Przedmiot ochrony własności intelektualnej
Czego dotyczy prawo własności przemysłowej, a czego prawo autorskie?
Prawo własności przemysłowej dotyczy:
- stosunków w zakresie wynalazków, wzorów użytkowych, wzorów przemysłowych, znaków towarowych, oznaczeń geograficznych i topografii układów scalonych.
- zasad na jakich przedsiębiorcy mogą przyjmować projekty racjonalizatorskie i wynagradzać ich twórców.
- zadań i organizacji Urzędu Patentowego Rzeczpospolitej Polskiej, zwanego dalej „Urzędem Patentowym”.
Prawo to określa ustawa z dnia 30 czerwca 2000 roku.
Prawo autorskie dotyczy nie jest odrębną gałęzią prawa, jest to dział prawa cywilnego. Zawiera regulacje z zakresu prawa karnego (w odniesieniu do np. piractwa komputerowego czy fonograficznego) i administracyjnego (m.in. system zbiorowego zarządzania prawami autorskimi, opodatkowanie praw autorskich i praw pokrewnych).
Najważniejsze akty prawne z zakresu OWI.
9.09.1886r. – KONWENCJA BERNEŃSKA o ochronie dzieł literackich i artystycznych.
1952r. – POWSZECHNA KONWENCJA O PRAWIE AUTORSKIM
Polska jest stroną obydwu konwencji od 1971r. (tzw. AKT PARYSKI)
26.10.1961r. – KONWENCJA RZYMSKA o ochronie wykonawców, producentów fonogramów i organizacji nadawczych.
Polska jest stroną konwencji od 1997r.
14.07.1967r. – KONWENCJA O USTANOWIENIU ŚWIATOWEJ ORGANIZACJI WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ
(WIPO – World Intellectual Property Organisation)
1.01.1995r. – KONWENCJA O USTANOWIENIU ŚWIATOWEJ ORGANIZACJI HANDLU
(WTO – World Trade Organisation)
TRIPS – Porozumienie w sprawie Handlowych Aspektów Praw Wlasności Intelektualnej (Trade Related Aspects of Intellectual Property Rights)
Utwór – definicja + podział utworów (co nie jest utworem).
Utwór – każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia.
Podział utworów (znalazłam w slajdach 3 podziały)
*I podział
- nazwane – katalog rezultatów twórczej działalności człowieka (charakter otwarty)
- nienazwane – dobra odpowiadające definicji opisowej utworu, wynikającej z przepisów ustawy.
*II podział
W szczególności przedmiotem prawa autorskiego są utwory:
- wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, naukowe, kartograficzne, programy komputerowe)
- plastyczne
- fotograficzne
- lutnicze
- wzornictwa przemysłowego
- architektoniczne, urbanistyczne
- muzyczne i słowno – muzyczne
- sceniczne, sceniczno – muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne
- audiowizualne
*III podział
- utwory jednego autora
- utwory współautorskie
rozłączne
nierozłączne
połączone – powstają w wyniku połączenia przez dwóch lub więcej twórców swoich odrębnych utworów w celu ich wspólnego rozpowszechniania. Wspólne prawa autorskie twórców do twórczej całości; do wykonywania tych praw potrzebna jest zgoda wszystkich twórców (jedynie roszczenie z tytułu naruszenia praw autorskich może być dochodzone samodzielnie. Nie występuje tu wspólność ułamkowa.
Utworami nie są:
- Akty normatywne (są źródłem powszechnie obowiązujących norm prawnych) lub ich urzędowe projekty.
- Urzędowe dokumenty, materiały, znaki, symbole.
- Proste informacje prasowe.
- Opublikowane opisy patentowe lub ochronne.
Prawo zależne.
Niezwykle istotnym problemem w tematyce praw autorskich są tzw. prawa zależne. Całość problematyki praw zależnych uregulowane jest de facto w dwóch artykułach – art. 2 oraz art. 46 ustawy o prawie autorskim.
Art. 2 ust. 1 prawa autorskiego stanowi iż opracowanie cudzego utworu, w szczególności tłumaczenie, przeróbka, adaptacja, jest przedmiotem prawa autorskiego bez uszczerbku dla prawa do utworu pierwotnego. Przy czym zgodnie z ust. 2 tegoż artykułu rozporządzanie i korzystanie z opracowania zależy od zezwolenia twórcy utworu pierwotnego (prawo zależne), chyba że autorskie prawa majątkowe do utworu pierwotnego wygasły. W przypadku baz danych spełniających cechy utworu zezwolenie twórcy jest konieczne także na sporządzenie opracowania.
W praktyce chodzi o to, że pomimo iż np. jakaś firma nabyła prawa autorskie do danego utworu to mimo to nie mogła twórczo przerobić takiego utworu bez zgody jego twórcy.
Autorskie prawa osobiste.
- Prawo do autorstwa utworu.
- Prawo do oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem.
- Prawo do nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania.
- Prawo do decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności.
- Prawo nadzoru nad sposobem korzystania z utworu.
- Prawo do żądania przez twórcę odsprzedaży oryginalnego egzemplarza utworu plastycznego w razie podjęcia przez właściciela decyzji o jego zniszczeniu.
- Prawo żądania przez twórcę udostępniania oryginału utworu w takim zakresie w jakim jest to niezbędne do wykonywania prawa autorskiego.
- Prawo odstąpienia od umowy przez twórcę lub jej wypowiedzenia ze względu na istotne interesy twórcze.
Cechy autorskich praw osobistych:
- Chronią emocjonalny związek autora z utworem
- Są ściśle związane z osobą twórcy:
Uprawnienie do eksponowania własnego nazwiska
Uprawnienie do decydowania o zmianach i modyfikacjach
- Są nieograniczone czasowo (obowiązek sygnowania utworu nazwiskiem autora nawet po jego śmierci)
Autorskie prawa majątkowe.
- Prawo do rozporządzania utworem.
- Prawo do korzystania z utworu.
- Prawo do wynagrodzenia za korzystanie z utworu
Cechy autorskiego prawa majątkowego:
- wchodzą w skład majątku rozporządzającego nimi podmiotu.
- zasilają majątek odrębny małżonków.
- nie podlegają egzekucji.
Czas trwania:
- prawa o charakterze majątkowym są ograniczone czasowo
- trwają 70 lat liczone od:
Śmierci twórcy
Pierwszego rozpowszechnienia utworu
Po upływie tego czasu wygasają.
Dozwolony użytek prywatny.
- Bez zezwolenia twórcy wolno nieodpłatnie korzystać z już rozpowszechnionego utworu w zakresie własnego użytku osobistego. Przepis ten nie upoważnia do budowania według cudzego utworu architektonicznego i architektoniczno-urbanistycznego.
- Zakres własnego użytku osobistego obejmuje krąg osób pozostających w związku osobistym, w szczególności pokrewieństwa, powinowactwa lub stosunku towarzyskiego.
Dozwolony użytek publiczny (licencje ustawowe)
(wiedzieć co oznacza pojęcie "wyczerpanie prawa", a co "wygaśnięcie praw autorskich" - uczulam:)
Dozwolonym użytkiem publicznym objęto niektóre kategorie utworów po to by umożliwić realizację celów naukowych, badawczych, itp.
Licencje (m.in.):
- nadawcza
- dydaktyczna, oświatowa i naukowa
- propagowanie utworów plastycznych
- wykorzystanie utworów dla dobra osób niepełnosprawnych i inne.
Licencje ustawowe – wynikające z ustawy określone uprawnienia przyznające wskazanym podmiotom prawo do korzystania z dóbr niematerialnych bez zgody dysponenta majątkowych praw autorskich.
Wyczerpanie prawa – po wprowadzeniu egzemplarza do obrotu dalszy obrót tym egzemplarzem nie narusza monopolu autorskiego, chyba że nowy dysponent chciałby czerpać korzyści z najmu lub wypożyczania egzemplarzy.
Wygaśnięcie praw autorskich oznacza ich przejście do domeny publicznej.
- nie potrzeba zezwolenia twórcy na korzystanie z utworu
- nadal istnieje obowiązek wnoszenia przez producentów i wydawców opłat na Fundusz Rozwoju Twórczości (obecnie 5%).
- nadal nienaruszalne pozostają prawa osobiste.
Twórca, współtwórcy - definicje, prawa do wspólnych utworów rozłącznych i nierozłącznych, utwór pracowniczy.
Twórca
- jest podstawowym podmiotem praw autorskich
- jest to zawsze osoba fizyczna
- do powstania utworu nie może dojść bez udziału twórcy
Współtwórca – osoba fizyczna, której od chwili ustalenia dzieła przysługuje prawo autorskie do danego działa wspólnie z inną osobą fizyczną lub grupą takich osób.
Utwory rozłączne i nierozłączne, utwór pracowniczy.
- rozłączne – powstają gdy choćby jeden ze współtwórców wnosi do utworu twórczy wkład samoistny, samodzielny, mogący stanowić przedmiot odrębnego prawa autorskiego (np. scenariusz filmowy)
- nierozłączne – na te utwory składają się wkłady niesamoistne, pozbawione samodzielnego znaczenia.
- utwór pracowniczy
Jeżeli ustawa lub umowa o pracę nie przewiduje inaczej, pracodawca którego pracownik stworzył utwór w wyniku wykonywania swoich obowiązków ze stosunku pracy nabywa z chwilą przyjęcia utworu autorskie prawa majątkowe w granicach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego z zamiarem stron.
Przejęcie utworu pracowniczego przez pracodawcę:
- doraźne (oświadczenie o przyjęciu)
- dorozumiane (jeżeli w ciągu 6 mies. Od dostarczenia utworu pracodawca nie poinformuje pracownika o nieprzyjęciu utworu lub potrzebie zmian uważa się, że przyjął utwór bez zastrzeżeń).
Umowa licencyjna a rozporządzająca.
Umowa licencyjna - przenosi na podmiot prawo do korzystania z utworu w zakresie wskazanym w umowie
Umowa rozporządzająca - przenosi na nabywcę całość praw do utworu - zarówno prawo do korzystania jak i rozporządzania utworem