Wykład nr 1 z dnia 20 lutego 2013 roku

Część techniczna

Źródła:

Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich + rozporządzenia (najlepiej w postaci zbioru, kompendium)

Akty prawa międzynarodowego

M. Korcyl-Wolska, Postępowanie w sprawach nieletnich

Część merytoryczna

Rys historyczny

Prawo rzymskie

Długi czas prawo nie określało stanu nieletności granicami wieku. Niedojrzałość określano indywidualnie poprzez fizyczną zdolnąć do poczęcia i urodzenia dziecka.

Aż do Justyniana granicę nieletności określano jedynie w odniesieniu do dziewcząt – 12 lat.

W epoce późnego cesarstwa (VIw.) przyjęto następujące granice wiekowe opisujące stopnie nieletności:

• infantes –(dzieci) do 7 roku życia (na bazie prawa kanonicznego, gdzie osoby poniżej 7 roku życia nie obowiązuje ich żadne unormowanie); nawet jeśli dziecko dopuściło się zbrodni, to nie ponosi ono odpowiedzialności za swój czyn

• impuberes – (niedojrzali) dziewczęta między 7-12 lat, chłopcy między 7-14 lat (oznacze to charakter złożony – zależność od płci i wieku); ponosili odpowiedzialność pod warunkiem, jeżeli ze względu na swój rozwój mieli możność zrozumienia swojego czynu; niedojrzałość stanowiła podstawę złagodzenia kary (zasada odpowiedzialności warunkowej – kwestia zrozumienia swojego)(zasada przyjęcia łagodnego wymiaru kary)

• puberes – (vigintiquinque anni minores) dorośli niedojrzali ze względu na wiek (poniżej 25 roku życia); mogli skorzystać z łagodniejszej kary, ale w sensie odpowiedzialności byli traktowani jako osoby dojrzałe

Okres średniowiecza

Zasady wypracowane w prawie rzymskim nie przyjęły się (zostały jedynie przejęte w kręgach arabskich). W początkach średniowiecza na różnych obszarach stosowano różne kryteria:

• w Anglii przyjmowano za wiek rozeznania 12 lat

• zbiór ustaw germańskich (tzw. Zwierciadło Szwabskie) wprowadzał dwie granice:

  • do 7 lat – brak odpowidzialności

  • do lat 17 odpowiedzialnośc ograniczona

• we Francji w rozporządzeniu królewskim z 1268 roku postanowiono:

  • dziecko poniżej 10 roku życia należu uznać za niepodlegające odpowiedzialności

  • dzieci w wieku 10-14 lat podlegali karze chłosty i grzywnie

  • niedopuszczalne było stosowanie w odniesieniu do tych dzieci innych okrytnych kar

Pierwsze kodyfikacje

1. Constitutio Criminalis Carolina (1532)

   1. złodziej poniżej 12 roku życia nie mógł byc skazany na karę śmierci, a jedynie na kary cielesne i karę wiecznej relegacji (art. 164)

   2. w przypadku karania nieletnich zalecano zasięgnięcie opinii "ekspertów" w celu doboru odpowiedniego środka karnego (art. 197)

2. Dekret Franciszka I (1545)

   1. znosił kary cielesne

   2. nakazywał internowanie dzieci żebrzących i włóczęgów w celu ich kształcenia i wpajania zasad moralnych

3. Kodeks karny Marii Teresy (1758)

   1. utrzymał podział nieletnich na trzy kategorie: do 7 lat, 7-14 (warunkowa odpowiedzialność), 14-20 (quasiwarunkowa odpowiedzialność) – recepcja modelu rzymskiego z pewnymi zmianami

   2. wykluczał karę tortur i karę śmierci w stosunku do dzieci

   3. przewidywał karęchłosty dla dzieci w wieku 7-14

4. Francuski Kodeks Karny (1791)

   1. wprowadzał odrębne postępowanie wobec nieletnich w wieku poniżej 16 roku życia, wprowadzając odpowiedzialność warunkową:

      1. nieletni działający bez rozeznania mogli być umieszczeni w zakładch poprawczych

      2. nieletni działający z rozeznaniem, korzystali ze złagodzenia kary

   2. niedopuszczalne byłostosowanie wobec nich kary śmierci

5. Kodeks Toskański (1786)

   1. wyklucza jakąkolwiek karę wobec dzieci do lat 12 – stosowane mogą być tylko środki wychowawcze

   2. nieletni w wieku 12-18 lat mogli podlegać karom, ale w wymiarze łagodniejsztm

Zasady odpowiedzialności nieletnivch w dawnym prawie polskim.

• było ono prawem zwyczajowym

• utrwalił się zwyczaj (który utrwalił się w statucie Ormian z 1519r.) zgognie z którym wobec dzieci należy stosować łagodniejsze środki karne, oznacza to:

  • odstąpienie od karania dzieci w wieku do 7 lat

  • złagodzenie kary wobec nieletnich w wieku 7-14 lat

Przykłady:

Wobec małoletniej prostytutki w poznańskiem zastosowano środek wychowawczy w postaci oddania na służbę.

We Wrocławiu 14-letniego sprawcę mordu rabunkowego dwóch osób skazano na łamanie kołem. Karę złagodzona – został ścięty. Ka boom.

Statuty

• Statut litewski (1588)

  • mężczyzna, który ukonczył 16 rok zycia jest traktowany jako poczytalny

  • podobnie należy traktować nieletniego poniżej tego wieku, jeżeli popełnia recydywę

  • przewidywanie moliwości nałożenia obowiązku naprawienia szkody

• Kodeks Królestwa Polskiego (1818)

  • wrowadzał granicę wieku bezwzględnej odpowiedzialności za zbrodnię

    • 15 lat – jeżeli polegała ona na działaniu

    • 18 lat – jeżeli polegała ona na zaniechaniu

  • w przypadku nieletniego w wieku 12-18, który dopuścił się zbrodni, umieszczano go w domu poprawy

  • w przypadku popełnienia występku przez nieletniego powyżej 10 roku życia stosowano karę umieszczenia w domu poprawy na czas określony

Wyiar odrębnego sądownicwa kształtował się w czasach późniejszych. Jest to dopiero przełom XIX i XX wieku. W Polsce jest to dopiero wynik działań jeszcze późniejszych z lat 70 ubiegłego wieku.

Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich – preambuła.

W dążeniu do przeciwdziałania demoralizacji i przestępczości nieletnich i stwarzania warunków powrotu do normalnego życia nieletnim, którzy popadli w konflikt z prawem bądź z zasadami współżycia społecznego, oraz w dążeniu do umacniania funkcji opiekuńczo-wychowawczej i poczucia odpowiedzialności rodzin za wychowanie nieletnich na świadomych swych obowiązków członków społeczeństwa stanowi się, co następuje...

Określa ona cele ustawodawcy, czyli dążenie do przeciwdziałania popełniania przestępstw wśród nieletnich. Cel wiąże się także ze skuteczną diagnozą problemów. Trzecim zadaniem jest także wspieranie funkcji wychowawczej rodziny.

Wykład nr 2 z dnia 27 lutego 2013 roku

Nieletni:

Art. 1.

§ 1. Przepisy ustawy stosuje się w zakresie:

1. zapobiegania i zwalczania demoralizacji – w stosunku do osób, które nie ukończyły lat 18 – pojęcie ogólne (pozostałe dwa to pojęcia stosowane tylko w ramach tej ustawy)

2. postępowania w sprawach o czyny karalne – w stosunku do osób, które dopuściły się takiego czynu po ukończeniu lat 13, ale nie ukończyły lat 17

3. wykonywania środków wychowawczych lub poprawczych – w stosunku do osób, względem których środki te zostały orzeczone, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez te osoby lat 21

Demoralizacja – pojęcie to zastępowane jest to obecnie pojęciem niedostosowania społecznego; demoralizacja obecnie jest uważana za odniesienie pejoratywne. Pojęcie to pojawia się jednak nawet w Konstytucji RP (ochrona przed demoralizacją).

• ustawodawca nie definiuje tego pojęcia (jej pojęcie może być zawarte w innych naukach i dziedzinach życia, np. encyklopedia)

• występuje ono jednak w różnch kontekstach:

  • "zapobieganie i zwalczanie demoralizacji" – art. 1

  • "przejawy demoralizacji" – art. 2 - ustawodawca nie definiując samego pojęcia powinien mimo wszystko jednak ustanowić przejawy demoralizacji, aby na przyjład pomóc sędziemu w określeniu, czy ona występuje czy nie

  • "stopień demoralizacji" – art. 10

  • "uległ demoralizacji" – art. 87

Ustawowe przejawy demoralizacji (art. 4):

• popełnienie czynu zabronionego

• naruszenie zasad współżycia społecznego

• inne

  • systematyczne uchylanie się od obowiązku szkolnego lub kształcenia zawodowego

  • używanie (nie nadużywanie) alkoholu lub innych środków w celu wprowadzenia się w stan odurzenia – chodzi o używanie alkoholu w sensie właściwym, a nie jako składnika innego produktu, np. leków

  • uprawianie nierządu

  • włóczęgostwo

  • udział w grupach przestępczych

Art. 4.

§ 1. Każdy, kto stwierdzi istnienie okoliczności świadczących o demoralizacji nieletniego, w szczególności naruszanie zasad współżycia społecznego, popełnienie czynu zabronionego, systematyczne uchylanie się od obowiązku szkolnego lub kształcenia zawodowego, używanie alkoholu lub innych środków w celu wprowadzenia się w stan odurzenia, uprawianie nierządu, włóczęgostwo, udział w grupach przestępczych, ma społeczny obowiązek odpowiedniego przeciwdziałania temu, a przede wszystkim zawiadomienia o tym rodziców lub opiekuna nieletniego, szkoły, sądu rodzinnego, Policji lub innego właściwego organu.

Przejaw demoralizacji	Chłopcy	Dziewczęta
Wagarowanie	40	4
Picie alkoholu	31	4
Palenie papierosów	21	6
Odurzanie się	8	1
Ucieczki z domu	10	2
Włóczęgostwo	7	1
Prostytucja	1	1
Wandalizm	9
Zakłócanie porządku publ	1	1
Przemoc, kłopoty wych	38	4
Nieposłuszeństwo wobec rodziców	11	1
Kontakt ze środowiskiem zdemoralizowanym	31	6
Przynależność do grup przestępczych	9
Znęcanie się nad rodziną	3
Próby samobójcze	1	1
Samouszkodzenia	4
Znęcanie się nad zwierzętami	1
Popełnienie czynu karalnego	48	6

Zazwyczaj kilka przejawów występuje łącznie w jednym przypadku!

Badanie w kontekscie rodzeństwa to przypadek jedynaków lub jednego rodzeństwa wiąże się z większym prowdopodobieństwem występowania demoralizacji (odpowiednio 21 i 31%). Większość z tych badanych przypadków występowało częściej w rodzinach pełnych niż niepełnych (ok. 60%)

Teorie wyjaśniające zjawisko demoralizacji i przestępczości

• biologiczne

  • mają znaczenie zasadniczo historyczne

  • przykład włoskiego karnisty, który mierząc rozmiar głowy wnioskował o możliwości bycia przestępcą

  • pewne czynniki fizjologiczne (np. choroby) mogą powodować zmiany w zachowaniu

  • zastrzeżenia:

    • przestępczość osób z uszkodzeniem organicznym stanowi niewielki odsetek

    • większośc aktów o charakterze przestępczym jest dokonywana przez osoby bez uszkodzeń organicznych

• psychologiczne

  • teorie psychoanalityczne

    • zachowanie przestępcze to wynik nierozwiązania (niewłaściwego rozwiązania) nieuświadomionych konflikktów lub ukrytych urazów

    • przeciwdziałaniem jest uświadomienie sobie konfliktu (np. ucieczki z domu dziewcząt – konflikt Elektry)

    • jak przełożyć to na odpowiedzialność za swoje zachowanie?

  • teorie osobowości

    • powiązanie między cechami osobowości, a zachowanie przestępcze – czy istnieje takie powiązanie?

    • Pierwsze teorie osobowości przypisywały takie cechy – typologii Kretschmera (atletyczny, pykniczny, asteniczny, dysplastyczny)

  • psychopatie

    • nieprawidłowa osobość a zachowania antyspołeczne

    • psychopatia jako niezdolność lub braki w zakresie moralnego i społecznego funkcjonowania jednostki

    • psychopatia – socjopatia – osobowość antyspołeczna

• socjologiczne

  • teoria anomii R. Mertona – zachowanie aspołeczne nie jest czymś patologicznym, stanowi rezultat konfliktów i napięć w strukturze społecznej

  • anomia jako wynik konfliktowego realizowania celów (nie usakcjonowanymi środkami)

• podejście wieloczynnikowe – spojrzenie całościowe na problem demoralizacji w przypadku indywidualnego nieletniego (w sensie psychologiczny, socjologicznym jednocześnie i próbując znaleźć właściwy klucz w rozwiązaniu problemu)

Decyzja o przypadku istnienia zjawiska demoralizacji jest jednak w ostatecznym etapie pozostawiona dla działania sądu. Ustawodawca wskazuje tylko jego przejawy, na które należy zwrócić uwagę przy osądzaniu.

Kluczowym rozwiązaniem ustawy jest pozwolenie sądowi na ingerencję już wtedy, gdy nieletni przejawia znamiona demoralizacji, a nie popełnił jeszcze czynu karalnego (czyli finalnego jeśli chodzi o demoralizację) - analogia do diagnozy lekarskiej – im wcześniej tym lepiej.

Wykład nr 3 z dnia 6 marca 2013 roku

Mediacja w sprawach nieletnich

Podstawa prawna:

• art. 3A upn – w każdym stadium postępowania sąd rodzinny może:

  • z własnej inicjatywy

  • lub na wniosek

skierować sprawę do postępowania mediacyjnego

• rozporządzenie ministra sprawiedliwości w sprawie postępowania mediacyjnego w prawach nieletnich z 18 maja 2001 roku

  • szczegółowe zasady i tryb przeprowadzenia mediacji, w szczególności:

    • warunki jakim powinny odpowiadać instytucje i osoby uprawnione do przeprowadzenia postępowania mediacyjnego

    • sposób rejestracji tych instytucji i osów

    • zakres szkolenia mediatorów

    • zakres i warunki udostępnienia mediatorom akt sprawy

    • formę i zakres sprawozdania z przebiegu postępowania

Art. 3a.

§ 1. W każdym stadium postępowania sąd rodzinny może, z inicjatywy lub za zgodą pokrzywdzonego i nieletniego, skierować sprawę do instytucji lub osoby godnej zaufania w celu przeprowadzenia postępowania mediacyjnego.

§ 2. Instytucja lub osoba godna zaufania sporządza, po przeprowadzeniu postępowania mediacyjnego, sprawozdanie z jego przebiegu i wyników, które sąd rodzinny bierze pod uwagę, orzekając w sprawie nieletniego.

§ 3. Minister Sprawiedliwości określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe zasady i tryb przeprowadzania mediacji, regulując zwłaszcza warunki, jakim powinny odpowiadać instytucje i osoby uprawnione do jej przeprowadzania, sposób rejestracji tych instytucji i osób oraz szkolenia mediatorów, zakres i warunki udostępniania im akt sprawy, formę i zakres sprawozdania z przebiegu i wyników postępowania mediacyjnego, mając na względzie wychowawczą rolę postępowania mediacyjnego, interes pokrzywdzonego, dobrowolność i poufność mediacji oraz fachowość i bezstronność mediatora.

Cele mediacji in genere

1. w wymiarze personalnym – są realizowane przez trzy główne procesy, które powinny zachodzić w trakcie postępowania mediacyjnego:

   1. proces samopoznania

   2. proces samodoskonalenia

   3. proces wewnętrznego wzrostu moralnego

2. w wymiarze interpersonalnym

   1. odbudowanie i utrzymanie niezakłóconej komunikacji oraz pozytywnych relacji między stronami

   2. rozwiązanie sporu (poprzez osiągnięcie wzajemnie akceptowalnego i możliwego do zrealizowania porozumienia)

   3. zlikwidowanie (wyciszenie) przyczyn konfliktu między stronami

   4. budowanie podstaw do efektywnej współpracy stron w przyszłości

3. w wymiarze społecznym

   1. odciążenie (podniesienie sprawności) sądowego wymiaru sprawiedliwości

   2. włączenie jednostek oraz – w szerszej perspektywnie – społeczeństwa obywatelskiego w proces wymiaru sprawiedliwości

   3. rozszerzenie dostępu i obniżenie kosztów procesu

   4. ochrona porządku społecznego praz stabilizacja stosunków społecznych poprzez rozwiązywanie konfliktów

Cele mediacji na podstawie UNP

1. doprowadzenie do zadośćuczynqienia pokrzywdzonemu przez nieletniego strat materialnym lub szkód moralnych

2. wychowawcze oddziaływanie na nieletniego

3. zażegnanie konfliktu między pokrzywdzonym i nieletnim

Podmioty uprawnione do prowadzenia mediacji

• Instytucja wpisana do wykazu podmiotów uprawnionych do prowadzenia mediacji, która zgodnie ze swoim statutem została powołana do wykonywania zadań w zakresie mediacji, resocjalizacji, poradnictwa wychowawczego i pomocy psycholigicznej, diagnozy psychologicznej, profilaktyki, przestępczości, ochrony wolności i praw człowieka

• rodzinny ośrodek diagnostyczno-konsultacyjny

• osoba godna zaufania

Mediator (rozporządzenie MS)

• ukończyła lat 26 (najprawdopodobniej chodzi o osobę, która ukończyła studia/ma jakieś życiowe doświadczenie)

• korzysta z pełni praw cywilnych i publicznych

• biegle włada językiem polskim w mowie i piśmie

• posiada wykształcenie z zakresu psychologii, pedagogiki, socjologii, resocjalizacji lub prawa oraz ma doświadczenie w zakresie wychowania lub resocjalizacji młodzieży

• posiada umiejętnośc rozwiązywania konfliktów oraz nawiązywania kontaktów międzyludzkich

• daje rękojmie należytego wykonywania obowiązków

• odbyła szkolenie dla mediatorów

Mediator – wyłączenia in genere (osoby, które z określonych powodów nie mogą wykonywać tej funkcji):

• czynny zawodowo

  • sędzia, prokurator, asesor, aplikant sądowy, inna osoba zatrudniona w sądzie, prokuraturze, policji

  • adwokat, aplikant adwokacki, radca prawny, aplikant radcowski, notariusz, asesor, aplikant notarialny

  • komornik, aplikant komorniczy, pracownik kancelarii notarialnej

  • funkcjonariusz i pracownik służby więziennej

  • pracownik placówki opiekuńczo-wychowawczej, zakładu poprawczego

  • pracownik instytucji lub członek organizacji zajmujących się świadczeniem pomocy dla ofiar przestępstw

• ławnik sądowy w czasie trwania kadencji oraz społeczny kurator sądowy

Jeśli osoby te nie wykonują w sposób czynny określonego zawodu, to nie ma miejsca wskazana przeszkoda.

Mediator – wyłączenia ad casum:

w danej, konkretnej w sprawie nieletniego:

• w danej sprawie była świadkiem

• wydała jakąkolwiek opinię (była ekspertem w ramach danej sprawy)

• sporządzała wywiad środowiskowy lub przeprowadzała terapię

generalnie, w danej konkretnej sprawie:

• co do której zachodzi okoliczność mogąca wywołać uzasadnioną wątpliwośc co do jej bezstronności

Uczestnicy postępowania:

• nieletni

• pokrzywdzony

• rodzice lub opiekun nieletniego oraz pokrzywdzonego (jeżeli są oni nieletni)

Zasady postępowania:

1. postępowanie miediacyjne przeprowadza się za zgodą uczestników. Może być ona cofnięta w każdym stopniu postępowania – zadaniem mediatora jest uzyskanie tej zgody

2. postepowanie mediacyjne prowadzi się w sposób poufny, uniemożliwiający osobom postronnym dostęp do informacji uzyskanych w jego toku. Odstapienie od tej zasady jest możliwe wyłącznie za zgodą wszystkich uczestników postępowania

3. postępowania mediacyjnego nie przeprowadza się w lokalu zajmowanym przez uczestników lub ich rodziny ani w budynku sądu (czyli istnieją pewnego rodzaju wyłączenia)

4. w postanowieniu o skierowaniu sprawy do mediacji sąd określa termin, w którym powinien otrzyma sprawozdanie (nie dłuższy niż 6 tygodni + 14 dni jeśli istnieją duże szanse na zawarcie ugody)

Przygotowanie i przebieg postpowania mediacyjnego

Etap przygotowawczy

1. mediator zapoznaje się z informacjami zawartymi w aktach sprawy

2. nawiązuje kontakt z uczestnikami i odbiera od nich zgodę na udział w postepowaniu

Mediacja właściwa

1. przeprowadza z uczestnikami spotkania indywidualne, informując o zasadach i istocie postepowania oraz roli i uprawnieniach uczestników

2. tzw. spotkania mediacyjne – mediator przeprowadza spotkania mediacyjne z udziałem wszystkich członków (jeśli jest to niemożliwe, mediator może prowadzić postepowanie w sposób pośredni, przekazując każdemu z uczestników informacje, propozycje i zajmowane stanowisko stron – o ile dobro nieletniego nie stoi temu na przeszkodzie)

3. mediator pomaga w sformułowaniu treści ugody i sprawdza wykonanie wynikających z niej zobowiązań

4. sporządza sprawozdanie dla sądu z przebiegu i wyników przeprowadzonego postępowania

Treść sprawozdania – akt formalny o charakterze jedynie informacyjnym

• sygnatura sprawy i dane dotyczące mediatora

• dane uczestników postępowania

• informacje o liczbie, terminach i miejscach spotkań

• informacje o wynikach postępowania (w przypadku zawarcia ugody załącza się jej treść)

• sprawozdanie nie może ujawniać przebiegu spotkań, ocen zachowania jego uczestników oraz treści ich oświadczeń

• data i podpis

Standardy szkolenia mediatorów (zakres tematyczny szkoleń)

• prawne i organizacyjne aspekty funkcjonowania procedur mediacyjnych

  • zasady prowadzenia postępowania, prawa i obowiązki mediatora, zagadnienia etyki zawodowej, zasady współpracy z organami wymiaru sprawiedliwości)

• psychologiczne mechanizmy powstania, eskalacji i rozwiązywania konfliktów – wiedza i doświadczenie mediatora w tym zakresie jest jedną z najważniejszych cech wpływających na skuteczność mediacji

  • zagadnienia z psychologii społecznej, specyfika i rodzaje konfliktów, modele mediacji

• trening umiejętności mediacyjnych – praktyka, szkolenia, warsztaty

Wykład nr 4 z dnia 13 marca 2013 roku

Postępowanie w sprawach nieletnich

ART. 3

Podstawowe dyrektywy:

• dobro nieletniego

  • dążenie do osiągnięcia korzystnych zmian w osobowości i zachowaniu nieletniego, które umożliwiłyby:

    • prawidłowy rozwój

    • właściwe funkjonowanie w życiu indywidualnym i społecznym

  • dążenie do prawodłowego spełniania przez rodziców lub opiekuna ich obowiązków względem nieletniego

  • uwzględnienie interesu społecznego

Kryterium oceny:

Uwzględniając cele zawarte w preambule oraz normy zawarte w przepisach KRO, można je określić jako: stan tworzący dla nieletniego optymalne (w danej sytuacji) możliwości rozwoju i zaspokojenia potrzeb psychicznych i fizycznych oraz rozwijania uzdolnień i nabywania umiejętności zgodnie z wymaganiami zasad współżycia społecznego i zasadami moralności.

Dobro nieletniego jest zasadą procesową, ale materialno-prawną, ma jednak wpływ na przebieg postępowania.

• zasada indywidualizacji (dalej art. 3)

W postępowaniu z nieletnimi bierze się pod uwagę:

1. osobowość nieletniego – termin ten nie ma znaczenia typowo psychicznego, raczej potoczny

   1. wiek, stan zdrowia

   2. stopień rozwoju

   3. cechy charaktueru

2. zachowanie się, przyczyny i stopień demoralizacji

3. charakter środkowiska

4. warunki wychowania

Podstawowe zasady postępowania

• odformalizowanie postępowania i podporządkowanie go zasadniczo procedurze cywilnej (art. 20)

Art. 20.

W sprawach nieletnich stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania cywilnego – trybu nieprocesowego, a w zakresie zbierania, utrwalania i przeprowadzania dowodów przez Policję, powoływania i działania obrońcy oraz w postępowaniu poprawczym – przepisy Kodeksu postępowania karnego, ze zmianami przewidzianymi w ustawie.

• ustanowienie wyłącznej właściwości sądu i sędziego rodzinnego we wszystkich stadiach postępowania (art. 15)

Art. 15.

Sprawy nieletnich należą do właściwości sądu rodzinnego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

• powierzenie postępowania wyjaśniającego sędziemu rodzinnemu do osobistego prowadzenia (art. 34 par. 2)

Art. 34.

§ 1. O wszczęciu postępowania wyjaśniającego wydaje się postanowienie. W postanowieniu określa się osobę, której postępowanie dotyczy, oraz przedmiot tego postępowania.

§ 2. Postępowanie wyjaśniające prowadzi sędzia rodzinny.

Właściwość rzeczowa – uprawnienie i obowiązek sądu do przeprowadzenia postępowania i rozstrzygnięcia sprawy w I instancji ze względu na przedmiot postępowania

1. Zgodnie z art. 15 sprawy nieletnich należą do właściwości sądu rodzinnego

2. Zasada wyłącznej właściwości sądów rodzinnych w sprawach nieletnich pozostaje w zgodności z aktami prawa międzynarodowego (np. art. 40 konwencji o prawach dziecka)

Wyłączenia:

• art. 16 par. 2 – jeżeli czyn karalny popełniony przez nieletniego pozostaje w ścisłym związku z czynem osoby pełnoletniej, prokurator może – jeżeli łączne rozpatrywanie sprawy jest konieczne – przzekazać sprawę sądowi właściwemu na podstawie przepisów kpk

• art. 42 par. 4 – sędzia rodzinny po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego może zrezygnować ze skierowania sprawy nieletniego do następnego etau postępowania

• art. 18 – przyznaje kompetencje do orzekania w sprawie nieletniego sądowi zwyłemu, którego właściwość jest ustalana na podstawie kpk, jeżeli:

  • zachodzą podstawy do orzeczenia wobec nieletniego kary

  • przeciwko nieletniemu, który dopuścił się czynu karalnego wszczęto postępowanie po ukończeniu przez niego 18 lat

Właściwość miejscowa

Art. 17.

§ 1. Właściwość miejscową sądu rodzinnego ustala się według miejsca zamieszkania nieletniego, a w razie trudności w ustaleniu miejsca zamieszkania – według miejsca pobytu nieletniego.

§ 2. Z ważnych względów, zwłaszcza jeżeli przyczyniłoby się to do uproszczenia lub przyspieszenia postępowania, sąd właściwy według miejsca zamieszkania nieletniego może przekazać sprawę sądowi rodzinnemu, w którego okręgu nieletni przebywa.

§ 3. W wypadku niecierpiącym zwłoki sąd rodzinny może wydać postanowienie w sprawie nieletniego, który nie podlega jego właściwości miejscowej, po czym przekazuje sprawę sądowi miejscowo właściwemu, zawiadamiając go o dokonanych czynnościach; przekazanie sprawy jest wiążące.

Kryterium jej ustalenia jest miejsce zamieszkania nieletniego (w razie trudności w ustaleniu – miejsce pobytu nieletniego.

W praktyce:

• ustalana jest w chwili wydawania postanowienia o wszczęciu postępowania in personam (postępowanie na podstawie art. 34)

• do czasu wydania postanowienia z art. 34, sędzia rodzinny może jedynie ustalić swoją właściwość rzeczową, po stwierdzeniu, że zachdzi podejrzenie istnienia okoliczności z art. 2

• sąd może uznać się za niewłaściwego miejscowo dopiero po ustaleniu miejsca zamieszkania nieletniego. Może to nastąpić przed wszczęciem postępowania z art. 34

Postępowanie na podstawie kpk – modyfikacja upn

Jeżeli postępowanie wszczęto przed ukończeniem przez nieletniego 18 lat:

• postępowanie przyg[otowawcze prowadzi sędzia rodzinny

• nieletni musi mieć obrońcę

• rodzice lub opiekuj mają prawa strony

• w toku postępowania stosuje się odpowiednio przepisy o:

  • przeprowadzeniu wywiadu rodzinnego (art. 24UPN)

  • umieszczeniu nieletniego w schronisku (art. 27UPN)

  • wydaniu opinii o nieletnim (art. 25UPN)

  • kosztach postępowaniaa (art. 32UPN)

  • przesłuchaniu i zatrzymaniu nieletniego (art. 39 i 40UPN)

• tymczasowe aresztowanie może zostać zastosowane tylko, gdy umieszczenie w schronisku dla nieletnich byłoby niewystarczające

• odpowiednio stosuje się przepisy o środkach odwoławczych

Postępowanie w sprawie wysłuchania nieletniego

Art. 19.

Przy wysłuchaniu nieletniego należy dążyć do zapewnienia mu pełnej swobody wypowiadania się. Wysłuchanie nieletniego powinno odbywać się w warunkach zbliżonych do naturalnych, w miarę potrzeby w miejscu zamieszkania nieletniego, przy czym unikać należy wielokrotnego wysłuchiwania nieletniego co do tych samych okoliczności lub okoliczności ustalonych już innymi dowodami i niebudzących wątpliwości.

Wywiad środowiskowy

Art. 24.

§ 1. W celu ustalenia danych dotyczących nieletniego i jego środowiska, a w szczególności dotyczących zachowania się i warunków wychowawczych nieletniego, sytuacji bytowej rodziny, przebiegu nauki nieletniego i sposobu spędzania czasu wolnego, jego kontaktów środowiskowych, stosunku do niego rodziców lub opiekunów, podejmowanych oddziaływań wychowawczych, stanu zdrowia i znanych w środowisku uzależnień nieletniego, sędzia rodzinny zleca przeprowadzenie wywiadu środowiskowego kuratorowi sądowemu.

§ 2. W wyjątkowych przypadkach przeprowadzenie wywiadu środowiskowego może być zlecone:

1) przedstawicielom organizacji społecznych, do których zadań statutowych należy oddziaływanie wychowawcze na nieletnich lub wspomaganie procesu ich resocjalizacji, oraz osobom godnym zaufania – jeżeli powierzono im nadzór nad nieletnim;

2) jednostkom Policji, właściwym ze względu na miejsce zamieszkania lub pobytu nieletniego – jeżeli zachodzi potrzeba uzyskania informacji niewymagających zastosowania wiedzy psychologicznej i pedagogicznej;

3) pracownikom pedagogicznym rodzinnych ośrodków diagnostycznokonsultacyjnych – jeżeli zachodzi potrzeba wydania opinii o nieletnim;

4) pracownikom pedagogicznym schronisk dla nieletnich lub zakładów poprawczych – jeżeli zachodzi potrzeba wydania opinii o nieletnim lub w celu sprawdzenia zachowania nieletniego oraz warunków wychowawczych i bytowych, w jakich nieletni przebywa poza zakładem poprawczym.

Wywiad środowiskowy – rozporządzenie MS z 16 sierpnia 2001 roku

• wywiad środowiskowy przeprowadza się w porze dziennej (7-21)

• wywiad środowiskowy przeprowadza się w miejscu zamieszkania lub pobytu nieletniego, jego rodziców lub opiekunów

• wywiad środowiskowy może być także przeprowadzony w szkole lub miejscu pracy nieletniego

• osoba przeprowadzają wywiad środowiskowy ma obowiązek przedstawić się, poinformować o insytucji, która go kieruje oraz celu wywiadu

1. W toku wywiadu środowiskowego ustala się okoliczności objęte zarządzeniem o jego przeprowadzeniu, a w szczególności:

   1. podstawowe informacje o nieletnim – imię, nazwisko, itp.

   2. dodatkowe informacje o nieletnim – zachowanie się, stan zdrowia, warunki, przebieg nauki szkolnej, sposób spędzania czasu wolnego, kontakty z rówieśnikami, itp.

   3. informacje o członkach rodziny

2. w toku wywiadu środowiskowego należy zasięgnąć informacji o sytuacji materialnej i warunkach bytowych

3. w szczególnych wypadkach uzasadnione jest zasięgnięcie informacji o przejawach patologii społecznej w środowisku nieletniego

Opinie RODK

Art. 25.

§ 1. W razie potrzeby uzyskania kompleksowej diagnozy osobowości nieletniego, wymagającej wiedzy pedagogicznej, psychologicznej lub medycznej, oraz określenia właściwych kierunków oddziaływania na nieletniego, sąd rodzinny zwraca się o wydanie opinii do rodzinnego ośrodka diagnostycznokonsultacyjnego.

Sąd może zwrócić się o wydanie opinii także do innej specjalistycznej placówki lub biegłego albo biegłych spoza rodzinnego ośrodka diagnostyczno-konsultacyjnego.

§ 2. Przed wydaniem orzeczenia o umieszczeniu nieletniego w młodzieżowym ośrodku wychowawczym, podmiocie leczniczym niebędącym przedsiębiorcą, domu pomocy społecznej albo zakładzie poprawczym sąd zwraca się o wydanie opinii, o której mowa w § 1.

§ 3. Przy przeprowadzeniu dowodu z opinii, o której mowa w § 1, sąd stosuje odpowiednio przepisy art. 279, art. 284, art. 285 § 1 i 3, art. 286 i art. 290 Kodeksu postępowania cywilnego.

§ 4. Jeżeli sąd dysponuje opinią o nieletnim, sporządzoną w innej sprawie w okresie 6 miesięcy poprzedzających wszczęcie postępowania wyjaśniającego, może wykorzystać ją w prowadzonym postępowaniu. W takim wypadku sąd nie zwraca się o wydanie opinii, o której mowa w § 2.

Wykład nr 5 z dnia 20 marca 2013 roku

Czynności Policji przd formalnym wszczęciem postępowania

Policja – (Ustawa o Policji) umundurowana i uzbrojona formacja służąca społeczeństwu i przeznaczona do ochrony bezpieczeństwa ludzi oraz do utrzymywania bezpieczeństwa i porządku publicznego.

Podstawowe zadania:

1. ochrona życia i zdrowia oraz mienia przed bezprawnymi zamachami naruszającymi te dobra

2. ochrona bezpieczeństwa i porządku publicznego

3. inicjowanie i organizowanie działań mających na celu zapobieganie popełnianiu przestępst i wykroczeń oraz zjawiskom kryminogennym i współdziałanie w tym zakresie z orgnami państwowymi, samorządowymi i organizacjami społecznymi

4. wykrywanie przestępstw i wykroczeń oraz ściganie ich sprawców

5. gromadzenie, przetwarzanie i przekazywanie informacji kryminalnych

Zakres czynności i podstawa prawna (upn)

Art. 4.

§ 2. Każdy, dowiedziawszy się o popełnieniu czynu karalnego przez nieletniego, ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym sąd rodzinny lub Policję.

§ 3. Instytucje państwowe i organizacje społeczne, które w związku ze swą działalnością dowiedziały się o popełnieniu przez nieletniego czynu karalnego ściganego z urzędu, są obowiązane niezwłocznie zawiadomić o tym sąd rodzinny lub Policję oraz przedsięwziąć czynności niecierpiące zwłoki, aby nie dopuścić do zatarcia śladów i dowodów popełnienia czynu.

Art. 37.

§ 1. Policja lub działający na podstawie szczególnego upoważnienia ustawy organ administracji państwowej zbiera i utrwala dowody czynów karalnych w wypadkach niecierpiących zwłoki, a w razie potrzeby dokonuje ujęcia nieletniego.

§ 2. Sędzia rodzinny może zlecić dokonanie określonych czynności kuratorowi lub Policji, a w wyjątkowych wypadkach może zlecić Policji dokonanie czynności w określonym zakresie.

§ 3. Po dokonaniu czynności określonych w § 1 sprawę przekazuje się niezwłocznie sędziemu rodzinnemu.

Art. 39.

Przesłuchanie nieletniego może być dokonane przez Policję, a w wyjątkowych wypadkach, gdy jest to konieczne ze względu na dobro sprawy – przez organ wymieniony w art. 37 § 1; przesłuchanie nieletniego odbywa się w obecności rodziców lub opiekuna albo obrońcy, a jeżeli zapewnienie ich obecności byłoby w danym wypadku niemożliwe, należy wezwać nauczyciela, przedstawiciela powiatowego centrum pomocy rodzinie lub przedstawiciela organizacji społecznej, do której zadań statutowych należy oddziaływanie wychowawcze na nieletnich lub wspomaganie procesu ich resocjalizacji.

Art. 40.

§ 1. Jeżeli jest to konieczne ze względu na okoliczności sprawy, Policja może zatrzymać, a następnie umieścić w policyjnej izbie dziecka nieletniego, co do którego istnieje uzasadnione podejrzenie, że popełnił czyn karalny, a zachodzi uzasadniona obawa ukrycia się nieletniego lub zatarcia śladów tego czynu, albo gdy nie można ustalić tożsamości nieletniego.

Czynności wstępne

1. przyjęcie zawiadomienia o zaistnieniu okoliczności z at. 4 upn

2. sporządzenie protokołu z faktu zawiadomienia (art. 143 kpk)

3. przeprowadzenie czynności sprawdzających (np. przesłuchanie osoby składającej zawiadomienie)

Czynności w wypadkach nie cierpiących zwłoki

1. Na podstawie art. 37 upn, Policja w wypadkach nie cierpiących zwłoki:

   1. zbiera i utrwala dowody z czynów karalnych (np. przeszukanie, oględziny, użycie alkomatu, wywiad środowiskowy)

   2. w razie potrzeby dokonuje ujęcia nieletniego

   3. na podstawie art. 39 upn, Policja może przesłuchać nieletniego

Przesłuchanie nieletniego

• postawa prawna art. 39 upn – przesłuchanie przez Policję może być dokonane w wyjątkowych wypadkach, gdy jest to konieczne ze względu na dobro sprawy

• oznacza to, że ustawodawca wymaga:

  • obecności określonych podmiotów – w pierwszej kolejności rodziców nieletniego, opiekuna lub obrońcy

  • w dalszej kolejności – gdy obecność wcześniejszych osób jest niemożliwa – obecności nauczyciela, przedstawiciela powiatowego centrum pomocy rodzinie lub przedstawiciela organizacji społecznej, do których zadań statutowych należy oddziaływanie wychowawcze na nieletnich lub wspomaganie procesu resocjalizacji

Zasady i przebieg przesłuchania

Zasada ogólna: zgodnie z art. 20 upn, w sprawach nieletnich w zakresie zbierania, utrwalania i przeprowadzenia dowodów przez Policję stosuje się przepisy kpk

1. obowiązkiem przesłuchującego jest poinformowanie nieletniego o treści formułowanego wobec niego zarzutu

2. szczególnie ważne jest pouczenie nieletniego podejrzanego o popełenienie czynu karalnego o jego prawach i obowiązkach wynikających z art. 74 par. 1 i 2 kpk oraz o prawie do składania wyjaśnień, prawie do odmowy odpowiedzi na poszczególne pytania i prawie do odmowy wyjaśnień

3. poinformowanie nieletniego o możliwości składania wyjaśnień na piśmie

4. przesłuchanie winno przebiegać w sposób umożliwiający nieletniemu swobodne wypowiedzenie się (w granoicach określonych czynności); pytania zmierzające do uzupełnienie lub wyjaśnienie w dalsze kolejności

5. zakazuje się zadawania pytań sugerujących

Przebieg przesłuchania w praktyce (na rok 1998)

• nieletni był zawsze przesluchiwany przez funkcjonariusza Policji w siedzibie jednostki Policji, nigdy w miejscu zamieszkania ani w warunkach "zbliżonych do normalnych"

• nigdy przed przesłuchaniem nieletni nie był pouczany o prawach i obowiązkach, a zwłasza o uprawnieniu z art. 175 par 2

• przed przystąpieniem do przesłuchania Policja nie informowała nieletniego o tym, co mu się zarzuca, a nawet w jakim charakterze jest przesłuchiwany

• w wielu wypadkach z akt wynika, że nieletni był przesłuchiwany w siedzibie Policji co najmniej dwukrotnie, w tym samym dniu co do tych samych okoliczności

• w wielu wypadkach nieletni był zatrzymywany przez funkcjonariuszy na terenie szkoły lub przed wejściem do szkoły i przewożony do jednostki Policji celem przesłuchania

• rodziców Policja zawiadamiała o konieczności odbioru zatrzymanego nieletniego z jednostki Policji

Zatrzymanie nieletniego i umieszczenie w policyjnej izbie dziecka

Podstawa prawna: art. 40 upn

Przesłanki:

• zachodzi uzasadnione podejrzenie, że nieletni popełnił czyn karalny (przesłanka ogólna)

• zachodzi uzasadniona obowa ukrycia się nieletniego lub zatarcia śladów czynu zabronionego

• nie można ustalić tożsamości nieletniego

Zobowiązania Policji w związki z art. 40 upn

• natychmiast poinformować nieletniego o przyczynach zatrzymania

• natychmiast poinformować nieletniego o prawie do złożenia zażalenia na czynność Policji

• natychmiast poinformować nieletniego o innych przysługujących mu prawach

• niezwłoczne zawiadomienie rodziców nieletniego o jego zatrzymaniu

• niezwłoczne zawiadomienie właściwego sądu rodzinnego o zatrzymaniu nieletniego

• sporządzić protoków z zatrzymania nieletniego

• natychmiast zwolnić nieletniego, jeżeli:

  • ustanie przyczyna zatrzymania

  • poleci to sąd rodzinny

  • w ciągu 72 godzin od zatrzymania, jeżeli nie ogłoszono nieletniemu postanowenia o umieszczeniu w schornisku dla nieletnich lub innym tymczasowym ośrodku

Zasady pobytu nieletniego w p.i.d

• Nieletniego przyjmuje się do policyjnej izby dziecka na podstawie protokołu zatrzymania

• izba organizuje dla nieletniego zajęcia wychowawczo-opiekuńcze, kulturalno-oświatowe, sportowo-rekreacyjne, itp.

• Nieletni otrzymuje:

  • całodobowe wyżywienie i napoje według norm i zasad

  • środki higieny osobistej

  • czysta bielizna pościelowa, ubiór, itp.

Prawa nieletniego w p.i.d

• odwiedziny obrońcy

• poszanowanie godności osobistej

• ochrony przed przemocą i przejawami okrucieństwa

• otrzymywania paczek żywnościowych

• odwiedzini opiekuna za zgodą sądu

• dostęp do literatury, środków audiowizualnych, codzienna prasa, sprzętu sportowego, opieku lekarskiej, itp.

Wykład nr 7 z dnia 3 kwietnia 2013 roku

Postępowanie rozpoznawcze

Zgodnie z art. 42 UPN postępowanie wyjaśniające kończy się wydaniem postanowienia:

• o umorzeniu postępowania na podstawie 21UPN

• o rozpoznaniu sprawy w:

  • postępowaniu opiekuńczo-wychowawczym

  • postępowaniu poprawczym

• o przekazaniu sprawy prokuratorowi

• o przekazaniu sprawy nieletniego szkole

Treść postanowienia:

• dane dotyczące tożsamości nieletniego oraz jego demoralizacji

• w sprawach o czyn karalny powinno ono zawierać:

  • dokładne określenie zarzucanego czynu

  • wskazanie podstawy prawnej

  • informacja o stosowanych środkach wychowawczych lub poprawczych

  • wykaz dowodów do przeprowadzenia lub ujawnienia na rozprawie

Rodzaje postępowania i kryteria jego wyboru

1. Postępowanie opiekuńczo-wychowawcze – jeżeli sędzia uzna na podstawie danych materiałów, że ze względu na okoliczności i charakter spary oraz osobowość nieletniego, celowe jest zastosowanie środków wychowawczych lub leczniczych (42 par 2 UPN)

2. postępowanie poprawcze – jeżeli sędzia rodzinny uzna, że zachodzą warunki (czyn nieletniego, dobro nieletniego, warunki środowiskowe nieletniego, stopień demoralizacji) do umieszczenia nieletniego w zakładzie poprawczym

O wydaniu postanowienia o rozpoczęciu sprawy nieletniego w jednym z ww. Postępowań decyduje nie przedmiot postępowania wyjasniającego (ustalenia w zakresie okoliczoności świadczących o demoralizacji i rodzaju czynu karalnego), ale uznanie sędziego co do celowości zastosowania określonych środków przeciwdziałania demoralizacji.

Postępowanie opiekuńczo-wychowawcze

• podsporządkowane jest przepisom KPC trybu nieprocesowego – 20UPN

• prowadzi je sąd rodzinny (zgodnie z art. 509KPC)

• stanowi ono kontynuację postępowania wyjaśniającego i jego celem jest:

  • konkretyzacja ustaleń dokonanych w postepowaniu wyjaśniającym

  • kontrola prawidłowości dokonanych ustaleń

Przebieg postępowania:

• regułą jest, że rozpoznanie sprawy dokonuje się na posiedzeniu z wyłączeniem jawności (chyba, że uzasadnia jest względem wychowawczym)

• nieletni jest stroną postępowania jednak sąd (zgodnie z art 573KPC) może ograniczyć lub wyłączyć osobisty udział małoletniego w spotępowaniu, jeżeli wymagają tego względy wychowawcze

• postępowanie kończy się wydaniem postanowienia o:

  • umorzeni postępowania

  • rozpoznaniu sprawy w trybie postępowania poprawczego (w trakcie sąd może zmienić tryb postępowania, jeżeli wskazują no to okoliczności)

  • przekazaniu sprawy prokuratorowi

  • zastosowaniu środka wychowawczego lub leczniczego

Postępowanie poprawcze

Zasada ogólna: podporządkowane jest przepisom postępowania KPK z uwzględnieniem tych zmian wprowadzonych przez UPN.

Postępowanie o rozpoznaniu sprawy w trybie poprawczym zastępuje akt oskarżenia (wyjątek od zasady skargowości)

Wyłączenia przewidziane w UPN:

• ratio legis prepisu art. 48 upn – wyeliminowanie z postępowania poprawczego tych przepisów kpk, które utrudniają lub uniemożliwiają realizację zasadniczych celów ustawy, w szczególności:

  • usunięcie z postępowania wątków ubocznych:

    • przepisy o powódtwie cywilnym

    • przepisy o oskarżycielu posiłkowym

  • wykluczenie przepisów kpk dotyczących uproszczenia lub przyspieszenia postępowania:

    • o postępowaniu uproszczonym

    • o warunkowym umorzeniu postępowania

    • art. 335 kpk (skazanie oskarżonego bez rozprawy)

    • art. 387 kpk (rozpoznanie sprawy bez przeprowadzenia postępowania dowodowego)

  • usunięcie przepisów kpk ograniczających prawo do obrony

Przebieg postępowania:

• stronami postępowania są: nieletni, rodzice i opiekunowie, prokurator. Pokrzywdzony nie jest stroną postępowania

• w toku postępowania poprawczego obrona jest obligatoryjna – w przypadku braku obrońcy, prezes sądy wyznacza obrońcę z urzędu

• sprawa nieletniego rozpatrywana jest na rozprawie

• sąd orzeka w składzie jednego sędziego i dwóch ławników

• nieletni i jego obrońca mają obowiązek uczestniczenia w rozprawie (obecność rodziców lub opiekuna nie jest obligatoryjna)

• udział prokuratora jest obowiązkowy w sprawach o wskazane w ustawie czyny karalne

Struktura rozprawy

Wyróżnia się cztery etapy procesowe:

• rozpoczęcie

• przewód sądowy

• głosy stron

• wyrokowanie

Ustawodawca w toku prowadzonej rozprawy na podstawie UPN odstępuje od kilku zasad procesowych:

• nie występuje oskarżyciel (jak w kpk)

• nie ma aktu oskarżenia (postanowienie o rozpoznaniu sprawy)

• regułą jest prowadzenie rozprawy z wyłączeniem jawności

• ograniczenie nieleteniego na rozprawie ograniczone jest do wysłuchania nieletniego przed sądem (ograniczenie zasady kontradyktaryjności procesu)

Zakończenie postępowania:

w drodze wydania postanowienia lub w drodze wydania wyroku

1. wydanie postanowienia

   1. o zastosowaniu środków wychowawczych, jeżeli sad stwierdzi, że wystarczające jest zastosowanie tych środków

   2. o umieszczeniu nieletniego w załadzie pomocy społecznej lub szpitalu psychiatrycznym

2. wydanie wyroku

   1. w sprawie umieszczenia nieletniego w zakładzie poprawczym

3. W doktrynie dyskutuje się czy w przypadku stwierdzenia niewinności małoletniego należy stosować uniewinnie lub umorzenie. Obecnie jest umorzenie. Doktryna postuluje rozstrzygnięcie w tej kwestii w drodze nowelizacji unp.

Postępowanie odwołacze

• środki odwoławcze rozpoznaje sąd okręgowy

• podmiotami uprawnionymi do wystąpienia ze stosownym wnioskiem są strony postępowania

• postepowanie toczy się na podstawie przepisów KPK, gdy wobec nieletniego zastosowano środek poprawczy. W innych przypadkach postępowanie toczy się na podstawie przepisó KPC

• Środkami odwoławczmi są: apelacja i zażalenie

Apelacja:

przysługuje stronom od:

• wyroku orzekającego umieszczenie nieletniego w zakładzie poprawczym

• wyroku orzekającego karę wobec nieletniego w sytuacji okreslonej w art. 13UPN

• postanowienia orzekającego zastosowanie środka wychowawczego

• postanowienia orzekającego zastosowanie środków leczniczo-wychowawczych

Zażalenie mozna wnosić na:

• postanowienie sędziego rodzinnego o wszczęciu postanowienia wydanego na podstawie 21UPN

• postanowienie o niewszczynaniu postępowania wydanego na podstawie 21UPN

• postanowienie o umorzeniu postępowania w każdym jego stadium

• czynności dokonywane w postepowaniu wyjasniającym, jeżeli te czynności naruszyły prawa stron i innych uczestników postępowania

• wszystkie inne postanowienia wskazane w przepisach upn

Granice środka odwoławczego:

• zgodnie z art. 60 UPN, środki odwoławcze wniesione przez nieletniego, jego rodziców lub opiekunów uważa się za zwrócone przeciwko całości orzeczenia (chyba, że dotycza kosztów postepowania). Kontroli podlegają wtedy wszystkie zawarte w orzeczeniu rozstrzygnięcia.

• Zgodnie z art. 61UPN, od orzeczeń wydanych w sprawach o popełnienie czynu karalnego, stronom przysługuje również odwolanie co do faktu popełnienia czynu i jego kwalifikacji prawnej. Ustawodawca dopuścił zatem możliwość zakwestionowania także ustaleń faktycznych przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia. Chodzi o:

  • niepełnośc postępowania dowodowego

  • przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów

Wykład nr 8 z dnia 10 kwietnia 2013 roku

Postępowanie wykonawcze

Brak komputera = brak prezentacji

Art. 64.

Postępowanie wykonawcze należy wszcząć bezzwłocznie, gdy orzeczenie stało się wykonalne.

Tzw. bezzwłoczność z KPC (postępowanie rodzinno-opiekuńcze). W doktrynie istnieje spór, czy ta zasada znajduje także uzasadnienie w przypadku postępowania poprawczego. Większość doktryny jest jednak za tym, żeby zasada bezzwłoczności dotyczyła wszystkich rodzajów postępowania w sprawie nieletnich.

Cele postępowania wykonawczego.

Art. 65.

§ 1. Wykonywanie środków wychowawczych i poprawczych ma na celu wychowanie nieletniego na świadomego i uczciwego obywatela i odbywa się z uwzględnieniem wskazań nauki i doświadczeń pedagogicznych.

§ 2. Działalność wychowawcza powinna zmierzać przede wszystkim do wszechstronnego rozwoju osobowości i uzdolnień nieletniego oraz do kształtowania i utrwalania w nim społecznie pożądanej postawy i poczucia odpowiedzialności, tak by był on odpowiednio przygotowany do społecznie użytecznej pracy – podobny cel do tego, wskazanego w preambule ustawy. Chodzi tutaj raczej o nachylenie pro wychowawcze całej ustawy. Odnosi się to więc także działalność wychowawczą.

§ 3. Wykonywanie środków powinno doprowadzić także do prawidłowego spełniania przez rodziców lub opiekuna ich obowiązków wobec nieletniego – ponieważ rodzina jest naturalnym środowiskiem nieletniego.

§ 4. Do wykonywania środków można włączyć również organizacje młodzieżowe i inne organizacje społeczne.

Art. 66.

§ 1. Organizacja i system wychowawczy w młodzieżowych ośrodkach wychowawczych i schroniskach dla nieletnich oraz w zakładach poprawczych powinny zapewniać możliwość indywidualnego oddziaływania na nieletnich odpowiednio do ich osobowości i potrzeb wychowawczych.- wkażdym zakładzie wychowawczym wychowanie musi następować zgodnie z przeprowadzaną socjalizacją.

§ 2. Placówki, zakłady i schroniska dla nieletnich, o których mowa w § 1, zapewniają w szczególności nauczanie ogólnokształcące i zawodowe, działalność kulturalno-oświatową i sportową, działalność mającą na celu rozwijanie aktywności społecznej nieletnich i wdrożenie ich do pracy społecznie użytecznej, a także dostęp do świadczeń zdrowotnych.

§ 3. Korespondencja nieletniego umieszczonego w placówce, zakładzie lub schronisku dla nieletnich, o których mowa w § 1, z wyjątkiem korespondencji z organami państwowymi i samorządowymi, w szczególności z Rzecznikiem Praw Obywatelskich i z Rzecznikiem Praw Dziecka oraz organami powołanymi na podstawie ratyfikowanych w drodze ustawy przez Rzeczpospolitą Polską umów międzynarodowych dotyczących ochrony praw człowieka, może być kontrolowana przez dyrektora zakładu, placówki lub schroniska bądź przez upoważnionego przez niego pracownika pedagogicznego, wyłącznie w przypadkach powzięcia uzasadnionego podejrzenia, iż zawiera ona treści godzące w porządek prawny, bezpieczeństwo zakładu, placówki lub schroniska, w zasady moralności publicznej bądź może wpłynąć niekorzystnie na przebieg toczącego się postępowania lub resocjalizacji nieletniego. W razie stwierdzenia takich treści korespondencji nie doręcza się, powiadamiając o tym nieletniego oraz sąd rodzinny wykonujący orzeczenie, podając powody tej decyzji. Nieletniego poucza się o prawie do złożenia zażalenia, o którym mowa w art. 38. Zatrzymaną korespondencję włącza się do akt osobowych nieletniego.

§ 4. Dyrektor zakładu, placówki lub schroniska, o których mowa w § 1, może ograniczyć lub zakazać kontaktów nieletniego z osobami spoza zakładu, placówki lub schroniska dla nieletnich wyłącznie w przypadku, gdy kontakt ten stwarzałby zagrożenie dla porządku prawnego, bezpieczeństwa zakładu, placówki lub schroniska bądź może wpłynąć niekorzystnie na przebieg toczącego się postępowania lub proces resocjalizacji nieletniego.

§ 5. W wypadku, o którym mowa w § 4, dyrektor zakładu, placówki lub schroniska dla nieletnich niezwłocznie zawiadamia nieletniego i sąd rodzinny wykonujący orzeczenie o powodach decyzji. Sąd może uchylić decyzję dyrektora.

Prawo do wykonywania praktyk religijnym na wymiar indywidualny i zbiorowy.

Art. 66a.

§ 1. Nieletni ma prawo do wykonywania praktyk religijnych i korzystania z posług religijnych oraz bezpośredniego uczestniczenia w nabożeństwach odprawianych w zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich w dni świąteczne, słuchania nabożeństw transmitowanych przez środki masowego przekazu, a także do posiadania służących do wykonywania praktyk religijnych książek, pism i przedmiotów.

§ 2. Nieletni ma prawo do uczestniczenia w prowadzonym w placówkach, zakładach i schroniskach dla nieletnich, o których mowa w art. 66 § 1, nauczaniu religii, działalności charytatywnej lub społecznej kościoła lub innego związku wyznaniowego, a także do spotkań indywidualnych z duchownym kościoła lub innego związku wyznaniowego, do którego należy. Duchowni ci mogą odwiedzać nieletnich w pomieszczeniach, w których przebywają (kapelan).

§ 3. Miejsce, sposób i czas uczestniczenia w lekcjach religii i organizowania innych form życia religijnego dyrektor zakładu poprawczego lub schroniska dla nieletnich ustala w porozumieniu z kapelanami.

§ 4. Korzystanie z wolności religijnej nie może naruszać zasad tolerancji ani zakłócać ustalonego porządku w zakładzie poprawczym lub schronisku dla nieletnich.

Artykuł 66a precyzuje rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad uczestniczenia w praktykach religijnych w zakładach poprawczych i schroniskach.

Art. 71.

§ 1. Sąd rodzinny może na czas określony odroczyć lub przerwać wykonywanie środków wychowawczych lub środka poprawczego w razie choroby nieletniego lub z innych ważnych przyczyn.

§ 2. Sąd rodzinny może odwołać odroczenie lub przerwę wykonywania środków wychowawczych lub środka poprawczego w razie ustania przyczyny, dla której zostały udzielone, lub w wypadku, gdy nieletni nie korzysta z odroczenia lub przerwy w celu, w jakim zostały udzielone, albo rażąco narusza porządek prawny.

Wykład nr 9 z dnia 17 kwietnia 2013 roku

Heheszki.

Środek poprawczy.

Art. 5.

Wobec nieletniego mogą być stosowane środki wychowawcze oraz środek poprawczy w postaci umieszczenia w zakładzie poprawczym; kara może być orzeczona tylko w wypadkach prawem przewidzianych, jeżeli inne środki nie są w stanie zapewnić resocjalizacji nieletniego.

Środek poprawczy jest środkiem złożonym, gdyż ustawodawca w rozporządzeniu wskazuje rodzaje zakładów poprawczych, a także określa ich organizacje, szczegółowe zasady nadzoru nad zakładem i nadzoru pedagogicznego.

Rodzaje zakładów poprawczych:

• resocjalizacyjne

  • otwarte (tzw. młodzieżowy ośrodek adaptacji społeczej) – istotną cechą jest swoboda zagwarantowana osobom tam umieszczonym (np. szkoła umieszczona na zewnątrz). Jeśli nieletni nie wykazuje ciężkich objawów demoralizacji lub jest skazany po raz pierwszy, to trafia właśnie do takiego ośrodka

  • półotwarte

  • zamknięte

  • o wzmożonym nadzorze wychowawczym

• resocjalizacyjno – rewalidacyjny – umieszczane w tych ośrodkach są osoby w stosunku do których jest zasadne orzeczenie środka poprawczego, lecz musi to być ośrodek o charakterze szczególnym

• resocjalizacyjno – terapeutyczny

O sposobie funkcjonowania decyduje rodzaj danego zakładu.

Więcej w rozporządzeniu:

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA SPRAWIEDLIWOŚCI z dnia 17 października 2001 r. w sprawie zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich.