1. Temat lekcji: Przepaść i Koncert życzeń Tadeusza Różewicza, czyli wiersze o iskierce miłości.

2. Cele lekcji:

1. Cel ogólny: zapoznanie ucznia z przesłaniem moralnym dwóch wybranych wierszy Tadeusza Różewicza.

2. Cel operacyjny:

• Poziom wiadomości:

- utrwala wiadomości o przenośni;
- zna podstawowe wiadomości o autorze omawianych wierszy;

- wie, jak należy postępować z osobami starszymi, nie tylko tymi potrzebującymi pomocy;

• Poziom umiejętności: Uczeń potrafi:

- podać ogólne informacje na temat Tadeusza Różewicza;

- czytać utwór poetycki ze zrozumieniem; 

- potrafi zinterpretować tytuł i podtytuł utworu;

- odwoływać się do odpowiednich cytatów;

- wskazać w wierszu przenośnie; 

- nazwać uczucia i emocje ukazane w utworze; 

-logicznie określa cechy babci w obu wierszach, jej uczucia;
- pogłębia umiejętności pracy z utworem poetyckim;
- kształci wyobraźnię poprzez wczuwanie się w rolę podmiotu lirycznego;

- Doskonali umiejętności formułowania własnych wniosków;

• Poziom postaw:

- Rozwija poczucie odpowiedzialności za własne zachowanie się w stosunku do starszych;

- Zwraca uwagę na relacje międzyludzkie;
- ma świadomość wartości wypływających z doświadczenia życiowego i mądrości;

1. Metody kształcenia: metoda podająca z elementami metody problemowej 
   (pogadanka, praca z tekstem, burza mózgów).

2. Formy organizacyjne: zbiorowa, indywidualna 

3. Środki i materiały dydaktyczne: wiersze T. Różewicza: Koncert życzeń, Przepaść; chusta, okulary (rekwizyt babci);

4. Bibliografia:

1. Metodyczna:

• W. Okoń, Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, PIW, Warszawa 1987.

• B. Chrząstowska, Lektura i poetyka, WSiP, Warszawa 1987.

• F. Bereźnicki, Dydaktyka kształcenia ogólnego, Impuls, Kraków 2001.

1. Merytoryczna:

• H. Dobrowolska, Przepaść, w: Jutro pójdę w świat: podręcznik do kształcenia literackiego, kulturowego i językowego dla klasy szóstej szkoły podstawowej, WSiP, Warszawa 2000, s.274.

• B. Surdej, A. Surdej, Jutro pójdę w świat : język polski 6: przewodnik dla nauczyciela, WSiP, Warszawa 2008.

• E. Sobol, Podręczny słownik języka polskiego, hasło: metafora.

• S. Burkot: Tadeusz Różewicz, WSiP, Warszawa 1987.

1. Przebieg lekcji:

Budowa lekcji	Przebieg lekcji	Uwagi
Wprowadzenie (ok. 10 min)	1.Sprawy organizacyjne (sprawdzenie obecności, wpisy do dziennika); 2. Prowadząca zadaje pytania prowokujące do swobodnych odpowiedzi uczniów:  - kto z was ma babcię, dziadka?  - jak opiekujesz się nimi?  - kto z was pomógł kiedyś obcej starszej osobie?  - nawiązanie do dnia babci i dziadka; -wprowadzenie pojęcia geriatria; 3. Podanie i zapisanie tematu lekcji:  Przepaść i Koncert życzeń Tadeusza Różewicza, czyli wiersze o iskierce miłości.	2.Uczniowie odpowiadają; wywiązuje się dyskusja na temat zachowywania się względem osób starszych; uwzględnienie również negatywnych przykładów, takich jak obojętność, drwiny...
Opracowanie (ok. 30 min)	1. Przypomnienie sylwetki Tadeusza Różewicza: T. Różewicz – (ur. w 1921 r.) poeta, prozaik, dramaturg;  reprezentuje pokolenie "Kolumbów”; Jego poezja mieściła się w tradycji awangardy międzywojennej, jednak w większości jest bardzo oryginalna. Ważniejsze tomiki wierszy: „Niepokój”, „Czerwona rękawiczka”, dramat „Kartoteka”. 2.Rozdanie kart pracy (tabele). 3.Odczytanie utworu Przepaść.  4. Prowadząca zapisuje na tablicy słowo PRZEPAŚĆ i pyta się uczniów, z czym ono się im kojarzy, po czym zapisuje ich odpowiedzi.  niebezpieczeństwo lęk strach obawa otchłań głęboki dół PRZEPAŚĆ brak gruntu pod nogami zagrożenie coś niebezpiecznego 5. Krótka inscenizacja. Uczniowie odgrywają krótką scenkę przedstawiającą sytuację zarysowaną w dwóch pierwszych zwrotkach utworu  6. Przypomnienie, czym jest przenośnia.  środek stylistyczny, w którym odmienne znaczeniowo wyrazy są ze sobą zestawione, tworząc związek o innym znaczeniu niż dosłowny sens wyrazów 7. Ćwiczenia: - Znajdź w wierszu przenośnie i określ ich znaczenie. - Czy związki te występują w codziennym języku?  - Jaki jest cel użycia tych przenośni?  / przepaść krawężnika, otchłań ulicy /  / by czytelnik lepiej zrozumiał uczucia staruszki, która bezbronna, zagubiona, boi się przejść przez jezdnię, gdyż jest dla niej otchłanią, a krawężnik chodnika granicą bezpieczeństwa/ - W jakim znaczeniu użyty jest wyraz tytułowy?  / tytuł ma charakter przenośni, wyznacza główną myśl /  - W której strofie zawarta jest najważniejsza myśl utworu? / w trzeciej/  - Jak rozumiecie słowa poety wyrażone w ostatniej zwrotce?  8. Lektura wiersza Koncert życzeń 9. Opowiadanie wrażeń po przeczytaniu utworu. - Interpretacja tytułu i podtytułu wiersza. Tytuł zawiera ironię, a podtytuł sugeruje, że akcja rozgrywa się w krajach chrześcijańskich. Takiemu myśleniu zaprzecza zachowanie domowników wobec babci. - Określenie cech życzeń przekazanych babci. Są one nieszczere, fałszywe. Tradycyjne życzenia wysyłane w „Koncercie życzeń” są pozorem. Rodzina robi to na pokaz.  - Refleksje zainspirowane wierszem. - Wiersz demaskuje fałsz, obłudę stosunków międzyludzkich. - Prowokuje do zastanowienia się nad zachowaniem w stosunku do osób starszych. Analiza porównawcza wierszy: - Określenie bohaterów wierszy, podmiotu lirycznego Podmiotem lirycznym jest babcia, potem ktoś składający życzenia i spiker. -Przedstawienie obrazu babci. - Prawdziwy wizerunek babci. - Babcia stara się być cicha, niezauważalna [ „ na przekór chowam się po kątach”, udaje starą salopkę] - Jest bardzo miła, serdeczna [ „uśmiecham się do wszystkich, nawet gdy nikogo nie ma w domu”] - Zachowania domowników. „Odezwały się głosy trąb, nastał sąd ostateczny” Wszyscy bliscy są przeciwko babci, a przecież nic złego ona nie zrobiła. - Interpretacja wybranego wersu w wierszu. „przedmioty mają zęby i pazury” Określenia te charakteryzują postawę ludzi wobec babci. Słowo „miód” zostało umieszczone w osobnym wersie. Miód jest symbolem dobra. Kontrastuje on ze związkiem, „sąd ostateczny”, sygnalizującym koniec wszystkiego. Babcia traktowana jest przez domowników jak przedmiot, szafa, krzesło. Są to przedmioty niezbędne, ale tylko przedmioty. - Określenie cech życzeń przekazanych babci. Są one nieszczere, fałszywe. Tradycyjne życzenia wysyłane w Koncercie życzeń są pozorem. Rodzina robi to na pokaz.  - Interpretacja tytułu i podtytułu wiersza. Tytuł zawiera ironię, a podtytuł sugeruje, że akcja rozgrywa się w krajach chrześcijańskich. Takiemu myśleniu zaprzecza zachowanie domowników wobec babci. - Refleksje zainspirowane wierszem. - Wiersz demaskuje fałsz, obłudę stosunków międzyludzkich. - Prowokuje do zastanowienia się nad zachowaniem w stosunku do osób starszych. - Określenie cech języka wiersza. -język prosty, zrozumiały -nieregularna budowa -brak interpunkcji -niewielka liczba środków artystycznych - Określenie cech wiersza. / brak rymów, brak interpunkcji, wersy różnej długości, proste i oszczędne słownictwo,  mało środków stylistycznych /  Wiersze świadczą o miłości do człowieka. Podmiot liryczny pragnie, by ludzie byli wobec siebie życzliwi i przyjaźni. Wierzy, że pomoc słabszym zmniejszy na świecie zło, ból i cierpienia. Utwory powinniśmy rozumieć jako wołanie o humanitarne stosunki między ludźmi, bo tylko one pozwolą rozstąpić się straszliwym ciemnościom nagromadzonym nad światem.	/dwóch uczniów, wcześniej się przygotowawszy, odgrywają scenkę. Czas –2 min./
Utrwalenie (ok. 10 min.)	- Jaki jest obraz starego człowieka w XXI wieku? - Jak przedstawiani są przez media? - Do jakich osobistych refleksji sprowokowały cię wiersze T. Różewicza? Uczniowie wypowiadają się głośno na temat, jak można okazywać szacunek osobom starszym, samotnym.	Nauczyciel zapisuje pomysły na tablicy.

Karta pracy – wiersze T. Różewicza: Przepaść, Koncert życzeń.

Zad. 1. Porównaj oba wiersze, uzupełniając tabelę.

	Przepaść	Koncert życzeń
Interpretacja tytułu wiersza	………………….............................. ………………….............................. ………………….............................. ………………….............................. ………………….............................. ………………….............................. …………………..............................	………………….............................. ………………….............................. ………………….............................. ………………….............................. ………………….............................. ………………….............................. …………………..............................
Postać starszej kobiety	………………….............................. ………………….............................. ………………….............................. ………………….............................. ………………….............................. …………………..............................	………………….............................. ………………….............................. ………………….............................. ………………….............................. ………………….............................. …………………..............................
Inni bohaterowie wiersza, ich zachowanie	………………….............................. ………………….............................. ………………….............................. ………………….............................. ………………….............................. ………………….............................. …………………..............................	………………….............................. ………………….............................. ………………….............................. ………………….............................. ………………….............................. ………………….............................. …………………..............................
Metafory użyte w wierszu	………………….............................. ………………….............................. ………………….............................. ………………….............................. ………………….............................	………………….............................. ………………….............................. ………………….............................. ………………….............................. …………………..............................

Zad. 2. Określ, jakie cechy mają życzenia przekazane babci w wierszu Koncert życzeń. Jak oceniasz ich szczerość?
…………………..............................…………………..............................…………………..............................…………………..............................…………………..............................…………………..............................…………………..............................……..............................……........................................................……........................................................……....

Zad. 3. W wierszu Przepaść wyodrębniono trzy części. Jak je możesz nazwać?

…………………..............................…………………..............................…………………..............................…………………..............................…………………..............................…………………..............................…………………..............................……..............................…….....................................…………………..............................…………………..............................…………………........................................…………………........................................…………………..........

Zad. 4. Napisz w paru zdaniach, jakimi iskierkami miłości ty sam możesz rozjaśnić życie starszych ludzi.
…………………..............................…………………..............................…………………..............................…………………..............................…………………..............................…………………..............................…………………..............................……..............................…….....................................…………………..............................…………………..............................…………………..................................…………………..................................…………………...........................................…………………..................................…………………..................................…………………......................