29.05.2014

Katarzyna Bojanowska

Filologia klasyczna, studia śródziemnomorskie z jęz. włoskim

I rok TEATR ANTYCZNY

Temat: Dwie Medee. Analiza bohaterów tragedii Eurypidesa – „Medea” oraz dramatu Marka Pruchniewskiego – „Łucja i jej dzieci”.

Medea – ‘ta, która wie’, już z samej etymologii jej imienia możemy odczytać, że była to kobieta posiadająca rozległą wiedzę, również z zakresu magii, czarów i zielarstwa. Epoka przedeurypidejska czciła ją jako bóstwo opiekuńcze i dobroczynne, dopiero z czasem zaczęto plamić jej dłonie krwią przypisując jej popełnienie licznych zbrodni. Przede wszystkim - grzech dzieciobójstwa, głównie za sprawą Eurypidesa, który w swej tragedii jako pierwszy obciążył ją ową zbrodnią. Ten właśnie motyw matki–zabójczyni odnajdziemy w sztuce Pruchniewskiego inspirowanej reportażem Lidii Ostałowskiej i Wojciecha Cieśli.

Tytułowe bohaterki łączy społeczna obcość, obie pozbawione są moralnego wsparcia ze strony rodziny. Ethos eurypidesowskiej Medei ukazuję ją jako kobietę wierną, oddaną i do szaleństwa zakochaną w swoim mężu – Jazonie. Jest skłonna do ogromnych poświęceń w imię miłości do ukochanego. Jawi się jako kobieta silna, bezwzględna i samodzielna jednak pokazując jak bardzo dotknęła ją zdrada męża odsłania przed nami swoją wrażliwą stronę. Jej dianoia opiera się głównie na asertywności – nie godzi się na wygnanie postanawiając odejść na własnych warunkach; racjonalizmie – dokładnie planuje zemstę tak by była jak najbardziej bolesna dla niewiernego kochanka; oraz niepewności – waha się między nienawiścią do Jazona a macierzyńską miłością.

W charakterze moralnym Łucji nie odnajdziemy tej siły i bezwzględności co u Medei. Mąż pijak, dzieciństwo w sierocińcu, milczenie sąsiadów, okrucieństwo teściowej, obojętność teścia osaczają Łucję i sprawiają, że staje się bezradna, chłodna i wycofana. Wykazuje stanowczy brak asertywności – pozwala Starej na mordowanie swoich nowo narodzonych dzieci; brak decyzyjności – nie potrafi wyrwać się z tego horroru i zawalczyć o swoje życie; w swoich zachowaniach jest na wpół-racjonalna – zdaje sobie sprawę, że jej bierność jest przyczyną zbrodni ale nie mam w sobie tyle siły by przeciwstawić się Starej, jedyne do czego jest zdolna to popełnienie samobójstwa.

Można powiedzieć, że obie zostały przymuszone do zbrodni przez okoliczności oraz swoje cechy charakteru.

Jazon to przykład egoisty i oportunisty, jest gotów zdradzić i pozbyć się Medei, kiedy ta nie jest mu już potrzebna, a wręcz stanowi przeszkodę do uzyskania nowych korzyści. Zemsta Medei wymierzona jest w to co najcenniejsze dla herosa – chce go pozbawić męskiego potomka.

Jacek jest stłamszony przez matkę, nie potrafi okazywać uczuć, upust swoim emocją daje upijając się i gwałcąc żonę. Nie jest zdolny do podejmowania decyzji. Jego postawa jest bierna, nie ma nic własnego, nawet z dziećmi nie jest związany.

Kreon, król Koryntu, to do niego należy władza absolutna w mieście i to on podejmuje wszystkie decyzje. Nie zawsze kieruje się dobrem obywateli, a raczej swoim własnym interesem.

Stara w swoim domu sprawuje despotyczne rządy. Mąż i syn są jej posłuszni, od Łucji też wymaga, żeby robiła to co ona każe. Jest bezwzględna i bezlitosna zmusza dziewczynę do ukrywania ciąży i rodzenia w tajemnicy a potem zabija jej dzieci.

W „Medei” przez cały czas zdarzenia komentuje Chór kobiet korynckich, który próbuje odwieźć Medeę od zbrodniczych czynów. 

U Pruchniewskiego rolę chóru sprawują wiejskie kobiety, zajmujące się ołtarzykiem niedaleko domu Łucji. Niestety mimo, iż plotkują i wiedzą co dzieje się w domu sąsiadów, żadna nie chce pomóc zastraszonej dziewczynie. Wykazują się obojętnością i udają, że o niczym nie wiedziały.

Uczucia i zdanie dzieci nie są wstanie powstrzymać ani Medei ani Łucji przed podjęciem ostatecznej decyzji. Jedna zaślepiona jest przez nienawiść i chęć zemsty, druga zaś przytłoczona przez swoje cierpienie.

Emocje jakie wyzwalają w bohaterach te makabryczne zachowania są na tyle pierwotne, że „Zawsze będą jakieś szalone Medee, pałające żądzą zemsty na tych, których niegdyś kochały, zawsze będą jacyś Jazonowie, usiłujący nie zawsze uczciwymi metodami powrócić do normalności, z której kiedyś sami zrezygnowali, zawsze będą jacyś Kreonowie, którzy swą królewską niemożność będą usiłowali pokryć sloganowym słowotokiem.” – jak pisał Maciej Pinkwart w „Tygodniku Powszechnym”.