ZARZĄDZANIE:

• Działania skierowane na całości organizacyjne, które polegają na osiągnięciu zamierzonych celów

• Sztuka bądź praktyka rozumnego stosowania środków dla osiągnięcia wyznaczonych celów.

• Zestaw działań skierowanych na zasoby organizacji i wykonywanych z zamiarem osiągnięcia celów organizacji w sposób sprawny i skuteczny

ISTOTA ZARZĄDZANIA:

Wyodrębniony rodzaj działań ramach działań wielopodmiotowych realizowanych w jednostkach sformalizowanych;

FUNKCJE ZARZĄDZANIA:

• Planowanie - określenie celów organizacji i działania podporządkowanego pewnej metodzie, planowi czy logice, a następnie decydowanie o wyborze najlepszego sposobu realizacji założonego celu.

• Organizowanie – tworzenie materialnego i społecznego organizmu przedsiębiorstwa

• Motywowanie – zachęcanie do wspólnego wykonywania potrzebnych zadań i wspólnego osiągania celów wytyczonych w funkcjach planowania i organizowania. 

• Kontrolowanie – czuwanie, aby wszystko odbywało się zgodnie z ustalonymi przepisami i wydanymi rozkazami.

SIEDEM CECH, KTÓRE CHARAKTERYZUJĄ DOBRE ZARZĄDZANIE:

1.Zarządzanie dotyczy przede wszystkim ludzi;

2.Zarządzanie jest głęboko osadzone w kulturze;

3.Zarządzanie wymaga prostych i zrozumiałych wartości, celów działania i zadań, jednoczących uczestników organizacji;

4.Zarządzanie powinno doprowadzić do tego, by organizacja była zdolna do uczenia się;

5.Zarządzanie wymaga komunikowania się;

6.Zarządzanie wymaga rozbudowanego systemu wskaźników;

7.Zarządzanie musi być jednoznacznie zorientowanie na podstawowy i najważniejszy rezultat, jakim jest zadowolony klient.

KIEROWNIK-MENEDŻER JAKO OSOBA REALIZUJĄCA FUNKCJE ZARZĄDZANIA

Szczeble zarządzania:

• Kierownicy pierwszej linii - najniższy szczebel w organizacji, na którym spoczywa odpowiedzialność za pracę innych

• Kierownicy średniego szczebla - kierują pracą innych kierowników, a niekiedy także wykonawców.

• Kierownicy najwyższego szczebla - składa się z względnie niewielkiej grupy dyrektorów i odpowiada za całość zarządzania organizacją. 

RELACJE MIĘDZY SZCZEBLEM ZARZADZANIA A FUNKCJAMI ZARZĄDZANIA str. 148

Poziomy zarządzania:

• Zarządzanie strategiczne - proces informacyjno-decyzyjny, którego celem jest rozstrzyganie o kluczowych problemach działalności przedsiębiorstwa, o jego przetrwaniu i rozwoju ze szczególnym uwzględnieniem oddziaływań otoczenia i węzłowych czynników własnego potencjału wytwórczego

• Zarządzanie taktyczne (koordynacyjne) - ingerencję w funkcje przedsiębiorstwa przy zachowaniu jego zasadniczych zrębów strukturalnych

• Zarządzanie operacyjne - funkcją odpowiedzialną za wszystkie działania dotyczące wytwarzania produktu

ROLE MENEDŻERÓW WG H. MINTZENBERGA:

Interpersonalne

• Reprezentanta - worzenie właściwego klimatu wewnątrz i na zewnątrz organizacji

• Przywódcy - wytyczenie celów, motywowanie pracowników, stworzenie zespołowi organizacyjnych i materialnych warunków działania

• Łącznika - ułatwianie i organizowanie kontaktów ważnych dla prawidłowego funkcjonowania firmy

Informacyjne

• Obserwatora - przeszukiwanie otoczenia i wnętrza organizacji w celu uzyskania ważnych informacji

• Propagatora - przekazywanie podwładnym ważnych informacji

• Rzecznika - zaspokajanie potrzeb informacyjnych przełożonych oraz komunikowanie się z otoczeniem

Decyzyjne

• Przedsiębiorcy - prowadzenie innowacji i podejmowanie skalkulowanego ryzyka

• Przeciwdziałającego zakłóceniom - reakcje na sytuacje które są poza kontrolą

• Dysponenta zasobów - decyzje ile, komu i jakie zasoby

• Negocjatora - prowadzenie rozmów i negocjowanie kontraktów

UMIEJĘTNOŚCI MENEDŻERSKIE:

• Umiejętności techniczne - zdolność posługiwania się narzędziami, metodami I technologią w określonej specjalności

• Umiejętności interpersonalne (społeczne) - zdolność współpracowania z innymi ludźmi, rozumienia ich i motywowania, zarówno poszczególnych osób jak i grup.

• Umiejętności koncepcyjne - to umysłowa zdolność koordynacji oraz integrowania wszystkich interesów i działalności organizacji.

• Umiejętności diagnostyczne i analityczne - Umiejętności umożliwiające menadżerowi zaprojektowanie najwłaściwszej reakcji w danej sytuacji

WŁADZA:

• Ujęcie behawioralne: szczególny typ zachowania, polegający na możliwości modyfikowania zachowań innych

• Ujęcie instrumentalne: możliwość stosowania szczególnych środków, zwłaszcza nacisku

• Możliwość wywierania wpływu, oddziaływania na podwładnego (podwładnych); jeżeli ktoś ma władzę, to znaczy, że może zmieniać zachowanie lub postawę innych

TYPY WŁADZY ORGANIZACYJNEJ WG M. WEBERA:

• Typ charyzmatyczny - oparty na przekonaniu ulegających jej osób o szczególnych, nadzwyczajnych cechach przywódcy i prawomocności ustanowionych przez niego norm

• Typ tradycyjny – opiera się na wierze w trwałość pewnego porządku i jego prawomocności; wiąże się z dziedziczeniem statusu społecznego

• Typ racjonalny – pochodzi z mianowania lub wyboru dokonanego na podstawie usankcjonowanych prawnie procedur

AUTORYTET

Wysokie poważanie danego osobnika w określonym kręgu osób. 

Powaga, wpływ, znaczenie, przewaga, uznanie przez podwładnych.

Rodzaje:

• Formalny - wynika z zajmowanego w organizacji stanowiska i upoważnia do wydawania poleceń i oczekiwania, że zostaną one wypełnione

• Nieformalny - źródłem są określone predyspozycje wewnętrzne

ORGANIZACJA

Czynność organizowania bądź osiągnięty na skutek takiej czynności albo na drodze samorzutnego kształtowania się ustrój przedmiotu złożonego, układ jego wewnętrznych zależności, bądź wreszcie sam obiekt tak zorganizowany.

Trzy ujęcia terminu organizacja:

1. Rzeczowe – rzecz złożona z części, które są połączone i funkcjonują w sposób zapewniający powodzenie całości. Uwypukla to strukturę rzeczową. Zbieżność z kategorią „instytucja”. „Co się składa na całość organizacyjną działań ludzi?”.

2. Atrybutowe – organizacja może być zespołem cech charakterystycznych dla rzeczy zorganizowanych. „Jak złożona z części i wzajemnie ze sobą powiązana całość funkcjonuje?”. Mówi o tym w jaki sposób dana część lub element przyczyniają się do osiągania celów. W takim rozumieniu jest to zbieżne z strukturą organizacyjną

3. Czynnościowe – następujące po sobie działania, które w efekcie mają doprowadzić do osiągnięcia celu. Organizacja jest tu więc czynnością – organizowaniem lub zorganizowaniem. „Jak dochodzi do powstania całości organizacyjnej?”.

KLASYFIKACJE ORGANIZACJI

T. Parson – przydatność dla społeczeństwa:

• Organizacje gospodarcze – przedsiębiorstwa przemysłowe

• Org. Polityczne – instytucje rządowe i administracyjne

• Org. Integrujące się pod względem socjalnym – sądy, służba zdrowia

• Org. Kulturalne – kościoły, szkoły, galerie, muzea

D. Katz, R.L. Kahn – cele organizacji

• Org. Produkcyjne, ekonomiczne – przedsiębiorstwa

• Org. Kształcące i ochraniające – kościoły, szkoły

• Org. Innowacyjne – uniwersytety, instytucje badawcze

• Org. Polityczne – urzędy państwowe

A. Etizioni – wykonywanie władzy:

• Organizacje przymusu – więzienia, obozy

• Org. Utylitarne – przedsiębiorstwa przemysłowe

• Org. Kulturalne – kościół, partia

P.M. Blau, W.R. Scott – pierwszeństwo korzystania z organizacji:

• Związek interesów – związek zawodowy, klub, partia

• Przedsiębiorstwo kapitalistyczne

• Przedsiębiorstwo usługowe – szkoła, muzeum

• Org. Służące woli ogółu – adm. Publiczna, więzienia, straż pożarna

ORGANIZACJA WG PODEJŚCIA SYSTEMOWEGO

• Organizacja jako system – organizacja jest traktowana jako szczególny przypadek systemu znajdującego się w określonym otoczeniu, co pozwala na zastosowanie wobec niej większości twierdzeń dotyczących systemów w ogóle.

Definicja organizacji jako systemu:

• Wg Ackoffa: „system jest zestawem składników, między którymi zachodzą wzajemne stosunki i gdzie każdy składnik jest połączony z każdym innym bezpośrednio lub pośrednio”

• Wg Kieżuna: „ system jest to wyodrębniona część otaczającej nas rzeczywistości, mająca pewną wewnętrzną strukturę, a więc składająca się z części uporządkowanych wg ustalonych reguł określających ich wzajemne relacje”.

ATRYBUTY ORGANIZACJI JAKO SYSTEMU:

• Celowe zorganizowanie – są stworzone przez człowieka dla osiągnięcia określonego celu lub celów

• Społeczne i techniczne uporządkowanie – składają się z ludzi oraz aparatury, którą posługują się ludzie, by osiągnąć cel(e)

• Rozmyślność w zachowaniu się – są zdolne do korygowania a nawet zmiany celów

• Ekwiwalentność wymiany z otoczeniem, otwartość – prowadzą obustronną wymianę z otoczeniem

• Ustrukturalizowanie – są w pewien sposób uporządkowane wewnętrznie i zhierarchizowane

• Szczególna złożoność – nie pozwala do końca odwzorować ani opisać ich struktury

• Człon kierowniczy (sterujący)

• Stabilność – są zdolne do utrzymywania stanu równowagi wewnętrznej, pomimo zmian zachodzących w otoczeniu

• Ekwifinalność - podobne efekty mogą być osiągane w różnych organizacjach

• Samoorganizacyjność – są zdolne do osiągania negatywnej entropii

• Utrwalanie sposobów zachowania się – następuje w drodze instytucjonalizacji i formalizacji

MODELE ORGANIZACJI:

Czteroczłonowy model organizacji wg Leavitta (str. 100):

1. Ludzie

2. Zadania

3. Struktura

4. Technologia

• Otoczenie

Pięcioelementowy model wg Krzyżanowskiego (str.101):

1. System społeczny

2. Cele

3. System materialno-techniczny

4. Struktura

5. Człon kierowniczy

• Otoczenie

Systemowy model organizacji wg Bielskiego (str. 102):

1. Podsystem celów i wartości

2. Podsystem psychospołeczny

3. Podsystem struktury

4. Podsystem techniczny

5. Podsystem zarządzania

• „Wejścia” i „Wyjścia”

OTOCZENIE ORGANIZACJI

Definicja otoczenia

Otoczenie zewnętrzne jest to wszystko poza granicami organizacji co może na nią oddziaływać.

Rodzaje relacji między otoczenie ma organizacją

• perspektywa „zasileniowa” – otoczenie jest traktowane jako źródło rzadkich zasobów poszukiwanych przez zbiór organizacji współzawodniczących w ich podziale

• perspektywa „informacyjna” – otoczenie traktowane jest jako źródło informacji, których wiarygodność, kompletność i terminowość warunkują jakość decyzji podejmowanych w organizacji

Otoczenie dalszego (otoczenie ogólne, makrootoczenie)

Obejmuje niezbyt wyraźnie określone wymiary i siły, wśród których działa organizacja i które mogą wywierać wpływ na jej działania. Należy do nich pięć wymiarów:

• ekonomiczny,

• techniczny,

• socjokulturowy,

• prawno-polityczny,

• międzynarodowy

Otoczenie bliższe (otoczenie celowe, mikrootoczenie)

Składa się z konkretnych organizacji lub grup, które mogą wpływać na przedsiębiorstwo. Ponieważ wymiary te są związane z konkretnymi organizacjami w środowisku, ich wpływ będzie miał charakter bezpośredni. Obejmuje ono:

• konkurentów,

• klientów,

• dostawców,

• regulatorów,

• siłę roboczą,

• właścicieli,

• sojuszników strategicznych.

Sprawne działanie - miary i wytyczne

DZIAŁANIE

Celowe, świadome i dowolne zachowanie się sprawcy.

Podział działań wg kryterium liczby podmiotów działających:

Jednopodmiotowe:

• Kierownicze

• Niekierownicze

Wielopodmiotowe (zbiorowe)

• Grupowe

• Zespołowe

PODZIAŁ PROCESU DZIAŁANIA NA SKŁADOWE

• Funkcje – fragmenty działania wielopodmiotowego, skierowane na realizację celów pośrednich

• Przedsięwzięcia – fragmenty funkcji realizujące cele pośrednie niższego rzędu, środki do realizowania celów funkcji, zwykle występujące jako zamknięte w czasie fragmenty działania

• Czynności – części składowe operacji lub zabiegu, które są odrębnymi, ściśle określonymi, zakończonymi działaniami

• Zabiegi – część operacji, która może być wykonywana bez zmiany narzędzi, warunków pracy oraz charakteru i zakresu technologii pracy

• Ruchy robocze – części czynności, składają się z ruchów elementarnych

• Operacje jednopodmiotowe – część procesu pracy, wykonywana na jednym stanowisku pracy, związana z jednym przedmiotem lub partią przedmiotów pracy

PRAKSEOLOGIA

Nauka o sprawnym działaniu

Prakseologiczne miary sprawności (tabelka str. 75):

• Miary uniwersalne – podstawowe: skuteczność, korzystność, ekonomiczność. Pozostałe są przejawami trzech pierwszych

• Miary syntetyczne – określają sprawność w znaczeniu możliwości wyboru najlepszego sposobu działania zgodnie z zasadą optymalności

• Miary manipulacyjne – konkretyzują skuteczność działania jako sprawność uniwersalną

SPRAWNOŚĆ

W znaczeniu:

• Technicznym – stosunek energii wydanej do pobieranej;

• Uniwersalnym – ogólna nazwa każdego z walorów praktycznych sprawnego działania

• Syntetycznym – nazwa ogółu walorów praktycznych sprawnego działania razem wziętych

• Manipulacyjnym – zręczność w posługiwaniu się przez istoty żywe ich narzędziami i narzędziami wykorzystywanymi w trakcie działania

• Ogólnym – działanie jest sprawne jeżeli jest co najmniej minimalnie skuteczne

PODSTAWOWE WALORY SPRAWNEGO DZIAŁANIA

• Skuteczność – działanie, które prowadzi do skutku zamierzonego jako cel. Rodzaje działań skutecznych:

• działania całkowicie skuteczne (cel zrealizowany w 100%)

• częściowo skuteczne, (realizują cel w przedziale 1-99%)

• nieskuteczne (w ogóle nie realizują cel)

• przeciwskuteczne (oddala od realizacji celu)

• obojętne (nie jest ani skuteczne ani przeciwskuteczne)

• Korzystność – różnica między wynikiem użytecznym a kosztami działania (W – K); Warianty:

• W>K, działanie korzystne

• W=K, działanie obojętne

• W<K działanie niekorzystne

• Ekonomiczność – stosunek wyniku użytecznego do kosztów działania.

• W/K >1 działanie ekonomiczne

• W/K=1 działanie obojętne

• W/K<1 działanie nieekonomiczne

INNE POSTACI SPRAWNEGO DZIAŁANIA:

• Prostota- przeciwieństwo zawiłości struktury skomplikowanej

• Energiczność – działanie, w którym wydatkujemy dostateczną ilość energii

• Czystość – jest tym większa, im mniej znajduje się cech ujemnych, niezgodnych z celem głównym lub celami pobocznymi

• Udatność – sprawność, którą cechuje uwzględnienie nie tylko celów głównych, ale i ubocznych.

• Dokładność – odtworzenie wzoru w sposób do niego podobny

• Niezawodność – określa pewne funkcjonowanie narzędzi, solidność produktu wytworzonego i cech ludzi, na których można polegać

• Wydajność pracy żywej – mierząc ją, bierzemy pod uwagę czas pracy, pomijamy jej intensywność i zagęszczenie w czasie

• Preparacja – przygotowanie działanie

• Pewność - przekonanie o prawdziwości jakiegoś działania

• Racjonalność – przystosowanie działań do rzeczywistej prawdy lub posiadanej wiedz odpowiadającą prawdzie rzeczywistej

• Ostrożność – niestosowanie nakładów, które są obarczone poważnym prawdopodobieństwem nieskuteczności lub przeciwskuteczności

• Śmiałość – stosowanie powyższych nakładów.

DYREKTYWY SPRAWNEGO DZIAŁANIA

Działać w sposób zorganizowany (cykl dział. zorg.)

Przeciwstawne pary, należy znaleźć złoty środek.

 Specjalizacja – uniwersalizacja (przeanalizowanie wad i zalet obydwu stanów i znalezieniu takiej sytuacji, w której efektywność funkcjonowania organizacji jest największa)

 Aktywizacja – ograniczanie działania (w formie potencjalizacji - zastąpienie samego działania przez ujawnienie możliwości działania, machinalizacji – zastępowanie świadomych działań działaniami zrutynizowanymi, instrumentalizacji – wykorzystanie do działania urządzeń i maszyn, inwigilacji czystej – zostawianie spraw własnemu biegowi) Aktywizacja – najbardziej czynne zachowani i wykorzystanie energii.

 Oczekiwanie właściwej chwili (kunktacja) – uprzedzanie okoliczności (antycypacja)

 Utrzymywanie określonego stanu zasobów – pełne wykorzystanie zasobów

 Koncentracja sił – zabezpieczenie wszystkich kierunków działania

CYKL DZIAŁANIA ZORGANIZOWANEGO (cykl organizacyjny, cykl racjonalnego działania)

Schemat etapów działania sprawnego. Charakteryzuje się następującymi cechami:

 Uniwersalizm – musi się odnosić do wszelkich działań, które należy traktować jako całość i zaczynać od określenia celów a kończyć weryfikacji;

 Kompletność – ujmuje normami modelu wszystkie czyny, które określają działanie, poczynając od uznanych za przyczynę działania, a kończąc na weryfikacji zamierzeń i kontroli;

 Racjonalność – jest teoretycznym wzorcem osiągnięcia sprawności wszelkich działań;

 Elastyczność – istnieje szansa na dostosowanie działania do konkretnych warunków

F. Le Chatelier:

 Postawienie jasnego i ściśle określonego celu,

 Zbadanie warunków i środków, które trzeba zastosować, aby osiągnąć cel,

 Przygotowanie warunków i środków uznanych za niezbędne do zastosowania,

 Urzeczywistnienie – osiągnięcie zamierzonych celów,

 Kontrola otrzymanych wyników i wyciąganie wniosków

 Każdy z cyklów (różnych autorów) dzieli się na: etap przygotowania (preparacji), etap realizacji i kontrolę

J. Zieleniewski:

1. Uświadomienie rzeczywistych celów działania i ich wzajemnego stosunku. Cechy celu: jedyność, ścisłość,

zrozumiałość, osiągalność, ograniczoność.

2. Planowanie działania, czyli obmyślenie środków i sposobów działania, dostosowanych zarówno do celów,

jak i do warunków.

3. Pozyskanie i rozmieszczenie zasobów potrzebnych do wykonania planu.

4. Realizowanie planu.

5. Kontrola realizacji.

CELE S.M.A.R.T.

 S – specific (konkretny), simple (prosty).

 M – measurable (mierzalny), motivational.

 A – achievable (osiągalny), attainable, actionable,

 R – realistic (realny, istotny), relevant

 T – time definit (określony w czasie), timelybounded, tangible.

EFEKT SYNERGICZNY

 Inna nazwa: 2 + 2 = 5

 Podstawowy warunek tworzenia i funkcjonowania organizacji

 „takie zestawienie dwóch lub więcej elementów, by ich oddziaływanie (w przypadku osób – działanie) dawało skutek większy niż suma wywołanych przez każdy z elementów oddzielnie”.

 Całość o coś więcej niż prosta suma części.

 Kataliza synergii – sytuacja, w której działający podmiot osiąga więcej, jeżeli działa w asystencji z

innym podmiotem.

 Asystencja – oddziaływanie podmiotu asystującego na podmiot, któremu asystuje, nie zawierające określonego rodzaju jego działalności (kibice na meczu)

 Dyssynergia – brak zjawiska synergii, oznacza natychmiastową konieczność zmiany sposobu funkcjonowania organizacji