Z. Goliński „Edytorstwo naukowe tekstów literackich” – najważniejsze kwestie.
Edytorstwo dzieł literackich oraz informacja bibliograficzna stanowią podstawę wszelkich badań historycznej nauki o literaturze.
Edytorstwo nie powinno być nazywane nauką pomocniczą historii literatury. Edytor jest integralnie uwikłany w wszelkie badania literackie, przyczynia się do gromadzenia wiedzy o różnorodnych kontekstach towarzyszących twórcom oraz ich współczesności literackiej, objaśnia grunt historyczny od chwili narodzin utworów, ich przemiany autorskie w procesie twórczym wraz z okolicznościami zewnętrznymi, aż po warunki pierwszej publikacji dzieł, śledzi skrupulatnie dalsze ich losy w trakcie kolejnych wznowień i wspomaga autora oczyszczając dzieło z różnych naleciałości.
Pierwsza czy ostatnia wola autora?
Doskonalenie artystyczne utworu nie zawsze szło w parze ze zmianami wprowadzonymi przez autorów w miarę upływu czasu.
Propozycje rozwiązania problemu:
Konrad Górski: stosowanie kryterium „woli autorskiej”, która jest odpowiednikiem intencji twórczej, czy to w okresie powstawania całości dzieła, czy w okresach późniejszych, gdy autor powraca do własnego utworu, aby kształt jego jeszcze udoskonalać.
Kazimierz Budzyk: nie ma i nie może być w edytorstwie jakichś nienaruszalnych zasad w rodzaju owej woli autora. Kanon tekstu jest rzeczywistością historycznie zmienną – w tym znaczeniu, że dla różnych epok musimy formułować zasady, na których oprze się konkretna praca edytora.
Dodatek krytyczny, a zwłaszcza odmiany tekstu, dając wgląd w dynamikę różnorodnych jego przemian, pozwolą uważnemu czytelnikowi na śledzenie decyzji edytora, tym samym jakby czyniąc go uczestnikiem prerogatyw uczonego wydawcy.
Utwór literacki jako dzieło sztuki powinien być ukazywany w jednym kształcie dla wszystkich jego czytelników. Nie oznacza to jednak zaniechania analitycznego studium i rozpoznania wszelkich cech języka i sposobów zapisu jego graficznego obrazu oraz wielorakich komplikacji na linii autor-dzieło. Umiejętne opracowanie tekstu jest sztuką kompromisu: polega na podaniu jak największej ilości informacji, proporcjonalnych wszakże do relacji utwór-komentarz.