Ukad nerwowy dzieli si na dwa odrbne ukady: orodkowy ukad nerwowy i obwodowy ukad nerwowy. Ten ostatni jest podporzdkowany OUN i zwizany z nim systemem poczeń nerwowych. Obwodowy ukad nerwowy dzieli si na dwa zasadnicze ukady - ukad somatyczny (animalny) i ukad autonomiczny. Ukad somatyczny jest zaleny od naszej woli i pozwala na wykonywanie dowolnych czynnoci. Ukad autonomiczny nie jest podporzdkowany naszej woli. Ukad autonomiczny dzieli si na dwa przeciwstawne ukady, tj. uk. sympatyczny (adrener­giczny, wspóczulny) i uk. parasympatyczny (cholinergiczny, przy­wspó­czulny).

Podstawowa rónica pomidzy ukadem somatycznym i autonomicznym polega na tym, e w ukadzie autonomicznym istniej tzw. zwoje wegetatywne, które peni funkcje przekanikowe. Tych zwojów nie ma w ukadzie animalnym. Autonomiczny ukad nerwowy reguluje czynnoci wszystkich narzdów wewntrznych. Stan pobudzenia w orodkach autonomicznych powoduje wyzwolenie impulsu nerwowego, który przedostaje si za pomoc nerwów autonomicznych do ich zakończeń, znajdujcych si w narzdach wykonawczych. W zakończeniach nerwowych wytwarzane s okrelone substancje chemiczne zwane neurohormonami (neuro­mediatorami, neuroprze­ka­nikami), które dziaaj na okrelone receptory i tym samym wywouj okrelone reakcje.

W obydwu ukadach czynnikiem warunkujcym przenoszenie bodców s tzw. neuromediatory. W ukadzie somatycznym takim neuroprzekanikiem jest acetylo­cholina. W ukadzie autonomicznym istnieje zrónicowanie w zalenoci, czy jest to wókno przed- czy te pozazwojowe. We wóknach przedzwojowych przekanikiem jest acetylocholina. W ukadzie autonomicznym parasympatycznym przekanikiem take jest acetylocholina. W ukadzie sympatycznym wystpuje inny neurohormon, którym jest noradrenalina, a także w niewielkim stopniu adrenalina.

PODZIA LEKÓW ZE WZGLĘDU NA SPOSÓB DZIAANIA

-leki pobudzajce ukad sympatyczny;

-leki poraajce ukad sympatyczny;

-leki pobudzajce ukad parasympatyczny;

-leki poraajce ukad parasympatyczny;

-leki poraajce zwoje ukadu wegetatywnego;

TEORIA RECEPTOROWA - wedug tej teorii dziaanie leków polega na tym, e cz si one z okrelonymi, wybiórczo reagujcymi strukturami biakowymi (receptorami), które swoicie wi czsteczk leku, czego wynikiem jest okrelony efekt farmakologiczny.

POWINOWACTWO LEKU DO RECEPTORA - jest to stopień dopasowania leku do receptora.

AKTYWNOŚĆ WEWNĘTRZNA - jest to zdolno leku do pobudzenia receptora i wyzwolenia okrelonego efektu farmakologicznego.

AGONISTA (LIGAND) - jest to lek majcy powinowactwo do receptora i majcy aktywno wewntrzn, w nastpstwie czego dochodzi do wyzwolenia okre­lo­ne­go efektu farmakologicznego.

ANTAGONISTA - jest to lek majcy powinowactwo do receptora, ale nie majcy aktywnoci wewntrznej, nastpstwem czego jest blokowanie receptora i uniemoli­wia­nie tym samym wyzwolenia efektu waciwego agonicie. Jest to tak zwany antagonizm kompetycyjny.

SYNAPSA - jest to styk midzy komórkami nerwowymi (neuronami) w ośrodkowym układzie nerwowym, w zwojach oraz midzy neuronem a komórk efektora (narzdu wykonawczego). W synapsie nastpuje przekazanie stanu czynnociowego z komórki na komórk (przekanictwo synaptyczne). Synapsa skada si z bony presynaptycznej, która naley do zakończenia nerwowego, szczeliny synaptycznej i bony postsynaptycznej, tj. bony nastpnej komórki. W kolbce synaptycznej znajduj si pcherzyki synaptyczne, zawierajce mediator.



Leki sympatykomimetyczne - s to takie zwizki, które wyzwalaj efekty podobne do objawów pobudzenia ukadu wspóczulnego.

Otrzymywanie dopaminy, noradrenaliny i adrenaliny

Noradrenalina zostaje zmagazynowana w zakończeniach nerwów sym­pa­tycznych w postaci kompleksu z ATP i z białkiem chromo­genin. Tworzenie poczeń kompleksowych zapobiega rozkadowi noradrenaliny i jej dyfuzji z kolbki synaptycznej.

Natomiast w rdzeniu nadnerczy noradrenalina moe przeksztaci si w adrenalin, w wyniku metylacji przy udziale enzymu N-metylotransferazy.

Zarówno noradrenalina jak i adrenalina i ich strukturalne analogi, s zwizkami nietrwaymi i w organimie ulegaj rozkadowi na drodze przemian enzymatycznych. Enzymami rozkładającymi aminy katecholowe s COMT (katecholo-tleno-metylotransferaza) i MAO (monoamino­oksydaza).

Pod wpywem potencjau czynnociowego noradrenalina, która jest zgromadzona w pcherzykach synaptycznych w postaci kompleksów z ATP i chromogenin, zostaje uwolniona, przechodzi przez bon presynaptyczn i dostaje si do szczeliny synaptycznej. Cz z uwolnionej nor­adre­naliny czy si z receptorem adrenergicznym wyzwalajc okrelony efekt (ok. 10 %). Cz ulega resorpcji zwrotnej do pcherzyków synaptycznych i tam tworzy kompleksy z biakiem i ATP. Pewna zaś ilo ulega w szczelinie synaptycznej rozkadowi pod wpywem COMT, a pozostaa ilo, w kolbce synaptycznej, jest rozkadana przez MAO.

Leki ukadu adrenergicznego dziaaj za porednictwem receptorów. Receptor adrenergiczny, który jest bonowym biakiem integralnym skada si z dwóch czci: receptora α i receptora β. W zakończeniach nerwów autonomicznych mamy dwa rodzaje postsynaptycznego receptora α - α₁ i α₂, oraz dwa rodzaje post­synap­­tycznego receptora β - β₁ i β₂. W obrbie synapsy adrenergicznej znajduj si presynaptyczne receptory α₂ i β₁. Podstaw podziau adrenoreceptorów jest wzgldna selektywno powinowactwa do nich agonistów i antagonistów. Receptory, których wraliwo do amin katecholowych maleje w kolejnoci noradrenalina - adrenalina - izoprenalina s nazywane receptorami α. Natomiast odwrotny stopień wraliwoci charakteryzuje receptory β.

BIOCHEMICZNY MECHANIZM POBUDZENIA ADRENERGICZNEGO

Ligand - agonista - czy si z odpowiadajcym mu receptorem i powoduje zmian konformacji biaka receptorowego, przy czym ta zmiana czy si ze zmian waciwoci biaka. Zmiana ta odbywa si prawie byskawicznie i jest przekazywana do wntrza komórki. Powoduje to uaktywnienie biaka regulatorowego co prowadzi do aktywacji lub hamowania bonowych enzymów efektorowych, tj. cyklazy guanylowej lub cyklazy adenylowej. Powoduj one wzrost stenia przekaników drugiego rzdu, tj. cyklicznego GMP i cyklicznego AMP. Pod wpywem α-neuroprzekanika uaktywnia si cyklaza guaninowa, która przeksztaca GTP w cGMP. Powstay cGMP jest rozkadany do GMP przez fosfodiesteraz. Przy pobudzeniu β ATP pod wpywem cyklazy adenilowej przeksztaca si w cAMP, który jest rozkadany do AMP przez fosfodiesteraz.



Leki o dziaaniu bezporednim - cz si z odpowiednim postsynaptycznym recep­torem adrenergicznym i wyzwalaj reakcje charakterystyczne dla ukadu wspó­czulnego.

Leki o dziaaniu porednim - wzmagaj wydzielanie noradrenaliny z neu­ronów noradrenergicznych. Druga grupa leków o dziaaniu porednim, to s leki hamujce resorpcj zwrotn noradrenaliny przez bon presynaptyczn do kolbki synaptycznej, w wyniku czego zwiksza si stenie noradrenaliny w otoczeniu receptora. To z kolei prowadzi do stymulacji adrenergicznej.



Z A L E Ż N O Ś C I M I Ę D Z Y B U D O W Ą

A D Z I A A N I E M L E K Ó W

Wikszo leków adrenergicznych wywodzi si od β-fenyloetyloaminy. Leki te dziaaj receptorowo i ich aktywno receptorowa jest uzaleniona od nastpujcych czyn­ników:

-od obecnoci podstawników w piercieniu benzenowym;

-od obecnoci grup hydroksylowych przy wglu β;

-od obecnoci podstawników przy wglu α;

-od braku lub obecnoci podstawników przy grupie aminowej;

-od konfiguracji czsteczki;

Podstawnikami w piercieniu benzenowym s najczciej grupy hydroksylowe, wzgldnie grupy metoksylowe. Obecno tych podstawników lub ich brak, w piercieniu benzenowym, wzgldnie przy wglu β decyduje o tym, czy lek dziaa porednio czy bezporednio. Do tego, aby lek dziaa bezporednio lek musi zawiera co najmniej dwa podstawniki w tych pooeniach, a wic w pozycji β i w piercieniu benzenowym. Zwizki, które zawieraj tylko jeden podstawnik, w tym pooeniu, np. efedryna, majca tylko jedn grup hydroksylow, a nie za­wie­ra­j­ca podstawników w piercieniu benzenowym, dziaaj porednio (podobnie jak te, które nie posiadaj adnych podstawników), a wic m.in. poprzez wpyw na uwal­nianie noradrenaliny z neuronów adrenergicznych.

Obecno grup hydroksylowych w pozycji 3 i 4 (meta lub para) piercienia benzenowego sprzyja aktywacji α- i β-adrenergicznej. Nieobecno jednej lub obu grup hydroksylowych w piercieniu zmniejsza si dziaania. Jednoczenie brak tych podstawników wydua dziaanie leków. Aminy katecholowe s inaktywowane przez COMT, który metyluje grup hydroksylow w pozycji 3. Jeeli wic nie ma tych grup, to dziaanie leku ulega osabieniu.

W lekach sympatykomimetycznych o dziaaniu bezporednim podstawnik przy grupie aminowej wpywa na kierunek dziaania, a wic o dziaaniu na α-receptory lub na β-receptory, wzgldnie α- i β-receptory. Leki z woln grup aminow, wzgldnie z maym podstawnikiem przy azocie (grupa metylowa -CH₃) s zwykle agonistami α-receptorów, ale mog by take agonistami β-receptorów (np. adrenalina). Nor­adrenalina, która nie zawiera podstawnika przy grupie aminowej, dziaa znacznie silniej na receptory α, std jest ona omawiana w grupie leków adrenergicznych. Natomiast adrenalina, posiadajca podstawnik metylowy, wykazuje powinowactwo zarówno do α- i β-receptorów - bdzie wic ona omawiana w grupie leków α- i β-receptorowych. Leki z podstawnikiem alkilowym, zawierajcym dwa lub wicej atomów wgla (np. z izopropylem -CH(CH₃)₂, czy te tertbutylem -C(CH₃)₃), przy grupie aminowej s „czystymi” agonistami β-receptorów.

Jeeli przy wglu β wprowadzimy grup hydroksylow to powstaje wówczas centrum chiralnoci. Przy asymetrii wgla β, izomery o konfiguracji lewoskrtnej L(-) maj wiksz si dziaania ni izomery o konfiguracji prawoskrtnej D(+), np. lewoskrtna adrenalina dziaa dziesi razy silniej ni jej prawoskrtny enancjomer.

Jeeli wgiel α podstawimy jakim podstawnikiem to wówczas zostaje zachamowana oksydatywna dezaminacja przy udziale MAO, a tym samym wydua si czas dziaania leku. Podstawnik przy wglu α powoduje take powstanie centrum asymetrii. W asymetrii przy wglu α izomer prawoskrtny D(+) wykazuje wiksz aktywno ni lewoskrtny enancjomer L(-).

LEKI UKŁADU WSPÓŁCZULNEGO

Stosuje si je w stanach podcinienia, zapaci i wstrzsu. Leki te powoduj wzrost cinienia krwi, a zatem s to leki hipertensyjne. Gównie tak dziaaj leki α-adrenergiczne i leki α- i β-adrenergiczne.

Niektóre z leków sympatykomimetycznych s stosowane w stanach zapalnych bon luzowych nosa, poniewa zwaj one naczynia krwionone. S to leki α-adre­ner­giczne. S one stosowane cznie z lekami p/histaminowymi, p/bakteryjnymi, itd.

S one take stosowane w dychawicy oskrzelowej, jako rodki dziaajce rozszerzajco, rozluniajco na oskrzela. Jako takie stosowane s leki β-adrenergiczne.

LEKI α-ADRENERGICZNE

S to leki dziaajce na α-receptory, które s rozmieszczone gównie w miniach gadkich naczyń krwiononych, poza naczyniami wieńcowymi. Dlatego gównym efektem agonistycznego dziaania leków α-adrenergicznych jest silny skurcz naczyń krwiononych powodujcy wzrost cinienia krwi. To dziaanie warunkuje zastosowanie tych leków w stanach hipotensyjnych, jako leki hipertensyjne. Stosuje si je przy zapaci, w podcinieniu kreniowym. Powodujc take zwenie obwodowych naczyń krwiononych usuwaj przekrwienie bony luzowej nosa, spojówek i std ich zastosowanie w ostrych nieytach nosa na tle zapalnym i alergicznym. Leków, w których wykorzystuje si to ostatnie zastosowanie, nie uywa si ogólno-ustrojowo, gdy dziaaj toksycznie.

Poza tym niektóre leki α-adrenergiczne s stosowane przy leczeniu jaskry, poniewa obniaj one cinienie ródgakowe.

PODZIA LEKÓW α-ADRENERGICZNYCH

POD WZGLĘDEM CHEMICZNYM

1. Pochodne β-fenyloetyloaminy;

2. Pochodne 2-imidazoliny (przy nieytach nosa);

ad. 1.

a). Norepinephrini bitartas;

b). Phenylephrini hydrochloridum;

c). Midodrini hydrochloridum;

ad. 2.

a). Naphazolini nitras / hydrochloridum;

b). Xylometazolini hydrochloridum;

c). Oxymetazolini hydrochloridum;

d). Tymazolini hydrochloridum;

e). Tetrazolini hydrochloridum;

	C I E K A W O S T K A Czym róni si adrenalina od noradrenaliny ? Przedrostek „nor” oznacza, e brakuje jakiego podstawnika, w tym wypadku grupy metylowej. Wzio si to z jzyka niemieckiego: N U R O H N E R A D I C A L b e z a d n e g o r o d n i k a

ad.1. Pochodne β-fenyloetyloaminy:

Norepinephrini bitartas

wodorowinian 1-(3,4-dihydroksyfenylo)-2-aminoetanolu

Noradrenalina nie dziaa selektywnie. Jest bez­barwn, krystaliczn substancj, ciemniejca pod wpywem wiata lub powietrza. Stosuje si j w postaci injekcji, przy cikiej niewydolnoci krenia, w stanach wysokiego podcinienia, krwotokach, we wstrzsie, zapaci kreniowej itp. Szybko pod­nosi cinienie krwi. Noradrenalin stosuje si jako dodatek do rodków miejscowo znieczulajcych, w celu obkurczenia naczyń krwiononych i przeduenia czasu dziaania leku znieczulajcego.

Odmiana lewoskrtna noradrenaliny dziaa pitnacie razy silniej ni prawoskrtna, czyli pitnacie razy silniej ni racemat. Otrzymany syntetyczny racemat rozdziela si na antypody optycznie czynne za pomoc kwasu D-winowego. Lewoskrtny komponent krystalizuje z roztworu wodnego jako monohydrat wodoro­winianu. Natomiast odmiana prawoskrtna pozostaje w ugach pokrys­ta­licznych.

Phenylephrini hydrochloridum (synonim: Neosynephrine)

chlorowodorek 1-(3-hydroksy-fenylo)-2-metyloaminoetanolu

Bezporednio pobudza receptory α-adrenergiczne, przez co wywouje skurcz naczyń krwiononych i tym samym podwysza cinienie krwi. Jest wic stosowany jako rodek hipertensyjny. Czasem stosuje si go miejscowo w stanach zapalnych bon luzowych nosa, a take w okulistyce, w leczeniu jaskry, poniewa obnia cinienie ródgakowe.

Midodrini hydrochloridum (synonim: Gutron)

chlorowodorek 2-amino-N-2-[(2,5-dimetoksy-fenylo)-2-hydroksyetylo]-acetamid

Jest to lek o dugotrwaym dziaaniu sympatykomimetycznym. Podobnie jak dwa poprzednie, wybiórczo pobudza receptory α-adrenergiczne. Podwysza cinienie krwi, przez co znajduje zastosowanie w zaburzeniach cinienia i w niedokrwieniu.

ad. 2. Pochodne 2-imidazoliny:

Naphazolini nitras

(prep. Rhinazin -Polfa)

azotan 2-(1-naftylo-metylo)-2-imidazoliny

Stosowany do miejscowego zwenia naczyń krwiononych, w nieytach nosa na tle zapalnym lub alergicznym, w zapaleniu spojówek i zatok. Niektórzy autorzy okrelaj to dziaanie jako α₁-agonistyczne. Lek dziaa szybko i dugotrwale.

Bardzo czsto te leki czy si z lekami p/histaminowymi. Np. azotan nafazoliny w poczeniu z siarczanem antazoliny (lek p/histaminowy) oraz z kwasem borowym i wod do wstrzykni daje preparat zoony o nazwie: RHINOPHENAZOL. Inne leki zoone to:

* SULFARINOL (p/bakteryjny) - azotan nafazoliny, sulfatioazol, chloreton (3,3,3-trichloro-2-metylo-2-propanol).

* BETADRIN - azotan nafazoliny oraz rodek p/histaminowy - chlorowodorek difenhydraminy. Jest to skad kropli do nosa. Jeeli dodamy jeszcze kwas borowy otrzymamy krople do oczu.

Xylometazolini hydrochloridum (synonim: Xylometazolin)

chlorowodorek 2-(4-tertbutylo-2,6-dimetylo-benzylo)-2-imidazoliny

Lek stosowany w postaci kropli jako rodek p/obrzkowy w ostrych stanach zapalnych bon luzowych. Zastosowanie to jest zwizane z miejscowym zwaniem naczyń krwiononych.

Oxymetazolini hydrochloridum

chlorowodorek 2-(4-tertbutylo-3-hydroksy-2,6-dimetylo-benzylo)-2-imidazoliny

Róni si od poprzedniego tym, e w pozycji 3 ma grup hydroksylow. Zwa naczynia krwionone, zmniejsza przekrwienie i obrzk bony luzowej nosa. Stosowany w ostrym i przewlekym nieycie nosa, zapaleniu zatok. Wprowadzenie podstawnika w pozycj 3, sprawio, e lek dziaa duej ni Xylometazolini hydro­chloridum.

Tymazolini hydrochloridum

(prep. Thymazen - Polfa)

chlorowodorek 2-(2-izopropylo-5-metylo-fenoksy-metylo)-2-imidazoliny

Dziaanie i zastosowanie jest takie samo jak poprzednich leków.

Tetrazolini hydrochloridum (synonim: Visine)

chlorowodorek 2-(1,2,3,4-tetrahydro-1-naftylo)-2-imidazoliny

Róni si od leków omówionych wczeniej brakiem grupy metylenowej pomidzy piercieniem imidazoliny i podstawnikiem bocznym.



LEKI β-ADRENERGICZNE

S to leki pochodne β-fenyloetyloaminy i s one lekami wycznie syn­te­tycz­nymi. Dziaaj na receptory β₁- i β₂-adrenergiczne, które s usytuowane:

* receptory β₁ - wystpuj gównie w miniu sercowym. Pobudzenie tych receptorów zwiksza kurczliwo i intensywno skurczów minia sercowego.

* receptory β₂ - wystpuj gównie w oskrzelach, w tchawicy, w macicy i w miniach gadkich obwodowych naczyń krwiononych. Pobudzenie tych receptorów powoduje rozkurcz mini gadkich oskrzeli, hamowanie skurczów mini gadkich macicy oraz rozszerzenie obwodowych naczyń krwiononych. Pobudzenie tych receptorów aktywuje procesy metaboliczne, tj. glikoliz, glikogenogenez oraz zwiksza wydzielanie insuliny.

PODZIA LEKÓW β-ADRENERGICZNYCH

I. Leki nieselektywne lub maoselektywne:

Isoprenalini hydrochloridum

chlorowodorek 1-(3,4-dihydroksy-fenylo)-2-izopropylo-aminoetanolu

Stosowany w dychawicy oskrzelowej, gdy dziaa na receptory β₂ w miniach gadkich oskrzeli, ale take pobudza receptory β₁ w miniu sercowym. Stosowanie tego leku powoduje wystpienie efektów ubocznych, tj. koatanie serca, arytmi, obnienie cinienia. Dzi zosta wyparty przez inne leki, które dziaaj selektywnie, wycznie na minie oskrzeli. Mona go podawa doylnie jako lek przypieszajcy akcj serca.

Orciprenalini sulfas - jest to izomer Isoprenalini hydrochloridum

(prep. Astmopent - Polfa)

siarczan 1-(3,5-dihydroksy-fenylo)-2-izopropylo-aminoetanolu

Uoenie grup hydroksylowych w pozycji 3 i 5 powoduje zwikszenie od­por­noci leku na COMT. Jest wiksza wybiórczo w dziaaniu na receptory β-adrenergiczne znajdujce si w rónych narzdach (podobnie jak lek poprzedni dziaa na receptory β₁ i β₂). Pobudza najsilniej receptory β₂ w miniach gadkich oskrzeli, sabiej receptory β₁ minia sercowego, a najsabiej dziaa na β₂ receptory znajdujce si w miniach gadkich obwodowych naczyń krwiononych. Lek stosowany w dychawicy oskrzelowej, w zapaleniu oskrzeli i w bloku przedsionkowo-komorowym.

II. Leki dziaajce selektywnie:

Dobutamini hydrochloridum (synonimy:Dobuject, Dobutrex, Dobutamine)

chlorowodorek 4-{2-[3-(p-hydroksy-fenylo)-1-metylo-propyloamino]}-etylo-pirokatechiny

Lek o dziaaniu α- i β-adrenergicznym, bdcy pochodn dopaminy. By on kiedy uywany jako selektywny agonista receptora β₁-adrenergicznego. Pobudza akcj serca (cardiostymulans). Stwierdzono, e odmiana lewoskrtna jest silnym agonist α_1­-receptorów, natomiast sabym agonist receptorów β₁ i β₂. Natomiast enancjomer prawoskrtny jest silnym agonist receptorów β₁ i β₂, a nie wywiera widocznego wpywu na receptory α. Stosowany jest przy schorzeniach minia sercowego.

III. Leki selektywnie dziaajce - agonici receptora β₂-adrenergicznego w miniach gad­kich oskrzeli i macicy:

I g r u p a - szybko i krótko dziaajce (4-6 godz.); su do przerywania ataków i prewencji astmy np. Salbutamoli sulfas i Terbutalini sulfas.

Salbutamoli sulfas (synonimy: Salbutamol, Salbupart - stos. w poonictwie; Salbutamol prolongatum - lek o przeduonym dziaaniu)

siarczan 1-(4-hydroksy-3-hydroksymetylo-fenylo)-2-tertbutyloaminoetanolu

Lek stosowany do przerywania i prewencji ataków astmy, a take hamujcy skurcze macicy.

Terbutalini sulfas (synonim: Bricanyl)

siarczan 1-(3,5-dihydroksy-fenylo)-2-tertbutyloaminoetanolu

Lek ten jest homologiem orcyprenaliny. Rozszerza oskrzela, a wic dziaa przede wszystkim na receptory β₂. Suy do przerywania i prewencji ataków astmy.

I I g r u p a - o rednim czasie dziaania (do 8 godz.), np. Fenoteroli hydro­bromicum.

Fenoteroli hydrobromidum (synonim: Partusisten - w poonictwie;

Fenoterol, Berotec, Berodual)

bromowodorek 1-(3,5-dihydroksy-fenylo)-2-[2-(4-hydroksy-fenylo)-1-metylo]-etylo­etanolu

Lek stosowany zapobiegawczo i leczniczo w dychawicy oskrzelowej, zapaleniu oskrzeli, w rozedmie puc, a take hamujco w skurczach macicy (m. in. jest podawany przed cesarskim ciciem).

I I I g r u p a - dugo dziaajce (powyej 12 godz.) - stosowane w prewencji ataków astmy, np. Salmeterolum.

Salmeterolum (synonim: Serevent)

alkohol 5-{1-hydroksy-2-[6-(4-fenylo-butoksy)-heksyloamino]-etylo}-salicylowy

Lek stosowany w prewencji ataków astmy, w zapaleniu oskrzeli, w rozedmie puc. Jest selektywnym i dugo­dziaajcym agonist receptorów β₂-adrenergicznych.

IV. Antagonici receptora β₂-adrenergicznego znajdujcego si w obwodowych naczy­niach krwiononych:

Bamethani sulfas (synonim: Vasculat, Bametan)

siarczan 1-(4-hydroksy-fenylo)-2-n-butyloamino-1-etanolu

Nie dziaa na receptory β₂ znajdujce si w oskrzelach i w macicy, a tylko na te, które znajduj si w miniach gadkich obwodowych naczyń krwiononych. Rozszerza on obwodowe naczynia krwionone i jest stosowany w zaburzeniach krenia obwo­do­wego.



LEKI α- i β-ADRENERGICZNE

PODZIA LEKÓW α-, β-ADRENERGICZNYCH

1. Leki dziaajce wycznie obwodowo:

* Epinephrini tartras / hydrochloridum;

* Etilephrini hydrochloridum;

* Dopamini hydrochloridum;

2. Leki dziaajce zarówno na obwodowy jak i orodkowy ukad nerwowy na drodze poredniej lub bezporedniej:

* Ephedrini hydrochloridum;

* Pseudoephedrini sulfas;

* Cocaini hydrochloridum;

	U W A G A Amfetamina - obecnie nie jest stosowana w lecznictwie, poniewa powoduje silne pobudzenie orodkowego ukadu nerwowego. Jest narkotykiem, powoduje wystpienie stanów euforycznych. Pochodne amfetaminy s stosowane jako zwizki hamujce aknienie (ano­rexigenica) - Chlorphentermini hydrochloridum, Dexfenfluramini hyd­ro­­chlo­ridum. Innym rodkiem hamujcym aknienie jest Mazindolum, ale nie jest on pochodn amfetaminy.

Dziaanie trochodylatacyjne - polega na rozszerzeniu mini gadkich naczyń krwio­nonych.

Dziaanie pokolityczne - hamowanie skurczy macicy.

ad. 1. Leki dziaajce wycznie obwodowo:

Epinephrini tartras

winian 1-(3,4-dihydroksyfenylo)-2-metyloamino-1-etanolu

Adrenalina dziaa zarówno na receptor α jak i na receptor β, wyzwalajc reakcje wspóczulne z obu tych receptorów. W duych dawkach powoduje zwenie obwodowych naczyń krwiononych, a w maych dziaa rozszerzajco. Adrenalina dziaa na misień sercowy, powodujc krótkotrwae przypieszenie akcji serca. Oprócz tego poraa minie gadkie oskrzeli, rozszerzajc ich wiato. Wpywa na przemian materii, gównie na przemian wglowodanów. Jest lekiem z wyboru we wstrzsie anafilaktycznym. Stosowany take w zapaci pochodzenia sercowego.

Etilephrini hydrochloridum

chlorowodorek 1-(3-hydroksy-fenylo)-2-etyloamino-1-etanolu

Ma wyduone dziaanie hipertensyjne, dziki obecnoci tylko jednej grupy hydroksylowej w piercieniu benzenowym. Lek zwiksza wydolno minia sercowego. Stosuje si w zapaci naczyniowej oraz w podcinieniu ttniczym.

Dopamini hydrochloridum

chlorowodorek 2-(3,4-dihydroksy-fenylo)-etyloaminy

Jest prekursurem noradrenaliny. Peni w ukadzie dopaminergicznym funkcje przekanikowe. Powstaje w wyniku dekarboksylacji L-dopy. W maych dawkach lek ten pobudza receptory dopaminergicznie, gównie w nerkach. W zwizku z tym zwiksza przepyw nerkowy i powoduje wzmoony przepyw moczu. W wikszych dawkach pobudza receptory β₁ w sercu, a w jeszcze wikszych stymuluje receptory α₁. Stosuje si j w niewydolnoci krenia, we wrodzonych wadach serca, a take w niewydolnoci serca spowodowanego dugotrwaym stosowaniem glikozydów z Digitalis sp.

ad. 2. Leki dziaajce zarówno na obwodowy jak i orodkowy ukad nerwowy na drodze poredniej lub bezporedniej:

Ephedrini hydrochloridum (synonim: Efetonina)

chlorowodorek D(-)-erytro-1-fenylo-2-metyloamino-1-propanolu

Bezporednio pobudza obwodowe receptory α- i β-adrenergiczne. Porednio zwiksza uwalnianie noradrenaliny z neuronów adrenergicznych jak równie hamuje resorpcj neuroprzekanika do kolbki synaptycznej.

Lek ten nie jest inaktywowany przez COMT, poniewa nie ma grup hydroksylowych w piercieniu benzenowym. W zwizku z tym dziaa dugo. Dziki obecnoci podstawnika przy wglu α zahamowana jest oksydatywna dezaminacja przy udziale MAO.

Jest to lek pochodzenia rolinnego. Wystpuje u Ephedra vulgaris. Obok dziaania obwodowego, wykazuje on bardzo silne dziaanie orodkowe, dziki nie­obecnoci grup hydroksylowych w piercieniu benzenowym. Ich brak zwiksza rozpuszczalno leku w lipidach i lek przenika do centralnego ukadu nerwowego.

Rozszerza oskrzela, zwa naczynia krwionone, przypiesza akcj serca i nieznacznie wzmaga przemian materii w porównaniu z adrenalin. Dziaa duej lecz sabiej od adrenaliny. Znajduje zastosowanie w chorobach sercowo-pucnych, w dychawicy oskrzelowej, w zapaleniu bon luzowych nosa, w okulistyce, jako rodek rozszerzajcy renice, w omdleniach, w stanach podcinienia. Wykazuje dziaanie orodkowe, przy czym to dziaanie jest typu analeptycznego (analeptyki to s leki cucce).

D(-)-erytro (czynna)	D(+)-erytro
D(-)-treo	D(+)-treo

Leki zoone, w skad których wchodzi efedryna.

* BELLADRINAL - wycig z pokrzyku wilczej jagody - Atropa belladonna (chloro­wodorek efedryny; kofeina; teofilina);

*ALLERGASTHMIN (chlorowodorek efedryny; fenazolina; fenobarbital; teofilina);

* LUMIDRINAL (chlorowodorek efedryny; fenazon; fenobarbital; kofeina);

Pseudoephedrini sulfas (synonim: Isoephedrinum)

Rozszerza oskrzela, zmniejsza przekrwienie bony luzowej nosa. Bardzo wany jest lek zoony o nazwie DISOPHROL, zawierajcy siarczan pseudoefedryny i maleinian deksbrom­fenir­aminy. Jest to lek o przeduonym dziaaniu, nawet do 24 go­dzin. Znajduje zastosowanie w leczeniu kataru, w tym take kataru siennego.

Cocaini hydrochloridum

chlorowodorek 2-metoksy-karbonylo-3-benzoiloksy-tropanu

Dziaa obwodowo i orodkowo sympatykomimetycznie. Hamuje wychwyt doneuronalny noradrenaliny w obwodowym i orodkowym ukadzie nerwowym. Poza tym dziaa miejscowo znieczulajco.

Amphetamini sulfas

siarczan 1-fenylo-2-aminopropanu

Jest rodkiem zaliczanym do grupy leków hamujcych aknienie (ano­rex­i­ge­nica). Przykadem takiego leku jest Avipron, czyli chlorowodorek 1-(p-chloro­fenylo)-2-metylo-2-aminopropanu.

Dexfenfluramini hydrochloridum (synonim: Ponderal)

chlorowodorek 1-(3-trifluoro-metylo-fenylo)-2-etyloaminopropanu

Jest to pochodna amfetaminy. Lek hamuje aknienie, dziaa glikolitycznie. Jest stosowany w otyoci, poza otyoci spowodowan zaburzeniami endokrynowymi. Ma sabsze dziaanie uzaleniajce ni Avipron.

Mazindolum (synonim: Mazindol, Teronac)

5-(p-chlorofenylo)-3,5-dihydro-2H-imidazo [2,1-a] izoindol-5-ol

Nie ma nic wspólnego ze szkieletem amfetaminy. Jest stosowany w otyoci, poniewa hamuje aknienie.

Przykady syntez pochodnych

β-fenylo-etyloaminy













Leki sympatykolityczne - (antagonici ukady sympatycznego) s to takie zwizki, które powoduj wyczenie ukadu sympatycznego.

PODZIA LEKÓW SYMPATOLITYCZNYCH

ZE WZGLĘDU NA MECHANIZM DZIAANIA

1). leki adrenolityczne - bezporednio blokuj receptory α lub β, wzgldnie α i β. S to leki, które maj powinowactwo do receptora, a nie maj aktywnoci wewntrznej.

2). leki sympatolityczne - dziaaj porednio, m. in. poprzez hamowanie syntezy amin katecholowych, wzgldnie poprzez magazynowanie i ich uwalniania z zakończeń nerwowych.

LEKI α-ADRENOLITYCZNE

Dziaaj antagonistycznie w stosunku do noradrenaliny i innych rodków adrenergicznych. Blokuj receptory α i jest to jednoznaczne z efektem para­sym­patykotoni. Blokada receptorów α powoduje rozszerzenie obwodowych naczyń krwiononych i w efekcie spadek cinienia krwi. Leki tej grupy s stosowane jako rodki hipotensyjne.

PODZIA LEKÓW α-ADRENOLITYCZNYCH

POD WZGLĘDEM CHEMICZNYM

1. Pósyntetyczne i syntetyczne pochodne ergoliny - dihydropochodne wielko­czsteczkowych alkaloidów sporyszu - amidy kwasu dihydrolizergowego:

* Dihydroergotamini mesylas;

* Dihydroergotamini tartras;

* Dihydroergotoxini mesylas;

* Dihydroergotoxini esylas;

2. Pochodne 8-hydroksymetyloergoliny:

* Nicergolinum;

3. Pochodne imidazoliny:

* Tolazolini hydrochloridum;

4. Pochodne chinazoliny:

* Prazosini hydrochloridum;

* Terazosini hydrochloridum;

* Doxazosini mesylas;

5. Leki o rónej budowie - pochodne 6-aminouracylu:

* Urapidylum;

ad 1. Pósyntetyczne i syntetyczne pochodne ergoliny - dihydropochodne wielko­cz­s­tecz­kowych alkaloidów sporyszu - amidy kwasu dihydrolizergowego:

Ergolina	Kwas lizergowy	Kwas izolizergowy

Pod wzgldem chemicznym alkaloidy sporyszu s to amidy kwasu lizergowego lub jego izomeru - kwasu izolizergowego. Podstaw ich budowy stanowi ergolina. Jest to ukad czteropiercieniowy, zbudowany z indolu oraz z uwodornionej chinoliny.

Zarówno kwas lizergowy, jak i kwas izolizergowy s pochodnymi 6-metylo-9,10-didehydroergoliny. Std mona je okrela, jako:

kwasy 6-metylo-9,10-didehydro-ergolino-8-karboksylowe

Oba kwasy ulegaj epimeryzacji - zmiana przestrzennego uoenia grupy karb­o­ksylowej i wodoru przy wglu 8.

Alkaloidy sporyszu zajmuj specjaln pozycj wród α-adrenolityków. Pósyntetyczne pochodne tych alkaloidów oprócz blokowania receptorów α, powoduj na drodze bezporedniej, silny skurcz naczyń krwiononych i narzdów gadko-miniowych (dziaanie miotoniczne), gównie macicy (dziaanie oksytotyczne). Aby usun dziaanie kurczce pochodnych sporyszu, uwodorniono wizanie podwójne w pozycji 9-10.

M a o c z s t e c z k o w e a m i d y k w a s u l i z e r g o w e g o

	wzór ogólny pochodnych kwasu lizergowego

Ergometrinum

R₁ = H-

R₂ = HO-CH₂-CH(CH₃)-NH-

Nie jest rodkiem α-adrenolitycz­nym. Ma zastosowanie w poo­nic­twie i ginekologii. Dziaa oksyto­tycznie. Stosuje si w poporodowej atonii macicy, do hamowania krwawień macicznych, w zapaleniu bony luzowej macicy oraz w trzeciej fazie porodu, aby przy­pieszy odejcie oyska i zwinicie macicy.

Methylergometrini maleas / tartras

R₁ = H-

R₂ = HO-CH₂-CH(C₂H₅)-NH-

Dziaanie i zastosowanie takie samo jak leku omówionego wczeniej.

W i e l k o c z s t e c z k o w e a m i d y k w a s u l i z e r g o w e g o

	wzór czci amidowej wielkoczsteczkowych amidów kwasu lizergowego

Ergotamini tartras (gr. ergotaminy)

R₁ = C₆H₅-CH₂-

R₂ = H-

R₃ = H-

Ergozyna (gr. ergotaminy)

R₁ = (H₃C)₂-CH-CH₂-

R₂ = H-

R₃ = H-

Ergokrystyna (gr. ergotoksyny)

R₁ = C₆H₅-CH₂-

R₂ = CH₃-

R₃ = CH₃-

Ergokryptyna (gr. ergotoksyny)

R₁ = (H₃C)₂-CH-CH₂-

R₂ = CH₃-

R₃ = CH₃-

Ergokornina (gr. ergotoksyny)

R₁ = (H₃C)₂-CH-

R₂ = CH₃-

R₃ = CH₃-

Wielkoczsteczkowe amidy kwasu lizergowego musz by zabezpieczone przed dostpem wilgoci i wiata, poniewa grupa amidowa tych zwizków jest nietrwaa i atwo hydrolizuje.

Ergotamini tartras

(prep. Coffecorn mite i forte - zawiera winian ergotaminy i kofein)

Wykazuje dziaanie oksytotyczne i silne dziaanie naczyniowe (bezporednio kurczy naczynia krwionone). Dziaa równie α-adrenolitycznie, ale tylko na niektóre narzdy. Bardzo silnie obkurcza naczynia mózgowe, dlatego jest ona czsto stosowana z lekami uspokajajcymi, wzgldnie z alkaloidami pokrzyku wilczej jagody - Atropa belladonna - w napadowych, migrenowych bólach gowy, spowodowanych rozsze­rzeniem naczyń krwiononych opon mózgowych. Jest to tzw. migrena czerwona.

Stosowana jest take w poonictwie do obkurczania macicy po porodzie. Hamuje równie krwawienia maciczne.

Nie jest to jednak typowy α-adrenolityk. Dziaanie adrenolityczne wykazuje tylko w stosunku do ttnic jamy brzusznej.

Dihydroergotamini mesylas (tartras) (synonim: Dihydroergotamin)

Jest ona przykadem pósyntetycznych, wielkoczsteczkowych alkaloidów sporyszu. Uwodornienie znosi dziaanie kurczce minie gadkie, np. naczyń krwio­no­nych, macicy, itp. Jednoczenie uwodornienie zwiksza dziaanie adrenolityczne i wpyw na orodkowy ukad nerwowy oraz zmniejsza toksyczno. Stosowana przy skurczach naczyniowych, gównie w obrbie mózgu (np. w migrenie).

Wchodzi w skad leku zoonego o nazwie HYDACORN, który zawiera winian dihydroergotaminy, kofein oraz fenyzoin, która jest pochodn hydazoiny i jest stosowana jako lek p/epileptyczny. Lek ten wanie dziaa p/migrenowo.

Dihydroergotoxini esylas - [DH-ergotoxin]

Jest to mieszanina trzech uwodornionych alkaloidów: dihydroergokrystyny, dihydroergokryptyny i dihydroergokorniny.

Powoduje rozszerzenie obwodowych naczyń krwiononych i spadek cinienia krwi. Stosowany w chorobach obwodowych naczyń krwiononych, w zaburzeniach krenia mózgowego, we wstrzsie pourazowym. Dihydroergokrystyna wchodzi w skad leku zoonego o nazwie VENACORN i ANAVENOL (metanosulfonian dihydroergokrystyny, eskulina i rutyna). Lek poprawia krenie w naczyniach obwodowych wskutek ich rozszerzenia przez dihydroergokrystyn. Eskulina i rutyna zmniejszaj prze­pusz­czal­no cian naczyń krwiononych.

Bromocriptini mesylas (synonim: Bromocorn, Parlodel, Bromergon)

2-bromo-L-ergokryptyna

Nie jest to α-adrenolityk. Jest to pósyntetyczna pochodna naturalnych alkaloidów sporyszu. Ma zastosowanie w leczeniu mlekotoku. Hamuje wydzielanie prolaktyny. Jako agonista receptorów dopaminergicznych ma zastosowanie w chorobie Parkinsona. Hamuje wydzielanie hormonów wzrostu, std jego zastosowanie w akromegalii.

ad. 2. Pochodne 8-hydroksymetyloergoliny:

Nicergolinum (synonim: Adavin, Sermion)

Lek dziaa α-adrenolitycznie. Rozszerza naczynia krwionone, wzmaga przepyw krwi, szczególnie w mózgu. Zwiksza ukrwienie tkanki mózgowej, siatkówki i kończyn dolnych. Ma dziaanie hipotensyjne. Hamuje take agregacj pytek krwi.

ad. 3. Pochodne imidazoliny: leki te cechuje dua selektywno

Tolazolini hydrochloridum (synonim: Pridazol)

chlorowodorek 2-benzylo-2-imidazoliny

Dziaa na α₁ i α₂ receptory, z tym, e silniej dziaa na α₂. Ma zblion budow do agonistów, a wykazuje przeciwny efekt. Silnie rozszerza obwodowe naczynia krwionone, ma silne dziaanie hipotensyjne. Zalecany w schorzeniach obwodowych naczyń krwiononych na tle miadycowym, w chorobach kończyn

ad. 4. Pochodne chinazoliny:

Prazosini hydrochloridum (synonim: Polpressin, Pratsiol)

chlorowodorek 2-[4-(2-furoilo)-1-piperazynylo]-4-amino-

-6,7-dimetoksy-chinazoliny

Dziaaj obwodowo i s to leki α₁-adrenolityczne. Prazosina dziaa 5000 razy silniej na receptory α₁ ni na α₂. W wyniku blokady postsynaptycznych receptorów α₁-adrenergicznych dziaa hipotensyjnie. Dziaa bezporednio spazmo­litycznie (rozkurczowo) na minie gadkie. Jest inhibitorem fosfodiesterazy. Hamuje wewntrzkomórkowe przemiany wapnia (jest antagonist wapnia). Zmniejsza stenie protein miadycorodnych.

Terazosini hydrochloridum (synonim: Heitrin, Hytrin)

chlorowodorek 2-[4-(2-tetrahydrofuranylokarbonylo-1-piperazynylo)]-4-amino-6,7-dimetoksychinazoliny

Uwodornienie piercienia furanowego sprawia, e lek ma znacznie duszy okres pótrwania (T_1/2 = 10 - 18 godzin). Mona go podawa raz dziennie. Blokuje post­synaptyczne receptory α_1­-adrenergiczne. Powoduje to rozszerzenie naczyń krwio­nonych oraz zmniejszenie oporu naczyniowego. Jest stosowany jako lek hipotensyjny. Powoduje take zmniejszenie stenia protein miadzycorodnych (o maej i bardzo maej gstoci).

Doxazosini mesylas (synonim: Carpular, Diblocin)

metylosulfonian 2-[4-(2,3-dihydro-1,4-benzodioksym-2-karbonylo)]-

-1-piperazynylo-4-amino-6,7-dimetoksychinazoliny

Lek ten wybiórczo blokuje receptory α_1­-adrenergiczne. Obnia cinienie krwi. Dziaa bezporednio zwiotczajco na minie gadkie. Jest to lek pierwszego wyboru w nadcinieniu ttniczym.

ad. 5. Leki o rónej budowie - pochodne 6-aminouracylu:

Urapidylum (synonim: Ebrantil)

6-{[3-[4-(2-metoksyfenylo)-1-piperazynylo]-propylo]-amino}-

-1,3-dimetylouracylo-2,4 (1H, 3H)-pirymidynodion

Lek wprowadzony do praktyki klinicznej stosunkowo niedawno. Wykazuje dziaanie obwodowe i orodkowe. Mechanizm dziaania taki sam jak w przypadku po­chod­nych chinazoliny. Hamuje postsynaptyczne receptory α₁. Pobudza te pre­sy­nap­tyczne receptory α₂. Lek stosowany w dugotrwaym leczeniu cikiego nadcinienia.

LEKI β-ADRENOLITYCZNE

Leki te zostay odkryte przypadkowo podczas badań nad izoprenalin. Stwierdzono, e podstawienie grup hydroksylowych w piercieniu benzenowym podstawnikami chlorkowymi sprawi, e lek nie bdzie wykazywa dziaania β-adre­ner­gicznego, tylko bdzie si zachowywa jak nieselektywny β-bloker.

1-(3,4-dihydroksyfenylo)- -2-izopropyloaminoetanolu	1-(3,4-dichlorofenylo)- -2-izopropyloaminoetanolu

Stwierdzono take, e wprowadzenie do ukadu aromatycznego grupy nitrowej, etylosulfamidowej itp. powoduje, e lek dziaa β-adrenolitycznie. Jednak te leki nie s dzisiaj stosowane. Z tej grupy leków mona czasem spotka lek o nazwie Sotalol.

Nowa generacja β-blokerów to leki, w których pomidzy cz aromatyczn a cz etanoloaminow wprowadzono ugrupowanie oksymetylenowe (-O-CH₂-).

	Wzór ogólny leków β-adrenolitycznych

Ar - podstawnik aromatyczny jedno- lub dwupiercieniowy (moe to by ukad z heteroatomem);

R - izopropyl lub tertbutyl;

* w przeciwieństwie do β-adrenergików w β-blokerach selektywno jest skierowana na receptor β₁ minia sercowego (leki kardiostymulujce);

* budowa czci aromatycznej decyduje o tym czy lek dziaa selektywnie. Jeeli jest to podstwnik aromatyczny lub heteroaromatyczny jednopiercieniowy, zawierajcy w pozycji para ugrupowanie eterowe wzgldnie karbamidowe, to lek dziaa kardioselektywnie;

* leki te posiadaj centrum asymetrii - izomery lewoskrtne dziaaj silniej, lecz w lecznictwie stosuje si take racematy.

D Z I A A N I E

Leki te dziaaj na zasadzie antagonizmu konkurencyjnego z aminami katecholowymi. Dziki temu receptory β₁ minia sercowego s nieosigalne dla amin katecholowych, co powoduje spadek pobudliwoci minia sercowego.

Niektóre z β-blokerów wykazuj nieznacznie nasilon aktywno sympatyko­mimetyczn. Efektem tego jest nieznaczne przypieszenie akcji serca. Leki posiadajce miernie nasilon aktywnoci sympatykomimetyczn s bezpieczniejsze od „czystych” β-blokerów, gdy nie doprowadzaj do kardiodepresji.

Niektóre sporód β-blokerów, a zwaszcza te o charakterze lipofilowym, wy­ka­zuj dziaanie stabilizujce na bon komórkow. Jest to tzw. nieswoiste dziaanie bonowe, polegajce na miejscowym znieczulaniu obwodowych nerwów czuciowych.

Efekt dziaania farmakologicznego leków β-adrenolitycznych jest wypadkow trzech typów dziaań:

* antagonistycznego;

* agonistycznego;

* nieswoistego dziaania bonowego;

Z A S T O S O W A N I E

 Nadcinienie ttnicze.

 Choroba niedokrwienna serca.

 Zaburzenia rytmu serca.

 W leczeniu jaskry (niektóre).

 Wspomagajco w niedoczynnoci tarczycy.

Zastosowanie tych leków w chorobie niedokrwiennej serca jest wynikiem zmniejszenia wpywu ukadu adrenergicznego na misień sercowy, przez co jego praca ulega spowolnieniu. W efekcie maleje zuycie tlenu.

Dziaanie p/nadcinieniowe wynika gównie ze zmniejszenia minutowej objtoci wyrzutowej serca, a take z dziaania rozszerzajcego minie gadkie obwodowych naczyń krwiononych.

PODZIA LEKÓW β-ADRENOLITYCZNYCH

ZE WZGLĘDU NA MIEJSCE DZIAANIA

1. Leki nieselektywne - blokujce zarówno receptor β₁ jak i β₂.

2. Leki kardioselektywne - blokujce receptor β₁ minia sercowego.



ad. 1. Leki nieselektywne - blokujce zarówno receptor β₁ jak i β₂:

Propranololi hydrochloridum

(prep. Propranolol - Polfa)

chlorowodorek 1-(α-naftyloksy)-3-izopropyloamino-2-propanolu

Lek dziaa nieselektywnie. Jest pozbawiony aktywnoci sympatykomimetycznej, ale posiada nieswoiste waciwoci bonowe. Stosuje si go w zaburzeniach rytmu i chorobie niedokrwiennej serca, w nadcinieniu, w nerwicy lkowej i abstynencji alkoholowej.

Pindololum (synonim: Visken, Viskaldix)

1-(4-indoliloksy)-3-izopropyloamino-2-propanolu

Piercień indolu sprawia, e lek dziaa 5-10 razy silniej od propranololu. Jest to niepeny antagonista receptorów β, poniewa posiada nieznacznie nasilon aktywno sympatykomimetyczn. Nie wykazuje natomiast nieswoistych waciwoci bonowych. Jest to najsilniejszy antagonista i agonista ze wszystkich β-blokerów tu omawianych. Stosowany jest w zaburzeniach rytmu i chorobie niedokrwiennej serca, a take w nadcinieniu.

Oxprenololi hydrochloridum (synonim: Trasicor)

(prep. Coretal -Polfa)

chlorowodorek 1-(2-alliloksy-fenoksy)-3-izopropyloamino-2-propanolu

Naley do niepenych antagonistów receptorów β-adrenergicznych. Jest ob­darzony ma zdolnoci pobudzania receptorów β. Poza tym wykazuje nieswoiste dziaanie bonowe. Sia i typ dziaania s takie same jak w przypadku propranololu. Stosowany w nadcinieniu ttniczym, w zaburzeniu rytmu serca.

Nadololum (synonim: Corgarol)

3-(tertbutylo-amino-1-[(5,6,7,8-tetrahydro-cis-6,7-dihydroksy-1-naftyl)-oksy]-

-2-propanol

Pozbawiony jest swoistego dziaania bonowego, jak równie nie wykazuje waciwoci sympatykomimetycznych. Dziaa o poow sabiej od propranololu i stosuje si go jak wszystkie pozostae, tj.: w nadcinieniu, w chorobie niedokrwiennej serca, w zaburzeniu rytmu serca, w nadczynnoci tarczycy.

Timololi maleas (synonim: Oftan-Timolol, Oftensin, Timodtic)

maleinian 1-[(4-morfolino-1,2,5-tiadiazolil-3-oksy]-3-tertbutylo-

-amino-2-propanolu

Lek ten nie dziaa selektywnie. Nie jest penym antagonist β-receptorów. Jest pozbawiony waciwoci bonowych. Stosowany w chorobie niedokrwiennej serca, w nadcinieniu ttniczym. Wchodzi w skad kropli do oczy o nazwie TIMPILO 2 (Timololi maleas, chlorowodorek pilokarpiny) stosowanych w jaskrze.

ad. 2. Leki kardioselektywne - blokujce receptor β₁ minia sercowego:

Acebutoli hydrochloridum (synonim: Sectral)

chlorowodorek 3`-acetylo-4`-[2-hydroksy-3-(izopropylo-amino)-propoksy]-butynoanilidu

Naley do β₁-adrenolityków, blokujcych wybiórczo receptory β₁. Stosowany w dusznicy bolesnej, p/arytmicznie, co jest m. in. wynikiem stabilizujcego dziaania na bon komórkow, a take w nadcinieniu spowodowanym chorob nerek. Bez­pieczniejszy od innych leków poniewa posiada miernie nasilon wewntrzn ak­tyw­no sympatyko­mi­me­tycz­n.

Atenololum (synonim: Tenormin, Apo-Atenol)

4-(2-hydroksy-3-izopropyloamino-propoksy)-fenylo-acetamidu

Peny antagonista receptorów β₁-adrenergicznych. Nie dziaa stabilizujco na bony. Stosowany podobnie jak poprzednie leki kardioselektywne.

Metoprololi tartras (synonim: Matocard, Betaloc, Beloc)

winian 3-izopropyloamino-1-[p-(2-metoksy-etylo)-fenoksy]-2-propanolu

Jest to peny antagonista receptorów β₁, wykazujcy nieswoiste dziaanie bonowe. Dziaa kardioselektywnie. Stosowany jako lek wspomagajcy w nadczyn­noci tarczycy. Pozostae zastosowania tak jak leków wyej wymienionych.

Betaxololi hydrochloridum (synonim: Betoptic, Betoptic S)

chlorowodorek 1-{p-[2-(cyklopropylo-metoksy)-etylo]-fenyloksy}-3-izopropyloamino-2-propanolu

Typowy β₁-adrenolityk. Nie posiada waciwoci bonowych. Dziaa hipo­ten­syjnie. Znalaz zastosowanie w leczeniu jaskry.

LEKI α-, β-ADRENOLITYCZNE

Labetaloli hydrochloridum (synonim: Pressocard, Trandate)

chlorowodorek 5-{1-hydroksy-2-[1-metylo-3-fenylo-propylo)-amino]-etylo}-salicylamid

Nieselektywny β-bloker, który wykazuje take zdolno blokowania α₁-receptorów. Jako β-bloker dziaa sabiej od propranololu i sabiej te dziaa od prazosyny, która jest α₁-blokerem.

Stosowany w nadcinieniu ttniczym, w chorobie niedokrwiennej minia sercowego, w dusznicy bolesnej i arytmii serca. Zastosowanie dodatkowe w guzie chromo­chonnym nadnerczy - podczas przygotowania do operacji.

LEKI SYMPATOLITYCZNE

PODZIA LEKÓW SYMPATOLITYCZNYCH

POD WZGLĘDEM CHEMICZNYM

1). Pochodne alkaloidów rauwolfii.

2). Pochodne α-metylodopy.

3). Pochodne imidazoliny.

4). Pochodne guanidyny.

ad. 1. Pochodne alkaloidów rauwolfii:

Najwaniejszym alkaloidem rauwolfii jest rezerpina. Bya ona stosowana jako neuroleptyk (dziaanie p/maniakalne). Obecnie zostaa odrzucona, poniewa istniej na rynku bardziej skuteczne i bezpieczne leki. Stosowanie rezerpiny w psychiatrii wymagao podawania duych dawek, a to z kolei powodowao wystpienie szeregu efektów ubocznych. Do dzisiaj stosuje si rezerpin jako lek hipotensyjny.

rolina: Rauwolfia serpentina - rauwolfia mijowa

rodzina: Apocynaceae - toinowate

surowiec: Rauvolfiae radix - korzeń rauwolfii mijowej

Podstaw budowy rezerpiny stanowi piciopiercieniowy ukad johimbanu. Rezerpina hyd­rolizuje w rodowisku zasadowym, w wyniku czego powstaje kwas rezerpinowy, al­kohol metylowy i kwas 3,4,5-trimetoksy-benzoesowy. W zwizku z tym rezerpina jest estrem metylowym kwasu 18-O-(3,4,5-trimetoksy-benzoilo)-rezerpinowego.

KWAS REZERPINOWY	SZKIELET REZERPINY

REZERPINA	R1 = OCH3; R2 = CH3; R3 = pod. 3,4,5-trimetoksy-benzoilowy

Stwierdzono, e dla dziaania farmakologicznego, nie jest potrzebna obecno podstawnika metoksylowego w pozycji 11 (jako R₁), poniewa podobne dziaanie do rezerpiny wykazuje dezerpidyna, która nie posiada podstawnika R₁. Jeeli grup metoksylow z pozycji 11 przesunie si w pozycj 10 (10-metoksy-rezerpidyna), to wówczas zmienia si nieco kierunek dziaania farmakologicznego. Taki lek nie dziaa psychotropowo, natomiast zachowuje dziaanie hipotensyjne.

Odszczepienie z rezerpiny grupy 3,4,5-trimetoksybenzoilowej znajdujcej si w pozycji 18 powoduje zanik dziaania farmakologicznego, natomiast zastpienie jej reszt 3,4,5-trimetoksy-cynamoilow przywraca aktywno farmakologiczn. Takim lekiem jest Rescynamina. Zanik dziaania obserwuje si take w sytuacji, gdy przy atomie azotu, zamiast wodoru podstawi si metyl. Podobnie zamiana grupy COOCH₃ na CONH₂ równie powoduje zanik dziaania farmakologicznego.

Rezerpinum (synonim: Raupasil)

Bezbarwny lub kremowy proszek, trudno rozpuszczalny w wodzie, alkoholu i eterze. Rozpuszcza si w chloroformie. Skrca paszczyzn wiata spolaryzowanego w lewo.

Mechanizm dziaania polega na uszkodzeniu pcherzyków synaptycznych w wyniku czego nastpuje uwalnianie noradrenaliny. Poniewa równoczenie lek zapobiega gromadzeniu noradrenaliny w ziarnistociach synaptycznych, jest on nastpnie rozkadany przez MAO.

Powoduje spadek cinienia krwi, na skutek spadku stenia katecholoamin w organimie. Rezerpina dziaa obwodowo i orodkowo. atwo przedostaje si do mózgu, powodujc uspokojenie, senno, depresj. Depresja prowadzi do wystpienia skonnoci samobójczych. Przez to wskazane jest aby rezerpina bya podawana w maych dawkach. Dziaa dugotrwale.

RAUDIAZIN: rezerpina; siarczan dihydrazyno-ftalazyny. Oba dziaaj hipo­ten­syjnie, a wic dziaaj synergistycznie. Rezerpina zmniejsza efekty uboczne dziaania siarczanu dihydrazyno-ftalazyny.

RETIAZYD: rezerpina; hydrochlorotiazyd (moczopdny; zapobiega gro­ma­dze­niu NaCl i wody w organimie);

BRINERDIN: rezerpina; dihydroergokrystyna; klopamid (Brinaldix - dziaanie moczopdne);

BIPRESSIN: rezerpina; chlorowodorek todralazyny;

ad. 2. Pochodne α-metylodopy:

Methyldopum (synonim: Methyldopa, Dopecyl)

(-) 3-(3,4-dihydroksy-fenylo)-2-metylo-alanina

Lek ten hamuje syntez noradrenaliny. W wyniku dekarboksylacji L-dopy, pod wpywem dekarboksylazy L-dopy, powstaje dopamina, z której nastpnie syntetyzowana jest noradrenalina. Metyldopa jest inhibitorem dekarboksylazy L-dopy, przez co uniemoliwia powstanie dopaminy, a tym samym noradrenaliny. Wynika to z podobieństwa strukturalnego α-metylodopy do dopy.

Metyldopa ulega w organimie przemianom metabolicznym. W wyniku dekarboksylacji powstaje α-metylo-dopamina. Ta ostatnia moe ulega w ustroju hydroksylacji, w wyniku czego powstaje α-metylo-noradrenalina.

α-metylo-noradrenalina jest uwalniana z zakończeń nerwów sympatycznych i peni rol tzw. faszywego przekanika pobudzenia, wypierajc noradrenalin z zakończeń adrenergicznych.

Metyldopa jest take inhibitorem hydroksylazy tryptofanu. Pod wpywem tego enzymu tryptofan przechodzi w 5-hydroksy-tryptofan, który po dekarboksylacji daje serotonin (neuroprzekanik).

Lek stosowany jest w umiarkowanym i rednio-cikim nadcinieniu. Nie jest stosowany w monoterapii, poniewa zatrzymuje sód i wod w ustroju. Wskazane jest podawa go z lekami moczopdnymi.

ad. 3. Pochodne imidazoliny:

Clonidoni hydrochloridum (synonim: Haemiton, Iporel, Catapressan)

chlorowodorek 2-(2,6-dichloro-fenylo)-amino-2-imidazoliny

Dziaa hipotensyjnie obwodowo i orodkowo. Znalaz zastosowanie w leczeniu jaskry, w migrenie, w przekwitaniu. Hamuje uwalnianie noradrenaliny z czci presynaptycznej neuronów. Dziaanie obwodowe sympatolityczne jest zwizane prawdopodobnie z obecnoci ugrupowania guanidynowego.

Ostatnio mówi si o nieadrenergicznym mechanimie dziaania za pomoc receptorów imidazolowych, które znajduj si w orodkowym i obwodowym ukadzie nerwowym (I₁ i I₂). Klonidyna wykazuje bardzo due powinowactwo do receptora I₁, efektem tego jest obnienie cinienia krwi.

Lek stosowany w cikim nadcinieniu w poczeniu z lekami moczopdnymi i β-blokerami, które dziaaj rozkurczajco na naczynia krwionone.

ad. 4. Pochodne guanidyny:

Debrisoquini sulfas (synonim: Tendor)

siarczan 1,2,3,4-tetrahydro-izochinolino-2-karboksyamidyny

Lek hamuje uwalnianie noradrenaliny z pozazwojowych neuronów wspó­czul­nych. Daje to efekt hipotensyjny. Sabo zaburza take wychwyt zwrotny noradrenaliny z zakończeń adrenergicznych. Stosuje si w nadcinieniu umiarkowanym i cikim, pojedynczo lub w poczeniu z lekami moczo­pdnymi lub w skojarzeniu z metylodop.