ERGONOMIA I BHP

WYKLAD I

HISTORIA ERGONOMII

1857 Wojciech , Bogumil Jastrzebski po raz pierwszy uzyl slowa Ergonomia

ergonomia - czyli nauka o pracy opartej na prawach zaczerpnietych z nauki przyrody

1949 powstanie Ergonomicznego Towarzystwa Naukowego w Anglii

1950 powstanie Miedzynarodowego Stowarzyszenia Ergonomicznego (IEA)

1961 pierwszy kongres IEA w Sztokholmie

Polska

1964 - Powstala selekcja Ergonomii przy Naczelnej Organizacji Technicznej

1967 Polski Komitet Ergonomii i Ochrony Pracy NOT

1972 Komisja Ergonomii przy oddziale PAN w Krakowie

1973 Komitet ergonomii przy Prezydium PAN

1977 polskie stowarzyszenie ergonomii w Warszawie

1991 Ergonomia oficjalna zyskala status nauki w Polsce

2003- Rada Ochrony Pracy wystapila z wnioskiem o wprowadzenie Ergonomii jako kierunku Studiów

ojcem ergonomii: prof. Wojciech Jastrzebski (Polak)

ERGONOMIA- jest syntetyczna nauka stosowana, która zajmuje sie dostosowaniem pracy do fizjologii i psychologii , mozliwosci ,czlowieka do zapewniania pracy umozliwia sprawna ,nie zagraza zdrowiu i wykonywanej mozliwie niskim kosztem biologicznym.

Filipkowski

Dazenie do ulepszania!

KONFLIKTY

maszyna srodowisko materialne

CZLOWIEK

grupa

inny pracownik

Ergonomia zajmuje sie konfliktami miedzy: maszyna - czlowiek, srodowisko naturalne - czlowiek

Przedmiotem zainteresowanie ergonomii jest bioteczniczy uklad czlowiek, maszyna, srodowisko

W procesie pracy wyrózniamy 3 etapy:

- odbiór informacji- (percepcja)- uzyskiwanie informacji za pomoca narzadów zmyslów, obserwacje procesu produkcji poprzez sledzenie aparatów do pomiarów. Percepcje dokonuje sie za pomoca receptorów i przekazuje do ukladu nerwowego

ta faza podlega glównie badaniom psychologicznym

- Transformacja- - przetwarzanie informacji w osrodkowym ukladzie nerwowym, doprowadzenie do podjecia decyzji. Na ten proces wplywaja elementy z zewnatrz (umiejetnosc, inteligencja, kondycja)

- Sterowanie- wykonanie podjetej decyzji, przekazanie podjetej decyzji efektorom ( nogi, Rece) Dzialanie czlowieka na maszyne do wykonania porzadnych zmian w procesie pracy

Na proces spostrzegania i zrozumienia i proces podejmowania decyzji ma tez wplyw otoczenia, materialne srodowisko pracy, spoleczne srodowisko pracy, stanowisko pracy

Na proces produkcyjny ma tez wplyw organizacja produkcji, dostarczania rysunków, surowców, narzedzi, odbiór produktów i odpadów, nadzór, zasilanie, energia, konserwacja, remont.

- proces zamkniety jesli go nie ma to nie ma ergonomii

1 2 3 4 5

stanowisko pracy A percepcja B

Maszyna Czlowiek

D sterowanie C

6 7

AB - odbiór informacji

CD - sterowanie (proces)

1. Zasilanie maszyny w energie

2. Zasilanie maszyny w surowce

3. Zasilanie czlowieka w energie

4. Czynniki materialne srodowiska pracy ( halas)

5. Stosunki miedzyludzkie

6. Gotowy produkt

7. Czlowiek w procesie pracy

WYKLAD II

3 powiazania miedzy ukladem czlowiek - maszyna

- reczne

- mechaniczne

- automatyczne

reczne - przy wykorzystaniu prostych narzedzi (lopata, dlugopis, mlotek)

mechaniczny - maszyna jest zródlem energii, czlowiek kontroluje przebieg procesu produkcyjnego, obserwujac zachowanie sie urzadzenia badz maszyny pomiarowo- kontrolnej

automatyczne - Istotna cecha automatu jest to, ze ma on wlasny system sprzezen zwrotnych, na które aparat nie wywiera wplywu

Drugi punkt widzenia ergonomicznego w ukladzie automatycznym decydujaca role graja urzadzenia sygnalizujace

Trzy czynniki dzialajace obciazajaco na czlowieka w pracy

-sama praca (ciezka praca fizyczna lub intensywna praca umyslowa)

-warunki w jakich jest wykonywana

-czas jej swiadczenia

Polskie normy: ciezka praca fizyczna to taka gdzie wydatek energetyczny wynosi

- 2000 kcal /mezczyzni >> wydatek energetyczny na zmiane osobowa /8h

- 1300 kcal /kobiety

Ergonomia korzysta z szeregu innych nauk jest INTERDSCYPLINARNA

Grupa A grupa B

uklad

Antropometria r ß urbanistyka

Medycyna r ß inz. budownictwa

Fizjologia r czlowiek ß inz. transportu

Psychologia r - ß inz. maszyn

Prakseologia r praca ß technologia

Pedagogika r ßorganizacja i ekonomika

Socjologia r ß estetyka

ß prawo

komplementarnosc

rys. model struktury ergonomii

BHP to zespól minimalnych warunków okreslonych przepisami prawnymi majacych na celu zabezpieczenie pracowników przed zagrozeniami ich zycia i zdrowia wystepujacymi podczas pracy

CELE BHP A ERGONOMIA

• Optymalizacja wysilku psychicznego i fizycznego

• Maksymalizacja bezpieczenstwa pracy

• Optymalizacja oddzialywania materialnego srodowiska pracy

• Optymalizacja samopoczucia pracujacych i ich wrazen estetycznych

• Optymalizacja wydajnosci pracy

Ergonomia dazy do przystosowania stanowisk procesów i srodowiska pracy do mozliwosci psychofizycznych czlowieka tak aby uchronic zycie i zdrowie czlowieka lecz dac mu mozliwosci jak najpelniejszego rozwoju osobowosci

Bhp natomiast zapewnia ochrone zycia pracownika a ergonomia ochrone zdrowia

Zdrowie - jest to stan dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego i socjalnego, a nie tylko brak choroby lub niesprawnosci.

4 galezie wspólczynników ergonomii

- korekcyjna

- koncepcyjna

- warunków pracy

- wyrobu

Koncepcyjna - zajmuje sie optymalizacja projektów stanowisk pracy aby przy wykorzystaniu max mozliwosci na danym poziomie wiedzy zapewniane zostalo na stanowisku pracy bezpieczenstwo i niezawodnosc maszyn a jednoczesnie minimum obciazenia fizycznego i psychicznego czlowieka. Przy tak tworzonym stanowisku pracy uwzglednia sie antropometrie czlowieka oraz eliminowanie dla zdrowia czynników szkodliwych

Korekcyjna - analizowanie istniejacych warunków pracy i proponowanie jak najlepszego ich rozwiazania

Wyrobu - zajmuje sie produktami pracy czlowieka

Warunków pracy - zajmuje sie wylacznie warunkami srodowiska pracy i ich wplywem na jego wydajnosc

PRACA- swiadoma, spoleczna dzialalnosc czlowieka

A. Smith i D. Ricardo

B.

PRACA W SENSIE PSYCHOFIZYCZNYM -jest to swiadome wykonanie przez ustrój ludzki dozwolonych czynników wymagajacych wydatkowania sil energii, wiecej niz jest to niezbedne dla spoczynkowej przemiany materii ustroju co dzieje sie nawet wówczas, gdy nie ma ruchu w sensie fizykalnym np. trzymany w reku ciezar

PRACA ( wg G.Lehmanna)

fizyczna (statyczna i dynamiczna)

umyslowa

Podstawowe zuzycie energii

1700 kcal / doba -mezczyzna

1400 kcal/ doba - kobieta

1kcal x waga x godzina

praca dynamiczna - odbywa sie przy udziale skurczów izotonicznych; miesien kurczac sie powoduje przemieszczanie ciala w przestrzeni lub przemieszczaniu czesci ciala wzgledem siebie. Podczas pracy dynamicznej na przemian skurcze i rozkurcze umozliwiaja przeplyw krwi, dostarczajac tlen w ilosciach odpowiadajacych zapotrzebowaniu oraz substancje odzywcze, a jednoczesnie zbieraja produkty przemiany materii i ciepla

praca statyczne - odbywa sie przy udziale skurczu izometrycznego miesnia który nie zmienia swojej dlugosci zwieksza tylko stopniowo swoje napiecie

Postulaty

Unikac pracy statycznej lub sila pracy statycznej powinna byc jak najlzejsza.

Spoczynek

1) 2)

1) zapotrzebowanie krwi

2) ukrwienie

Paca dynamiczna

1) 2)

Praca statyczna

1) 2)

Dobowy czynnosciowy wydatek energetyczny

Jednostki zuzywania energii to:

Kaloria (cal) 1 kaloria jest to ilosc energii jaka jest potrzebna do podgrzania 1 grama wody o 1'C (od 14,5'C do 15,5'C)

1 kilokaloria (1 kcal) - 1000 kalorii

joul (1J = 0,239 cal)

1 kilojoul = 1000 joul

1 kcal = 4,183 J

klasyfikacja pracy wg Lechmanna

Elementy calkowitego dobowego wydatku energetycznego kcal

PPM 1400 - 1700

Dynamiczne dzialanie pozywienia 140 - 170

CPM 500 - 600

RWE Zalezy od rodzaju wykonywanej pracy

CPM - czynnosciowa przemiana materii

RWE - roboczy wydatek energetyczny

Rodzaje pracy Kcal/zmiane

Lekka 0-500

Umiarkowana 500-1000

Srednia 1000-1500

Ciezka 1500-2000

Bardzo ciezka 2000-2500

WYKLAD III

1. jaka wartosc praktyczna dla ergonomii maja pomiary wydatku energetycznego

METODY WYZNACZANIA WYDATKU ENERGETYCZNEGO

· kalorymetria posrednia- ( gazometryczna)- wydatek energetyczny oblicza sie na podstawie ilosci zuzytego tlenu korzystajac z zaleznosci ze za spalenie 1 l. Tlenu powstaje 5 kalorii

· Metoda pomiarów czestotliwosci skurczów serca wzrasta proporcjonalnie do obciazenia praca

· Metoda chronometrazowa- tabela Spltzera- Hettingera wymaga kilkudniowych elementarnych czynnosci dnia roboczego

· Uproszczona Metoda Lahmanna- jest to uproszczona metoda chronometrazowa - tabelaryczna

Mikro klimat- zespól elementów metrologicznych typowych pod wzgledem wartosci I trybu zmian dla badanego ograniczonego pomieszczenia lub niewielkiej miejscowosci

MIKROKLIMAT

Naturalny Sztuczny

zamierzony nie zamierzony

Czynniki mikroklimatu:

- cisnienie atmosferyczne

- ruch powietrza- ruchome masy powietrza albo zamkniete powietrze otrzymujemy przez wiatrak

- wilgotnosc- zawartosc pary wodnej w powietrzu wilgotnosc wzgledna (%) bez wzgledna wilgotnosc w biurze z komputerem - 40 %

- temperatura

Dla pracy wilgotnosc powietrza 40, ruch powietrza nie powinien przekraczac 0,2 m/s, przy pracy ciezkiej 0,1 m/s.

1- 1,3º C - Tolerancja na podwyzszenie

CZTERY SPOSOBY ODDAWANIA CIEPLA PRZEZ ORGANIZM CZLOWIEKA:

1. Przewodzenie- wykorzystuje sie w wyborze materialów na podloze itp. ( czlowiek ma najwiecej stycznosci)

2. Unoszenie- ( konwekcja)

3. promieniowanie

4. porwanie- oddawanie ciepla poprzez wyparowywanie potu z ciala

Rodzaj pracy temp. optymalna

umyslowa siedzaca 20-21 ºC

fizyczna lekka ( siedzaca) 19 ºC

fizyczna lekka stojaca 18 ºC

Ciezka 17'C

bardzo ciezka 15 - 16'C

Nastepny warunek w pracy to :

- oswietlenie-

Akomodacja - nastawczosc - zdolnosc nastawienia oka od punktu blizy do nieskonczonosc

- za akomodacje odpowiedzialna jest soczewka bo jest wypukla i moze zmienic swoje krzywienie na wplyw oswietlenia

Punk Blizy- najblizszy punkt, do którego mozemy nastawic oko na ostrosc widzenia

wiek

16 8cm

32 12,5cm

punkt blizy oddala sie z wyzszym

44 25cm wiekiem

50 50cm

60 100cm

Adaptacja- jest to zdolnosc siatkówki do zmian natezenia oswietlenia

Rodzaje adaptacji:

- adaptacja z jasnosci do ciemnosci ( tempo zalezne od róznic w przejsciu oswietlenia)- moze trwac nawet 1 godzine

8. Adaptacja z ciemnosci do jasnosci ( tempo zalezne od róznic w przejsciu oswietlenia)- moze trwac od 3 min do 1 godziny

ZASADY ELEMENTARNE DO OSWIETLENIA MIEJSCA PRACY

- zasada naturalnego oswietlenia i sztucznego bo jest przemiennosc dnia i nocy

- stosunek powierzchni okien do powierzchni podlogi powinien byc co najmniej jak: 1:10,1:7,1:3 prace precyzyjne i 1:8 w hotelach, pensjonatach

- swiatlo nie powinno sie znajdowac na linii oczu, powinno padac z lewej strony kat padania powinien wynosic od 30 do 60 stopni, nie powinno sie siedziec tylem do zródla swiatla

- halas : norma której nie mozna przekraczac to 85 decybeli, 0-16 ultradzwieki, 16-20 i pow. 20 nieslyszalne

Metody walki z halasem:

Stlumienie halasu u zródla (miedzy czlowiekiem a zródlem maszyna)

Ustawianie na drogach przeszkód (ekrany dzwiekochlonne)

Ochrona indywidualny

Rozporzadzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12.04.2002

W sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadac budynki i ich usytuowanie

Rozporzadzenie Ministra Pracy i Polit. Socjalnej z dnia 29.09.1997

W sprawie ogólnych przepisów BHP

Rozporzadzenie Ministra Spraw Wew. I Administracji z dnia 16.06.2003

W sprawie ochrony przeciwpozarowej budynków i innych obiektów budowlanych

Rozporzadzenie Ministra Handlu Wewnetrznego z dnia 29.04.1966

W sprawie BHP w zakladach gastronomicznych i przemyslu garmazeryjnego

Do uciazliwosci zalicza sie

*szkodliwe promieniowanie

*oddzialywanie pól elektromagnetycznych

*halas i drganie

*zanieczyszczenie powietrza

*zanieczyszczenie gruntu i wód

*osuwiste grunty (lawiny skalne i sniezne)

Wejscie do hoteli, pensjonatów, moteli powinny byc utwardzone dojscia do min szerokosci 1,5m, przy czym musi byc jedno dojscie dla osób niepelnosprawnych.

Nawierzchnia do budynków z materialów nie powodujacych niebezpiecznego poslizgu.

Dojscia i dojazdy powinny miec oswietlenie elektryczne, stanowiska postojowe dla samochodów osobowych szeroko 2,2m dlugosc 5m, przy czym dla inwalidów co najmniej 3,6m/5m.

Drzwi wejsciowe do budynku: w swietle oscieznicy 90cm/2m

Drzwi dwuskrzydlowe do budynku. Skrzydlo 90cm

Minimalna wysokosc sypialni 1-4 osób 2,5 m

Wiecej jak 4 osoby 3 m (przy klimatyzacji 2,5 m)

Do pomieszczen HIGIENICZNO SANITARNYCH zaliczamy:

Laznie Ustepy

Sauny Lazienki

Natryski Pralnie

Szatnie Pomieszczenie higieny osobistej

1

1

---