4.10.2010

Literatura:

Prof. Michał Pietrzak – „Prawo wyznaniowe”, wyd. nie później niż 2005 – tylko to

-ks. Prof. Henryk Misztal – „Prawo wyznaniowe” wyd. 2005

-ks. Prof. Misztal, Stanisz, Mezblewski – „Prawo wyznaniowe” wyd. 2008

-prof. Dr „Wstęp do prawa wyznaniowego”

-Skrypt w formie podr. Wacław Chruszczak i Zdzisław - Prawo wyznaniowe (biblioteka Suchaczów – Jagieloński)

-zaliczenie na ostatnim wykładzie (10x3) 10 pyt x 3 min

Egzamin pisemny – 8.11, poprawka ustna (oralna), Trzeba być na zaliczeniu (wow)

Dyżury: sala 108 (Juridicum na Marcinie)

Wtorek – 11-14 i czwartek 11-12

Zagadnienia:

I zagadnienia wstępne

1. Pojęcie i źródła prawa wyznaniowego

2. Prawo państwowe a prawo wewnątrzkościelne

3. Podstawowe zasady prawa wyz.

4. Modele stosunków między państwem i kościołem

II Zasada wolności sumienia i wyznania

1. Pojęcie

2. Zakres przedmiotowy i podmiotowy

3. Historyczne kształtowanie się zasady wolności sumienia i wyznania

4. Kościół katolicki a zasada wolności sumienia i wyznania

5. Gwarancje wolności sumienia i wyznania

6. Granice wolności sumienia i wyznania

III Państwa a związki wyznaniowe w modelu powiązania

1. Cezaropapizm a papocezaryzm

2. Supremacja

3. Zwierzchnictwo wyznaniowe państwa

4. Zwierzchnictwo rozdziałowe państwa

5. Sytuacja prawna związków wyznaniowych w systemie powiązania

IV System rozdziału kościoła od państwa

1. Istota i pojęcia

2. Modele historyczne

3. Modele rozdziału: francuski, amerykański, niemiecki (radziecki)

4. Cechy współczesnego państwa świeckiego

5. Sytuacja prawna związków wyznaniowych w systemie rozdziału

V Prawo wyznaniowe w II RP

1. Zasady polityki wyznaniowej

2. Zasady konstytucyjne

3. Status prawny kościoła katolickiego

4. Sytuacja prawna mniejszości religijnych

VI Prawo wyznaniowe doby Polski Ludowej

1. Polityka wyznaniowa państwa

2. Zasady konstytucyjne

3. Ustawowe źródła prawa wyznaniowego

4. Praktyka sądowa i administracyjna

VII Współczesne polskie prawo wyznaniowe

1. Źródła

2. Zasady konstytucyjne

3. System regulacji stosunków państwo a związki wyznaniowe

4. Konkordat i jego obowiązywanie

NO TO JAZDA !

Prawo wyznaniowe (pojęcie) – kontrowersyjne, bo funkcjonuje tylko w polskim obiegu prawa. Od lat 60’ nazywamy ten zespół norm w taki sposób. W innych krajach nie ma takiej nazwy, pojęcia. Mówi się za granicą „Prawo kościelne”. Prawo kościelne funkcjonowało w Polsce w okresie międzywojennym i powojennym, ale 20 lat po wojnie nie można było go wykładać, więc trzeba było znaleźć inną nazwę dla „tego specyficznego zespołu norm”.

Nie kościelne, bo nie mówimy o sprawach wewnętrznych, tylko zewnętrznych.

Prawo wyznaniowe to: zespół norm poprzez które państwo określa swoje stanowisko względem zjawiska religijności i religii.

Nie ma jednolitego zespołu norm(aktu normatywnego), złożone jest z wielu norm rozproszonych (znajdują się w różnego rodzaju aktach regulacjach, normatywnych).

Istota prawa wyz: zespół tych norm to normy państwowe (o charakterze publiczno-prawnym). Wniosek: stanowione przez państwo.

Prawo wyznaniowe generalnie reguluje trzy aspekty:

1. Stosunek państwa do związków wyznaniowych i kościołów

2. Państwo reglamentuje (wytycza ramy) działalności związków wyz. i kościołów (wytycza ramy każdej działalności o charakterze religijnym)

3. Normy PW regulują status jednostki ze względu na wyznanie i przynależność w kościele

Źródła norm PW:

- jednostronne akty władzy państwowej (ustawy i akty wykonawcze)

- umowy dwustronne (bilateralne) – pomiędzy państwem a związkiem wyznaniowym albo kościołem – ustalenie pewnych zasad współżycia;

-umowy (akty) międzynarodowe (i tu konkordat (umowy dwustronne międzynarodowe) oraz konwencje, deklaracje, które ratyfikowała strona państwowa)

Obok PW mogą funkcjonować elementy norm innych systemów. Np. problem kanonizacji prawa cywilnego (np. małżeństwo konkordatowe – elementy prawa kanonicznego są elementami prawa cywilnego). Luka w konkordacie – proboszcz odbiera oświadczenie woli. Jak nie odbierze? Następnego dnia możesz iść do cywilnego i z inną baką wziąć ślub – Możliwość bigami. Luka w umowie międzynarodowej uzupełniona „instrukcjami dla proboszczów” – śmiech.

Prawo kościelne – to normy wewnętrzne każdego związku wyznaniowego. ZW ma kompetencje, organy do kształtowania tych norm. Specjalna odmiana prawa kościelnego to prawo kanoniczne (szczególne, bo Polska).

Prawo kanoniczne – prawo wewnętrzne kościoła rzymsko-katolickiego. Posiada swoje liczne źródła: Źródło objawione – skutkiem poznania, efektem jest prawo boskie, Może mieć charakter naturalny bądź pozytywny. Naturalny – źródła prawa kanonicznego zakorzenionych w naturze ludzkiej, a prawo objawione - mówimy o normach znajdujących się w Piśmie Św. Obok tego jest prawo pozytywne (stanowione): dokumenty papieskie (encykliki, listy), dokumenty soborowe (konstytucje soborowe).

< Ostatni sobór za Jana XXIII i Pawła VI 1962-1965. Sobór Watykański II – kontynuacja, ale zmiana pewnego prądu zapoczątkowanego na Soborze Watykańskim I. >

oraz orzeczenia sądów rzymskich (watykańskich).

Sąd kanoniczny – funkcjonuje o własne normy i zasady.

Związek wyznaniowy w praktyce polskiej zdefiniowany w art. 2 pkt. 1 Ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania z 17 maja 1989 roku. Zgodnie z przepisami ustawy zw. wyznaniowy to organizacja osób zrzeszonych dobrowolnie, których celem jest uprawianie kultu religijnego (religii). Zw. wyz. to organizacja o charakterze religijnym.

W prawie polskim mamy specyficzny system rejestrowania zw. wyz. Mogą istnieć ZW mające charakter stowarzyszeń (nierejestrowane) oraz ZW rejestrowane, po rejestracji nabywają określone uprawnienia wynikające z przepisów szczególnych. Jak stowarzyszenie to podlegasz prawom dot. stowarzyszeń, a jak ZW rejestrowany, to podlegasz ustawie o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (UoGWSiW). Są takie, które nie chcą rejestracji, bo państwo jest Szatanem, a oni nie chcą się kontaktować z Szatanem. (łał) Ile ZW? nie ma ścisłej liczby, ale ok. 168 zarejestrowanych, a wnioski co chwila wpływają. To nie dużo. W USA ponad 4000 (co 4 Amerykanin wyznawcą katolickim, bo dużo Latynosów).

Sekta nie jest pojęciem prawnym, nie ma nigdzie w aktach normatywnych. Nie ma definicji sekty w prawie. Z każdego punktu widzenia coś jest sektą.

Cele sekty – szerzenie kultu dla wyższego celu (np. majątkowy, wpływ na władze, przywództwo). To są tylko postulaty. Więc Kościół (np. w Toruniu) jest sektą. Władza, pieniądze, jedna osoba, używanie środków masowego przekazu – idealny przykład.

Cel związku wyznaniowego – religijny.

Musi spełniać kilka cech ponadto:

-posiadać wyodrębnione organy, które będą reprezentowały związek, określały prawa i obowiązki członków. Organy te muszą ustalić ustrój wewnętrzny takie ZW. (normy wewnątrz-wyznaniowe, wewnątrzkościelne)

ZW zgodnie z ustawą ma prawo do prowadzenia działalności apostolskiej, religijnej, czyli do szerzenia kultu i w tym celu ma prawo do gromadzenia i posiadania majątku. W tym celu ZW powołuje odrębne struktury organizacyjne.

• Katolicki ma specjalne uprawnienia. Komisja majątkowa kościelna – 1989-do teraz – miała komisja zaprzestać działalności w 1994 roku (16 lat temu); ale nie spodziewano się, że będzie aż tyle wniosków. Ostatni wpłynął w 2005/2006. 300 spraw nierozwiązanych. A już dziś zwrot to ponad 30 mld zł. Problemem nie jest to, że kościół jest silny i łapczywy, tylko to, że państwo jest słabe. Przykład – krzyż na krakowskim przedmieściu.

Związek wyznaniowy a kościół

Kościół – ustawodawca przyjmuje, że kościołem jest ten związek wyznaniowy, który posiada zhierachizowaną strukturę, wyraźnie wyodrębnione organy kierownicze i jest związkiem chrześcijańskim. Nie każdy ZW jest kościołem, ale każdy kościół jest ZW. Nie każdy kościół, który nazywa się kościołem jest kościołem. Może być ZW, a jego częścią nazwy własnej może być kościół. „Kościół alfa omega baranka bożego……” <- Jest ZW, a nie kościołem.

Stosunek państwa do ZW zależny od ustroju państwa.

1. Państwo demokratyczne – ZW traktowane przez państwo na zasadzie równości i równouprawnienia, a powszechnie szanowana jest zasada wolności sumienia i wyznania. Państwo demokratyczne – dąży do umownego(w drodze umowy) uregulowania swoich relacji ze ZW . W rzadkich przypadkach w drodze jednostronnego aktu prawnego.

<Klasyczny przykład – separacja francuska – system jednostronny, ale to wynika z historii i od 100 lat nie ma konkordatu, Francja wypowiedziała go.>

1. Państwo totalitarne – zasada równouprawnienia ZW i wolności sumienia i wyznania – jest znacznie ograniczona, a ZW i kościoły są prześladowane w ramach walki z religijnością w ogóle, bądź też wykorzystywanie instrumentalnie jako organy propagandowe reżimów.

2. Państwo autorytarne – Kościoły (szczególnie kościół katolicki) i ZW był filarami rewolucji. Przykłady Hiszpania – Franco, Portugalia – Salazara, Chile Pinocceta. Nie wychodzi na dobre to kościołowi, bo po zakończeniu walk jest w drugą stronę, czyli zeświecczenie.

Państwa dzielimy na (ze względu na miejsce i role ZW i Kościołów w Państwie):

1. Wyznaniowe

1. Zamknięte, konfesyjne, ortodoksyjne (despotia – najbardziej ortodoksyjne)

2. Otwarte, modernistyczne, liberalne

1. Świeckie (XIII, XIX w.)

Państwo wyznaniowe to państwo, w którym jeden z kościołów zostaje uznany za oficjalny. Połączony z władzą. Zależało to od jednostronnej decyzji. Państw,. Władza określało zasady religijne i dogmaty wiary, w ten sposób zachowywało wpływa na lokalny kościół. Jednocześnie aparat kościelny (danego ZW, danej religii). Otwarte a ortodoksyjne – różnica:

Otwarte – odrzuca możliwość ingerowania w kwestii religijne. Państwo wyznaniowe otwarte uznaje zasadę równości ZW, a także zasadę wolności SiW. Otwarte pozostawia swobodę w wyborze koncesji. Uznaje równość, ale nie równouprawnienie, bo ciągle jedna religia cieszy się poparciem ze strony państw i jest uznawana …. Otwarte <- ze względów historycznych i społecznych uznaje celowość utrzymywanie takiego rozwiązania.

Przykłady wyznaniowego otwartego w Europie: Wielka Brytania, Dania, Norwegia, Islandia <- wynik reformacji. Grecja (kościół grecki); Kiedyś Szwecja, dziś rozdział, ale do dziś w Szwecji luteranie mają wyłączność na pochówek. Wyznaniowego zamkniętego nie ma.

Kręgi pozaeuropejskie – są całkowicie zamknięte, (Kuwejt, Zjednoczone Emiraty Arabskie)

Syria, Libia, Irak – przeszły przez etap socjalizmu islamskiego; islam rola poboczna, kobiety mają najwięcej praw. Iran – organy religijne wyznaczają kierunki funkcjonowania państwa, Teokracja. Te, które są zachodowi przychylne bardziej ortodoksyjne. Reżim sudański – krwawe walki przeciwko chrześcijanom.

Inaczej jest z definicją państwa świeckiego – postulat narodził się w XVII, XVIII w. – oświecenie, a zasadą jest rozdział kościoła od państwa. Państwo świeckie uznaje, że kościół, religia i państwo to dwa autonomiczne byty; Kościół i państwo to są dwie proste, które zmierzają do nieskończoności i nigdy się nie zetną,

Są różne modele separacji; np.

-czystej, tak jak w USA,

-skoordynowanej, tak jak w Niemczech, oraz

-negatywnej, tak jak we Francji

Świeckość państwa możemy zdefiniować w dwóch aspektach:

-pozytywny – to takie państwo, które przyjmuje zasadę, iż wszystkie kościoły i związki wyznaniowe są równe wobec prawa

-negatywny – to takie państwo, w którym przyjmuje się założenie, że żadna z religii (żaden z kościołów) nie może być uznany za oficjalny i nie może posiadać pozycji uprzywilejowanej względem innych kościołów czy ZW.

To rozumienie ma też aspekt wartościujący: jeżeli negatywne to odrzuca jakiekolwiek wartości religijne, a jeżeli pozytywne, to przyjmuje i wpisuje w kanon wartości państwowych (ogólnych).

Z punktu widzenia regulacji relacji między kościołem a państwem (szczególnie rzymsko-katolickim) wyróżniamy państwa:

1. Konkordatowe

2. Bezkonkordatowe

Konkordat – dwustronna (bilateralna) umowa o charakterze międzynarodowym, w której stronami są państwo i Stolica Apostolska (nigdy Watykan). Zawierany jest w celu uregulowania spraw spornych, a także celem określenia zasad współdziałania. Przedmiotem konkordatu mogą być również: Status ludności katolickiej w danym kraju oraz wyznaczenie katalogu spraw wspólnych (rozstrzyganych wspólnie).

Stolica Apostolska –wg prawa kanonicznego (nie ma konkordatu z Watykanem) hierarchiczna struktura władz w kościele powszechnym, na czele której stoi biskup Rzymu (czyli papież). Fundamentalnym, świadczącym o podmiotowości w prawie międzynarodowej Stolicy Apostolskiej uprawnieniem, jest tzw. prawo legacji, czyli prawo wysyłania i utrzymywania placówek dyplomatycznych na czele z nuncjuszami (legatami), którzy nawiązują i nadzorują stosunki dyplomatyczne z poszczególnymi państwami. Stolica Apostolska miała prawo legacji i zawierania konkordatu nawet wtedy, kiedy nie posiadała suwerenności terytorialnej. 1871-1929 – większość konkordatów z tego czasu było zawieranych przez SA w sytuacji, w której papież był „więźniem Watykanu”. Dopiero konkordat z 1929 roku, tzw. „pakty laterańskie” zawarty przez Piusa XI z Mussolinim pozwoliły na wyodrębnienie tzw. Watykanu - Suwerennie terytorialnej ekspozytury ziemskiej Stolicy Apostolskiej. (rodzaj państwa).

Castel Dan Dolfo – papież się tam zamknął i powiedział, że jest więźniem Watykanu. Pius IX, i kilku innych, i dopiero Pius XI przełamał tę tradycję.

11.10

Zasada wolności sumienia i wyznania (Wolność sumienia i wyznania – WsiW)

To co w akcie wyżej jest ważniejsze niż to co w akcie niżej, czyli Bóg jest nad wartościami świeckimi – jest to zapisane w preambule w Konstytucji.

WSiW – odwołanie do zachowań związanych ze światopoglądem człowieka. Jest to prawo wolnościowe – jest to prawo i wolność równocześnie. Subtelność ta wynika z faktu, że w okresie PRL w konstytucji z 52’ obowiązywał przepis o WSiW, ale było to prawo, a nie prawo wolnościowe, czyli prawo do… WSiW. Jeżeli od prawa odejmiemy wolność, to daje nam to, że jest to prawo dane przez ustawodawcę, więc ustawodawca mówi w co wolno wierzyć, a w co nie. Ustawodawca mógł to prawo uchylić, bo wynikało ono z woli ustawodawcy. W dzisiejszej konstytucji, w dzisiejszej koncepcji WSiW jest ona jednym z wrodzonych, niezbywalnych praw człowieka. Ma charakter ponadnormatywny. WSiW nie wolno i nie można zakazać. WSiW jest zasadą konstytucyjną jednocześnie, więc zajmuje najwyższe miejsce w hierarchii wolności konstytucyjnych. Jest równa z własnością, prawo wolności własności konstytucyjnej.

Spór o zakres tej nazwy toczy się. WSiW często nazywana jest wolnością religijną, dlatego że Ci, którzy używają tego pojęcia uznają jednolitość tych dwóch kategorii; sumienie = wyznanie. Jest to jedna kategoria, czyli wolność religijna wg tych osób. Te osoby często związane są z doktryną katolicką. Przyjmują oni taki pogląd, że WSiW nie istnieje poza religią, religia jest najdoskonalszym wcieleniem tej wolności, wolność realizuje się tylko w religii. Doktryna katolicka zakłada, że WSiW = wolność religijna najlepiej realizuje się w religii, nie musi to być chrześcijanizm, ani katolicyzm – jakakolwiek inna religia. W konsekwencji nie istnieją systemy moralności świeckiej oraz ich opisu, czyli systemy etyki. Musi to być religia.

Pojęcie WSiW zawiera w sobie dwa pojęcia – wolność wyznania i wolność sumienia; ona na gruncie świeckim nie oznaczają tego samego. Wolność sumienia – aktywność psychiczna człowieka, pewien proces myślenia; wolność wyznania – odnosi się do procesów psychofizycznych, a więc takich, które stanowią komunikat na zewnątrz, czyli po prostu zachowanie. Jeżeli ktoś jest wierzącym, to my nie wiemy, czy jest wierzącym, czy nie. Realizuje te wartości sam w sobie, wewnątrz; ale jeżeli widzimy, że uczestniczy w zbiorowych nabożeństwach, albo się żegna, to wiemy że przynależy do jakiejś religii.

WSiW – to co ważne <-

1.podmiotowy zakres WSiW; przysługuje dwóm kategoriom podmiotów:

a) indywidualnym (singularnym): każdy człowiek (1)

(1)Prawo cywilne – 13 lat (ograniczona wolność do czynności prawnych)

Konwencja o prawach dziecka z 1989 roku wprowadza zasadę, iż WSiW przysługuje nieletnim po ukończeniu 10 lat. Wobec kontrowersji dot. zakresu podmiotowego zasady WSiW przyjmuje się hipotezę, iż między 10-18 rokiem życia nieletni i małoletni wykonują swoje uprawnienia z tego tytułu za pośrednictwem rodziców, a wg niektórych razem z rodzicami.

Na pewno przysługuje każdej osobie dorosłej, czyli tej, która nabywa taki przymiot bądź to na podstawie przepisów generalnych, bądź na podstawie przepisów szczególnych (np. kobieta, która sądowo wzięła ślub w wieku 16 lat)

b)kolegialnym (pluralnym)– rodzina, kościół/związek wyznaniowy

A co to rodzina?

Rodzina – fakt małżeństwa – podstawowa komórka społeczna (Kodeks rodzinny)

Prawo kanoniczne – pełna wtedy kiedy dzieci

Raczej relacje rodzice – dziecko, rzadziej, prawie w ogóle między małżonkami

Wyciąganie 3ciej kategorii małżeństwa (bezdzietnych)– sztuczne

2.Zakres przedmiotowy WSiW:

a) Każdemu człowiekowi przysługuje prawo do wolności myśli i sumienia.

b) W konsekwencji – prawo do manifestowania swojego światopoglądu zarówno publicznie jak i prywatnie

c) Każdy człowiek może dowolnie wstępować, występować i należeć do dobrowolnie wybranego związku wyznaniowego/kościoła

d) każdemu człowiekowi przysługuje prawo do tworzenia i organizowania nowych związków wyznaniowych i kościołów

e) fundament fundamentów – najważniejsze – Prawo do milczenia w sprawach światopoglądowych i religijnych. !! STOP = rozważania

ad e – W Polsce – słabo z tym prawem, bo rzeczywistość, reguły, przepisy wykonawcze (głównie) powodują, że ta wolność do milczenia jest gwałcona, naruszana na wszelkie sposoby. Szkoła i kościół rzymskokatolicki. W Szkole – Katechizacja, czyli religia powoduje, że zasada milczenia jest łamana, bo muszą się deklarować, czy na religię chodzi czy nie, szkoła publiczna powinna mieć to gdzieś, czy ktoś chodzi na religie czy nie. Spór o religię w szkole - narasta dlatego, że spiętrzają się tu różne problemy. Równość związków wyznaniowych – 160 kilka związków wyznaniowych w polce <- zasada równouprawnienia pozwala na nauczanie w szkole wszystkim zw. Ustawa o szkolnictwie przyjmuje kryterium ilościowe.

Akt wykonawczy – zarządzenie ministra (a nie akt ustawodawczy – 20 lat temu) wprowadzono religie w szkołach – fakt metody wprowadzenia wzbudza kontrowersje. Religia przedmiotem fakultatywnym, opcjonalnie – etyka. Jak ktoś nie chodzi na religie to uczęszcza na etykę. 8 osób musi być, żeby uruchomić etykę. Czasem łączono dwie szkoły – chodzi o stwarzanie możliwości – przykład w Międzychodzie. Zarządzenie przewidywało, że kościół bierze na siebie koszta – utrzymuje katechetów i księży. Do momentu konkordatu. 15 tys. osób – rocznie miliard złotych – wypłaty, ubezpieczenia itd… dla księży. Zaczynają się pomysły, żeby zrobić przedmiot maturalny. Ale problem oceny. W miejsce religia/etyka wstawiać kreskę na świadectwie. Sprawa do TK. Ministerstwo zrezygnowało z kreski, uczniów nazywano „kreskowymi”; nie wolno tak robić- orzekł Trybunał Konstytucyjny.

• Na wszystkich pastorów, popów itd. mówi się w Polsce ksiądz. Ksiądz prawosławny, luterański itd. Ks. prawosławny – Paprocki; przykład: siostra zakonna uczyła jego dzieci, bo zwolennik ekumenizmu. „A u Was w tym prawosławiu są męczennicy”? – siostra pyta. Tak, mamy. A też się tak zrośli? Tak. To jakieś prawosławne czary. TOTALNA IGNORANCJA!!

Apostaza – wystąpienie z kościoła. Ksiądz Więcławski – słynna w Poznaniu.

Jawność wpisu w metryce w kościele. Jak ktoś wystąpienie, to kościół nie zmienia ksiąg. 482 osób chciało się wypisać z ksiąg, wrzask o naruszanie autonomii. Nie można dokonywać wykreśleń, tylko mały wpis na marginesie. Osoba ta figuruje przed kolędom. I Ksiądz wali do drzwi. Brak ukrywania przed sąsiadami. Przyjmie Pan kolędę? Nie! – Przykład na łamanie milczenia. Chrystus nie znał ochrony danych osobowych – hę! ;)

Katalog praw rodziny:

-prawo do niezakłóconego wyznawania wiary

-prawo do określania przynależności światopoglądowej dziecka/dzieci,

-prawo do formułowania światopoglądu dziecka

-prawo do pobierania nauki religii: charakter bierny albo czynny

Bierny – rodzina jest podmiotem nauczania religijnego (rodzinę nauczają)

Czynny – rodzina jest elementem pracy misyjnej określonego związku wyznaniowego/ kościoła (rodzina naucza, np. świadkowie Jehowi)

Działalność misjonarska, apostolska – przykład Jehowi, a gdzie jest nasza znajomość religii, biblii, umiejętność zachęcania, nauczania? Zaniedbuje się katechezę dorosłych. Obowiązek małżonków wg prawa kanonicznego – wzajemne nauczanie, dyskutowanie o sprawach religijnych. Owszem, są rekolekcje, ale rzadkie przypadki.

Katalog uprawnień zw i kościołów:

-Związki wyznaniowe i kościoły mają prawo do prowadzenia nieskrępowanej działalności misjonarskiej (apostolskiej),

-po drugie (w konsekwencji) prawo do organizowania publicznie uroczystości i obrzędów religijnych.

-prawo do posiadania majątku ruchomego i nieruchomego, a także jego zbywania, nabywania i alienacji

-prawo do prowadzenia działalności wydawniczej i edytorskiej, jak i prawo do posiadania środków masowego przekazu, a także prawo dostępu do publicznych środków masowego przekazu, (jakaś inna msza, niż Katolicka w TVP? Czasami; równouprawnienie? )

Kościół rzymskokatolicki nabywa majątek w sposób kanoniczny ( na rzec podmiotu, który jest kongregacją , ucieka się od form opodatkowania, brak jawności), a zbywa się w sposób cywilny.

Problem: w przypadku komisji majątkowej to jest zwrot tego, co kościołowi zabrano w sposób niewłaściwy, bezprawny. 1. Gdyby tak było to jak potraktować zwroty tych dóbr, które kościół otrzymuje, a które były problematyczne przed II WŚ? 24-32 mld zł?

2.Przejęcie na podstawie zwykłego aktu wykonawczego premiera Piotra Jaroszewicza z 71’, przejęcie z gmin protestanckich, żydowskich ?? Czy to moralne? Tam powinni wracać franciszkanie niemieccy np.

3.Spór w nauce od 20 lat – czy osoba duchowna jest podmiotem prawnym? Jak zakonnik idzie do banku i bierze kredyt na 200 tys. złotych to dostaje jako zakonnik konkretnego zakonu czy jako Jaś kowalski? Jak zakonnik to zakon przejmuje odpowiedzialność, a zakonu mówią , że to Jaś kowalski brał, a Jaś nie powinien dostać bo nie ma majątku, pokrycia. No to jak to się ma? Dużo problemów…

Mogłoby to się nazywać „Kulawa czynność prawa, niepełna” – przeor powinien potwierdzać np. Ale to byłyby niepełne osoby prawne ( z ograniczoną odpowiedzialnością, zdolnością do czynności prawnych). Ale to musi potwierdzić sąd… itd. itd…

Wolność wyznania – różnie się definiuje.

Kategorie: rozszerzające albo zawężające.

Zawężające: doktryna katolicka, chrześcijańska

-istotne jest, że przyjmuje się założenie, że wolność wyznania to wolność demonstrowania poglądów ściśle religijnych, czyli takich, które są wyrazem światopoglądu nie materialistycznego. Doktryna katolicka wskazuje bowiem, że tylko określone wyznania/zw mogą z takiej wolności korzystać przy tworzeniu swoich struktur.

Rozszerzająca: państwo liberalne:

-przyjmuje równorzędność wszystkich poglądów, zarówno religijnych jak i antyreligijnych, areligijnych i ateistycznych. Poglądy te podlegają takiej samej ochronie i wyznawcy tych poglądów mają prawo do tworzenia stowarzyszeń i organizacji celem propagowania swoich poglądów.

Przykład: w prawie polskim administracyjnym przyjmuje się koncepcję zawężającą, rejestruje się związki wyznaniowe, religijne; Szeroki – wpisanie związków ateistycznych i lucyferianów (czarny bóg) ; a sprawa zawisła, czeka niewiadomo na co. Teraz się działa w wąskim rozumieniu.

Nie siła i pazerność kościoła, ale słabość państwa.

WSiW nie jest prawem bezwzględnym, ale podlega określonym ograniczeniom. Ograniczenia te wynikają w pierwszej kolejności z deklaracji ONZ z 1981 roku „ o eliminacji wszelkich form nietolerancji religijnej”. Ustawodawca polski na gruncie tej ustawy wprowadził ograniczenia do prawa polskiego. Są dwie kategorie tego ograniczenia:

1. Ze względu na dobro wspólne

-W ramach dobra wspólnego WSiW może być ograniczone, ze względu na

• Porządek publiczny

• Przepisy dot. zdrowia

• Przepisy dot. moralności publicznej – jest problem, bo to co zagraża moralności publicznej zahacza o przestępstwo.

1. Ze względu na interes osoby trzeciej

Osoba trzecia – to jest ta za drzwiami. Osoba nie będąca bezpośrednio podmiotem tego stosunku, będąca gdzieś na marginesie. Nie jest w bezpośredniej relacji między podmiotami. To jest ta, która widzi jak dwie osoby się biją.

Muzułmanie (Tatarzy); 15-25 tys. Ludzi rocznie przechodzi na Islam, bo związek wyznaniowy w Polsce jest opanowany przez tatarów, a ci co przybywają do polski są przedstawicielami nowej myśli, tworzą tzw. Ligę muzułmańską, oni nie podlegają kontroli CBA, CBŚ itd. <- stanowi to problem dla MSWiA.

Karaimowie (6,7 tys.); Żydzi <- oni wywodzą się z koczowniczych. Nie zarzynają baranka na oczach przedszkolaków na placu wolności :D <- zasady uboju rytualnego, obrzezania itd.

Indie – jak przy wyborach nie zginie 200 osób, to nie są godne wybory.

Hindus – wyznawca hinduizmu. Są Indusi (mieszkaniec Indii) chrześcijanie, muzułmanie – więc zabijają muzułmanów. Na zmianę ostentacyjnie zabijają świnie, krowy <- podkładają bomby i jest wesoło.

Gwarancje WSiW – bezpośrednie i pośrednie.

Bezpośrednie to wynikające ze zobowiązań prawnych państwa i wprowadzone do systemu prawnego normy gwarantujące uprawnienia z tytułu wykonywania WSiW. Państwo umieszcza takie normy głównie ze względu na zobowiązania międzynarodowe, a przede wszystkim, jak w przypadku państwa Polskiego ze względu na przynależność do ONZ i Rady Europy.

Pośrednie to prawne i instytucjonalne rozwiązania przyjęte w prawie wewnętrznym, które mają zapobiegać naruszaniu wolności sumienia i wyznania. Są to:

-zasady konstytucyjne (rozdział kościołów od państwa, równouprawnienie ZW, neutralność państwa w sprawach światopoglądowych, bądź to funkcjonowanie takich instytucji jak Rzecznik Praw Obywatelskich, czy właściwość rzeczowa sądów i trybunałów)

18.10.2010

Modele relacji między państwem a kościołem.

Dwa modele regulacji państwo – kościół, religia.:

A) model powiązania – charakterystyczny dla państwa wyznaniowego (Anglia); w ramach tego systemu mogą istnieć dwa podsystemy(modele):

• model współpracy (koordynacji) – państwo liberalne

• model podporządkowania – państwo autorytarne; w ramach tego modelu wyróżniamy:

- cezaropapizm,

-teokrację zwaną papo-cezaryzmem oraz

-juryzdykcjonalizm (supremacja)

B) model rozdziału(separacji) – charakterystyczny dla państwa świeckiego

• Separacja wroga (Związek Radziecki, państwa komunistyczne)

• Separacja negatywna (Francja, Meksyk)

• Separacja skoordynowana (Niemcy, Francja, Polska (w założeniach konstytucyjnych))

• Separacja czysta (USA)

System powiązania, zwierzchnictwa –

CEZAROPAPIZM – idea przewagi władzy świeckiej nad kościołem, model, w którym kościół jest podporządkowany państwu wywodzi się z Rzymu (cesarstwo rzymskie); fundament pod takie założenia powstał w IV w. – 3 wielkich cesarzy: Edykt Galeriusza 312 r. – legalizował chrześcijaństwo, „chrześcijanie są zakałą imperium, skoro nie możemy iść wygnać (bo cesarstwo zbyt rozległe terytorium miało), ani zabić, bo są zbyt liczni, niech sobie żyją w spokoju.

Edykt mediolański 313r. – wprowadza równouprawnienie chrześcijańskie (Konstanty Wielki); mogli dostępować najwyższych godności rzymskich; nie wszyscy deklarujący się jako chrześcijanie nie byli chrześcijanami, musieli się ochrzcić; chrzest tylko raz i nie znano spowiedzi; więc każdy chciał przyjmować chrzest na łożu śmierci. Konsekwencje – chrześcijaństwo wyszło z podziemia i stało się tematem publicznym. Konstanty przyjął chrzest na łożu śmierci, wcześniej zabił swego syna, wiec lepiej dla niego

Edykt teodozjański – 380r. – Teodozjusz Wielki – zakazuje jakichkolwiek innych kultów na terenie cesarstwa uznając, iż religią chronioną przez państwo jest chrześcijaństwo „w wydaniu, wersji” catolicos, czyli powszechnej (słowo katolicyzm oznacza powszechność po grecku); wersja powszechna oznacza, że doktryny wiary są ustalane przez cesarza i Sobory. Tym samym wyznawanie innego kultu, religii było przestępstwem stanu, było karane śmiercią poprzez spalenie na stosie ( w indywidualnych przypadkach usmażenie na ruszcie).

Rozważania:

Cesarz – władca świecki ma prawo wynikające z jego pozycji do zakreślania granic funkcjonowania kościoła. Również w wymiarze doktrynalnej (poprzez zasady wiary). Ostatecznie w modelu cezaro-papizmu ustaliło się, że cesarzowi względem kościoła przysługuje prawo: 1) zwoływania soborów, a więc powszechnych zgromadzeń duchowieństwa; 2)zwoływania synodów, a więc zjazdu duchowieństwa krajowego (prowincjonalnego); 3)ogłaszania prawd wiary.

Cezaropapizm funkcjonuje w ramach dwóch nurtów:

1. Bizantyjskiego(imperium wschodnie) – pozycja cesarza była tak silna, że od roku 533 wszelkie sprawy kościelne podlegały jego decyzjom. Tym samym „basileus” (bazyleusz) stanął na czele zarówno państwa jak i kościoła. „już nie człowiek, jeszcze nie święty” – doszło do uświęcenia władzy cesarskiej. Co więcej, administracja kościelna stała się częścią administracji państwa. Stąd też system ten nazywa się często teokracją bizantyjską, bądź monizmem bizantyjskim.

-monizm = despotia wschodnia – faraon – królem Egiptu i sen boga na ziemi – wszyscy tak mieli z wyjątkiem Izrael (w krajach wschodnich). W bizantyzmie przekręcenie tej reguły. Teokracja, bo władza świecka wpływa na duchowe, ale zlanie osoby świeckiej z przedstawicielem kościoła – nie był bogiem, bo był Jezus itd.

1. Zachodnio-europejskiego (zachodniego) – kościół nie był poddanym władzy, ale był partnerem władzy, a wynikało to z faktu, że zanim powstały silne organizacje państwowe (silne państwo), to kościół zachodni pod przywództwem patriarchów Rzymu (zwanych później papieżem), zdobył sobie silną pozycję, niezależną; stąd też gdy dochodziło do przewagi władzy świeckiej nad kościelną, to miała ona charakter organizacyjny, a nie doktrynalny. Dwa były takie momenty przewagi: Imperium Karolińskie, Święte Cesarstwo Rzymskie pod przywództwem królów niemieckich (królowie Niemiec, ale cesarze rzymscy). Władca: 1)określał sytuację materialną kościoła poprzez monopol na beneficja; 2)miał wpływ na organizację kościelną poprzez:

-aklamacyjny wybór papieży (do 1054 r.)

-system inwestytury świeckiej

3)władcy określali status prawny kościołów lokalnych poprzez wydawanie przepisów organizacyjnych;

Konflikt o inwestyturę – konflikt o domino mundi – o panowanie nad światem, skończył się w połowie 13 w. – wynikał z faktu, iż cesarze zgodnie z interpretacją zakresu ich kompetencji dążyli do podporządkowania sobie kościoła powszechnego i uczynienia z cesarza/y jedynej głowy chrześcijaństwa powszechnego. Nie udało się.

Odpowiedź kościoła na cezaro-papizxm jest papo cezaryzm, albo teokracja.

PAPOCEZARYZM – istota – dążenie do utworzenia państwa bożego na ziemi zgodnie z doktryną świętego Augustyna – biskup. Jeżeli państwo miało być chrześcijańskie, to głową tego państwa musiał być zwierzchnik kościoła; w doktrynie zachodniej – papież; patriarcha wschodni był podporządkowany cesarzowi bizantyjskiemu, więc trochę inaczej to było. Koncepcja ta doprowadziła do wykształcenia się zasady, która określamy zasadą supremacji władzy kościelnej nad świecka – charakterystyczna dla średniowiecza w całej Europie, głównie zachodniej, a jej twórcami i realizatorami byli: papieże Grzegorz VII, Innocenty III, Bonifacy VIII; uważa się ich za twórców i realizatorów zasady bezpośredniego podporządkowania, albo zasady bezpośredniej supremacji – sprowadzał Asię ona do założenia, że władcy świeccy wykonują swoje władztwo wyłącznie za pośrednictwem stolicy apostolskiej. <- wynikało to z faktu że inne było szukanie przyczyn dla wyborów papieża, a inne dla króla. Królowie dziedziczyli, a ojciec święty na konklawe, gdzie był duch święty, więc wybór papieża był ważniejszy. Wybór pośrednio, bowiem bezpośrednie władztwo nad światem chrześcijańskim posiada wyłącznie papież, który jest namiestnikiem Boga na ziemi. Te zasady są prawami świeckimi w supremacji kościoła nad państwem, władzą świecką. Istniały jeszcze uprawnienia duchowne (nie duchowe), wynikające z władzy religijnej.

1. Prawo żądania przez władze kościelną pomocy ze strony władzy świeckiej w ściganiu heretyków i pogan

2. Kościół, papież miał prawo do określania pokoju bożego i rozejmu bożego, a władza świecka musiała go przestrzegać.

3. Od czasu konkordatu wormackiego 1122r, przyjmuje się, że do papieży należy wyłączna inwestytura duchowna

4. Kościół, papież mogli żądać rozciągnięcia swojej władzy na wszystkie ziemie nowoodkryte.

To wszystko tworzyło zasadę bezpośredniego wpływu na władzę. Od XVI w. – zaczęła kształtować się teoria , pod wpływem reformacji, teoria pośredniego wpływu. Ostatecznie głównym założycielem – zakonnik benedyktyński Jan Robert Bellarmini – stworzył „absolutystyczną teorię wpływu pośredniego. Działa poprzez władców, a więc musi być powiązany z państwem. Nie ma ani materialnych ani politycznych możliwości realizowania swoich celów samodzielnie. Jednocześnie, mając wpływ na władców może im sugerować, a nawet nakazywać podejmowanie działań w interesie kościoła. <- zasugerował się modelem reformacyjnym, model powiązania państw protestanckich z kościołami lokalnymi – kościół tracil na znaczeniu, nie miał dużego wpływu na rzeczywistośc, nie materialnie, ale duchowo. Chcieli mieć przywileje, wpływy, pozycję itd., rozbudowa bazy materialnej, więc musiał współpracować z monarchą. Społeczeństwo feudalne. Konflikt między cezaropapistami, a papo cezaryzmem. Zauważył, że władca chce podporządkować kościół państwu, to jednak kościół ma uprawnienia w dziedzinie nie regulowanej przez władców <- może oceniać, czy władca działa wg doktryny katolickiej, czy nie. Jak nie, mógł wezwać poddanych do wypowiedzenia posłuszeństwa władcy – tzw. prawo oporu. We Francji (Burbonowie). Król nie tylko musi być katolikiem, musi jeszcze prz4estrzegać zasady katolickie. Kościół oceniał, a monarcha udzielał przywilejów, kościół mógł podsuwać pomysły monarsze. Działania te pozwoliły na przetrwanie wpływu przez kolejne kilkadziesiąt, set lat.

W wieku XIX – narodziła się nowożytna formuła/zasada wpływu pośredniego. Od 1864 stanowi ona oficjalną doktrynę kościoła aż do Soboru Watykańskiego II 1962-1965. Zgodnie z tą koncepcją państwo i kościół muszą nie tylko współpracować, ale państwo powinno realizować zasady nauczania katolickiego. Państwa, które tymi zasadami się nie kierują będą uznawane za wykluczone ze wspólnoty chrześcijańskiej. Ta radykalna doktryna sformułowana przez Piusa IX i wzmocniona dogmatami Soboru Watykańskiego I – zasada (dogmat) nieomylności papieża. Ta formuła Piusa uległa złagodzeniu w nauczaniu Leona XIII. Papież ten, który był inicjatorem tzw. społecznego nauczania kościoła w swojej encyklice „Rerum novarum” – ’rzeczom nowym” z 1891 r. wskazał, że cele kościoła mogą być osiągnięte tylko wtedy, gdy katolicy zaangażują się w życie polityczne. Do tej pory, przez XIX wiek, gdy kształtowały się nowe formuły konstytucyjnego państwa prawa, liberalizm, socjalizm itd., a udział katolika był właściwie za grzech. Katolik powinien od teraz poddawać się demokracji (wcześniej nie), ale (!) ich celem powinna być realizacja zasad życia chrześcijańskiego w wymiarze społecznym i politycznym. Tym samym powinni oni tworzyć nowe ugrupowanie, a mianowicie CHADECJE CHD – chrześcijańską – demokrację. Kościół przy takim rozwiązanie rezerwuje sobie prawo oceny zjawisk zarówno politycznych jak i społecznych z punktu widzenia moralności i dogmatyki chrześcijańskiej.

JURYSDYKCJONALIZM - zwany SUPREMACJĄ, ale nie jest ot do końca to samo. J narodził się u schyłku średniowiecza, prawnicy tzw. legiści (wykształceni na prawie rzymskim) zaczęli stosować do realiów monarchii stanowych wprost zasady prawa rzymskiego. Skutkiem tego było zanegowanie uniwersalistycznej władzy papieskiej, a także początek procesu podporządkowywania kościołów lokalnych władzy świeckich.

Król jest cesarzem w swoim królestwie, król jest papieżem w swoim papiestwie, nie ma władzy bez nadania włoskiego – 3 zasady J. Jury rozdzielił się na dwa nurty:

1. Jurysdykcjonalizm protestancki – istota sprowadzał się do tego, że obok tego wcześniejszego, prereformacyjnego zanegowania władzy ….., także do zanegowania hierarchicznego kapłaństwa. Tym samym władcy wobec podważeniu władzy papieskiej i wobec zniesienia lokalnych episkopatów stawali się głowami kościołów narodowych. Skutkiem tego, nowe kościoły protestanckie były częścią aparatu królewskiego, a duchowni urzędnikami królewskimi. Tym samym władca posiadał zarówno zwierzchność organizacyjną, jak i sądową (stąd juryzdykcjonalizm – od sądu, jurysdykcji), jak i doktrynalną. Inaczej mówiąc władca posiadał „władzę w rzeczach świętych”. Porównywana do władzy sędziowskiej pana, Boga. To było właśnie zwierzchnictwo wyznaniowe państwa. W ramach tego modelu wyróżniamy:

-anglikanizm (w Anglii)

-terytorializm (w Niemczech) – nazwa wynika z faktu, że Niemcy były poligonem reformacji i doszło do rozłamu; do dziś jest pół na pół i problem był na tym, że władcy posiadali prawo regulowania stosunków wyznaniowych ograniczonych tylko do swojego terytorium (palatynatu, hrabstwa, księstwa), dlatego terytorializm, bo na wielu terytoriach każdy sobie; ograniczone do terytorium. 305 państw – Rzesza liczyła swego czasu.

-jurysdykcjonalizm skandynawski (w Skandynawii)

1. Supremacja katolicka – polegał na tym, że władcy dążyli do izolowania kościoła lokalnego od kościoła powszechnego. Nie czyniąc z kościołów lokalnych części aparatu administracyjnego i gwarantującym autonomię władcy jednocześnie rezerwowali sobie prawo określania zasad na jakich kościół w danych państwie będzie funkcjonował. Stąd też ten rodzaj supremacji nazywamy „prawem władców do praw świętych”, a cały ten system nazywamy zwierzchnictwem rozdziałowym państwa. Do tej grupy zaliczamy:

-galikanizm francuski

-józefinizm w Austrii (monarchii habsburskiej)

-terezjanizm (febroniusz – febronianizm (?) – też Austria

-leopoldianizm – w Austrii

We Francji papież mógł działać, ale wszystko było zależne od woli władcy. Papież mógł ogłosić bulle, mogły działać klasztory - ale w woli władcy i w każdej chwili mogło być odebrane. Wiec niby jest, ale władca ma baaaardzo duży wpływ.

MODEL SEPARACJI – CZYLI ROZDZIAŁU

Państwo nie akceptuje w życiu publicznym treści religijnych, a także odrzuca wpływ kościołów i ZW na życie społeczne i polityczne. Jednocześnie system separacji jest modelem przeciwstawnym do modelu państwa wyznaniowego, będąc wynikiem często gwałtownych przemian historycznych, czy społecznych. Rozdział kościoła od państwa jest w takim modelu zasadą prawno-ustrojową, która ma wpływ na relacje państwa z kościołami i ZW. W modelu tym ZW będąc radykalnie oddzielonymi od struktur państwowych muszą w sposób wyraźny określić swoją organizację zgodnie z obowiązującymi przepisami państwowymi. Tym samym separacja (system separacji) ma zawsze charakter względny. Wynika to z faktu iż kościoły i związki wyznaniowe nie mają autonomii w określaniu swojej pozycji w państwie. To państwo wskazuje im miejsce. Nie ma bowiem modelu absolutnego rozdziału, gdyż oznaczałby on brak jakichkolwiek relacji między państwem a związkami wyznaniowymi w przestrzeni publicznej.

Wyróżniamy dwa modele doktrynalne separacji:

1. Model liberalno-indywidualistyczny – państwo odżegnuje się od wszelkich ocen i odniesień związanych z religią i to zarówno w wymiarze pośrednim jak i bezpośrednim. Prowadzi to do ustalania wzajemnych relacji między państwem, a kościołami i ZW w duchu bezwzględnego, czyli negatywnego rozdziału. Państwo bowiem uznaje iż jego zadaniem jest obrona nie tyle określonego światopoglądu co zasady wolności sumienia i wyznania. Tym samym przeprowadzając rozdział państwo wskazuje najbardziej optymalną formę takiej ochrony. <- koncepcja wolności sumienia i wyznania – wersja szeroka.

2. Model liberalno – społeczny – zgodnie z nim państwo działa aktywnie w tworzeniu ram ustrojowych i prawnych dla efektywnego realizowania zasady wolności sumienia i wyznania wskazując iż pewne wartości podlegają specjalnej ochronie państwa; państwo tworzy warunki, ramy, ingeruje, chcąc pewne wartości promować – wąska definicja koncepcji wolności SiW.

Trzy zasady państwo a kościół/ ZW:

1. Wskazuje, iż państwo nie powinno interesować się formami organizacyjnymi kościoła i ZW; jeżeli chcą one uczestniczyć w obrocie cywilno-prawnym muszą przyjąć formy powszechnie w prawie uznane (stowarzyszenia, fundacje itd.)

2. Państwo opracowuje przepisy specjalne, które określają zasady funkcjonowania kościołów i ZW przyznając im specjalną formułę organizacyjną.

3. Państwo godzi się na to, by kościoły i związki wyznaniowe występowały w obrocie prawnym pod właściwą sobie nazwą i przyjętymi strukturami, ale po spełnieniu określonych warunków stawianych przez państwo. (Polska)

[e-mail]

[e-mail]
[e-mail]

25.10

Co zrobić samemu:

-sytuacja prawna związków wyznaniowych w 2 RP, zasady nieuznawania ZW, polityka II RP i ich status oraz przepisy wyznaniowe konstytucji marcowej z uwzględnieniem szczególnym pozycji kościoła rzymskokatolickiego.

-PRL cały

-współczesna – dwie rzeczy: ustawa o gwarancjach wolności sumienia i wyznania, maj 89’ oraz konkordat z 93’

Separacja negatywna – model francuski

Francja jest ojczyzną systemu separacyjnego w rozumieniu europejskim. Bo pierwszy USa w 17, 18 wieku w koloniach. System separacji czyli system rozdziału kościoła od państwa jest produktem rewolucji francuskiej, która wprowadziła do obiegu europejskiego pojęcie rozdziału ze względu na absolutną wolność jednostki. Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela z 26.08.1789 roku uczyniła wolność osobistą jedną z podstaw bycia obywatelem. Z tak rozumianą zasadą wolności, zdaniem twórców rewolucji w sprzeczności stała zależność (zasada zależności) od jakiegokolwiek kościoła czy ZW. Tym sposobem we Francji rewolucyjnej rozpoczął się proces regulowania stosunków wyznaniowych poprzez jednostronne akty władzy. I tak od września 1789 roku trwały prace nad tzw. „konstytucją cywilną kleru”, czego efektem była przeprowadzona konfiskata i nacjonalizacja majątków kościelnych, zakaz ślubów zakonnych (bo zakony w ogóle pogwałceniem godności jednostki – tak uważali), jak również w wersji ostatecznej konstytucji z lipca 1790 wprowadzono obowiązek składania przysięgi przez duchownych na wierność rewolucji (potem konstytucji), a także duchowieństwo zaliczono do administracji państwowej. Taki działanie oznaczało zerwanie stosunków ze stolicą apostolską.

Rozważania <_ problem polegał że z 24 tys. duchownych francuskich przysięgę złożyło 4 tys. na wierność państwu i konstytucji, reszta wygnana albo zabita; te 4 tys. stworzyli grupę rewolucyjną, do końca chcieli służyć wiernym, ale w momencie gdy składali przysięgę po to, żeby ludzie mieli pochówek, ślub, ale ich czynności z punktu widzenia prawa kanonicznego była nieważna, bo złożyli przysięgę władzy świeckiej, skazanie się na ekskomunikę wg przepisów kanonicznego; działali jak osoby świeckie, więc ich czynności nie miały racji bytu. Później dopiero konkordat przywołał te uprawnienia.

Władza rewolucyjna wprowadziła śluby cywilne, uznano, że ślub (wolność absolutna i kontraktowa) uznali, że małżeństwo to kontrakt, a ślub to moment jego zawarcia; po raz pierwszy odpowiednik świecki aktu kościelnego (sakramentu). Skoro Mer (udzielał ślubu) może związać to może i rozwiązać – więc tak i rozwody. Bardzo szybko, wbrew stolicy apostolskiej (obraza boga), rozwód i ślub cywilny bardzo szybko się przyjęły.

Uderzenie w hierarchii, majątek i instytucje małżeństwa.

W grudniu 1794 roku rozpoczęto prace nad nową ustawą o stosunku państwa do kościoła; ostatecznie w lutym 1795 roku taka ustawa „O rozdziale kościoła i państwa francuskiego” została uchwalona przez Zgromadzenie Narodowe.

Uznaje się w nauce prawa wyznaniowego, że uchwalenie ustawy, która zawiera sformułowanie „o rozdziale”, „rozdział” za fundament separacji negatywnej a jednocześnie za ostateczne zerwanie więzi prawnych międzynarodowych ze stolicą apostolską. Ustawa francuska była niezwykle restrykcyjna:

-zakazywała publicznego wyznawania jakiegokolwiek kultu religijnego (tym bardziej katolicyzmu)

-zakazywała umieszczania symboli religijnych w przestrzeni publicznej

-utrzymywała postanowienia „konstytucji cywilnej kleru”, co do statusu duchowieństwa oraz przysięgi publicznej (republikańskiej)

-ogłaszała całkowitą neutralność państwa w kwestiach religijnych.

Ten model uznaje się za najbardziej radykalny z modeli rozdziału i sięgały po niego wszelkiego rodzaju ruchy rewolucyjne np. komuna paryska, rewolucjoniści meksykańscy (Juarez).

Francuska ustawa o rozdziale kościoła i państwa zamykała okres ateizmu państwowego we Francji.

Zakazywano księżą chodzić w sutannach <- paranoja aż w ówczesnej Francji. Po raz pierwszy pojęcie uniformu, który się potem upowszechnił. Ten model przetrwał do czasów napoleońskich. Konkordat podpisany przez Napoleona z Papieżem Piusem VII zasadniczo zmieniał sytuacje kościoła we Francji. 1802 rok – potwierdzenie w Senacie w 1803 roku. Konkordat Napoleoński jest dlatego ważny, że jest pierwszym konkordatem państwa nowoczesnego, liberalnego, kapitalistycznego. Jest ważny bo jest konkordatem republikańskim.

-gwarantował konsulowi (napoleonowi) uprawnienia analogiczne do uprawnień władców Francji przed rewolucją

-konkordat napoleoński gwarantował kościołowi dawne swobody kościoła galikańskiego

-przywracał kościołowi przodujące miejsce wśród uznanych wyznań

-sankcjonował istnienie wyznań uznanych i nieuznanych na terenie Francji; religiami uznanymi (cieszące się ochroną i poparciem państwa) były: katolicyzm, protestantyzm, judaizm. Pozostałe wyznania można było praktykować zgodnie z wolnością gwarantowaną przez konstytucję, ale była to sprawa prywatna, ale nie można było naruszać prawa, ustawodawca w to nie wnikał.

Model napoleoński utrzymał się do początków XX w. we Francji, kiedy to Rządy III Republiki francuskiej rozpoczęły walkę z klerykalizacją życia publicznego. Ostatecznie doszło do ponownego zerwania stosunków między państwem francuskim a stolicą apostolską przez wzgląd na fakt, że francuskie Zgromadzenie Narodowe 5.12.1905 roku po raz drugi we Francji uchwaliło ustawę „O rozdziale kościoła i państwa”. Doprowadziło to do wzrostu stanu wrogości między Republiką Francuską, a stolicą; konkordat napoleoński tym samym został zerwany. Model wypracowany w 1905 roku z licznymi modyfikacjami obowiązuje we Francji po dzisiaj stanowiąc fundament modelu francuskiego (separacji)

Kościół katolicki:

- tracił osobowość prawną, a stawał się stowarzyszeniem prawa prywatnego.--majątek kościoła przeszedł na władze państwa

-na czele stowarzyszenia miały stać osoby świeckie i duchowne

-nie mógł nabywać majątku ruchomego i nieruchomego

-nie mógł być podmiotem darowizny ani spadku

-Założenie stowarzyszenia kultu zależne było od decyzji władz administracyjnych (prefekta);

-Francuska Rada Stanu udzielała pozwoleń na funkcjonowanie na terenie Francji zgromadzeń zakonnych

-zniesiono nauczanie religii w szkołach, a także wyeliminowano jakikolwiek wpływ instytucji religijnych na życie publiczne

Chcąc funkcjonować w przestrzeni publicznej państwa świeckiego musieli przyjąć wszystkie zasady,. Parafia – 300, diecezja – 3000 archidiecezja – 7000 itd. Chcecie? Musicie to przestrzegać, Świeckich musiało być tylu samo ilu duchownych, kościół uważał, że to niesprawiedliwe, godzi w interesy państwa.

Restrykcyjne przepisy ustawy uległy złagodzeniu po I WŚ (szok powojenny, straty); ostatecznie doszło do pewnej formy nieformalnego porozumienia między władzami francuskimi a stolicą apostolską. Papież Pius XI 1924 dla dobra kościoła we Francji zaakceptował istnienie stowarzyszeń religijnych oraz reprezentacje ich świeckich, pod warunkiem – nadzór nad stowarzyszeniami religijnymi, (kultu) ma sprawować zawsze miejscowy biskup ordynariusz – zostało to zaakceptowane przez władze francuskie.

Od 1929 roku kościół mógł na nowo nabywać, zbywać, alienować majątek ruchomy i nieruchomy. A od 1942 roku (rząd Francji kolaboracyjnej, hasła ultrakatolickie – ojczyzna, rodzina, praca – powoływał się na nie) kościół mógł nabywać majątek w drodze darowizn albo spadków.

Dzisiaj zgodnie z konstytucją francuską z 1958 roku, tzw. Konstytucja V Republiki, Francja jest państwem laickim. Laickość Francji oparta jest o formułę neutralności światopoglądowej. Oznacza to, że państwo francuskie kieruje się wartościami republikańskimi odrzucając jakiekolwiek motywacje religijne w swoim postępowaniu. Zasadą w działaniach organów państwa jest poszanowanie wolności sumienia i wyznania, a także równości (w tym równej ochrony) wszystkich poglądów, tak religijnych jak i nie religijnych.

„Niektórzy odróżniają państwo laickie od państwa neutralnego światopoglądowo. Laickie bardziej rozwinięte, bo stworzenie katalogu wartości laickich, republikańskich itd.; stworzenie nowego światopoglądu itd.” <- wtrącenie

Nadal w modelu francuskim kościoły są stowarzyszeniem prawa prywatnego i mogą funkcjonować w ramach stowarzyszeń kultu.

-Od 2005 obowiązuje bezwzględny zakaz umieszczania symboli religijnych w przestrzeni publicznej, a także publicznego demonstrowania swojego wyznania

-zakaz nauczania religii w szkołach publicznych obowiązuje, ale z pewnymi wyjątkami: może zostać zorganizowana katecheza dla dzieci od 6-13 roku życia, za zgodą wszystkich rodziców; po drugie w ramach szkół prywatnych istnieje podział na szkoły stowarzyszone i szkoły wolne. Prywatne stowarzyszone podlegają nadzorowi państwowych władz oświatowych i w związku z tym nauczanie religii jest tam regulowane w taki sam sposób jak w szkołach państwowych. Szkoły prywatne wolne – często szkoły religijne, wyznaniowe, bo podlegają jedynie kontroli władz oświatowych, bo nauczanie religii tam jest dopuszczalne, swobodne, nieograniczone (w ramach zajęć)

W hipermarkecie; jeżeli idzie się z żoną do sklepu, to jest to nadzór, a jak się puszcza ją samą to jest tylko kontrola.

Nadzór – mamy możliwość wpływania na zmianę, szersze pojęcie, silniejsze

Kontrola – jedynie pod kątem jakichś celów, elementów, cech, podsumowanie

W departamentach Nadreńskich (Alzacja, Lotaryngia) – obowiązuje napoleoński model oparty o system wyznań uznanych i nieuznanych; wynika to z faktu, że te tereny w momencie wprowadzenia konkordatu należały do Francji, a w momencie zerwania – należały do Niemiec, wiec nie zerwano w nim tych stosunków.

SYSTEM SOWIECKI _ WROGOŚĆ

Dwa etapy:

-1917 -1936 -> bolszewicy realizowali rozwiązania wzorowane na modelu francuskim rewolucyjnym, delegalizując hierarchię kościelną na terenie Rosji, nacjonalizując i przejmując jej majątek (oczywiście mówimy tutaj głównie o cerwid); a także wprowadzając zakaz nauczania religii w ogóle. Przepisy zaostrzone w 1928 roku, kiedy to zakazano tworzenia zgromadzeń, stowarzyszeń i klubów o charakterze religijnym, a także zakazano nauczania religii w domach prywatnych. Osoby podające się za przedstawicieli określonych wyznań były traktowane jak pasożyty. – autentyczna formuła ustawowa; zaś wyznawcy, osoby przyznające się do jakichś wartości, że coś wyznają – byli pozbawieni praw.

Księża nie mili kartek, opieki socjalnej – więc skazywali ich na śmierć cywilno-głodową

-1936-1988 – 1936 – konstytucja Związku Radzieckiego (Stalinowska) – łach, bo najbardziej demokratyczna do wojny, gorzej z jej przestrzeganiem. Art. 124 stanowił wzór regulacji stosunku państwa do zjawiska religijności, po 45 roku -= analogiczne przepisy w analogiczny sposób interpretowane znajdą się w konstytucjach wszystkich państw komunistycznych.

Artykuł ten dawał każdemu „obywatelowi” prawo do wolności sumienia i wyznania. Podmiotem WSIW nie jest człowiek, a wyłącznie „mieszkaniec, obywatel Związku Radzieckiego”. Najbardziej dotkliwa kara – pozbawienie obywatelstwa, później kara śmierci…). WSiW była prawem, a nie wolnością, a więc dobrem limitowanym przez państwo. Zabraniał propagandy religijnej (otwartego wyznawania swoich poglądów) przy jednoczesnym poparciu dla ruchów nacjonalistycznych, postępowych, ateistycznych, które zawsze mogły liczyć na finansowanie ze strony państwa. Taka polityka funkcjonowała do 1988 roku, mimo różnych przemian politycznych; ta oficjalna doktryna była trwałą. 1988 rok dlatego, że w tym roku po raz pierwszy w historii Związku Radzieckiego, po 70 latach, pierwszy sekretarz wszedł do Cerkwi, bo uroczyście obchodzono wtedy 1000 lecie chrztu Rosji.

SEPARACJA CZYTSA _ AMERYKAŃSKA

Swoją genezę znajduje w różnorodności religijnej kolonii amerykańskich. Ostatecznie w momencie powstania Stanów Zjednoczonych obowiązywały zasady przejęte z tzw. „Deklaracji Praw Virgina” oraz „Deklaracji Niepodległości”. Obydwa te akty gwarantowały wolność religijną w USA. W konstytucji z 1783 roku jest tylko jeden przepis odnoszący się (nawet nie wprost) do kwestii wyznaniowej, mówi o tym, że nie można uzależniać objęcia stanowiska administracji federalnej od deklarowanego wyznania kandydata. Wyjątek: katolicy <- taka praktyka. Nie dopuszczali katolików; na 40 prezydentów tylko 1 katolik;

Szczególne regulacje pojawiły się w tzw. „Bill of Rights” – pierwszych dziesięć poprawek do konstytucji, amerykański „bill” o prawach – 1789-1791 r. ; tam dwie klauzule wyznaniowe: które będą określać stosunki wyznaniowe w USA aż do 1868 roku.

Pierwsza klauzula – w USA nie zostanie ustanowiony żaden oficjalny kościół, ani żadna oficjalna religia (nie będzie to państwo wyznaniowe)

Druga klauzula – USA zakazują ograniczania jakichkolwiek praktyk religijnych,

a zatem zasada separacji oraz zasada wolności (swobody) religijnej – staną się podstawą, fundamentem tego, co amerykanie nazywają „MUREM SEPARACJI”. Istotną rolę w kształtowaniu tego muru odgrywał Sąd Najwyższy (dzisiaj też odgrywa, ale mniej), który poprzez wiążące interpretacje tych klauzul kształtował model separacji amerykańskiej. Ostatecznie wątpliwości co do obowiązywania tych klauzul w systemie prawa amerykańskiego rozstrzygnęła XIV poprawka do konstytucji z 1868 roku, która uznała, iż klauzule wyznaniowe obowiązują na całym obszarze USA, jak i obowiązywać będą na terenach przyszłych (przyłączonych) Republiki Amerykańskiej.

Jest dlatego modelem separacji czystej, gdyż USA odrzucając ideę kościoła oficjalnego uznają elementy religijności i ich znaczenie dla życia politycznego i społecznego Ameryki. Zespół pewnych zachowań jest uznawany za część dziedzictwa amerykańskiego i tworzy tzw. „religię obywatelską”. Zalicza się do nich: wyznaniowa forma przysięgi prezydenckiej, wyznaniowa forma przysięgi sądowej. 3500 różnego rodzaju kościołów prowadzonych przez pastorów. USA przyjmując zasadę wolności religijnej…………; 1947 – orzeczenie Sądu Najwyższego – zakazło Administracji Federalnej angażowania się w tworzenie jakichkolwiek grup wyznaniowych , co zostało uznane za naruszenie zasady ……….

Bo kościoły i kongregacje wyznaniowe są stowarzyszeniami prawa prywatnego posiadającymi przywileje w zakresie prawa podatkowego……., jest wyłączną inicjatywą obywateli USa i musi odbywać się poza strukturami państwa.

Nie ma w stanach rejestracji ZW, bo państwa nie interesuje, jest to prywatna inicjatywa obywateli, wpisują się tylko w sądzie, ale w administracji się w to nie bawią, chyba że FBI, CIA się tym zainteresują.

Dopuszcza się nauczanie religii w budynkach szkolnych za zgodą rodziców; szczególne przepisy stanowe tutaj decydują. Generalnie obowiązuje nauka religii w szkołach publicznych, jednakże państwo amerykańskie w drodze realizacji wspomnianych przywilejów podatkowych kongregacji wyznaniowych, dotuje np. wynajem budynków i sal, przewozów dzieci na katechezę, zakup pomocy dydaktycznych. Czyli: jeżeli ma zwolnienia podatkowe jakaś religia, to określa cele na co może przekserować administracja te środki – rodzaj dotacji; służby mundurowe posiadają swoich kapelanów wszystkich wyznań.

Od 1991 roku (dopiero); od orzeczenia Sądu Najwyższego studenci publicznych uniwersytetów amerykańskich mają prawo do tworzenia grup i stowarzyszeń studenckich o charakterze wyznaniowym. Wcześniej zakaz, bo obawiali się przeniesienia konfliktów etnicznych, religijnych na tereny uniwerku, ale SN powiedział że można.

Swoboda w funkcjonowaniu jest szczegółowo określona przez orzecznictwo, Judykatura jest fundamentem (tysiące orzeczeń SN) jest podstawą tego muru. Federalna struktura państwa też ma na to wpływ, bo są różne regulacje w poszczególnych federacjach; Yuta – 80% - Mormoni – czyli np. w jednej federacji, stanie jest większość tylko jednego wyznania.

SEPARACJA NIEMIECKA_SKOORDYNOWANA_(WSPÓŁPRACUJĄCA)

Jej istota sprowadza się do tego, że w modelu niemieckim ( w Austrii też), państwo i Kościoły są względem siebie autonomiczne i niezależne, jednakże współpracują dla dobra wspólnego w duchu kompromisu i na drodze negocjacji. Źródłem tego modelu jest Konstytucja Republiki Weimarskiej z 1919 roku, która gwarantowała rozdział kościoła od państwa przy jednoczesnym zapewnieniu wolności religijnej wszystkich obywateli. Kościoły i ZW, a przed wszystkim kościół katolicki i protestancki, miały zagwarantowany status osób publiczno-prawnych, a więc posiadały charakter podmiotów prawa publicznego. Te gwarancje przepisała, przejęła wprost obowiązująca po dziś dzień „Konstytucja RFN” z 1949 roku, z tym że kościoły i ZW na czele z tzw. „historycznymi kościołami Niemiec” mają status stowarzyszeń wyznaniowych prawa publicznego. W rozwiązaniach szczególnych decydujące znaczenie ze względu na federalną strukturę państwa posiadają przepisy poszczególnych landów, czyli krajów niemieckich. Konstytucja RFN zapewnia wolność praktyk religijnych, a także wolność sumienia i wyznania. Jednakże doceniając znaczenie religii w życiu publicznym ustawodawca niemiecki kieruje się wąskim rozumieniem zasady WSiW, a nauczanie religii jest obowiązkowe we wszystkich szkołach.

Kościół katolicki i kościół ewangelicki, jak mówi konstytucja – współpracują z państwem niemieckim szukając rozwiązań dla najbardziej istotnych problemów społecznych i politycznych. O przynależności do określonego wyznania z punktu widzenia administracyjnego decyduje płacenie tzw. „grosza kościelnego”, który w całości idzie na utrzymanie kościoła, którego się jest członkiem. Deklaracje wpisuje się w roczne zeznanie podatkowe. Brak takiej deklaracji może stanowić podstawę do wystąpienia przez organ administracji państwowej o wykreślenie delikwenta z rejestru wiernych. Apostazja !!

Duży problem; W systemie separacji skoordynowanej państwo nie deklaruje się jako laickie lecz jako państwo neutralne światopoglądowe w rozumieniu POZYTYWNYM, czyli krzewiącym określone wartości religijne (wywodzące się z wolności SiW w szerokim rozumianiu).

20 mld rocznie – dochody katolickiego z grosza kościelnego – najbogatszy kościół katolicki w europie. Zaleta – jawność finansów kościoła kontrolowana przez Urząd Skarbowy. Inne koscioly – urzad sprawdza ile maja kasy na podstawie ksiag, z tacy koscielnej.