Koncepcja inteligencji wielorakich Howarda Gardnera
Koncepcja ta powstała i rozpowszechniła się w środowisku naukowym oraz wśród praktyków oświatowych w latach sześćdziesiątych ubiegłego wieku. Zdaniem Gardnera inteligencja to zdolność rozwiązywania problemów, wytwarzania nowych idei i wytworów. Oznacza to, że łączył ją ze zdolnościami twórczymi.
Osiem rodzajów inteligencji Gardnera to pogrupowane zdolności i umiejętności nie do końca mierzalne. Gardner opisuje je następująco:
Inteligencja intrapersonalna: wysoka motywacja wewnętrzna, wysoki poziom wiedzy o samym sobie, silne poczucie wartości.
Inteligencja interpersonalna: łatwy kontakt z innymi ludźmi, umiejętności mediacyjne, dobra komunikatywność.
Inteligencja cielesno-kinetyczna: dobre wyczucie czasu, uzdolnienia manualne, duże znaczenie zmysłu dotyku, ruchliwość, dobra organizacja przestrzenna.
Inteligencja językowa: umiejętność posługiwania się językiem, wzorami i systemami.
Inteligencja logiczno-matematyczna: umiłowanie precyzji oraz myślenia abstrakcyjnego i ustrukturalizowanego.
Inteligencja muzyczna: wrażliwość emocjonalna, poczucie rytmu, zrozumienie złożoności muzyki.
Inteligencja przestrzenna: myślenie obrazowe, umiejętne korzystanie z map, diagramów i tabel, wykorzystanie ruchu towarzyszącego procesowi uczenia się.
Inteligencja przyrodnicza: wyczucie i rozumienie świata ożywionego.
Według Gardnera rodzimy się, posiadając wszystkie typy inteligencji, jednak podczas naszego życia niektóre z nich rozwijają się silniej, niektóre słabiej, a jeszcze inne - prawie wcale. Uzyskanie dostępu do każdej z nich wymaga zrozumienia, z czym się wiążą.
Inteligencja intrapersonalna
Związana jest z dobrym rozumieniem samego siebie, własnego wnętrzna, emocji, uczuć, nastrojów. Umożliwia osiągnięcie mądrości i samowiedzy. Charakterystyczna dla myślicieli, artystów. Jest także istotnym komponentem rozwoju dojrzałej osobowości człowieka.
Osoby posiadające dobrze rozwinięta inteligencję intrapersonalną będą:
świadome swoich myśli, uczuć i emocji, będą poszukiwały dla nich wyjaśnienia,
podejmowały próby poszukiwania odpowiedzi na pytania filozoficzne,
miały dokładny obraz samego siebie,
konsekwentne w stosowaniu i w życiu zgodnie z własnymi zasadami i przekonaniami,
doceniały rozwój i wzrost wewnętrzny,
posiadały wysoką motywację wewnętrzną,
czerpały przyjemność z czasu poświęconego na spokojną refleksję,
pisały dzienniki czy pamiętniki
Inteligencja interpersonalna
Pozwala na dobre rozumienie relacji międzyludzkich, a także działań, motywacji, pragnień i uczuć innych osób. Jest ona bliska inteligencji społecznej i emocjonalnej, które sa ważne dla nauczycieli, wychowawców, przywódców politycznych. Gardner uważa, że inteligencja interpersonalna i intrapersonalna zawierają w sobie cech wszystkich innych typów inteligencji. Uczeń z dobrze rozwiniętą inteligencją interpersonalną lubi ćwiczenia prowadzone w parach bądź małych grupach oraz naukę wymagającą współpracę z innymi osobami, a także ćwiczenia, które wymagają spojrzenia na pewne problemy z perspektywy innych osób, współodczuwania, podziału ról i obowiązków, konsultacji z nauczycielami lub innymi dorosłymi oraz podziału w zabawach mających na celu rozwiązywanie konfliktów.
Inteligencja cielesno-kinetyczna
Wiąże się z ruchem wykonywanym całym ciałem lub jego częścią Uczeń posiadający zdolności kinestetyczne najlepiej będzie się czuł podczas symulacji i ćwiczeń z podziałem na role, wymagających gry aktorskiej i mimiki, ćwiczeń odprężających i zachęcających do działania, wycieczek i zajęć w terenie.
Inteligencja lingwistyczna (językowa)
Związana jest z dobrym rozumieniem języka i płynnym porozumiewaniem się nim w mowie, a także czytaniem ze zrozumieniem, rozumieniem składni i znaczeniem symboli językowych. Określa ona zdolności pisarzy, mówców i prawników.
W zakres inteligencji lingwistycznej wchodzi wrażliwość na słowa, ich porządek, brzmienie, rytm, na modulację głosu, a także zdolność kształtowania nastroju, przekonywania i przekazywania informacji.
Uczeń posiadający inteligencję lingwistyczną będzie wykazywał zainteresowanie językiem i grą słów. Będzie uwielbiał wiersze, rymowanki, zabawy słowne, wyrażając to za pośrednictwem ołówka i kartki papieru lub poprzez słuchanie opowiadań.
Inteligencja matematyczno - logiczna
Obejmuje myślenie indukcyjne i dedukcyjne oraz rozumienie pojęć matematycznych. Osoby posiadające inteligencję matematyczno - logiczną cechuje zdolność rozwiązywania problemów w sposób niewerbalny. Lubią one sekwencyjność i porządek rzeczy. Potrafią rozróżniać wzory i związki.
Uczeń posiadający inteligencję matematyczno - logiczną będzie chętnie szukał różnych rozwiązań problemów oraz fascynował się sylogizmami i analogami. W kręgu jego zainteresowań znajdzie się również posługiwanie się kodami - symbolami, alfabetycznymi lub numerycznymi, a także ćwiczenia dotyczące porządkowania, liczb, pomiarów i szacowania. Inteligencja matematyczno - logiczna może być rozwijania na wszystkich przedmiotach przewidzianych programem szkolnym.
Inteligencja muzyczna
Obejmuje zdolność rozpoznawania tonalności, wrażliwość na rytm, fakturę i barwę dźwięki, zdolność do odbierania, rozumienia i tworzenia utworów muzycznych. Właściwości te są ważne dla wykonawców, kompozytorów, krytyków muzyki oraz wrażliwych odbiorców. Uczeń posiadający inteligencję muzyczną lubi śpiewanie, muzyk, teksty piosenek, wiersze, rymowanki, rapowanie, wspólne czytanie oraz różne odgłosy płynące ze świata natury (szum drzew, uderzanie kropli deszczu o parapet itd.) Uczniowie tacy mogą lepiej się uczyć przy akompaniamencie muzyki, śpiewając daną porcję materiału lub układając rymowanki, które podsumowują kluczowe treści. Daty, formuły matematyczne i tablice okresowe na dłużej pozostaną w pamięci odśpiewane wspólnie z uczniami w żywym rytmie niż wypowiedziane przez nauczyciela.
Inteligencja wizualno - przestrzenna
Łączy się z orientacją przestrzenną i z myśleniem wizualnym, które są ważne dla inżynierów, architektów konstruktorów, rzeźbiarzy itd. Osoby z dobrze rozwiniętą inteligencją wizualno - przestrzenną posiadają naturalną zdolność do odtwarzania w pamięci obrazów oraz obiektów, a co za tym idzie związanych z nimi skojarzeń emocjonalnych. Charakteryzują się dzięki temu kreatywnością.
Ten typ inteligencji można pobudzać u uczniów podczas lekcji, stosując wizualne pomoce dydaktyczne takie, jak różnego rodzaju diagramy, wykresy, graficzne odwzorowania różnych procesów i zależności, mapy pamięci. Korzystanie z tablic umieszczonych na linii lub ponad linią wzroku ma ogromne znaczenie dla ucznia z preferencjami, o których tu mowa. Tablice takie powinny być jaskrawe i kolorowe, a przy tym o różnych kształtach. Dobrze jest od czasu do czasu zmieniać sposób zajmowania przez uczniów miejsc w klasie. Zabieg taki stwarza im możliwość postrzegania stosowanych przez ciebie bodźców wizualnych z różnej perspektywy.
Inteligencja przyrodnicza
Związana jest z rozumieniem świata ożywionego. Osoby o tych zdolnościach z łatwością dokonują klasyfikowania zwierząt, roślin oraz innych obiektów przyrodniczych. Charakterystyczna dla obrońców praw zwierząt, ekologów, ale także osób przesadnie dbających o zdrowie, generalnie zakręconych na punkcie zdrowego stylu życia, kochających przyrodę oraz pań dokarmiających koty.
Teoria inteligencji Gardnera jest w rzeczywistości teorią zdolności. Pojęć tych można używać zamiennie. Inteligencje u Gardnera nie występują w czystej, wyizolowanej formie, pojedyncze inteligencje nie odpowiadają także za jeden rodzaj aktywności człowieka. Profil wyznaczony przez wszystkie określa zdolności kierunkowe jednostki. Gardner uważa, że najlepszą metodą identyfikowania zdolności jest obserwacja, ale powstały także liczne inwentarze i kwestionariusze, oparte na samoocenie, pozwalające na określenie profilu MI. (Multiple Inteligenses)
Koncepcja inteligencji wielorakich H. Gardnera
1