8.istota i przedmiot badan teorii wychowania
„Teorie biorą zwykle swą nazwę od dziedziny faktów, które stwierdzają podstawowe zadania empiryczne, a wyjaśniają prawa i hipotezy wchodzące w skład teorii”. Jak wskazuje sama nazwa interesującej nas dziedziny, przedmiotem badań teorii wychowania jest ten fragment rzeczywistości społecznej, ten rodzaj faktów społecznych, czy wręcz bytów społecznych, który powszechnie nazywamy wychowaniem. Sośnicki stwierdził, że „przez wychowanie w szerszym znaczeniu rozumiemy wychowanie, którego przedmiotem jest całość psychiki człowieka. Przez psychikę za ś rozumiemy ogół procesów i właściwości psychicznych ludzi; chodzi więc o kształtowanie zarówno procesów jak i właściwości intelektualnych, uczuciowych i chcenia wraz z działaniem. Jest to tez przedmiot wychowania pedagogiki w szerszym znaczeniu”

9.miejsce teorii wychowania wśród innych subdyscyplin pedagogicznych
Do zespołu subdyscyplin podstawowych (teoretycznych) pedagogiki, czyli nauk pedagogicznych, najczęściej zalicza się:
- Pedagogikę ogólną wraz z metodologią;
- Dydaktykę, czyli teorię nauczania i uczenia się;
- Teorię wychowania, w ramach której mieszczą się różne szczegółowe, o ograniczonym zasięgu teorie wyrastające z przyjętych orientacji metodologicznych oraz filozoficznych;
- Pedagogikę społeczną, czyli teorię środowiska wychowawczego;
- Pedagogikę porównawczą, czyli teorię analizy różnych systemów oświaty i wychowania;
- Historie oświaty i myśli pedagogicznej, zwanej dość powszechnie historią wychowania

10.zadania i funkcje ogólnej teorii wychowania
Do zadań teorii wychowania będzie w szczególności należało:
- Określenie przedmiotu poznania poprzez ukazywanie jego aspektywnego charakteru;
- Ustalenie podstawowych założeń ontologicznych, epistologicznych i metodologicznych, w oparciu o które dokonuje się na jej gruncie opisów i wyjaśnień przedmiotu poznania;
- Definiowanie, klasyfikowanie, typologizacja oraz ustalenie poprzez eksplikację wzajemnych powiązań pomiędzy podstawowymi pojęciami, tak by tworzyły one określoną strukturę i logiczną całość
- Formułowanie problemów badawczych w wyznaczonym polu epistemologicznym.
- Ustalenie i przyjęcie określonej strategii i instrumentarium badawczego w celu gromadzenia i opracowania danych empirycznych, konstruowanie sądów i twierdzeń wchodzących w skład budowanej teorii.
Do funkcji teorii wychowania zalicza:
- Funkcję generalizującą polegającą na porządkowaniu, systematyzowaniu, łączeniu wchodzących w jej skład twierdzeń i sądów w pewną logiczną całość;
- Funkcję deskryptywną, która wyraża się rzetelnym opisem badanej rzeczywistości społecznej, która obejmujemy pojęciem wychowania i jego pochodnymi i jej wyjaśnieniem;
- Funkcję komunikatywną, dzięki której teoria wychowania dostarcza istotnie ważnych informacji o badanym fragmencie rzeczywistości wychowawczej za pomocą języka, aparatury pojęciowej, która jest zrozumiała przynajmniej tym, którzy uprawiają teorię wychowania lub inne nauki o wychowaniu;
- Funkcję praktyczną polegającą na tym, że głoszone twierdzenia charakteryzują się społeczną użytecznością;
- Funkcję heurystyczną, która pozwala na formułowanie nowych problemów i hipotez w świecie przyjętych ustaleń i twierdzeń teoretycznych.
- Funkcję prognostyczną, która pozwala w obrębie teorii wychowania na różnego rodzaju przewidywania dotyczące faktów i zjawisk, którymi ona się zajmuje;
- Funkcję ewaluatywną, wyrażającą się tym, że na gruncie teorii wychowania dokonuje/poddaje się ocenie zjawiska i fakty badane przez nią z punktu widzenia określonego systemu wartości.

16.wychowanie-socjalizacja-edukacja.wyjaśnienie pojęć
Socjalizacja :
- przygotowanie człowieka do życia w społeczeństwie poprzez udział w grupach społecznych i ich kulturze.
- uczy współżycia ze społeczeństwem, uczy pełnienia ról społecznych, norm, uczy panowania nad emocjami, popędami, wpaja człowiekowi aspiracje, daje mu kwalifikacje, sprawności, umiejętności techniczne. Prowadzi do konformizmu (życia w zgodzie z przyjętymi zasadami, zachowania zgodnego z oczekiwaniami społecznymi)
Socjalizacja jest podrzędna w stosunku do wychowania w ujęciu szerokim
Każde wychowanie w wąskim znaczeniu jest socjalizacją, ale nie każda socjalizacja jest wychowaniem w wąskim znaczeniu
Socjalizacja jest nadrzędna w stosunku do wychowania w wąskim znaczeniu
Edukacja
- jest podrzędna w stosunku do wychowania w ujęciu szerokim
ogół wpływów na człowieka. Celem edukacji jest dokonywanie zmian w sobie, w otoczeniu – z zachowaniem wolności. Dokonuje się wszędzie przez wszystkich ludzi. Dziesięciościan edukacji według Kwiecińskiego: globalizacja, etatyzacja, nacjonalizacja, kolektywizacja, socjalizacja, polityzacja, inkulturacja i personalizacja, wychowanie i jurydyfikacja, kształcenie i humanizacja, hominizacja,
Każda edukacja jest wychowaniem, ale nie każde wychowanie jest edukacją.
Wychowanie w ujęciu szerokim jest nadrzędne w stosunku do edukacji.
Każda wychowanie wychowaniem w ujęciu wąskim jest edukacją, ale nie każde edukacja jest wychowaniem w ujęciu wąskim.
Wychowanie w ujęciu wąskim jest podrzędne w stosunku do edukacji.

26.paradygmaty nauk społecznych a budowanie teorii pedagogicznych
Paradygmat – definicja pojawiła się w latach 90 dzięki Kuhn.
Kuhn uważał, że nie ma jednego paradygmaty, ale jest co najmniej 2, które się zwalczają.
Zaproponował: Nauka rozwija się wedle schematu na początku:
etap naukowy◊ przednaukowy etap (dawne wierzenia , przesądy) ◊Problem nauka◊ etap heliocentryczny (od XVI w.) ◊(nauki normalnej) rewolucyjna. W każdej nauce trwa konflikt parody.
Paradygmaty - to powszechnie uznawane osiągnięcia naukowe, które w pewnym czasie dostarczają społeczności uczonych modelów, problemów i ich rozwiązań
- to style myslenia i sposoby stawiania i rozwiązywania problemów badawczych.
Paradygmat to NIE dogmat.

Paradygmat nie jest dany raz na zawsze, jest wypracowany, cały czas się zmienia, nie istnieje powszechnie do jego całkowitej słuszności i obowiązkości.
Cechy Paradygmatu:
- Logiczny i jasne, uproszczony
- Prosty
- Musi nam służyć do tworzenia teorii szczegółowych

Paradygmat – zbiór ogólnych i ostatecznych przesłanek wyjaśnianiu jakiegoś obszaru, rzeczywistości, przyjęty
I upowszechniony jako wzór w nauce.

Paradygmaty nauk społecznych:
A. Humanizm – cechy: subiektywny, nastawiony na badania struktur społecznych, radykalny
B. Radykalny
C. Umiarkowane podejście, zmiana sposobu myślenia relacji międzyludzkich
D. Ważniejsze od struktur społecznych są funkcje społeczne, prawnicze, homeostaza społeczna

Orientacja podmiotowa – będąca nastawieniem na aktywność sprawczą, wydarzenia, sytuacje, na to, co się wokół dzieje
Cechy podmiotowości:
-Generatywność- skłonność do spontanicznej emisji zachowań
-Optymizm- nastawienie człowieka na zdarzenia pozytywne
-Zaufanie do siebie- przejawia się w wierze we własne siły.
-Selektywność- selektywny odbiór i przetwarzanie informacji.
-Poszukiwanie przyczynowości- wewnętrzne nastawienie człowieka na wykrywanie związków przyczynowo- skutkowych
Efekt:
Poczucie podmiotowości adekwatne do poziomu rozwoju, jednostka sprawuje sprawczą kontrolę nad sobą. Podmiot musi mieć cechy orientacji

Wychowanie adaptacyjne
Adaptacja- przystosowanie do życia społecznego, rozwój umiejętności, zdolności, aby w tym świecie funkcjonować – wychowanie jako oddziaływanie

Możemy wyróżnić dwie koncepcje celów:
1.Cele w pełni uświadamiane tworzące hierarchiczny i logiczny układ zwerbalizowanych postulatów wychowawczych. Funkcjonują przeważnie w instytucjach edukacyjnych i wyspecjalizowanych instytucjach wychowawczych (refleksyjność)
2.Cele uświadamiane nie w pełni, nie zawsze też uporządkowane i najczęściej pozostające w formie intuicyjnego konstruktu myślowego. Funkcjonują w grupach naturalnych, głównie w rodzinie (bezrefleksyjność)

Cel wychowania - postulowana zmiana w osobow wychow, zamiar wychowawczy, standard wychowawczy, najogólniej wyrażają pewną intencjonalność, mówią w jakim kierunku zmierzają, pewne dyspozycje rozumiane jako zmiany, mogą być traktowane jako przedmiot czyjegoś działania lub zamierzeń, które stawia przed sobą wychowawca.

Funkcje celów:
-Informacyjna
-Etyczno-regulacyjna
-Antycypacyjna

Ideał wychowawczy- najwyższy cel wychowania, któremu powinny być podporządkowane wszelkie inne cele, treści i metody pracy wychowawczej. Inaczej ogół celów i norm regulujących działalność wychowawczą
Wzór osobowy (wychowawczy)- opis lub wyobrażenie jakiejś osoby, której czyny uważa się za godne naśladowania
Operacjonalizacja celów- jest zmienną celu sformułowanego w postaci ogólne na jeden lub więcej celów operacyjnych. Jest to złożony proces przechodzenia od ideału wychowania do celów możliwie najbardziej konkretnych
Taksonomia celów- jest to hierarchiczny układ celów

Źródła celów - Górniewicz
-Natura człowieka
-Świat wartości uniwersalnych
-Życie społeczne
-Wizja świata zawarta w ideologii
-Wartości religijne

Źródła celów współcześnie:
-Postawy wiary zawartej w prawie bożym.
-Filozoficzne koncepcje człowieka (idea homo ludens, homo esteticus, homo agens, homo creator).
-Prawa człowieka, które najpełniej wyraziła Deklaracja Praw Człowieka.

Metody Wychowania:systematycznie stosowane sposoby postępowania wychowawczego zmierzające do urzeczywistnienia celów jakie stawia sobie wychowawca

Metoda Karania:

Oddziaływanie wychowawcze za pomocą świadomie stosowanych kar, celem zapobieżenia powtórzeń, zachowań negatywnych poprzez wyrażenie dezaprobaty, upomnienia, nagany, wykluczenia udziału w zabawie.

Nie może być poniżaniem godności karanego, nie wolno stosować kar fizycznych, nie karać w gniewie, nie odwoływać się w przyszłości, uważać na niesprawiedliwe karanie.

Metoda ta raczej tłumi niż gasi niepożądane zachowanie, wychowanek chwilowo przestaje robić to co się nam nie podoba

Warunki skuteczności:

*pozytywny stosunek karanego do każącego

*akceptacja norm przez ukaranego, za które został ukarany

*dyskretne wymierzanie kary

*wstrzemięźliwość w stosowaniu kar

Metoda Nagradzania:

Promowanie zachowań pożądanych z wychowawczego punktu widzenia za pomocą pochwał <ustne, pisemne>, gestów, nagród o charakterze materialnych wzmocnień <pieniądze> i niematerialnych

Nagradzamy zachowania ale nie bezpośrednio po ich wystąpieniu, nie utrwalamy postaw utrwalonych, nie wymierzać w sposób ciągły, nie gwarantuje natychmiastowego sukcesu

Metoda Modelowania:

Metoda przykładu, b. Skuteczna, samo spostrzeganie zachowań sprawia że jednostka upodabnia się do nich; wzorem są rodzice i wychowawcy

Uczenie przez naśladownictwo- obserwowanie modela pociąga upodabnianie się do niego w sposób odwzorowujący go

Uczenie przez modelowanie- upodabnianie się do modela w sposób różny ale w granicach tej samej klasy zachowań

Czynniki ułatwiajace:

*wiek- skuteczniejsza u dzieci starszycg

*płeć- chłopcy upodabniają się do zachowań męskich

*osoby znaczące- rodzice, starsi koledzy

*ważna jest jednolitość oddziaływań

Metoda perswazji:

Mało skuteczna- uświadomienie wychowankom obowiązków i powinności jakie mają wobec siebie, innych i społeczeństwa, zapoznanie ich z przysługującymi im prawami. Polega na przekonywaniu, tłumaczeniu, gdzy chcemy spowodować zmianę przekonań, postaw; należy używać argumentów za i przeciw; skuteczna z m modelowania i zadaniową

Metoda zadaniowa- b. Skuteczna; powierzanie konkretnych zadań do wykonania wychowankowi, wzbogaca wiedzę i doświadczenia wychowanka, uczy obowiązku, odpowiedzialności

Zadania muszą być z wyboru nie przymusu, przekonanie o potrzebie działania, zadania na miarę możliwości ucznia

Metody oddziaływań grupowych::

Tj metoda organizowania działalności zespołowej i samorządowej oraz metoda współudziału uczniów w organizowaniu lekcji i metoda kształtowania norm i wartości grupowych, metoda restrukturyzacji ukształtowanych w grupie relacji interpersonalnych opartych na zasadzie atrakcyjności poszczególnych członków i tworzących określoną strukturę socjometryczną, metoda kreowania przywództwa grupowego

Klasyfikacja Metod Wychowania::

*Konaszewski: metody indywidualne i grupowe

*Krawczyk: metody bezpośredniego i pośredniego oddziaływania wychowawczego

*Muszyński: metody wpływu osobistego(modelowanie, perswazja), sytuacyjnego (karanie, nagradzanie), społecznego (grupowe, zmiana przywództwa, struktury grupy) oraz kierowania samowychowaniem

*Konarzewski: metody strukturalne(nauczanie obyczajów) i sytuacyjne (karanie, nagradzanie)

13. Formy wychowania. Pojęcie. Klasyfikacje. Kształtowane cechy osobowości.

Formy wych wg Górniewicza: działanie celowo zorganizowane przez wychowawcę aby wychowankowie przejawiali oczekiwane rodzaje aktywności

a)ze względu na przedmiot aktywności:

*przez działalność wytwórczą <pracę>- systematyczność, odpowiedzialność,

*przez zabawę- współdziałanie, pomysłowość

*sztukę- wrażliwość, zdolności manualne

*naukę- systematyczność, samodzielność

*działalność usługową- uczynność, samodzielność

*działalność społeczną- wrażliwość, altruizm

b)ze względu na relacje wychowanka z innymi osobami:

*indywidualne

*zespołowe

*zbiorowe (współdziałanie, rywalizacja, zwalczanie)

14. Środki wychowania. Pojęcie. Zależność z metodami wychowania.

Środki wychowania- odnoszą się do metod indywidualnych, są elementem który porusza porusza drogą postępowania wychowawcy z wychowankiem

Metoda perswazji-środek=słowo

Metoda karania- środek=kara

M wynagradzania- środek=nagroda

M modelowania- środek=model i jego cechy osobowości,popędy, wolności, zwyczaje, postawy jakie przyjmuje,

M zadaniowa-środek=konkretne zadanie i czynności które ma wykonać wychowanek