Genetyka 28-03-2013

Grupy krwi

Wg chromosomowej teorii dziedziczności geny SA liniowo ułożone w chromosomach z tym ze każdy z alleli zajmuje takie samo miejsce czyli locus w jednym z chromosomów homologicznych danej pary, okazało się ze jeden locus może być zajęty przez więcej niż 2 allele zwane allelami wielokrotnymi, przykładem cech alleli wielokrotnych są grupy krwi.

Krwinki posiadają na powierzchni charakterystyczny zespól antygenów, tzw. Układy grupowe antygenów. dziedziczą się one wg reguł Mendla a ich obecność lub brak stanowi podstawę podziału krwi na różne grupy serologiczne.

W tym zakresie w ostatnich latach dokonał się olbrzymi postęp. Dotychczas poznano i sklasyfikowano 29 układów grupowych i w tych 29 układach zidentyfikowano

• 285 antygenów

• 27 z pośród ich jest syntetyzowane na krwinkach czerwonych,

• natomiast antygeny dwóch układów są trwale absorbowane przez krwinki z osocza.

Synteza antygenów jest pod kontrolą genów strukturalnych, które maja swoje miejsce w autosomach. Wyjątek stanowią dwa geny XG i XK które maja locus w chrom. X i wobec tego kontrolują syntezę antygenów sprzężonych z płcią. Liczba tych antygenów może być od 1 do kilkudziesięciu tak jest np. w układzie Rh.
Występowanie tylko jednego antygenu np. antygen H, XG, I, P występuje w pojedynczych układach.

Między Narodowe Towarzystwo Przetaczania Krwi i komisja robocza w 2004 każdemu układowi przypisała nr przy czym te nr od 1 do kolejności w jakiej wykrywano kolejne gr. krwi

• do 1945 były oznaczenia literowe - oznaczenia literowe np. ABO, MNS, P, RH

• od 1945 - od nazwiska osoby u której wykryto alloprzeciwciała skierowane do nieznanego dotychczas antygenu.

Każdy antygen ma numer = 3 znaki oznaczające nr układ + 3 znaki danego antygenu np. antygen A = 001001

Skrót nazwy układu grupowego piszemy wielkimi literami np. układ Kell= KEL

Natomiast nazwy genów piszemy kursywą - np. P1, RHD, GYPA, LU, FY

Wśród 285 antygenów 261 jest przypisane do układów grupowych ,

a 24 nie przypisane do żadnego

• 19 „prywatnych „ o częstości występowania poniżej 1 %

• 5 „publicznych „ o częstości występowania powyżej 90 %

Antygeny należące do 22 układów grupowych są w składzie większości białek powierzchownych oraz są bezpośrednim produktem odpowiednich genów.

Białka które są wyznacznikami poszczególnych ukł gr. podzielono w zależności od kopii na krwince czerwonej na

• Większe powyżej lub 200 000kopii

• Mniejsze poniżej lub 50 000kopii

Antygeny układów ABO ,H, P, Lewis maja strukturę węglowodanową nie są bezpośrednimi produktami genów.

Geny warunkujące ich syntezę produkują enzymy = glikozylotransferazy które przyłączają odpowiednie cukry do istniejącej substancji prekursorowej .

Struktura glikozylotransferazy i ich skład aminokwasów są poznane.

Antygeny erytrocytu funkcje w kom. :

• Część z nich to białka transportujące inne

• tworzą kanały w błonie kom poprzez które zachodzi wymiana jonów, transport substancji np. mocznika lub

• tworzą się kanaliki wodne.

Inne antygeny s a białkami adhezyjnymi uczestniczącymi w oddziaływaniach między komórkami a jeszcze inne są receptorem dla patogenów i wirusów pasożytów.

Osobna grupę stanowią antygeny, których geny kodują białka o właściwościach enzymatycznych.

Układ ABO

Opisany w 1900r jako pierwszy i z tego względu mówi się że to tzw. układ klasyczny.

Antygeny tego układu wykrywa się już w 6 tyg. życia płodowego. Natomiast przeciw ciała= izoaglutyniny tworzą się w obrębie płodu w 6 miesiącu.

Oprócz antyg A i B które różnią się cukrem. W obrębie antyg grupowego A wyróżnia się wiele odmian podgrupa A1 A2 A3 i każdy z mniejszym numerem dominuje nad większym czyli 1 nad 2, jest to tzw. dominowanie hierarchiczne. Allele A i B SA dominujące w stosunku do 0 natomiast kodominujące inaczej współdominujące względem siebie.

Mamy 3 glowe allele A B O ( 9 par chromosomów)

• allele H , h (19 par chromos)

• Dna wszystkich alleli identycznych w powyżej 99 %

• Filogenetycznie pierwotny : gen A

• Gen O = amorficzny – koduje polipeptyd nieaktywny enzymatycznie

• Mutacje w genach kodujące swoiste transferazy zmieniające aktywność katalityczna enzymu powodują ilościową zmiana ekspresji antygenu -- -> czego wynikiem są podgrupy w obrębie głównych gr krwi

Zapis alleli IA IB I0

I^A I^A I^A I⁰ gr A

I^B I^B I^B I⁰ gr B

I^A I^B gr AB

I⁰I⁰ gr 0

Fenotyp genotyp

I ^A1 I^A1 I^A1 II I I⁰

Ekspresja antygenow:

• Na powierzchni erytrocytó - > dojrzale, erytroblasty, pronormocyty

• Rozna na innych komorkach ciala

• Brak na garnulotycach, ale słaba na limfocytach

• Tak duza jak antygenow HLA w srodblonku naczyń krwionosnych oraz na komorkach kanalikow żółciowych , problemy z transplantacja narządow

U noworodków ekspresja może być :

• Osłabiona : A, B H P1

• Prawidłowa: RH MNS

• Wzmożona: I

Ekspresja jest osłabiona :

w ciąży : A B H P1

wiek podeszły : A< B H

białaczka A B H RH

ziarnica złośliwa : A B

kodominacja - występuje w układzie ABO jest obecna w innych układach gr krwi np. MNS, w enzymach ertyrocytalnych : kwaśna fosfataza, kinaza adenylowa, w białkach osocza : haptoglobina, antygeny powierzch. kom: układu HLA

W Polsce najczęściej występuje A1 34% 0 23% B 19%

Antygeny grupowe mogą występować w płynach ustrojowych co ma duże znaczenia dla badań kryminalistycznych.

Materiał: ślina = 128-1024, nasienie 128-1024. Erytrocyty 8-32,

Wydzielanie substancji grupowych jest cecha dziedziczną i kontrolowana parą antygenów niezależnych od genów ABO i H, otóż , wydzielanie zależy od alleli Se, se ,

SeSe Sese =wydzielacz

Sese= niewydzielacz

Poziom reprezentacji antygenów układu :

Genetyczny (DNA, RNA) enzymatyczny -(glikozylotransferazy) produktów (glikozylacji cukry) nadające swoistość: immunologiczny (przeciwciała) alloprzeciwciała naturalne kl. M, naturalne i odpornościowe kl. G

ZADANIA

Kiedy dziecko może mieć gr. krwi B ?

Dziecko ma być IBIB lub IB I0

Genotypy rodziców

IBIB IBIB lub IBI0 IBI0 lub IAIB IAIB lub IAIB IBI0 lub IAIB IBIB lub IAIB ii lub IBIB ii lub IBI0 ii lub IA i IBi lub IAi IBIB lub IAi lub IAIB

Przeprowadzona badania i wykazano ze osoby z pewnymi gr. SA predysponowane do wystąpienia pewnych chorób np.

• Gr O maja większe ryzyko choroby wrzody dwunastnicy 36 % i żołądka. Niż gr A. ????

• Gr A 26 % wyższe rozwoju anemii złośliwej , 20 % rak żołądka, 14% cukrzycy i 14 %raka żeńskich narządów płciowych .

Układ RH

Najbardziej polimorficzny, ma najwięcej różnych możliwości. Nazwa pochodzi od gatunku małpy. Dziedziczy się niezależnie od ukł. ABO.

• 49 antygenów: wyłącznie na erytrocytach

• 2 polipeptydy złozobe z 416 aminokwasów bez reszt cukrowych

• Determinanty antygenów D oraz C, c , E, e na różnych polipeptydach

• Klinicznie istotne antygeny : D, C, c, E, e

• Gen D – synteza antygenu D

• Gen CE - synteza antygenów C, c E e

• Dziedziczone jaki 2 haplotypy: D – dodatni i D-ujemny

• Fdsfdfed…………………..

• Dominacja alleli Ci E nad c i e nie jest zupełna, wiec powstają antygeny C, c E e

• Dominacja allelu D na d jest całkowita wiec powstaje tylko antygen D

• Rodzaj wytwarzanych antygenów zależy od genotypu.

• Mamy 18 fenotypów RH : 9 – jeden genotyo . 8--- 1-6 genotypów

• Polska :
  DCe/dce 33,58% powinno być w ułamku
  dce/dce 16,17
  DCe/Dce 15,22
  DcE/dce 12,82
  DCe/DcE 10,03