7. Ajschylos, Sofokles, Eurypides. Antologia tragedii greckiej, stąd Eurypides, Medea, oprac. Joanna Donefner
Owa tragedia została po raz 1 wystawiona w 431r. p.n.e. w agonie tragicznym, w którym Eurypides poniósł klęskę, tj. zajął trzecie miejsce.
Jest to jeden z wielu utworów antycznych mających swoją genezę w opowieści o wyprawie Argonautów. Fabuła tragedii rozpoczyna się, a dokładniej przedakcja rozpoczyna się, gdy córka Ajetesa, króla Kolchidy nad Morzem Czarnym, Medea, poznaje Jazona, jednego z uczestników wyprawy Argonautów. Przy użyciu czarów pomaga mu w zdobyciu złotego runa, odmładza ojca Jazona oraz podstępem nakłania jego siostry cioteczne, aby zabiły swego ojca, Peliasa (nieprzychylny zleceniodawca wyprawy po złote runo ;) ). Po tym zabójstwie Jazon oraz Medea uciekają do Koryntu, gdzie pobierają się. Oczywiście, jako pozornie szczęśliwa para mają dwóch synów i są zadowoleni, mimo iż tułają się na wygnaniu. I tu zaczyna się akcja właściwa tragedii, kiedy to Medea dowiaduje się o zdradzie Jazona, który w tajemnicy przed nią poślubił córkę Kreona, króla Koryntu. Medea wpada w szał, jej słudzy są przerażeni tym, co może zrobić w takim stanie. Postanawia dokonać najbardziej haniebnych czynów aby tylko uprzykrzyć życie mężowi. Postanawia zabić jego nową małżonkę oraz swoje dzieci, aby Jazon nie miał potomków. Kreon domyśla się, że będzie planowała jakieś zbrodnie, więc każe jej udać się na wygnanie, opuścić jego ziemie wraz ze swoimi dziećmi. Medea rozmawia z Jazonem, a właściwie wykrzykuje m w twarz obelgi, obraża go. Natomiast Jazon proponuje jej, aby zostawiła dzieci pod jego opieką, wyjaśnia motywy swojego postępowania- chce aby ich synowie mogli dorastać w dobrobycie z synami królewskimi, których spłodzi wraz z nową żoną. Chciał, aby Medea również z tego skorzystała, jednak jej szaleństwo jej na to nie pozwala i zostaje wygnana- na to nic Jazon nie może poradzić. Bohaterka jest oburzona, nie chce on Jazona żadnej pomocy ani łaski. W międzyczasie opowiada o swojej krzywdzie przyjacielowi, Ajgeusowi, któremu wyjawia powód swojego nieszczęścia- mówi mu o zdradzie Jazona. Nic nie wspomina o swoich planach zabójstw i prosi przyjaciela o udzielenie jej gościny oraz ochrony. Wiąże go przysięgą. Po odejściu Ajgeusa czytamy monolog Medei. Zwraca się do Zeusa i Dike (Sprawiedliwość) , bierze ich na świadków oraz zdradza dokładny plan swojej zbrodni. Chce, aby jej synowie udali, że chcą wkupić się w łaski macochy zanosząc jej peplum oraz diadem, które będą zaczarowane w podobny sposób co koszula Dejaniry. Medea mówi także, o swoim żalu za grzechy jakie się dopuściła opuszczając swój rodzinny kraj, do którego nie może teraz wrócić.
Następnie Medea wzywa Jazona, aby z nim pomówić. Udaje, że żałuje swoich wcześniejszych obelg, godzi się z nim, a także błaga o lepszy los dla swoich dzieci. Chce aby jego nowa żona wybłagała u swojego ojca, Kreona, możliwość ich pozostania w Koryncie. Jazon omamiony jej kłamstwami zgadza się. Medea daje dzieciom dary dla macochy, które niezwłocznie mają jej oddać do rąk własnych. Gdy dziewczyna wkłada szatę oraz diadem, ta przywiera do jej skóry i zabija ją. Gdy Kreon zostaje do niej zawołany i chce ją uratować, szata „przykleja” (:D) się również do niego i powoduje jego zgon. Po wszystkim do bohaterki przybiega posłaniec, który relacjonuje jej wydarzenia. Jest ona zadowolona, że wszystko poszło po jej myśli, jednak nie planowała też zabójstwa Kreona. Rozumie, że w tej chwili nie może się już wycofać. Idzie także zabić swoje dzieci, aby dopełnić wszystkiego co zamierzała. Jest to jedyna scena, w której dzieci odzywają się, błagając o ratunek przed oszalałą matką. Jednak nic to nie daje i matka je zabija. Wtedy nadchodzi Jazon, który jest przerażony zbrodnią swojej żony, chce uratować swoje dzieci przed pomstą rodziny Kreona, gdyż mówi, że są niewinne szaleństwu matki. Wtedy Przodownica Chóru mówi mu, że dzieci zginęły z rąk swojej matki. Bohater jest oszalały z rozpaczy, chce wyważyć drzwi do pomieszczenia, w którym jest Medea. Jednak nie udaje mu się to, ale widzi żonę w rydwanie jej dziada (Heliosa), jak ucieka w powietrzu wraz ze zwłokami swoich synów. W desperacji, nie zważając na swoje późniejsze cierpienie, zabiła ich, aby zemścić się na mężu. Małżonkowie obrzucają się obelgami, Jazon nazywa żonę dzieciobójczynią, a ona jego wiarołomcą. Mężczyzna błaga ją, aby oddała mu zwłoki synów aby mógł je pochować, jednak ona pragnie zrobić to sama, w kręgu Hery, aby nikt nigdy nie zbezcześcił ich grobów. Mówi mu także, że leci (^^) zamieszkać z Ajgeusem (z którym wg. Mitu też będzie miała jakieś dzieci, ale to tak na marginesie). Wypowiada także wróżbę, dotyczącą śmierci Jazona, który ma zostać przygnieciony przez łódź Argo. Tragedia kończy się wezwaniem Zeusa przez Jazona oraz krótkim podsumowaniem Chóru.
Problematyka:
Jazon, mimo że związany z Medeą przysięgami małżeństwa, kiedy dostrzega możliwość „wybicia się” i wejścia do królewskiego rodu, nie waha się. Czyni to z czysto egoistycznych pobudek, nie myśli wtedy ani o dzieciach ani o obecnej żonie. Odwołując się do historii- Medea nie była Greczynką, kobietą-barbarzyńcą, więc ich związek nie miał formalnej wagi. Jazon mógł według prawa ożenić się z inną kobietą. Jednak jego wiązały przysięgi złożone przed bogami, chociaż nie bał się ich złamać w trosce o siebie i swój dobrobyt.
Dla Eurypidesa ważna była jedynie psychologia, a nie wydarzenia. Ajgeus pojawia się na scenie wręcz przypadkiem, aby ułatwić Medei ucieczkę z Koryntu. Podobnie sposób w jaki Medea ucieka- w rydwanie zaprzężonym w smoki. Nie jest to ważne, autor skupia się na psychice, na myślach bohaterów, na tym, co przeżywają. Chce jak najlepiej oddać ich uczucia, monologi Medei są przepełnione dramatyzmem, jest targana niesamowicie silnymi uczuciami. Swoimi mowami potrafi przekonać do siebie nawet złożony z kobiet korynckich Chór. Powołuje się na jedność płci, wzbudza w nich współczucie z powodu zdrady męża.
Spór Jazona i Medei jest typowym sporem płci.
Medea jest pierwszą bohaterką antycznej tragedii, która mówi tak wiele o niedoli kobiety jako małżonki. Zwraca uwagę na ich los, który całkowicie zależny jest od łaski męża, nie godzi się z tym. Jednocześnie jest osobą bezwzględną i dumną, nie waha się przed zabiciem swoich własnych dzieci, aby dokonać zemsty na mężu. Mało tego, obmyśla plan, który jest dokładny i okrutny. Mimo swojego niewielkiego wahania, dokonuje zbrodni z zimną krwią.