów międzynarodowych, pośrednio - prawo uczestniczenia w organizacjach międzynarodowych

ius legationis

prawo legacji - utrzymywania stosunków dyplomatycznych: prawo przyjmowania (legacja bierna) i wysyłania (legacja czynna) przedstawicieli dyplomatycznych

ius standi

prawo występowania z roszczeniami międzynarodowymi oraz obowiązek ponoszenia odpowiedzialności międzynarodowej

Rodzaje podmiotów prawa międzynarodowego

państwa, jako zasadnicze i najważniejsze podmioty prawa międzynarodowego
inne podmioty prawa międzynarodowego, jako podmioty niesuwerenne, niepełne i pochodne - ich podmiotowość została stworzona lub uznana przez państwa, posiadają ją w takim zakresie, w jakim została im ona przez państwa nadana (organizacje międzynarodowe, niesuwerenne jednostki terytorialne, Watykan-Stolica Apostolska, zakony rycerskie, Czerwony Krzyż, strona wojująca, jednostka)

Pojęcie uznania w prawie międzynarodowym

Przedmiot uznania w prawie międzynarodowym

uznanie państwa

- istniejącą organizację terytorialną uważa się za państwo ze wszystkimi konsekwencjami

uznanie rządu

- doktryna Tobara

- doktryna Estrady

uznanie za stronę wojującą

- powstanie i wojna domowa na terytorium danego państwa

Rodzaje uznania

uznanie deklaratywne

istnienie tego co się uznaje, nie zależy od aktu uznania; uznanie nie tworzy nowej sytuacji prawnej lub nowego podmiotu prawa międzynarodowego

uznanie konstytutywne

tworzy nową sytuację prawną lub nowy podmiot prawa międzynarodowego, który bez aktu uznania nie istniałby

uznanie wyraźne

państwo oświadcza, że uznaje nowe państwo, nowy rząd, powstańców lub stronę wojującą

uznanie domniemane

wyraża się w określonym postępowaniu państwa uznającego, np. nawiązanie stosunków dyplomatycznych lub konsularnych

III

uznanie de iure

uważane za pełne i ostatecznie udzielone; stosowane gdy uznawany podmiot spełnia wszelkie warunki niezbędne do jego uznania

uznanie de facto

uważane za niepełne, może być w każdej chwili cofnięte; uznający ma interes w nawiązaniu z stosunków

2. UMOWA MIĘDZYNARODOWA JAKO ŹródłO prawa międzynarodowego

Konwencja wiedeńska o prawie traktatów (1969) - KWPT

2.1. Pojęcie i budowa umowy międzynarodowej

2.2. Rodzaje umów międzynarodowych

A. Kryterium: procedura zawarcia

umowy zawarte w trybie prostym

rokowania kończą się wyrażeniem zgody państw na związanie się umową (z reguły przez podpisanie)

umowy zawarte w trybie złożonym

zgoda państ na związanie się umową wyrażana jest przez ratyfikację lub zatwierdzenie

B. Kryterium: organ występujący w imieniu państwa

umowy państwowe

- podpisywane są w imieniu Prezydenta RP;

- są to umowy o zasadniczym znaczeniu: traktaty pokojowe,
układy o przyjaźni i
dobrym sąsiedztwie, umowy normujące problematykę zastrzeżona dla regulacji ustawowej, umowy o obrocie prawnym z zagranicą;

- podlegają ratyfikacji przez Prezydenta RP

umowy rządowe

- podpisywane są w imieniu Rady Ministrów;

- są to umowy, które nie spełniają warunków zaliczenia do umów państwowych a także, gdy ich przedmiot objęty jest właściwością dwóch lub większej liczby ministrów;

- podlegają ratyfikacji przez Prezydenta RP, gdy posiadają zasadnicze znaczenie dla państwa a także gdy wyraźnie przewidują lub dopuszczają ratyfikację, a okoliczności ją uzasadniają; w pozostałych przypadkach podlegają zatwierdzeniu przez RM

umowy resortowe

- są podpisywane przez właściwego ministra;

- są to umowy, których przedmiot należy do właściwości jednego ministra;

- są zatwierdzane przez RM lub Prezesa RM

C. Kryterium: podmiot zawierający umowę

umowy zawarte między państwami

(art. 6 KWPT)

umowy zawarte między państwami a innymi podmiotami prawa międzynarodowego

(art. 3 KWPT)

umowy zawarte między innymi niż państwa podmiotami prawa międzynarodowego

(art. 3 KWPT)

D. Kryterium: okres obowiązywania

umowy terminowe

umowy bezterminowe

E. Kryterium: forma zawarcia

umowy pisemne

umowy ustne

F. Kryterium: liczba stron

umowy dwustronne

(bilateralne)

umowy wielostronne

(multilateralne)

G. Kryterium: sposób przystępowania

umowy otwarte

przewidują możliwość przystąpienia państw trzecich

umowy zamknięte

mają ograniczoną liczbę stron i nie przewidują możliwości przystępowania do nich państw trzecich (zazwyczaj umowy dwustronne)

umowy otwarte bezwarunkowo

może do nich przystąpić w każdym czasie każde państwo mocą jednostronnego aktu przystąpienia

umowy otwarte warunkowo

przewidują możliwość przystąpienia tylko tych państw trzecich, które spełniają określone warunki, co oceniają strony umowy

H. Kryterium: treść umowy

umowy polityczne

umowy gospodarcze

umowy administracyjne

I. Kryterium: układ praw i obowiązków między stronami

umowy równoprawne

umowy nierównoprawne

2.3. Procedura zawierania umów międzynarodowych

negocjowanie, przyjęcie i umocowanie tekstu umowy
wyrażenie zgody na związanie się umową
notyfikowanie zgody pozostałym stronom umowy
wejście umowy w życie

2.4. Obowiązywanie i stosowanie umowy międzynarodowej

2.4.1. Zakres czasowy (wejście w życie, tymczasowe stosowanie, przyczyny wygaśnięcia i nieważności umowy międzynarodowej)

art. 24 i 25 KWPT
przyczyny nieważności umowy międzynarodowej

skutki prawne nieważności: bezskuteczność umowy międzynarodowej ex tunc

nieważność względna: powoływać się może tylko państwo pokrzywdzone; nieważność bezwzględna: może powołać się każda strona umowy

przyczyny związane z naruszeniem prawa wewnętrznego kontrahentów dotyczącego zawierania umów

- art. 46 KWPT; n.w.

wady oświadczenia woli

- przekroczenie pełnomocnictw do wyrażenia zgody (art. 47 KWPT); n.w.

- błąd (art. 48 KWPT); n.w.

- podstęp ( art. 49); n.w.

- przekupstwo (art. 50 KWPT); n.w.

- przymus wobec przedstawiciela państwa (art. 51 KWPT); n.b.

- przymus wobec państwa: użycie siły, groźba użycia siły (art. 52 KWPT); n.b.

niezgodność z ius cogens

- art. 53 i 64 KWPT; n.b.

przyczyny wygaśnięcia umowy międzynarodowej

skutki prawne wygaśnięcia: bezskuteczność umowy międzynarodowej ex nunc

- zawarcie późniejszej umowy międzynarodowej (art. 59 KWPT)

- naruszenie umowy międzynarodowej (art. 60 KWPT)

- powstanie sytuacji uniemożliwiającej wykonanie umowy międzynarodowej (art. 61 KWPT)

- zasadnicza zmiana okoliczności (art. 62 KWPT)

- zerwanie stosunków dyplomatycznych i konsularnych (art. 63 KWPT)

- powstanie nowej normy ius cogens (art. 64 KWPT)

2.4.2. Zakres rzeczowy (dopuszczalność składania zastrzeżeń, zgłaszanie sprzeciwu wobec zastrzeżeń)

dopuszczalność składania zastrzeżeń

umowa reguluje dopuszczalność zastrzeżeń

- wykluczenie możliwości składania zastrzeżeń - są one niedopuszczalne;

- możliwość składania zastrzeżeń została przewidziana (zazwyczaj do określonych postanowień umowy) - są dopuszczalne

(art. 19 pkt a) i b) KWPT)

umowa nie reguluje dopuszczalności zastrzeżeń

zastrzeżenia są dopuszczalne pod warunkiem, że nie są sprzeczne z przedmiotem i celem umowy (art. 19 pkt c) KWPT); dalsze ograniczenia - art. 20 ust. 1 i 2 KWPT

sprzeciw wobec zastrzeżenia

zwykły

(minimalny)

traktat wchodzi w życie, lecz postanowienia, do których zgłoszono zastrzeżenia, a następnie sprzeciw, nie mają zastosowania między państwem zgłaszającym zastrzeżenie a państwem zgłaszającym sprzeciw w stosunku do tego zastrzeżenia

kwalifikowany

(maksymalny)

traktat nie wchodzi w życie między państwem, które zgłosiło zastrzeżenie, a państwem, które zgłosiło sprzeciw kwalifikowany w stosunku do tego zastrzeżenia; państwa są stronami tej samej umowy wielostronnej ale nie są związane jej postanowieniami w swych stosunkach wzajemnych

2.4.3. Zakres podmiotowy (umowy na korzyść państwa trzeciego, umowy na niekorzyść państwa trzeciego)

umowy na korzyść państwa trzeciego

(in favorem tertii)

(art. 36 KWPT)

przyznają uprawnienia lub korzyści określonemu imiennie państwu (również dla wszystkich państw):

państwo trzecie nie jest zobowiązane do przyjęcia oferowanej mu korzyści; potrzebna jest zgoda (może być domniemana i nie musi być pisemna)
państwo trzecie nie może dochodzić przyznanych mu w umowie korzyści, jeżeli strony umowy nigdy mu tych korzyści nie przekazały;
jeżeli dla państwa trzeciego powstało już konkretne uprawnienie lub jeśli nabyło zaofiarowane w umowie korzyści i jeżeli umowa nie przewidywała, że mogą one być odwołane - bez zgody państwa trzeciego nie można zmienić powstałej w ten sposób sytuacji prawnej i faktycznej (art. 37 ust. 2 KWPT)

umowy na niekorzyść państwa trzeciego (in detrimentum tertii)

(art. 35 KWPT)

nakładają na państwo trzecie zobowiązania - przede wszystkim umowy zawierające decyzje podjęte wobec państwa, które przez rozpoczęcie wojny agresywnej pogwałciło podstawowe prawa innych państw; w normalnych warunkach wymagana jest zgoda państwa trzeciego wyraźna i pisemna (art. 37 ust. 1 oraz 75 KWPT)

2.4.4. Zakres terytorialny

2.5. Interpretacja (wykładnia) umowy międzynarodowej

ogólna reguła interpretacji
uzupełniające środki interpretacji

3. Terytorium i ludność - wybrane zagadnienia

Traktat Antarktyczny (1959)
Protokół o Ochronie Środowiska Naturalnego - Protokół Madrycki

(1991)

Europejska konwencja o ekstradycji (1957)
Decyzja ramowa Rady nr 2002/584/WSiSW w sprawie europejskiego nakazu aresztowania i procedury wydawania osób między państwami członkowskimi (2002)
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego RP z dnia 27 kwietnia 2005 r. w sprawie europejskiego nakazu aresztowania, sygn. akt P 1/05 (42/4/A/2005)

3.1. Pojęcie i rodzaje terytoriów

podlegające suwerenności poszczególnych państw

zależne,

które nie podlegają suwerenności żadnego państwa, lecz za ich stosunki międzynarodowe odpowiedzialność ponoszą inne państwa (organizacje międzynarodowe)

nie podlegające suwerenności żadnego państwa,

lecz dostępne dla wszystkich państw w celu ich działalności w zakresie określonym przez umowy międzynarodowe i prawo zwyczajowe

niczyje,

które mogą być poddane suwerenności jakiegoś państwa

3.2. Obszary podbiegunowe