POLITYKA FISKALNA

• Państwo prowadzi politykę fiskalną (rząd poprzez budżet)

• Budżetem nazywamy zestawienie wszystkich dochodów i wydatków niezależnie od szczebla struktury polityczno-administracyjnej państwa.

• Budżet państwa odgrywa ważną rola w kształtowaniu finansowych stosunków międzynarodowych m.in. jako źródło pożyczek dla innych krajów.

• W budżecie państwa gromadzi się i dzieli największą część środków publicznych, a władze centralne są chroniącym przedmiotem systemu politycznego, gospodarczego i społecznego kraju.\

• Budżet państwa dokonuje też innych transferów na rzecz innych elementów systemu finansów publicznych, zwłaszcza budżetów samorządowych oraz fundusz ubezpieczeń publicznych.

• Budżet państwa przedstawiony jest jako scentralizowany fundusz publiczny służący gromadzeniu środków pieniężnych w związku z funkcjami państwa

• Podstawą tworzenia budżetu jest ustawa przyjmowana przez parlament, która upoważnia rząd do realizacji określonych w ustawie dochodów i wydatków.

• Funkcje budżetu: fiskalna, symulacyjna, alokacyjna, redystrybucyjna.

• Funkcja fiskalna budżetu:

• Gromadzenie dochodów w celu realizacji wydatków

  - Przejmowanie dochodów budżetowych wiąże się z prowadzeniem przez państwo rozmaitej działalności związanej z funkcjami państwa

  - Między funkcją redystrybucyjna a fiskalną zachodzą różnice co do zakresu polegające na tym że, funkcja fiskalna budżetu dotyczy tylko jej strony dochodowej, a funkcja redystrybucyjna dotyczy zarówno dochodów jak i wydatków budżetowych, przy czym główny akcent położony jest na stronę wydatkową

• Funkcja stabilizująca/ stymulacyjna budżetu:

  - Istota funkcji stabilizującej budżetu polega na wykorzystaniu go jako narzędzia państwa w celu łagodzenia wahań cyklu koniunkturalnego oraz zapewnienia zrównoważonego wzrostu gospodarki kapitalistycznej

  -Funkcją stymulacyjną/ budżetową można sprowadzić do pozytywnego zachowania się podmiotów wobec stosowanych przez państwo instrumentów budżetowych, zwłaszcza w zakresie ciężarów podatkowych.

• Funkcja redystrybucyjna budżetu:

  - Jej celem jest m.in. wyrównanie różnic w rozwoju regionów.

• Funkcja alokacyjna budżetu:

  - Dotyczy zmiany w strukturze wytworzonego dochodu narodowego - neutralizowanie ujemnych efektów zewnętrznych

• Zasady budżetowe: to pewne postulaty które mają zapewnić najbardziej prawidłowe tworzenie budżetu oraz działania gospodarki budżetowej.

• Najistotniejsze zasady dotyczące konstruowania budżetu:

  - Rocznego budżetowania

  - Zupełności

  - Jedności

  - Jawności

  - Równowagi budżetowej

• Instrumenty budżetowe: dochody i wydatki budżetowe

• Dochody budżetowe to środki pieniężne pobieranie przez państwo lub gminy od osób fizycznych, podmiotów gospodarczych oraz z innych źródeł na sfinansowanie wydatków, związanych z realizacją zadań państwa

• Dochody budżetowe- głównie podatkowe

• Podatek:

  - Przymusowy

  - Bezzwrotny

  - Świadczenie pieniężne

  - Nieodpłatny

• Zasady podatkowe wg A. Smitha:

  - Sprawiedliwie nie przekraczać możliwości

  - Z góry ustalone

  - Pobór i warunki – wygodne

  - Koszty poboru niskie

  - Nie mają hamować aktywności gospodarczej

• Krzywa Laffera

  t – stopa podatkowa

  T – wpływ z podatków do budżetu

• Krzywa Laffera

  - Wartość przychodów budżetowych przy stawce opodatkowania równej t=0% jest zerowa

  - Zgodnie z teorią Laffera kolejne wzrosty stawek opodatkowania powodują coraz mniejsze przyrosty przychodów podatkowych aż do momentu w którym dalszy wzrost stawki będzie skutkował obniżeniem całkowitej wartości przychodów z tytułu podatków.

  - Gdy stawka opodatkowania osiągnie t-100%, przychody znów będą zerowe.

  - Punktem na krzywej Laffera odpowiadającej stawce maksymalizacyjnej przychody podatkowe nazywamy PUNKTEM NASYCENIA

  - Z kształtu krzywej Laffera wynika tan sam poziom przychodów do budżetu
  z tytułu podatków rząd może osiągnąć dla dwóch różnych stawek opodatkowania t₁ i t₃

• Wydatki budżetowe dzielimy na sztywne i elastyczne

  - Sztywne – zdeterminowane zapisanych w ustawach ich wymieniać nie wolno (koszty obsługi długu publicznego)

  - Elastyczne – nimi manewrować wolno

• Funkcja wydatków budżetowych

  - Tradycyjne funkcje: obrona narodowa, administracja, wymiar sprawiedliwości

  - Cele społeczne: oświata, kultura, zdrowie

  - Interwencja: subsydia, transfery

• Rodzaje polityki fiskalnej

  - Ekspansywna polityka fiskalna: poprzez wzrost wydatków rządowych lub obniżenie podatków następuje pobudzenie koniunktury

  - Restrykcyjna polityka fiskalna: poprzez spadek wydatków rządowych lub podwyższenie podatków następuje studzenie koniunktury i łatanie dziury budżetowej

• Deficyt budżetowy niedobór dochodów budżetu państwa w stosunku do jego wydatków(nadwyżka wydatków nad dochodami)

• Deficyt budżetowy: postanowienia traktatu z Hestricht:

  - Deficyt budżetowy <3% PKB

  - Dług publiczny <60%PKB

  POLITYKA MONETARNA

• Kto prowadzi politykę monetarną?

  - Bank centralny – instytucja odpowiedzialna za funkcjonowanie systemu bankowego

  - Zazwyczaj działa jako jednostka państwa, bądź podporządkowana państwu

  - W państwie funkcję banku centralnego pełni Narodowy Bank Polski

• Funkcje banku centralnego

  - Bank państwa

  - Bank banków

  - Bank emisyjny

  - Kredytodawca ostatniej instancji

  - Reguluje podaż pieniądza

• Cechy banku centralnego

  - Zależny – realizuje politykę gospodarczą państwa bez względu na cel inflacyjny – Francja, Anglia, Hiszpania

  - Niezależny – dąży do osiągnięcia celu inflacyjnego tj. stabilizacji cen bez względu na polityką rządu ewentualnie ją wspomaga – Niemcy, Szwecja, USA

• Polityka pieniężna = polityka monetarna – systematyczne działania mające na celu zapewnienie stabilizacji cen

• Polityka pieniężna państwa prowadzi bank centralny lub inna instytucja rządowa upoważniona do realizacji tej funkcji

• Oddziałowuje ona na poziom podaży pieniądza oraz na kursy walutowe

• Instrumenty banku centralnego:

  - Stopa rezerw obowiązkowych – pośredni instrument regulowania podaży pieniądza

  - Stopa redyskontowa – pośredni instrument regulowania podaży

  - Operacja otwartego rynku – bezpośredni, najbardziej elastyczny instrument regulowania podaży

• Stopa rezerw obowiązkowych

  - Jest to miernik obowiązkowych jaką banki komercyjne są zobowiązane wpłacić do banku centralnego w celu zabezpieczenia ich wypłacalności (banków komercyjnych)

  - W zależności od tego jaki jest wskaźnik rezerwy obowiązkowej bank centralny decyduje o tym jaka jest podaż pieniądza

• Wzrost stopy rezerw obowiązkowych prowadzi do:

  - Droższych kredytów

  - Większej dbałości banku o ściganie wcześniej udzielonych kredytów

  - Spadku inwestycji

  -Spadku podaży pieniądza

  - Spadku aktywności gospodarczej

• Stopa redyskontowa

  - Określa ceny po jakiej bank centralny udziela kredytów bankom komercyjnym (kupuje weksle od bankówkomercyjnych)

  - Stopa redyskontowości w Polsce ustalana jest przez Radę Polityki Pieniężnej – organ Narodowego Banku Polskiego

  - Ze względu na małą popularność weksli w Polsce stopa redyskontowa ma małe znaczenie w polityce monetarnej NBP

• Operacje otwartego rynku

  - Polegające na zakupie lin sprzedaży papierów wartościowych, darowizn oraz bonów pieniężnych emitowanych na własny rachunek przez bank centralny

  - Skup papierów wartościowych prowadzi do wzrostu podaży pieniądza.
  Z kolei ich sprzedaż do spadku podaży pieniądza

• Rodzaje polityki monetarnej

  a) Ekspansywna polityka monetarna(miękka):

  - Spadek stopy rezerw obowiązkowych

  -Spadek stopy redyskontowej

  - Skup papierów wartościowych

  Cel: wzrost podaży pieniądza, wzrost ekspansji kredytowej, wzrost aktywności gospodarczej

  b) Restrykcyjna polityka monetarna(twarda):

  - Wzrost stopy rezerw obowiązkowej

  - Wzrost stopy redyskontowej

  - Sprzedaż papierów wartościowych

  Cel: Spadek podaży pieniądza, spadek ekspansji kredytowej, spadek aktywności gospodarczej

• Pieniądz – powszechnie akceptowalny w danym kraju środek płatniczy

• Funkcja pieniądza – środek wymiany, środek płatniczy, towaryzacji, miernik wartości