S. Palka, Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku

BADANIA PEDAGOGICZNE

- zespoły planowych i systematycznych działań służących gromadzeniu danych niezbędnych do udzielenia odpowiedzi na pytania badawcze dotyczące faktów, zjawisk i procesów z dziedziny wychowywania, kształcenia i samokształcenia człowieka

W pedagogice - podobnie jak w innych naukach społecznych i humanistycznych - wyróżnia się różnorodne rodzaje badań, a podziały ze względu na przyjmowane kryteria mają charakter raczej typologii niż klasyfikacji, jako że różne rodzaje badań są powiązane ze sobą, a ich zakresy znaczeniowe w pewnej części pokrywają się

1. Ze względu na cele badań wyróżnia się:

- pedagogiczna badania opisowe

- służą ujmowaniu elementów badanej rzeczywistości: faktów, zjawisk i procesów pedag. W formie modeli pojęciowych strukturalnych lub funkcjonalnych;

- w wielu przypadkach mają formę badań diagnostycznych, służących rozpoznawaniu zjawisk pedag.

- formą badań opisowych diagnostycznych są;

pedagogiczne badania monograficzne, odnoszące się do instytucji wychowawczych (m.in. domów kultury, placówek wychowawczych) i kształcących (przede wszystkim szkół)

- oraz studia indywidualnych przypadków odnoszące się do osób charakterystycznych ze względu na cele badań (uczniów, wychowanków, nauczycieli)

- pedagogiczna badania wyjaśniające

- mają na celu odkrywanie istoty badanego obiektu przez wykazanie, że podlega on określonemu prawu lub określonym prawom, przy czym prawa te znajdowane są w teoretycznej wiedzy pedag. lub odkrywane w toku badań;

- odkrywaniu praw i ich porządkowaniu służą pedagogiczne badania generalizujące

- oraz pedagogiczne badania weryfikacyjne, związane z testowaniem badawczym hipotez;

szczególnie cennym teoretycznie rodzajem badań weryfikacyjnych są pedagogiczne badania eksperymentalne

2. Ze względu na założenia ontologiczne i epistemologiczne wyróżnia się:

- pedagogiczne badania empiryczne ilościowe wzorowane na modelu badań przyrodniczych służących „opisowi” i „wyjaśnianiu”

- pedagogiczne badania empiryczne jakościowe wzorowane na modelu badań humanistycznych służących „rozumieniu” i „interpretowaniu”

3. Wziąwszy pod uwagę hierarchizację badawczych problemów pedagogiki, można badania pedagogiczne podzielić na cztery rodzaje, tworzące następujące kontinuum:

- pedagogiczne badania teoretyczne o charakterze metodologicznym służą rozwiązywaniu problemów metateoretycznych, metametodologicznych);

- pedagogiczne badania teoretyczne sensu stricte służą rozwiązywaniu problemów teoretycznych

- pedagogiczne badania teoretyczno-praktyczne służą do rozwiązywania problemów teoretyczno- praktycznych;

- pedagogiczne badania praktyczne służą do rozwiązywania problemów praktycznych;

4. Przy uwzględnieniu dwóch ważnych parametrów zjawisk i procesów pedagogicznych „czasu” i „przestrzeni” wyróżnia się:

- pedagogiczne badania historyczne służą m.in. odkrywaniu prawidłowości względnie nieograniczonych czasowo

- pedagogiczne badania porównawcze służą m.in. odkrywaniu prawidłowości względnie nieograniczonych przestrzennie

5. Na podstawie kryterium intencji badawczy pedagogicznych można wyróżnić:

- pedagogiczne badania teoretycznie zorientowane; intencją badacza jest budowa systemu teoretycznej wiedzy pedagogicznej;

- pedagogiczne badania praktycznie zorientowane; intencją badacza jest pomaganie praktyce, ulepszanie praktyki; w tym nurcie mieszczą się pedagogiczne badania w działaniu

Współcześnie szczególnego znaczenia nabierają tzw. badania z pogranicza. Termin ten ma dwojakie znaczenie.

I. Oznacza on badania z pogranicza kultur, narodowości, wyzwań - badania takie mają cechy badań porównawczych

II. Badania z pogranicza pedagogiki i nauk pokrewnych, pomocniczych i przede wszystkim z pogranicza pedagogiki

i filozofii (m.in. aksjologii, estetyki, etyki)

i psychologii ( m.in. psychologii rozwojowej, wychowawczej, klinicznej)

i socjologii ( m.in. socjologii wychowania, socjologii pracy, socjologii kultury)

---