Immunologia – nauka o mechanizmach odporności, to jest obrony przed patogenami

Jenner (1796) – pierwszy wykazał że zaszczepienie żywym zarazkiem ospy bydlęcej pozostawia trwałą odporność przeciwko naturalnej ospie. Zauważył że kobiety dojarki przechodzą ospę lżej. Jenner pobierał materiał z wymion chorych krów

Immunologia jako nauka zaczęła się rozwijać w drugiej połowie XIX wieku gdy poznano etiologię chorób zakaźnych (Koch, Pasteur). Opracowano metodę otrzymywania szczepionek (np. przez ogrzewanie do temperatury 42-43^o)

Pasteur – wynalazł szczepionkę na wściekliznę

Antygen –substancja zdolna do indukowania swoistej odpowiedzi immunologicznej. Pod względem chemicznym antygen może być białkiem, kwasem nukleinowym, bądź połączeniem białka z lipidami, węglowodanami bądź kwasami nukleinowymi

Hapten – związek niskocząsteczkowy mogący reagować z już istniejącymi przeciwciałami. Hapten staje się pełnowartościowym antygenem po połączeniu z białkami osocza

Przeciwciała – cząsteczki immunoglobulin produkowane po rozpoznaniu antygenu przez komórki

Immunogenność – zdolność do indukowania odpowiedzi immunologicznej (produkcja przeciwciał, powstawanie uczulonych limfocytów T)

Antygenowość – zdolność do reagowania z już istniejącymi przeciwciałami

Czynniki szkodliwe: bakterie, wirusy, grzyby, pasożyty

Endogenne czynniki szkodliwe:

• Komórki nowotworowe (codziennie powstaje około 10 tysięcy komórek nowotworowych w organizmie)

• Komórki zmutowane

• Komórki zarażone wirusami

Pierwsza linia obrony organizmu:

• Bariery na granicy ze środowiskiem zewnętrznym: skóra, błony śluzowe. Zapewniają mechaniczną obronę.

• Bariery niespecyficzne: pH soku żołądkowego i śluzu pochwowego, temperatura organizmu, enzymy, układ dopełniacza

• Bariery specyficzne: układ immunologiczny

Klasyfikacja odporności:

• Nieswoista (dziedziczna)

• Swoista (nabyta, osobniczo zmienna)

Odporność nieswoista – w szerokim pojęciu obejmuje bariery obronne na powierzchni kontaktu ze środowiskiem zewnętrznym (skóra, błony śluzowe, tkanka łączna), temperaturę ciała oraz wszystkie komórkowe i humoralne mechanizmy wrodzone – nieswoiste:

• Właściwości komórek żernych (chemotaksja, diapedeza, pinocytoza, fagocytoza)

• Inhibitory komórkowe i tkankowe, czyli substancje wytwarzane w leukocytach, hamujące rozwój bakterii i wirusów

• Nieswoiste składniki chemiczne osocza (układ properdyny i dopełniacza, inhibitory wirusów)

Skóra:

• Jest wytrzymała mechanicznie

• Szczelnie pokryta natłuszczonym i złuszczającym się naskórkiem

• Zwilżona jest potem w którym występują substancje o charakterze bakteriobójczym

• Wewnątrz zawiera komórki żerne

Tkanka łączna:

• Jest dalszą zaporą przed wnikaniem patogenów

• Przestrzenie międzykomórkowe wypełnione są kwasem hialuronowym

• Przenikają do niej komórki efektorowe układu immunologicznego

Błony śluzowe:

• Są dobrze ukrwione

• Szczelnie pokryte odpowiednim nabłonkiem

• Zwilżane substancją kwaso bądź bakteriobójczą

Komórki wnikające do tkanki łącznej:

• Makrofagi

• Eozynofile

• Komórki dendrytyczne

• Komórki tuczne/bazofile

• Mikrofagi

Odporność swoista – polega na powstawaniu pod wpływem antygenów swoistych przeciwciał, które powodują neutralizację antygenów. Może również polegać na pobudzeniu komórek układu immunologicznego (limfocyty T)

Klasyfikacja odporności:

Typ Odporności

Mechanizmy efektorowe

Odpowiedź humoralna

Odpowiedź komórkowa

Limfocyty T – grasica

Limfocyty B – śledziona

Limfocyty T wraz z antygenem uczestniczą w pobudzaniu limfocytów B

Działanie limfocytów B: produkcja przeciwciał, komórki pamięci

Łac. Humorus – płyn (odpowiedź humoralna – rozpuszczalna w płynach)

Podział odporności swoistej:

• Odporność naturalna – powstaje wtedy gdy do organizmu dostają się antygeny lub gotowe przeciwciała bez udziału lekarza, np. przechorowanie grypy, z mlekiem matki

• Odporność sztuczna – powstała na skutek celowej działalności człowieka, np. szczepienia, podanie surowicy

Podział odporności swoistej:

• Czynna – powstaje po przeniknięciu do organizmu antygenu i rozwinięciu całej odpowiedzi immunologicznej, np. po wniknięciu wirusa grypy, po podaniu szczepionki

• Bierna – powstaje po wniknięciu do organizmu przeciwciał (wrodzona – przez łożysko, nabyta – podanie surowicy), odporność bierna naturalna – z mlekiem matki lub przez łożysko