Przedmiot: Socjologia, realizowany jest na I-ych latach, na dziennych i zaocznych studiach pedagogicznych w formie wykładów i ćwiczeń, w zróżnicowanym wymiarze godzin zajęć a orientujących osoby studiujące w przedmiocie, genezie, tradycji, instytucjonalizacji i problematyce nauki socjologicznej, tak jak była ona i jest uprawiana w środowiskach akademickich pod rozmaitymi nazwami i różnie sytuowana w systematykach dyscyplin akademickich.
Formą zaliczenia przedmiotu jest udział osób studiujących w zajęciach, przygotowanie i złożenie pracy pisemnej na jeden z wybranych tematów dyskutowanych w toku ćwiczeń, opracowanie i złożenie biografii naukowej socjologa oraz zdanie egzaminu pisemnego.
Celem realizacji przedmiotu jest;
-ukazanie genezy i historii rozwoju socjologii jako dyscypliny akademickiej z uwzględnieniem roli i udziału w jej formowaniu socjologów polskich;
-zorientowanie osób studiujących w problematyzacji przedmiotu nauki socjologicznej w rozmaitych formach (orientacjach ) jej uprawiania;
-zaprezentowanie osobom studiującym dorobku publikacyjnego w obszarze nauki socjologicznej i wyegzekwowanie jego znajomości przynajmniej w wymiarze ustalonym na zajęciach i w wymogach egzaminacyjnych;
-rozważenie roli i znaczenia dorobku teoretycznego i badawczego nauki socjologicznej w konstruowaniu pedagogicznych modeli prakseologicznych.
Realizowane treści programowe zostały ujęte w 11 jednostek tematycznych zawierających także zagadnienia szczegółowe i odnośną literaturę. Do programu załączono również przykłady zagadnień egzaminacyjnych i wykaz podstawowych lektur stanowiących punkt wyjścia dla kontynuacji indywidualnych przedsięwzięć służących kształtowaniu indywidualnej kompetencji socjologicznej osób studiujących na kierunkach i specjalnościach pedagogicznych. Program uwzględnia 15 godz. wykładów i 30 godz. ćwiczeń.
TREŚCI PROGRAMOWE
Temat 1. Socjologia jako nauka akademicka, warunki (kryteria) jej autonomii i identyfikacji wśród dyscyplin akademickich. (2 godz. wykładu).
Zagadnienia:
1.Geneza i rozwój socjologii jako dyscypliny naukowej (akademickiej),proces jej instytucjonalizacji i profesjonalizacji identyfikujących się nią osób.
2.Przedmiot i cechy podmiotowe nauki socjologicznej; cele, zadania i formy jej kreacji.
3.Struktura nauki socjologicznej; jej filozoficzne i teoretyczne podstawy oraz modele (wzory, paradygmaty) jej uprawiania.
4.Pozanaukowe rodzaje wiedzy o rzeczywistości społecznej, tak zwane ideologie społeczne, i ich wpływ na postacie nauki socjologicznej.
Literatura:
-Babbie E., Istota socjologii. Warszawa 2007,
-Becker H., Barnes H.E., Rozwój myśli społecznej od wiedzy ludowej do socjologii. Warszawa 1964,
-Benton T., Craib I., Filozofia nauk społecznych. Od pozytywizmu do postmodernizmu. Wrocław 2003.
-Berger P.L., Zaproszenie do socjologii. Warszawa 1988,
-Bruce S., Socjologia. Warszawa 2000,
-Giddens A., Socjologia . Warszawa 2004.R.I.
-Jasińska – Kania A., i inni (red.), Współczesne teorie socjologiczne. Warszawa 2006 (Ziółkowski M., Teoria socjologiczna na początku XXI wieku).
-Kosiński S., Socjologia ogólna. Warszawa 1989,
-Kurowski M. M., Tożsamość socjologii (w), Śpiewak P. (red.), Dane idee, nowe problemy. Warszawa 2010.
-Nowak S., Metodologia badań społecznych. Warszawa 1985 (wybrane fragmenty),
-Ritzer G., Klasyczna teoria socjologiczna. Poznań 2004.
-Szacki J., Historia myśli socjologicznej. Warszawa 2002, wyd. II,
-Szczepański J., Socjologia. Rozwój problematyki i metod. Warszawa 1969.
- Zajączkowski A., Rzecz o socjologii. Lektura pierwsza. Warszawa 1993.
Temat 2. Biografie wybitnych socjologów i ich wkład w rozwój socjologii jako dyscypliny naukowej (8 godzin ćwiczeń ).
Zagadnienia:
1.A.Comte’a koncepcja socjologii jako wszech nauki o świecie ludzkim (nauki pozytywnej).
2. H. Spencera socjologia ewolucjonistyczna (naturalistyczna).
3.E.Durkheima socjologia faktów społecznych (socjologia funkcjonalistyczna).
4.G.Simmla, socjologia formalna.
5.M.Webera socjologia działań społecznych.
6.K.Marksa socjologia społeczeństw klasowych.
7.G.H.Meada psychosocjologia osób społecznych.
8. T. Parsonsa socjologia czynności i systemów społecznych.
9. R. K. Mertona koncepcja socjologicznych teorii średniego zasięgu.
10. F. Znanieckiego socjologia kulturalistyczna.
11. A. Schutza socjologia fenomenologiczna.
12. P. Bourdieu socjologia społecznego świata iluzji.
13. J.Homansa socjologia wymiany społecznej.
14. E. Goffmana socjologia dramaturgiczna.
15. J. Habermasa socjologia społeczeństwa kompetentnych jednostek.
16. A. Giddensa socjologia strukturyzacyjna.
17. P. Sztompki socjologia zmiany społecznej.
18. N. Eliasa socjologia społeczeństwa jednostek.
19. R. Boudona socjologia niezamierzonych efektów działania społecznego.
20. H. Blumera socjologia symbolicznej interakcji.
21. N. Luhmanna socjologia społecznych systemów pojetycznych.
22.R,Dahrendorfa socjologia przemysłowego społeczeństwa klasowego.
23.Z.Baumana socjologia społeczeństwa w stanie oblężenia i płynnej nowoczesności.
24.I.Wallersteina socjologia systemów – światów.
25. M. Castellsa – socjologia społeczeństwa sieci.
Literatura:
-Abel T., Podstawy teorii socjologicznej. Warszawa 1977.
-Andreski S., Maxa Webera olśnienia i pomyłki. Warszawa 1992.
-Bauman Z., Społeczeństwo w stanie oblężenia. Warszawa 2006.
-Bauman Z., Wspólnota. Kraków 2008.
-Bauman Z., Zindywidualizowane społeczeństwo. Gdańsk 2005
-Blumer H., Interakcjonizm symboliczny. Kraków 2007.
-Bokszański Z.,i inni (red.), Encyklopedia socjologii. Warszawa 1998 – 2005.
-Boudon R., Efekt odwrócenia. Warszawa 2008.
-Bourdieu P., Passeron J.C., Reprodukcja. Warszawa 1990.
-Bremond A., Couet J.F., Davie A., Kompendium wiedzy o socjologii. Warszawa 2007.
-Castells M., Społeczeńtwo sieci. Warszawa 2007. (inne prace to: Koniec tysiąclecia i Siła tożsamości).
-Cieśla S., Georg Simmel i podstawy jego socjologii. Lublin 1993.
-Dahrendorf R., Klasy i konflikt klasowy w społeczeństwach przemysłowych. Kraków 2008.
-Elias N., Społeczeństwo jednostek. Warszawa 2008.(tam biografia).
-Elias N., Zaangażowanie i neutralność. Warszawa 2003.
-Giddens A., Konsekwencje nowoczesności . Kraków 2008.
-Giddens A., Nowe zasady metody socjologicznej. Kraków 2001.
-Kempny M., Szmatka J. (red.), Współczesne teorie wymiany społecznej Warszawa 1992.
-Kołodziej- Durnaś A., O teorii strukturacji Anthony’ego Giddensa jako poszukiwaniu trzeciej drogi w naukach społecznych. Szczecin 2004.
-Luhmann N., Systemy społeczne. Zarys ogólnej teorii. Kraków 2007.
-Mead G.H., Umysł, osobowość, społeczeństwo. Warszawa 1975.
-Merton R.K., Teoria socjologiczna i struktura społeczna. Warszawa 1982.
-Parsons T., Szkice z teorii socjologicznej. Warszawa 1972.
-Ritzer G., Klasyczna teoria …op.cit.
-Schütz A., O wielości światów. Kraków 2008.
-Simmel G., Pisma socjologiczne. Warszawa 2008.
-Szacki J., Durkheim. Warszawa 1964.
-Szacki J., Historia myśli …op.cit.
-Szacki J., Znaniecki. Warszawa 1986.
-Śpiewak P.(red.)., Klasyczne teorie socjologiczne. Wybór tekstów. Warszawa 2006.
-Wallerstein I., Analiza systemów – światów. Wprowadzenie. Warszawa 2007.
-Weber M., Gospodarka i społeczeństwo. Warszawa 2002.
Temat 3. Socjologia jako filozofia społeczna i teoria empiryczna. (2 godz. w. ) .
Zagadnienia:
1.Filozofia społeczna a socjologia ogólna i jej dyscypliny szczegółowe.
2.Koncepcja socjologii jako dyscypliny empirycznej i praktycznej.
3.Zagadnienie metody socjologicznej i metodologii badań diagnostycznych i stosowanych. Typowe procedury badawcze stosowane w badaniach terenowych i sondażowych.
4.Socjologiczna metoda biograficzna i jej stosowanie.
Literatura:
-Babbie E., Podstawy badań społecznych. Warszawa 2008.
-Benton T., Craib I., Filozofia nauk społecznych. Od pozytywizmu do postmodernizmu. Wrocław 2003.
-Bourdieu P., Zaproszenie do socjologii refleksyjnej. Warszawa 2001.
-Chalmers A., Czym jest to co zwiemy nauką? Wrocław 1993.
-Durkheim E., Zasady metody socjologicznej. Warszawa 2000.
-Kapralski S., Wartości a poznanie socjologiczne. Kraków 1995.
- Kozakiewicz H., i inni (red.), Racjonalność współczesności. Między filozofią a socjologią. Warszawa 1992.
-Mokrzycki E., Socjologia w filozoficznym kontekście. Warszawa 1990.
-Mokrzycki E., Filozofia nauki a socjologia. Warszawa 1980.
-Motycka A., Relatywistyczna wizja nauki. Wprowadzenie: filozoficzny spór o naukę. Ossolineum 1984.
-Niesporek A., Czy koniec socjologii jaką znamy? Katowice 2007.
-Nowak S., Metodologia badań społecznych. Warszawa 1985.
-Ossowski S., O osobliwościach nauk społecznych. Warszawa 1983.
-Rybicki P., Struktura społecznego świata. Warszawa 1979.
-Siemek M.J. (red.), Racjonalność współczesności. Między filozofią a socjologią. Warszawa 1992.
-Snow C.P., Dwie kultury. Warszawa 1999.
-Szacki J.(red.), Dylematy historiografii idei. Warszawa 1991.
-Wallerstein I., Otwórzmy nauki społeczne. Kraków 1999.
-Winch P., Idea nauki o społeczeństwie i jej związki z filozofią. Warszawa 1995.
-Włodarek J., Ziółkowski M. (red.), Metoda biograficzna w socjologii. Poznań 1992.
-Znaniecki F., Metoda socjologii. Warszawa 2008.
Temat 4. Socjologiczna koncepcja i analiza państwa i narodu. (2 godz. w. 2 godz.ćw.).
Zagadnienia:
1.Państwo jako makro organizacja życia społecznego, jego geneza, rodzaje i funkcje.
2.Dynamika współczesnych organizacji państwowych : federalizacja i globalizacja funkcji państw.
3.Władza, partie polityczne, ustroje, ideologie makro organizacji życia społecznego.
4. Naród jako grupa pierwotna, wielość form i więzi , etnocentryzm i ksenofobia.
5. Relacje : państwo – naród; państwa mono i poli etniczne.
Literatura:
-Anderson B., Wspólnoty wyobrażone. Rozważania o źródłach i rozprzestrzenianiu się nacjonalizmu. Kraków 1997.
-Chałasiński J., Kultura i naród. Warszawa 1968.
-Dziubka K.,i inni, Idee i ideologie we współczesnym świecie. Warszawa 2008.
-Gellner E., Narody i nacjonalizm. Warszawa 1991.
-Giddens A., Nowoczesność i tożsamość. Warszawa 2001.
-Giddens A., Socjologia. Warszawa 2004.R.9.
-Kłoskowska A., Kultury narodowe u korzeni Warszawa 2005.
-Mucha J., Stosunki etniczne we współczesnej myśli socjologicznej. Warszawa 2006.
-Ossowski S., Więź społeczna i dziedzictwo krwi. Dzieła T.II. Warszawa 1962.
-Szacka B., Wprowadzenie do socjologii. Warszawa 2003.R. XI i XVII.
-Szacki J., Koncepcja narodu w socjologii i historii (w), Szacki J.(red.),Dylematy historiografii idei. Warszawa 1991.
-Turowski J., Socjologia. Wielkie struktury społeczne. Lublin 1994. R.VI iVII.
-Wnuk – Lipiński E., Socjologia życia publicznego. Warszawa 2005.
-Znaniecki F., Współczesne narody. Warszawa 1990.
Temat 5. Klasy, warstwy i zawody we współczesnych społeczeństwach przemysłowych i poprzemysłowych. ( 2 godz. ćw.)
Zagadnienia:
1.Obrazy społecznego zróżnicowania w teorii socjologicznej.
2. Socjologiczne koncepcje struktury klasowej i stratyfikacyjnej społeczeństw cywilizacji przemysłowej i poprzemysłowej.
3.Dynamika przemian klasowo-warstwowych współczesnych społeczeństw i jej wyznaczniki.
4. Społeczny podział pracy we współczesnych społeczeństwach cywilizacji przemysłowej i poprzemysłowej i jego dynamika.
Literatura:
-Dahrendorf R., Klasy i konflikt klasowy w społeczeństwie przemysłowym. Kraków 2008.
-Davis K., Moore W., O niektórych zastosowaniach uwarstwienia (w), Derczy ński W. i in.(red.), Elementy teorii socjologicznych Warszawa 1975.
-Domański H., Hierarchie i bariery społeczne w latach dziewięćdziesiątych. Warszawa 2000.
-Domański H., Struktura społeczna . Warszawa 2004.
-Durkheim E., O podziale pracy społecznej. Warszawa 1999.
-Goodman N., Wstęp do socjologii. Poznań 1997.RR 4,9,10,16.
-Hamilton M., Hirszowicz M., Klasy i nierówności społeczne w perspektywie porównawczej. Warszawa 1995.
-Kozyr – Kowalski S., Klasy i stany. Max Weber a współczesne teorie stratyfikacji społecznej. Warszawa 1979.
- Markowski D., Wielkie struktury społeczne. Tyczyn 2002.
-Rifkin J., Koniec pracy. Schyłek siły roboczej na świecie i początek ery postrynkowej. Wrocław 2001.
-Słomczyński K.M. i in., Zróżnicowanie społeczno - zawodowe i jego korelaty. Ossolineum 1972.
-Szacka B., Wprowadzenie do socjologii …op. cit., rr XII, XIII, XIV.
-Wesołowski W., Ruchliwość i teoria struktury społecznej. Warszawa 1982.
Temat 6.Społeczności terytorialne jako przedmiot zainteresowań poznawczych socjologii (2 godz. w. i 6 godz. ćw.).
Zagadnienia:
1.Zbiorowości terytorialne a społeczności lokalne , problemy z identyfikacją i operacjonalizacją pojęć.
2.Socjologiczne teorie społeczności lokalnych.
3. Dynamika przemian współczesnych społeczności lokalnych i zbiorowości terytorialnych- ku społeczeństwu bezlokalnemu.
4. Społeczności lokalne w społeczeństwach masowej kultury.
Litaratura:
-Borowik I., Sztalta K. (red.), Współczesna socjologia miasta. Wielość oglądów i kierunków badawczych dyscypliny. Wrocław 2007.
-Bukraba – Rylska I., Socjologia wsi polskiej. Warszawa 2008.
-Domański B., Społeczności miejskie wobec uprzemysłowienia. Kraków 1990.
-Frysztacki K., Miasta metropolitarne i ich przedmieścia. Kraków 1997.
-Gorlach K., Socjologia obszarów wiejskich. Warszawa 2004.
-Gorlach K., Foryś G. (red.), W obliczu zmiany: wybrane strategie działania mieszkańców polskiej wsi. Kraków 2005.
-Gorzelak G., Szczepański M.S., Ślęzak – Tazbir W. (red.), Człowiek – miasto – region. Związki i interakcje. Warszawa 2009.
-Gzell S., Fenomen małomiejskości. Warszawa 1987.
-Hannerz U., Odkrywanie miasta. Antropologia obszarów miejskich. Kraków 2006.
-Jałowiecki B., Majer A., Szczepański M.J. (red.), Przemiany miasta. Wokół socjologii Aleksandra Wallisa. Warszawa 2005.
-Jałowiecki B., Szczepański M.S., Miasto i przestrzeń w perspektywie socjologicznej. Warszawa 2006.
-Jałowiecki B., Społeczne wytwarzanie przestrzeni. Warszawa 2010.
-Kaleta A., Rewitalizacja rustykalnych obszarów Europy. Wrocław 1996.
-Karwińska A., Gospodarka przestrzenna. Uwarunkowania społeczno – kulturowe. Warszawa 2008.
-Kolarska- Bobińska L., Rosner A., Wilkin J. (red.), Przyszłość wsi polskiej. Wizje, strategie, koncepcje. Warszawa 2001.
-Krajewski M.(red.), Wizualność miasta. Poznań 2007.
-Kunicki B. (red.), Społeczna problematyka miasta średniego. Kraków 1994.
-Kurczewski J. (red.), Lokalne wzory kultury politycznej. Warszawa 2007.
-Machaj I.,Styk J. (red.), stare i nowe struktury społeczne. Lublin 1994.T.I. (T.VII pod red. Styk J. Lublin 2008.)
-Malikowski M., Solecki S.(red.), Socjologia miasta. Wybór tekstów. Rzeszów 1999.
-Malikowski M., Socjologiczne problemy miasta. Rzeszów 1998.
-Misztal B., Socjologia miasta. Warszawa 1978.
-Rakowski W. (red.), Warunki życia wybranych społeczności lokalnych na początku XXI wieku. Warszawa 2003.
-Sobków Cz., Zarębski M.(red.), Obszary wiejskie w Polsce a integracja z Unią Europejską. Toruń 2002.
-Sokołowska S.(red.), Wieś i rolnictwo w procesie zmian. Opole 2006.
-Starosta T.(red.), Zbiorowości terytorialne i więzi społeczne. Łódź 1995.
-Styk J., Chłopi i wieś polska w perspektywie socjologicznej i historycznej. Lublin 1999.
-Szmytkowska M., Przestrzeń społeczna miasta w okresie transformacji. Przypadek Gdyni. Warszawa 2008.
-Turowski J., Socjologia wsi i rolnictwa. Lublin 1995.
-Węcławowicz G., Przestrzeń i społeczeństwo współczesnej Polski. Warszawa 2002.
Temat 7. Kultura jako przedmiot zainteresowań poznawczych socjologii. (1 godz. w.,2 godz. ćw.)
Zagadnienia:
1.Problem z identyfikacja kultury i jej genezą.
2.Pojęcie i rodzaje kultury.
3.Struktura kultury – koncepcje teoretyczne.
4.Kultura a życie społeczne- mechanizmy wzajemnych oddziaływań.
5.Fenomen kultury popularnej (obyczaj i moda)– zjawisko globalizacji kultury.
Literatura:
-Baldwin E., i inni, Wstęp do kulturoznawstwa. Poznań 2007.
-Barker Ch., Studia kulturowe. Teoria i praktyka. Kraków 2005.
-Bauman Z., Globalizacja. I co z tego dla ludzi wynika? Warszawa 2000.
-Edensor T., Tożsamość narodowa, kultura popularna i życie codzienne. Kraków 2004.
-Filipiak M., Socjologia kultury. Zarys zagadnień. Lublin 1996.
-Golka M., Cywilizacja, Europa, Globalizacja. Poznań 1999.
-Golka M., Kultura jako system. Poznań 1992.
-Golka M., Socjologia kultury. Warszawa 2007.
-Jakubowska H., Socjologia ciała. Poznań 2009.
-Jenks C., Kultura. Poznań 1999.
-Kempny M., Nowicka E., Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej.. Warszawa 2003.
-Kempny M., Nowicka E., Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej. Kontynuacje. Warszawa 2004.
-Kłoskowska A., Socjologia kultury. Warszawa 1983.
-Kroeber A.L., Istota kultury. Warszawa 1989.
-Mencwel A.(red.), Antropologia kultury. Zagadnienia i wybór tekstów. Warszawa 2005.
-Nowicka E., Świat człowieka, świat kultury. Warszawa 2000.
-Nowicka E., Głowacka – Grajper M. (red.), Świat człowieka – świat kultury. Antologia tekstów klasycznej antropologii. Warszawa 2007.
-Podgórski R.A., Homo socjologicus w strukturze wartości. Rzeszów 2008.
-Strinati D., Wprowadzenie do kultury popularnej. Poznań 1998.
-Szczepański M.S. i inni (red.), Ciało spieniężone? Szkice antropologiczne i socjologiczne. Tychy – Opole 2008.
-Szpakowska M.(red.), Antropologia ciała, zagadnienia i wybór tekstów. Warszawa 2008.
-Tambiach S., J., Magia, nauka, religia a zakres racjonalności. Kraków 2007.
- Znaniecki F., Nauki o kulturze. Warszawa 1971.
Temat 8. Socjologiczne problemy współczesnej cywilizacji. Nauka i technika w doświadczeniu społecznym. (1 godz. w. ,2 godz. ćw.).
Zagadnienia:
1.Nauka jako składnik kultury i instytucja społeczna.
2.Nauka jako kompetencja społeczna i wyznacznik ładu społecznego .
3.Rodzaje wiedzy (narracji) w świadomości społecznej (intersubiektywnej).
4.Technika w doświadczeniu społecznym. Nadzieje i zagrożenia cywilizacyjne współczesnych społeczeństw.
Litaratura:
-Bauman Z., Globalizacja… op. cit.
-Bauman Z., Społeczeństwo w stanie oblężenia. Warszawa 2006.
-Beck U., Społeczeństwo ryzyka. Warszawa 2002.
-Castells M., Społeczeństwo sieci. Warszawa 2007.
-Fernandez – Armesto F., Cywilizacje. Warszawa 2008.
-Habermas J., Przyszłość natury ludzkiej. Warszawa 2003.
-Krawczyk Z.(red.), Socjologia nauki. Zarys problematyki. Warszawa 1990.
-Wallerstein I., Analiza systemów- światów. Wprowadzenie. Warszawa 2007.
-Wosińska W., Oblicza globalizacji. Sopot 2008.
-Zemło M., Socjologia wiedzy. W tradycji interakcyjno – fenomenologicznej. Lublin 2003.
-Ziman J.M., Społeczeństwo nauki. Warszawa 1972.
-Znaniecki F., Społeczne role uczonych. Warszawa 1984.
Temat 9. Fenomen religii jak przedmiot socjologii. (2 godz. ćw.).
Zagadnienia:
1.Socjologiczne pojmowanie fenomenu religijności społeczeństwa.
2. Religie w kulturach świata, ich geneza, rodzaje ,dynamika obecności.
3.Religia jako instytucja społeczna, jej organizacja i udział w życiu społecznym.
4.Religia jako subkultura – izolacja i marginalizacja społeczna.
Literatura:
-Barker E., Nowe ruchy religijne. Kraków 1998.
-Berger P.L., Święty baldachim. Kraków 1997.
-Bohdanowicz J., Wierzenia religijne w dziejach ludzkości. Gdańsk 1999.
-Kehrer G., Wprowadzenie do socjologii religii. Kraków 1997.
-Libiszowska- Żółtkowska M., Nowe ruchy religijne w zwierciadle socjologii. Lublin 2001.
-Libiszowska-Żółtkowska M.(red.),Religia i religijność w warunkach globalizacji. Kraków 2007.
-Luhman N., Funkcja religii. Między tradycją i ponowoczesnością. Studium socjologiczne. Kraków 1997.
-Piwowarski W.(red.), Socjologia religii. Antologia tekstów. Kraków 1998.
-Piwowarski W., Socjologia religii. Lublin 1996.
-Religia. Encyklopedia PWN. Warszawa 2001-2003.
-Tokarczyk A., Religie współczesnego świata. Warszawa 1986.
-Vernette J., Sekty. Warszawa 1998.
-Wójtowicz A., Współczesna socjologia religii. Założenia, idee, programy. Tyczyn 2004.
-Wysocka E., Młodzież a religia. Społeczny wymiar religijności młodzieży. Katowice 2000.
-Zdaniewicz W.(red.), Religijność Polaków 1991- 1998. Warszawa 2001.
Temat 10. Człowiek jako istota społeczna – socjologiczne koncepcje człowieka i jego społecznej obecności. (2 godz. w. i 2 godz. ćw.)
1.Społeczna natura człowieka – istota, koncepcje, dylematy.
2.Człowiek w świecie mikrostruktur społecznych: interakcje, sytuacje, więzi, role, formy uczestnictwa społecznego.
3.Osobwość społeczna jednostki ;teoretyczne koncepcje jej istoty, struktury i dynamiki w cyklu życia.
4. Socjalizacja i kontrola społeczna jako mechanizmy uobecniania społeczeństwa w jednostce i wyznaczające formy jej uczestnictwa w życiu społecznym.
Literatura:
-Ambrozik W., Modrzewski J. (red.), Problematyka wychowania w twórczości polskich socjologów. Koszalin 1998.
-Bauman Z., Tożsamość. Gdańsk 2007.
-Bartoszek A., Społeczne tworzenie osobowości. Zarys socjologicznych teorii osobowości. Katowice 1994.
-Berger P., Luckman T., Społeczne tworzenie rzeczywistości. Warszawa 1983.
-Elias N., Społeczeństwo jednostek. Warszawa 2008.
-Elias N., Zaangażowanie i neutralność. Warszawa 2003.
-Goffman E., Człowiek w teatrze życia codziennego. Warszawa 2000.
-Goffman E., Zachowanie w miejscach publicznych. Warszawa 2008.
-Kaufmann J. C., Ego. Socjologia jednostki. Inna wizja człowieka i konstrukcji jednostki. Warszawa 2004.
-Linton R., Kulturowe podstawy osobowości. Warszawa 1975.
-Machaj I. (red.), Małe struktury społeczne. Lublin 1998.
-Manterys A., Sytuacje społeczne. Kraków 2008.
-Modrzewski J., Socjalizacja i uczestnictwo społeczne. Poznań 2007.
-Riesmann D. i inni, Samotny tłum. Warszawa 1971.
-Turowski J., Socjologia. Małe struktury społeczne. Lublin 1993.
-Znaniecki F., Ludzie teraźniejsi a cywilizacja przyszłości. Warszawa 1974.
Temat 11. Socjologia problemów społecznych. Socjologiczne zainteresowania doskonaleniem praktyki społecznej. ( 3 godz. w., 4 godz. ćw.).
Zagadnienia:
1.Socjologia pragmatyczna i jej wizja uprawiania nauki o społeczeństwie.
2.Istota i kontrowersje związane z identyfikacją i kwalifikacją problemów (kwestii) społecznych.
3.Socjologiczne koncepcje „naprawiania „ rzeczywistości społecznej” w skali makrohistorycznej (utopie społeczne), i w społecznej codzienności. Rola ideologii w projektach naprawy świata.
4.Rodzaje aktualnych problemów społecznych w skali globalnej i lokalno-regionalnej (terroryzm, migracje, bezrobocie, bieda, zagrożenia ekologiczne, depopulacja, zagrożenia zdrowotne, obyczajowe, przestępczość itp. ).
Literatura:
-Becker S.H., Outsiderzy. Studia z socjologii dewiacji. Warszawa 2009.
-Cichocki P., Konteksty społeczeństwa ryzyka. Poznań 2005.
-Danecki J., Danecka M.(red.), U podłoża globalnych zagrożeń. Warszawa 2003.
-Dziubka K., i inni, Idee i ideologie we współczesnym świecie. Warszawa 2008.
-Frieske K., Socjologia problemów społecznych. Teoria i rzeczywistość Wrocław 1987.
-Frysztacki K. (red.), Z zagadnień socjologii stosowanej. Kraków 1996.
-Gorlach K., Społeczne mechanizmy genezy i identyfikacji problemów społecznych (w), Czekaj K. i inni (red.), Labirynty współczesnego społeczeństwa. Katowice 1998.
-Firlit – Fesnak G., Szylko – Skoczny M. (red.), Polityka społeczna. Warszawa 2007.
-Kwasniewski J.(red.), Badanie problemów społecznych. Warszawa 2003.
-Kwaśniewski J.(red.), Badanie problemów społecznych 2. Warszawa 2006.
-Libiszowska- Żółtkowska M.(red.), Czego obawiają się ludzie? Warszawa 2007.
-Malikowski M. (red.), Problemy społeczne w okresie zmian systemowych w Polsce. Rzeszów 1997.
-Matczak P., Problemy ekologiczne jako problemy społeczne. Poznań 2002.
-Miś L., Problemy społeczne. Teoria, metodologia, badania. Kraków 2007.
-Sztumski J., Problem społeczny jako przedmiot badań. Studia Socjologiczne 1977 nr 3.
-Świętochowska U., Patologie cywilizacji współczesnej. Toruń 1997.
-Wallerstein I., Utopistyka. Poznań 2008.
Wykaz podstawowych lektur podręcznikowych.
-Babbie E., Istota socjologii. Warszawa 2007.
-Berger P., Zaproszenie do socjologii .Warszawa 1988.
-Bokszański Z. i inni (red.), Encyklopedia socjologii. Warszawa 1998- 2005.
-Flis A.(red.), Stawanie się społeczeństwa. Kraków 2006.
-Giddens A., Socjologia. Warszawa 2004.
-Goodman N., Wstęp do socjologii. Poznań 1997.
-Jasińska – Kania A. i inni (red.), Współczesne teorie socjologiczne. Warszawa 2006.
-Kosiński S., Socjologia ogólna. Warszawa 1989.
-Krawczyk Z., Morawski W.(red.), Socjologia. Problemy podstawowe. Warszawa 1991.
-Marshall G.(red.), Słownik socjologii i nauk społecznych. Warszawa 2004.
-Mucha J., Wincławski W.(red.), Klasyczna socjologia polska i jej współczesna recepcja. Toruń 2006.
-Nowak S., Metodologia badań społecznych. Warszawa 1985.
-Ossowski S., O osobliwościach nauk społecznych. Warszawa 1983.
-Ritzer G., Klasyczna teoria socjologiczna. Poznań 2004
-Szacka B., Wprowadzenie do socjologii. Warszawa 2002.
-Szacki J., Historia myśli socjologicznej. Warszawa 2002.
-Sztompka P., Socjologia. Analiza społeczeństwa. Kraków 2002.
-Sztompka P., Socjologia zmian społecznych. Kraków 2005.
-Sztompka P., Bogunia – Borowska M. (red.), Socjologia codzienności. Kraków 2008.
-Sztompka P., Kucia M.(red.), Socjologia. Lektury. Kraków 2005.
-Śpiewak P.(red.), Klasyczne teorie socjologiczne. Wybór tekstów. Warszawa 2006.
Warunki zaliczenia przedmiotu :Socjologia.
Określa je prowadzący zajęcia .Jeśli przedmiot realizowany jest wyłącznie w formie wykładów wówczas osoby studiujące winny przygotować dwie prace zaliczeniowe: na wybrany z programu temat oraz pracę ukazującą biografię naukową socjologa (do wyboru), jako warunek dopuszczenia do egzaminu pisemnego.
Pytania egzaminacyjne z przedmiotu: Socjologia dla kierunków pedagogicznych. Poznań, w r. ak. 2010/2011.
1.Socjologia jako nauka akademicka uprawiana jest w kilku po części konkurencyjnych po części komplementarnych orientacjach teoretyczno-metodologicznych: jakich?, od kiedy i jak uprawianych?, w oparciu o jakie przesłanki filozoficzne?, przez kogo?(przykłady), i jak konstruowanych (na wybranym przykładzie)?.
2.Społeczeństwo, rzeczywistość społeczna, społeczny wymiar funkcjonowania jednostek i ich kategorii stanowi przedmiot zainteresowania kilku nauk akademickich: wymień jakich?: jak one interesują się rzeczywistością społeczno – ludzką (określ ich aspekty), i w czym różnią się one od socjologicznych nią zainteresowań?
3. Nauka socjologiczna może być i jest konstruowana na różnym poziomie konkretyzacji rzeczywistości społecznej: jak powinno się ja budować i według czyjego projektu by przybierała ona postać teorii empirycznej średniego zasięgu?
4.Od początku stanowienia nauki socjologicznej interesowała się ona budową i funkcjonowaniem rzeczywistości społecznej: według jednego czy wielu projektów jej ujmowania, interpretowania i wyjaśniania ?.Uzasadnij swoją decyzję odwołując się do konkretnych przykładów.
5.Rzeczywistość społeczna w nauce socjologicznej ujmowana jest w rozmaitych wymiarach jej manifestowania się; wskaż przykłady jej istnienia w skali makro, mezo i mikro dokonując ich charakterystyki w kontekstach wybranej socjologicznej koncepcji ich opisu i wyjaśnienia.
6.Społeczeństwa ludzkie mimo swojej historycznej i stacjonarnej zmienności zachowują pewne wspólne cechy strukturalno-funkcjonalne; wymień przykłady takich struktur i ich funkcji i uzasadnij ich dynamikę mechanizmem ewolucyjnym .
7.Organizacja życia społecznego może przybierać rozmaitą postać i różne mogą być podstawy ich stanowienia. Czym charakteryzuje się w stosunku do innych form państwowa organizacja życia społecznego, na czym polega sprawowanie w niej władzy (funkcji polityczno-administracyjnej), i jakie może przybierać ona skrajne postacie (pokaż je na wybranych przykładach).
8.Wśród rozmaitych form skupienia społecznego jednostek socjologowie interesują się także ich terytorialnymi reprezentacjami (forma bytowania). Jakie wyróżnia się w socjologii podstawowe – typowe formy skupień terytorialnych, jakimi charakteryzują się one sobie właściwymi cechami i jakim ulegają przekształceniom w cywilizacji przemysłowej i poprzemysłowej?
9.Problemem jaki ludzkość próbuje rozwiązać od początków swojego świadomego istnienia i budowania swojej cywilizacji jest kwestia wiarygodnego dla niej poznania rzeczywistości w jakiej żyje i tworzy swoją ludzką praktykę. Efektem tych starań jest formowanie rozmaitych rodzajów wiedzy i odpowiadających im sposobów jej utrwalania i uzasadniania a także pielęgnowania (wiedza jako rodzaj wartości kulturowej). Wymień kilka przykładów rodzajów wiedzy jakimi posługują się ludzie i określ ich społeczną rolę (znaczenie) i formy instytucjonalizacji.
10.Religia stanowi nieodłączny składnik kultury i życia społecznego byłych jak i współczesnych społeczeństw . Co socjologowie sądzą na temat jej pochodzenia i społecznego znaczenia (funkcji)?
11.Kultura wydaje się być wyłącznie wytworem ludzkiej aktywności twórczej ujawniając cechy zmienności historycznej i odmienności stacjonarnej. Jak socjologia wyjaśnia jej istotę i pochodzenie , zmienność i dynamikę rozwoju (jakie mechanizmy o tym decydują) i na czym polega współcześnie doświadczane zjawisko jej globalizacji?
12.Społeczeństwo mimo gromadzenia przez tysiące lat doświadczenia (mniej lub bardziej zracjonalizowanego) ciągle staje wobec aktualnego problemu radzenia sobie z patologią życia społecznego ,obecności tak zwanych kwestii czy problemów społecznych. Podaj przykłady takich aktualnie doświadczanych przez społeczeństwo polskie kwestii, skąd się one biorą zdaniem socjologów i jakie są szanse na ich ograniczenie lub przezwyciężenie?
13. Człowiek , istota ludzka , stanowi przedmiot zainteresowania wielu dyscyplin naukowych i pozanaukowych. Na czym polega specyfika zainteresowań poznawczych jednostką ludzką w socjologii, jak ona ją ujmuje – w jakich kategoriach?, jakie wyodrębnia ich rodzaje (kategorie społeczne), i o jaką wiedzę uzupełnia ich naukowy obraz tworzony w innych dyscyplinach o człowieku ?
14.Wielu współczesnych socjologów, i reprezentantów innych rodzajów wiedzy o współczesnej rzeczywistości ludzkiej sądzi, iż żyjemy w okresie narastającego ryzyka egzystencjalnego, płynnego „dzisiaj” i niepewnego „jutra”. Jak argumentują oni swoje obawy i w czym upatrują szansy na zachowanie ciągłości procesów biologicznej i historycznej identyfikacji ludzkości ? Poznań - Leszno, październik 2010.