Rynek – to ogół stosounków wymienianych towarów pieniężnych zachodzących między podmiotami reprezentującymi popyt a podmiotami reprezentującymi podaż. 3 elementy rynku:

• popyt

• podaż

• cenia

Popyt – jest to cheć nabycia dobra lub usługi poparty decyzją wydatkowania części swojej siły nabywczej równającej się cenie dobra.

Prawo popytu – jeśli cena maleje to popyt rośnie, a jeśli cena wzrasta popyt maleje.

CETERIS PARIBUS.

Determinanty poza cenowe popytu wpływają na wzrost popytu:

1. dla konsumenta:

- dochody konsumenta, przy ich wzroście następuje wzrost popytu

- moda i gusta nabywców, tradycja

- liczba i struktura ludności (płeć, wiek, zawód)

- miejsce zamieszkania

b) ze strony producenta:

- działania marketingowe (reklama, promocja)

- zwiększanie jakości danego dobra

- dostępność danego dobra

P

D

Zmiany pozacenowe powodują przesunięcie się krzywej popytu w górę ( wzrost popytu) bądź w dół (spadek)

Podaż - to ilość dóbr, oferowana na rynku przez producentów przy określonej cenie.

Prawo podaży- jesli cena wzrasta to podaż również rośnie, jeśli cena spada podaż równieź spada.

CETERIS PARIBUS.

Determinanty poza cenowe podaży:
- koszty wytwarzania

- postęp techniczny

- przewidywane zmiany cen

- liczba przedsiębiorstw w branży (im więcej przedsiębiorstw tym podaż rynkowa jest mniejsza)

- wzrost popytu

- interwencja państwa

- warunki klimatyczne

- łagodna polityka podatkowa

P

Zmiany pozacenowe powodują przesunięcie się krzywej podaży w górę (spadek podaży) lub w dół (wzrost)

Spadek podaży:

-ceny surowców wzrosną

-spadek popytu

-mniejsza populacja

-niekorzystna polityka kadrowa i podatkowa

-przewidywania cen w przyszłości

-czas reakcji producenta na sygnały z rynku

Zasada komplementarności – zjawisko polegajace na wzjamenym uzupełnianiu się dóbr materialych i usług w procesie konsumpcji lub produkcji. Użycie jednego dobra powoduje użycie równocześnie drugiego, np. pasta do zebów i szczoteczka.

Efekt substytucyjny – jeżeli cena danego wyrobu wzrasta, to kupujemy go mniej i staramy się znaleźć innych produktów, które mogą zastąpić dane dobro.

Efekt dochodowy – jeżeli spada cena kupujemy – kupujemy więcej, więc teoretycznie jestesmy bogatsi.

Niedobór rynkowy – wielkość popytu na dany czynnik przewyzsza wielkość podaży przy danej cenie.

Nadwyżka rynkowa - wielkość podaży przewyzsza wielkość popytu przy danej cenie.

Równowaga rynkowa- POPYT =PODAŻ

Paradoksy w ekonomii:

Paradoks spekulacyjny - jeśli panuje przekonanie, że cena danego dobra w przyszłości będzie nadal rosła, to popyt ulega zwiększeniu, co wywołuje dalszy wzrost ceny. W przypadku spadku cen nabywcy ograniczają zakupy, gdyż przewidują spadek cen w przyszłości. Paradoks spekulacyjny można zaobserwować na giełdach towarowych i kapitałowych.

Paradoks Giffena - wzrost cen jakiegoś dobra niższego rzędu, którego udział w ogólnych wydatkach ubogich grup konsumentów jest wysoki, obniża ich dochody realne; powoduje to wzrost popytu na to dobro, gdyż mimo wzrostu ceny jest ono nadal relatywnie tanie w porównaniu z innymi artykułami żywnościowymi.

Wzrost cen chleba zwiększa popyt na chleb, zgłaszany przez konsumentów ubogich. Spadek dochodów realnych, wywołany wzrostem cen chleba, zmusił uboga ludność do zmiany struktury konsumpcji: ograniczenie spożycia droższych rodzajów żywności na rzecz artykułów tańszych, czyli chleba.

Paradoks Veblena (efekt prestiżowy)- najbogatsi konsumenci nabywają dobra luksusowe (biżuterię, futra, drogie auta) nie tyle ze względu na ich wysokie walory użytkowe, ile z powodu ich wysokiej ceny. Ponieważ dobra te stanowią przedmiot konsumpcji ostentacyjnej i mają wysoką rangę ze względu na ich wysoką cenę, więc obniżenie ceny tych dóbr powoduje spadek popytu. Po prostu dobra te stają się dostępne dla większego kręgu odbiorców i tym samym tracą charakter dóbr prestiżowych.

Prawo Engla - wraz ze wzrostem dochodów maleje udział wydatku na żywność, zwalnia się pewna część zasobów, które można przeznaczyć na dobra wyższego rzędu.

Dobro zwykłe to takie, na które popyt rośnie wraz ze wzrostem dochodu i spada wraz ze spadkiem dochodu.

Luksusowe dobro- to takie dobro, na które popyt rośnie szybciej niż dochód.

Cena – jest to wartość towaru wyrażona w pieniądzu. wg.Kamerschena ceną nazywamy cokolwiek

z czego dany podmiot musi zrezygnować w zamian za jednostkę zakupionego, otrzymanego,

spożytego dobra lub usługi.

Funkcja ceny:

a) informacyjna:

-dla konsumenta -umożliwiają dokonywanie wyboru zakupu, kształtują realne dochody, zmieniają dochody, kształtują strukture konsumpcji.

-dla producenta – pozwala podjąć decyzję o produkcji i strukturze, umożliwia prowadzenie rachunku ekonomicznego, pozwala wybrac optymalna metodę gospodarowania.

b) stymulująca – funkcja bodźcowa, wyższa cena jest bodźcem

c) redystrybucyjna- podział dochodow za pomocą ceny, np. Kupujemy jabłka – "dzielimi się kasą i nimi"

Zależności między elementami rynku nazywamy mechanizmem rynkowym, powstają one miedzy podmiotami za pośrednictwem cen.

Funkcje mechanizmu rynkowego:

-weryfikacja podaży przez rozmiary i struktury popytu

-wykrywanie luk rynkowych

-zmusza do efektywnego działania

Wymienione fukcje prowadzą do najważniejszej funkcji – DO RÓWNOWAŻENIA RYNKU.

pop=pod – równowaga rynkowa

pop>pod – wzrost cen spowoduje:

a) obniżenie siły nabywczej pieniądza i spadek popytu

b)wzrost rentowności produkcji i wzrost podaży

pop<pod – spadek cen spowoduje:

a) zwiększenie siły nabywczej pieniądza i wzrost popytu

b)spadek rentowności produkcji i spadek podaży

Cena rynkowa-oscyluje wokól wartości towaru

Cena równowagi rynkowej – ustala rynek, wystepują ceny administrowane.

Ceny urzędowe np. Energii elektrycznej

Ceny kartelowe – ustalone przez jednego lub kilku

Ceny maksymalne – sprzedawca nie może jej przekroczyć

Cena minimalna – nie może jej obnniżyć

Dobra finalne – to dobra nabyte przez ostatecznego użytkownia.Są to albo dobra konsumpcyjne zakupione przez gospodarstwa domowe, albo dobra kapitałowe (np. maszyny nabywane przez przedsiębiorstwa)

Dobra pośrednie- to dobra częściowo przetworzone, które stanowią nakład w procesie produkcji w innych

przedsiębiorstwach gdzie są używane.

Wartość dodana- wielkość dodatkowej wartości rynkowej lub dochodu tworzona na każdym etapie przetwórstwa.Np. pszenica 100 , w mące 100, w chlebie 100 = 300 trzykrotne liczenie wartości pszenicy

Wartość rynkowa produktu finalnego chleba równa jest całkowitej wartości dodanej na wszystkich szczeblach produkcji.

Jest to przyrost wartości dóbr w trakcie/w wyniku procesu produkcji.

Wartość globalna – suma wartości wszytskich dóbr i usług wytworzonych w gospodarce w ciągu roku.

Wg – Zp = Wd

Zp – zużycie pośrednie

Wd – wartość dodana, to dodatkowa wartość powstająca na każdym etapie produkcji

Wg – wartość globalna

PKB -to część wartości globalnej, wytworzona przez czynniki wytwórcze zlokalizowane w okroślonym kraju, bez względu na to czyją sa własnościa.

Wg-Zp=Wd + Pd – D= PKB

Zp- zużycie pośrednie

D- dotacje

Pd

PNB- obejmuje wartość dóbr i usług jakie zostały wytworzone przez czynniki wytwórcze będące własnością obywateli danego państwa, niezależnie od tego gdzie te czynniki produkowały.

PNB= K+J+G+En+Dn

K-konsumpcja

J-inwestycje

G-wydatki rządowe

En-eksport netto

Dn- dochód netto obywateli za granicą

PRZYCZYNY INFLACJI:

a) ekonomiczne :

- wewnętrzne :

+ wzrost kosztów produkcji ( inflacja pchana przez koszty)

+ chęć zysku

+ gwałtowny wzrost popytu

+ monopolizacja ( brak konkurencji)

+ przejście z gospodarki centralnie sterowanej na gospodarkę rynkową, ogólnie zmiana ustroju gospodarczego

+ dodrukowanie pieniądza

+ niedostosowanie struktury produkcji do struktury popytu

- zewnętrzne :

+ wzrost cen na rynku dóbr i usług, na rynku pracy i rynku kapitałowym

b) poza ekonomiczne

-psychologiczne

-zaniepokojenie społeczeństwa

Spirala inflacyjna ( gdy następuje wzrost kosztów to wzrost cen, pracownicy mają większą płacę, wzrosły koszty produkcji i wzrost cen).

Rodzaje inflacji:

1. Ze względu na przyczynę:

- nabywców, ciągniona przez popyt – popytowa

- pchana przez koszty – podażowa

- strukturalna – struktura produkcji

- korekcyjna – związana ze zmianą ustroju gospodarczego

1. Ze względu na stopę inflacji:

- pełzająca – do 5% w skali roku

- krocząca – do 10% rocznie

- galopująca – do 20% miesięcznie

- hiperinflacja – powyżej 50% miesięcznie

Skutki inflacji(dwa główne):

- redystrybucja dochodów ( od tracących na rzecz zyskujących)

- niewłaściwa alokacja zasobów(czyli podziałów tych zasobów) która zmniejsza produktywność i wzrost gospodarczy

Teorie inflacji:

-teoria monetarystyczna – uznawana jest za współczesną wersję teorii ilościowej. Klasyczna teoria ilościowa koncentrowała się na ogólnym poziomie cen, natomiast teoria monetarystyczna zajmuje się popytem na pieniądz.

Fisher na początku XX w. zaprezentował formułę ilościowej teorii pieniądza

M V = P Q

M – ilość pieniądza w obiegu

V – szybkość obiegu

P – poziom cen, inflacja

Q – realna wielkość dochodu narodowego

Środki antyinflacyjne :

DEFLACJA- zmniejszenie poniżej zapotrzebowania liczby znajdujących się w obiegu środków płatniczych

DEWALUACJA- ustawowe obniżenie wartości pieniądza w stosunku do złota lub innych walut

DENOMINACJA- obniżenie nominału pieniądza i odciągnięcie części pieniędzy z rynku.

Inflacja w Polsce:

-po II wojnie inflacja galopująca, pieniądz pusty. Środkiem antyinflacyjnym była wymiana pieniędzy-ograniczona

-1950r – kolejny zabieg antyinflacyjny, miała miejsce reforma walutowa. Wymieniono wszystkie pieniądze, o 60% zmniejszono oszczędności

-1953r – kolejna reforma cen i płac. Ceny podwyższono bardziej niż płace, luka inflacyjna się zmniejszyła. Potem na długo zamrożono ceny i płace.

-1970r – rząd podjął decyzje o wzroście cen podstawowych produktów. Strajki.

-1971r – przywrócono stare ceny, zamrożono ceny, podniesiono płace

W latach 1950-1971 płace wzrosły 11-krotnie, a ceny tylko o 170%

-1981r – luka inflacyjna wynosiła od 1 do 1,5 miliarda dziennie.

-1989/90 – uwolniono ceny(inflacja około 600%)