Leki układu współczulnego

I.Neuroprzekaźniki:

• Noradrenalina (NA)

• Adrenalina (A)

• Dopamina (DA)

II. Podział:

1.Leki pobudzające układ adrenergiczny (sympatykomimetyki)

1. sympatykomimetyki działające bezpośrednio

• Aminy katecholowe:

Adrenalina

- pobudza rec α - i β - adrenergiczne - kurczy m gładkie naczyń krwionośnych skóry, płuc, nerek;

- powoduje rozkurcz m gładkich naczyń w mięśniach szkieletowych i mięsni gładkich oskrzeli (przewaga rec β - adrenergicznych);

- zwiększa przemiany metaboliczne i zużycie tlenu;

- zastosowanie: wstrząs anafilaktyczny, anemizacja bł śluzowych, hamowanie drobnych powierzchownych krwotoków, dodatek do środków miejscowo znieczulających, dożylnie w zatrzymaniu serca

Noradrenalina

- powoduje skurcz naczyń (rec α) - podwyższenie ciśnienia i spadek przepływu obwodowego,

- zastosowanie: niektóre wstrząsy w celu utrzymania ciś tętniczego

Dopamina

- małe dawki - pobudza rec dopaminergiczne w tętnicach nerkowych i poprawia perfuzje tego narządu

- większe dawki - pobudza rec β - adrenergiczne i rec α - adrenergiczne ( w sercu zwiększa siłę skurczów i częstość rytmu serca), α₁ - adrenergiczne - wzrost ciś krwi

- zastosowanie: wstrząs, niewydolność krążenia

- dz niepożądane: zwiększenie zapotrzebowania na O₂ (bóle wieńcowe), dodatkowe skurcze nadkomorowe

Izoprenalina

- pobudza rec α - adrenergiczne

Efekty pobudzenia rec α - adrenergicznych

Receptory Narządy Efekt pobudzenia

α₁ naczynia krwionośne skurcz!!

Oskrzela skurcz, ham wydzielania śluzu

Serce wzrost pobudliwości

Nerki ham wydzielania reniny

Jelita skurcz zwieraczy

Macica nasilenie skurczów macicy ciężarnej

Nasieniowody skurcz, wytrysk

Oko rozszerzenie źrenicy

Gruczoły ślinowe wzrost wydzielania

Glikogenoliza pobudzenie

Oun procesy aktywacji

α₂ naczynia krwionośne rozkurcz

zakończenia presynaptyczne hamowanie uwalniania neuroprzekaźników

neuronów

płytki krwi nasilenie agregacji

trzustka ham wydzielania insuliny

oun efekt sedatywny

efekt hipotensyjny

• leki α-adrenomimetyczne (α₁- i α₂ - adrenomimetyki)

fenylefryna

- silny agonista rec α₁ - adrenergicznych - powoduje skurcz naczyń krwionośnych = podwyższenie ciś krwi

- działanie i wskazania podobne do noradrenaliny

- stosuje się również doustnie w odczynach uczuleniowych i miejscowo w uporczywych nieżytach bł śluzowych nosa, gardła jako środek anemizujący śluzówki

- stosowana również w okulistyce (diagnostyka i zabiegi chirurgiczne), jaskra(obniża ciś śródgałkowe)

nafazolina, tetryzolina, ksylometazolina:

- stosowane miejscowo

- zastosowanie: katar, zapalenie zatok, zapalenie spojówek, nieżyt bł śluzowych nosa i gardła

Klonidyna

- ham uwalnianie noradrenaliny

- powoduje rozszerzenie naczyń, obniżenie ciś, zwolnienie akcji serca i zmniejszenie objętości wyrzutowej

- zastosowanie: nadciśnienie, bolesne miesiączki, leczenie objawów abstynencji alkoholowej, opioidowej i nikotynowej

- dz niepożądane: hipotonia ortostatyczna, odruchowa tachykardia, zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej, apatia, senność, stany depresyjne

Efekty pobudzenia rec α - adrenergicznych

Receptory Narządy Efekt pobudzenia

β₁ naczynia krwionośne rozkurcz

Serce wzrost kurczliwości przewodnictwa

Nerka zwiększone wydzielanie reniny

Jelita rozkurcz

β₂ naczynia krwionośne rozkurcz

serce wzrost kurczliwości

mięśnie gładkie rozkurcz (oskrzela, macica)

mięśnie szkieletowe wzrost kurczliwości

glikogenoliza nasilenie

lipoliza nasilenie

insulina wzrost wydzielania

glukagon wzrost wydzielania

• leki β₁ - i β₂ -adrenomimetyczne

izoprenalina, orcyprenalina, bametan, bufenina:

- zastosowanie: zaburzenia przewodnictwa przedsionkowo-komorowego, stany spastyczne oskrzeli - m.in. dychawica oskrzelowa (izoprenalina, orcyprenalina), stany skurczowe obwodowych naczyń krwionośnych (bametan, bufenina)

- dz niepożądane: bóle wieńcowe, nadczynność tarczycy, wzmożona potliwość, uczucie osłabienia, bóle i zawroty głowy, zaburzenia metaboliczne

• leki β₁-adrenomimetyczne (rec β₁ głównie w m sercowym):

dobutamina:

- ma również działanie α - adrenergiczne

- zwiększa siłę skurczu i przyspiesza przewodnictwo w m sercowym, zmniejsza opór w naczyniach

- zastosowanie: wstrząs z objawami niewydolności krążenia, schorzenia m sercowego

• leki β₂-adrenomimetyczne (rec β₂ głównie macica i oskrzela)

- szybko i krótko działające (4-6 godz) przerywanie ataków i prewencji astmy

Salbutamol stosowany również w położnictwie (hamuje skurcze macicy)

Terbutalina

- o średnim czasie działania (do 8 godz)

Fenoterol zastosowanie: zapobiegawczo i leczniczo w dychawicy oskrzelowej, zapaleniu oskrzeli, rozedmie płuc, a także w hamowaniu skurczów macicy (m.in. jest podawany przed cesarskim cięciem)

- długo działające (powyżej 12 godz)

Salmeterol zastosowanie: prewencja ataków astmy, zapaleniu oskrzeli, rozedmie płuc

dz niepożdane: tachykardia, zaburzenia rytmu serca, drżenia mięśniowe, zaburzenia metaboliczne

ostrożnie przy nadczynności tarczycy

b) sympatykomimetyki pośrednio pobudzające receptory adrenergiczne (wpływają na uwalnianie neuroprzekaźników lub na aktywność enzymów które je rozkładają)

efedryna

- uwalnia NA z presynaptycznych zakończeń nerwowych

- zmniejsza wychwyt zwrotny NA do neuronu

- pobudza bezpośrednio rec β i α - adrenergiczne (rozszerza oskrzela, zwęża naczynia krwionośne, przyśpiesza akcje serca i nieznacznie wzmaga przemianę materii)

- działa obwodowo i na oun

- zastosowanie: przewlekłe niedociśnienie, narkopleksja, bezdech w czasie snu, dychawica oskrzelowa, ch sercowo-płucne, zapalenie bł śluzowych nosa, w okulistyce (rozszerza źrenice), w omdleniach

- dz niepożądane: gonitwa myśli, euforia, bóle i zawroty głowy, bóle wieńcowe, kołatanie serca, znaczne podwyższenie ciśnienia

2.Leki hamujące czynność układu współczulnego

a)leki α - adrenolityczne

• α₁ i α₂ - adrenolityczne

• związki naturalne:

ergotamina:

- alkaloid sporyszu

- silnie kurczy m gładkie

- słabe działanie α - adrenolityczne

- zastosowanie: tzw. migrena czerwona (krwawienia maciczne), położnictwo (obkurcznie macicy po porodzie), krwawienia połogowe, po poronieniu

Dihydroergotamina:

- silne wł α - adrenolityczne, ale jednocześnie nie ma działania kurczącego na m gładkie

- zastosowanie: w czasie i w przerwach między napadami migreny

- p-wskazania: ciąża i okres karmienia

• syntetyczne leki

fentolamina:

- zastosowanie: nadciśnienie u chorych z guzem chromochłonnym, w jego diagnostyce i w zabiegu usuwania

- dz niepożadane: hipotonia ortostatyczna, częstoskurcz, przekrwienie bł śluzowej nosa, apatia i senność

- p-wskazania: miażdżyca, niewydolność krążenia, ch wieńcowa

Tolazolina

- efekt słabszy ale dłuższy

-powoduje uwalnianie histaminy

- zastosowanie: zaburzenia ukrwienia kończyn dolnych, owrzodzenia podudzi, stany skurczowe naczyń obwodowych (ch Raynauda, ch Bürgera)

- p-wskazania: owrzodzenie żołądka i dwunastnicy, dychawica oskrzelowa

• α₁- adrenolityczne:

prazosyna, trimazosyna, doksazosyna, terazosyna, urapidil

- wywołują rozkurcz naczyń (działanie spazmolityczne), obniżenie ciś tętniczego krwi (antagonista wapnia), zmniejszają obciążenie następcze serca oraz zastój w krążeniu płucnym, zwiększają frakcje HDL, a obniżają frakcję LDL cholesterolu

- zastosowanie: nadciśnienie tętnicze, niewydolność m sercowego

- dz niepożądane: hipotonia ortostatyczna

2. leki β - adrenolityczne

kardioselektywne nieselektywne o działaniu złożnym

(głównie na β1) (na β₁ i β₂) (dodatkowe α₁- adrenolityczne)

Atenolol propranolol labetolol

Acebutolol oksprenolol celiprolol

Metoprolol alprenolol karwedilol

Bisoprolol pindolol

sotalol

tymolol

• działanie leków β₁ - adrenolitycznych

- zwolnienie czynności serca w wyniku ujemnego działania chrono- i dromotropowego

- zmniejszenie pracy serca i zapotrzebowania na O₂ wskutek działania inotropowego ujemnego

- obniżenie ciśnienia tętniczego (działanie obwodowe i ośrodkowe)

- zmniejszenie uwalniania reniny

- hamowanie drżeń mięśniowych

- działanie uspakajające

• działanie leków β₂ - adrenolitycznych

- skurcz oskrzeli

- skurcz naczyń obwodowych, skurcze macicy

- hamowanie glikogenolizy, uwalnianie insuliny

- hamowanie lipolizy

Zastosowanie lecznicze:

- profilaktyka wtórnego zawału serca

- profilaktyka stanów stresowych

- nadciśnienie tętnicze (m.in. propranolol, pindolol, oksyprenolol, nadolol, tymolol, acebutolol, metoprolol)

- choroba niedokrwienna serca (m.in. propranolol, pindolol, nadolol, tymolom, metoprolol)

- zawał serca

- zaburzenia rytmu serca (m.in. propranolol, pindolol, oksyprenolol, nadolol, metoprolol)

- nadczynność tarczycy (nadolol, metoprolol - wspomagająco)

- nerwica lękowa

- ch Parkinsona

- migrena

- abstynencja alkoholowa

- drżenia mięśniowe

- jaskra (tymolol - krople do oczu)

- dusznica bolesna (acebutolol)

Działanie niepożądane

- rzadkoskurcz

- zaburzenia przewodzenia przedsionkowo-komorowego

- hipotensja, bóle i zawroty głowy

- wystąpienie objawów bronchospastycznych

- skurcz naczyń obwodowych

- nudności, wymioty, biegunka

- drżenie i bóle mięśni

- uczucie zmęczenia, senność

- impotencja

- hipercholesterolemia

Przeciwwskazania

• bezwzględne

- rzadkoskurcz

- niewydolność krążenia

- wstrząs

- blok przedsionkowo-komorowy II° i III°

- chromanie przestankowe

- ciężka dychawica oskrzelowa

- ciężka depresja

• względne

- leczona niewydolność krążenia

- kardiomegalia bez niewydolność krążenia

- dusznica Prinzmetala

- zespół Raynauda

- dychawica oskrzelowa i inne obturacyjne schorzenia płuc

- zaburzenia snu

- objawy psychotyczne

- cukrzyca chwiejna i leczona insuliną

- ciąża i laktacja

- podeszły wiek

c)leki sympatolityczne (b silne działanie blokujące transmisje adrenergiczną: wypłukują NA z jej magazynów lub zakłócają syntezę katecholamin)

rezerpina(rzadko stosowana), guanetydyna, guanoksan, guanfacyna, metyldopa (podawać z l moczopędnymi)

- zastosowanie: ciężkie nadciśnienie tętnicze w przypadku oporności na inne leki hipotensyjne

- dz niepożądane: hipotonia ortostatyczna, zmniejszenie przesączania kłębuszkowego (zatrzymanie sodu i wody), stany depresyjne

---