Symptomatologia ogólna chorób skóry (semiotyka)

Podstawowe wykwity chorobowe

Wykwity podstawowe są to zmiany skórne, na podstawie których ustalamy rozpoznanie.

Rozróżniamy wiele ich odmian , opierając się na celach morfologicznych, jednakże istotne znaczenie ma również ewolucja poszczególnych zmian.

1. Plama(macula). Jest to wykwit leżący na poziomie skóry, niewyczuwalny przy dotyku, różniący się od skóry otaczającej wyłącznie zabarwieniem.

Plamy mogą być:

• barwnikowe, związane z odkładaniem się barwnika, np. znamiona, piegi (ephelides), przebarwienia w rumieniu trwałym lub tatuażu oraz odbarwienia (np. bielactwo- vitiligo)

• zapalne (rumień- erythema), związane z przekrwieniem wywołanym stanem zapalnym.

• naczyniowe, np. wynaczynienia (petechiae) trwałe rozszerzenia naczyń (teleangiektazje) lub nowotworzenie drobnych naczyń (naczyniaki płaskie)

• złogowe (np. ciemnoszare plamy w srebrzycy lub w zatruciu rtęcią).

2. Bąbel pokrzywkowy (urtica)- jest to wykwit wyniosły ponad powierzchnię skóry,barwy porcelanowobiałej lub różowej, szybko powstający i szybko ustępujący bez pozostawiania śladu. Istotą jest obrzęk skóry właściwej.

3. Grudka(papula)- jest to wykwit wyniosły ponad powierzchnię skóry, o rozmaitych wymiarach, dość wyraźnie odgraniczony, różniący się od skóry otaczającej spoistością i ustępujący bez pozostawiania śladu

• Grudki mogą być przerosłe i osiągają niekiedy duże rozmiary, np. brodawki zwykłe (verrucae vulgares), jednakże ustępują również bez pozostawienia śladu.

• Grudki mogą być naskórkowe, związane głównie z przerostem naskórka (np. brodawki) najczęściej jednak są mieszane- skórno- naskórkowe, tj. zmiany dotyczą zarówno naskórka, jak i skóry właściwej (np.łuszczyca-psoriasis), liszaj płaski – lichen planus

4. Guzek (nodulus) – jest to wykwit wyniosły ponad powierzchnię skóry, związany ze zmianami w skórze właściwej, często ulegający rozpadowi i ustępujący z pozostawieniem blizny. Przykłady mogą być guzki gruźlicze (tbc luposa)

5. Guz (nodus, tumor) – większe wykwity guzkowe, zajmujące również tkankę podskórną, noszą nazwę guza.

Guzy mogą być zapalne, np:

• rumień guzowaty- erythema nodosum,

• czyrak- furunculus

• nowotworowe i w tych przypadkach noszą nazwę guzów nowotworowych (tumor): łagodnych (np.włókniaki) lub złośliwych. Przykładami guzów złośliwych mogą być: guzowata postać ziarniaka grzybiastego (mycosis fungoides) oraz raki skóry.

6. Pęcherzyk (vesicula) i pęcherz (bulla)- są to wykwity wyniosłe ponad powierzchnię skóry, wypełnione płynem i ustępujące bez pozostawienia śladu. Jeśli przekraczają 0,5 cm, noszą nazwę pęcherzy.

Pęcherzyki mogą być wynikiem gromadzenia się płynu:

• w przestrzeniach międzykomórkowych naskórka (tzw. Stan gąbczasty, charakterystyczny dla wyprysku- status spongiosus)

• śródkomórkowego, w samych komórkach naskórka, co prowadzi do ich zwyrodnienia wodniczkowego (zwyrodnienie balonowate , charakterystyczne dla opryszczki- herpes simplex

i półpaśca- zoster).

Pęcherze mogą być:

• podrogowe, w których płyn gromadzi się tuż pod warstwą rogową: są one szczególnie nietrwałe; przykładem może być liszajec (impetigo) lub pęcherzyca liściasta (pemphigus foliaceus)

• śródnaskórkowe, np. akantolityczne w wyniku utrarty łączności między komórkami warstwy kolczystej naskórka , charakterystyczne dla pęcherzycy zwykłej (pemphigus vulgaris)

• podnaskórkowe, w których pokrywę pęcherza stanowi cały naskórek; przykładem może być pemfigoid (pemphigoid)

• dermolityczne, w których pęcherz powstaje poniżej błony podstawnej w skórze, np. w postaci dystroficznej pęcherzowego oddzielania się naskórka (epidermolysis bullosa dystrophica) i w części przypadków epidermolysis bullosa acquisita (EBA)

7. Krosta (pustula)- wykwit typu pęcherzyka lub pęcherza zawierający od początku treść ropną, np. w łuszczycy krostkowej (psoriasis pustulosa), albo przekształcający się z pęcherzyków lub pęcherzy w wyniku wtórnego zakażenia bakteryjnego.

8. Łuska (squama)- jest to złuszczająca się warstwa rogowa. Powstaje bądź jako zejście stanu zapalnego , bądź w następstwie nadmiernego rogowacenia, tj. hiperkeratozy (np. rybia łuska- ichthyosis) lub parakeratozy (tj. niepełnego, przyspieszonnego rogowacenia, charakterystycznego dla łuszczycy- psoriasis)

9. Strup (crusta)- powstaje w wyniku zasychania na powierzchni skóry płynu wysiękowego albo ropnej treści pęcherzyków i pęcherzy, lub też na podłożu nadżerek albo owrzodzeń. Przykładem jest powstawanie strupa w wyniku wtórnej infekcji- zliszajcowacenia (impetiginisatio), podczas gdy liszajec (impetigo) powstaje od początku w wyniku zakażenia bakteryjnego.

10. Nadżerka (erosio)- jest to ubytek naskórka powstający w wyniku jego zniszczenia (np. maceracja w fałdach skórnych lub po przerwaniu pokrywy pęcherzyków i pęcherzy),ustępujący bez pozostawienia blizny.

11. Przeczos (excoriatio) jest to w istocie nadżerka, powstająca w skórze uprzednio niezmienionej, najczęściej pod wpływem drapania (np. świerzb- scabies, wszawica- pediculosis lub świerzbiączka - prurigo).

12. Pęknięcie i rozpadlina (fissura et rhagas)-Są to linijne ubytki, dotyczące warstw głębszych skóry właściwej, w wyniku czego rozpadliny mogą pozostawiać blizny. Przykładem pęknięć są pobruzdowania w rogowcu dłoni i stóp lub w hiperkeratotycznym wyprysku dłoni i stóp (eczema tyloticum)

13. Owrzodzenie (uclus)- jest to ubytek skóry właściwej, a więc głębszy od nadżerki, ustępujący z pozostawieniem blizny. Powstaje z guzków, guzów lub krost, niekiedy zaś bez poprzedzających zmian pod wpływem czynników chemicznych (np. kwasy), fizycznych (odmrożenia- congelatio i oparzenia- combustio), mechanicznych (odleżyny- decubitus) lub w wyniku zmian naczyniowych tętniczych (arteriosclerosis) lub żylnych (ulcus cruris). Ubytek pod wpływem czynników mechanicznych w tkance dotychczas zdrowej nosi nazwę rany.

14. Blizna(cicatrix) - powstaje w następstwie uszkodzenia skóry właściwej i zastąpienia jej tkanką łączną włóknistą.

• Najczęściej jest zejściem owrzodzeń, może jednak tworzyć się także z guzków nie ulegających rozpadowi (np. sarkoidoza- sacroidosis i gruźlica toczniowa płaska- tbc luposa plana)

• Blizny mogą być przerostowe (np. pooparzeniowy keloid) lub zanikowe (np. przewlekły toczeń rumieniowaty- lupus erythematosus discoides, liszaj twardzinowy – lichen sclerosus).

Istotne znaczenie dla rozpoznania ma znajomość ewolucji poszczególnych wykwitów, która może stwarzać nawet pozory polimorfizmu (np. w wyprysku występują z reguły pęcherzyki, nadżerki i strupy.)

Istnieje jednak prawdziwy polimorfizm, np. w chorobie Duhringa obok charakterystycznych wykwitów pęcherzykowych występują rumienie, grudki, bąble pokrzywkowe itp.

Niekiedy zmiany chorobowe w skórze nie dają się ściśle zaklasyfikować do poszczególnych typów wykwitów, np. w toczniu rumieniowatym przewlekłym (DLE- lupus erythematosus discoides) trudno jest zaliczyć nacieki zapalne do grudek, gdyż ustępują z pozostawieniem blizny, a nie ulegają rozpadowi, a więc trudno uznać je za guzki. Trudno jest również np. zaklasyfikować zmiany twardzinowe skóry (sclerodermia), które nie są przecież blizną, a których istotą jest przerost kolagenu w podścielisku łącznotkankowym skóry właściwej i tkanki podskórnej, podobnie jak w bliźnie.

Nie daje się również zaliczyć do znanych wykwitów podstawowych lichenizacji (przerost naskórka ze wzmożonym poletkowaniem na powierzchni) stanowiącej charakterystyczny objaw świerzbiączki(prurigo) itp.

WPŁYW CZYNNIKÓW DOKREWNYCH
NA SKÓRĘ
I PRZYDATKI

• ENDOKRYNOLOGIA

• O wyglądzie skóry decyduje czynność gruczołów wydzielania wewnętrznego, cała praca przewodu pokarmowego, krwionośnego oraz działanie systemu nerwowego.

• Znaczący dla prawidłowego stanu skóry
  i jej przydatków (włosy, paznokcie, gruczoły potowe i łojowe) jest właściwy poziom witamin, składników mineralnych i harmonijne współdziałanie gruczołów wydzielania wewnętrznego.

• Wszystkie gruczoły występujące w organizmie ludzkim dzielimy na:

1. Gruczoły wydzielania zewnętrznego
   (gruczoły potowe, łojowe, trawienne, mleczne).

2. Gruczoły wydzielania wewnętrznego (dokrewne, które nie mają przewodów wyprowadzających i produkowaną wydzielinę kierują bezpośrednio
   do krwi).

ENDOKRYNOLOGIA – nauka zajmująca się hormonami, ich wpływem na funkcjonowanie organizmu.

HORMONY – to substancje regulujące pracę poszczególnych narządów.

GRUCZOŁY DOKREWNE – to narządy , które nie mają przewodów wyprowadzających i oddają swoją wydzielinę do krwi lub limfy lub płynu mózgowo rdzeniowego albo międzykomórkowego.

Gruczoły dokrewne to przysadka mózgowa, szyszynka, tarczyca, gruczoły przytarczyczne, grasica, trzustka, nadnercza i jajniki oraz jadra.

• HORMONY

• Substancje wydzielane przez te gruczoły nazywamy hormonami.

• Słowo hormon pochodzi od grec.”hormao”
  co znaczy- uruchamiam, napędzam.

Pod względem chemicznym można je podzielić na:

• pochodne aminokwasów (adrenalina, tyroksyna)

• białkowe (hormony przysadki, insulina, parathormon)

• sterydowe (hormony kory nadnerczy, płciowe)

FUNKCJE HORMONÓW

• Regulowanie i koordynowanie czynności narządów przez pobudzanie lub hamowanie procesów biochemicznych zachodzących w tkankach.

• Utrzymanie stałości składu środowiska wewnętrznego.

• Podstawowa rola we wzroście i ogólnym rozwoju ustroju oraz regulacji jego ważnych funkcji np.

• Trawienia

• Wydzielania

• Aktywności seksualnej

Hormony:

• Są czynne w małych stężeniach i nie zużywają się w czasie swego działania.

• Pełnią one rolę podobną do układu nerwowego, z tym że regulacja hormonalna w porównaniu z działaniem układu nerwowego jest wolniejsza.

• Wytwarzane są w różnych gruczołach wydzielania wewnętrznego z gruczołów przedostają się do krwi, a wraz z nią do komórek których aktywność stymulują.

Gruczołami wspólnymi dla obu płci są:

Szyszynka, Przysadka mózgowa, Tarczyca, Grasica, Nadnercze, Trzustka

Gruczoły płciowe są swoiste dla każdej płci:

• Jajniki u kobiet

• Jądra u mężczyzn

W okresie dziecięcym są one nieczynne.

• GRUCZOŁY DOKREWNE - rozmieszczone są w różnych częściach organizmu.

Różnią się między sobą:

• Wielkością

• Umiejscowieniem

• Kształtem

• Budową wewnętrzną

GRUCZOŁY DOKREWNE:

• Współdziałają ze sobą, często hormon wydzielany przez jeden gruczoł ma wpływ na wydzielanie hormonu innego gruczołu.

• Przysadka mózgowa wytwarza hormony, które albo stymulują, albo hamują wydzielanie innych hormonów, co można porównać do telefonicznej wymiany informacji. Sama przysadka jest kierowana przez część mózgu podwzgórze.

• UKŁAD HORMONALNY

Odgrywa ważną rolę, także dla skóry ponieważ:

• Decyduje o jej stanie.

• Uczestniczy w procesie uwodnienia skóry.

• Ma wpływ na napięcie tkanek i procesy przemiany cieplnej oraz reaktywność naczyń krwionośnych skóry.

Fizjologiczne zmiany w skórze zachodzą głównie pod wpływem hormonów płciowych.

Zaburzenia w równowadze tych hormonów mogą doprowadzić do zmian wykraczających poza fizjologię (zmian chorobowych skóry).

1. PRZYSADKA

• Zawiaduje całym układem hormonalnym
  i steruje innymi gruczołami hormonalnymi.

• Najważniejszymi hormonami wytwarzanymi

w przysadce są hormony wzrostu oraz gonadotropowe (gonadotropina), wpływające na aktywność gruczołów płciowych oraz hormony sterujące tarczycą i korą nadnerczy.

• Nadczynność powoduje gigantyzm
  ze zgrubiałą i pofałdowaną skórą.

• Niedoczynność jest przyczyną karłowotowaści
  z bladą nieopalającą się skórą.

2. TARCZYCA
hormon TSH tyroksyna

• Regulujące przemianę materii decydujące
  o tworzeniu kośćca.

1. Nadczynność powoduje spadek masy ciała, rozdrażnienie, wzmożony apetyt drżenie rąk wytrzeszcz oczu, ciepłą i wilgotną skórę, zwiększoną potliwość.

2. Niedoczynność powoduje otyłość, skóra jest
   sucha, zimna, blada, nadmiernie rogowaciejąca (objaw brudnych kolan), łamliwe włosy, czasem przerzedzenie brwi.

• Przemiana materii oraz utrzymanie równowagi wodno - mineralnej organizmu.

3. NADNERCZA

• Przemiana materii oraz utrzymanie równowagi wodno - mineralnej organizmu.

• Kora nadnerczy (kortyzon, aldosteron) działające na wtórne narządy płciowe.

• Nadczynność: maskulinizacja kobiet, łojotok, trądzik, owłosienie na brodzie i silne owłosienie całego ciała.

• Rdzeń (adrenalina, noradrenalina) działanie
  na ciśnienie tętnicze i napięcie mięśniowe.

4. TRZUSTKA

• Insulina regulująca stężenie glukozy we krwi.

• U chorych na cukrzycę niedobór insuliny
  powoduje:

• pogorszenie ukrwienia dalszych części kończyn
  (palców stóp i rąk),

• pękanie i twardnienie paznokci,

• skłonność do owrzodzeń,

• świąd skóry, grzybice.

5. GRASICA

• Jest gruczołem, który ma za zadanie wydzielanie pewnych substancji.

• Gruczoł ten rośnie, a następnie zanika, w miarę jak organizm rozwija się.

• Brak grasicy u noworodka wywołuje brak limfocytów T i w rezultacie brak odporności, czyli brak reakcji układów obronnych
  na wszelkiego rodzaju czynniki zewnętrzne, które mogą wywołać infekcje.

• Tymozyna rozwój narządów płciowych, regulacja wzrostu.

6. GRUCZOŁY PŁCIOWE

Jądra Jajniki

• Dojrzewanie narządów płciowych

• Dojrzewanie komórek jajowych i plemników

• Działanie na skórę: sterowanie owłosieniem typu męskiego lub żeńskiego oraz całego ciała.

• Nadmiar androgenów: wypadanie włosów, nasilone wytwarzanie łoju, maskulinizacje kobiet.

• Nadmiar estrogenu: plamy barwnikowe, teleangiektazje, zakażenia grzybicze, gromadzenie wody.

Serotonina

• Serotonina to hormon, który bierze udział w pracy ośrodkowego układu nerwowego oraz układu pokarmowego, jest tzw. neuroprzekaźnikiem.

• Serotonina jest niezbędna, by utrzymać dobowy rytm pracy organizmu – w nocy przekształca się w melatoninę, która umożliwia zaśnięcie.

• Niski poziom serotoniny prowadzi często do przewlekłej bezsenności.

• Serotonina ma też niebagatelny wpływ na nasze samopoczucie i nastrój. Badania wykazały, że osoby, u których poziom tego hormonu jest obniżony, wykazują zwiększoną skłonność do agresji i zachowań obsesyjnych. Mogą też u nich wystąpić silne lęki i zaburzenia depresyjne. To właśnie dlatego serotonina nazywana jest hormonem szczęścia lub hormonem dobrego samopoczucia. Bywa też nazywana...hormonem miłości.

• U osób zakochanych obserwuje się wysoki poziom serotoniny, który łatwo ulega wahaniom. To dlatego zakochani przeżywają euforię na zmianę z rozpaczą, a także nie dostrzegają rzeczywistości poza obiektem swoich uczuć.

• Stąd także typowe objawy miłości: kłopoty z koncentracją, z zasypianiem, z apetytem. Serotonina zwiększa też... ochotę na seks. Zwykle wysokie libido idzie w parze z wysokim poziomem serotoniny.

Endorfiny

• Endorfiny – grupa hormonów peptydowych, wywołują doskonałe samopoczucie i zadowolenie z siebie oraz generalnie wywołują wszelkie inne stany euforyczne (tzw. hormony szczęścia). Tłumią odczuwanie drętwienia i bólu.

Niektóre bodźce, powodujące wydzielanie endorfin, to:

• śmiech a nawet myślenie o śmiechu

• wysiłek fizyczny (chociaż niektórzy naukowcy twierdzą, iż to udział w rywalizacji sportowej ma na to znaczący wpływ); przypuszcza się, że przedłużony intensywny wysiłek powoduje wzmożone wydzielanie endorfin, objawiające się euforią biegacza

• niedotlenienie - na tej drodze istnieje hipoteza działania euforyzującego alkoholu na organizm poprzez zwiększone powinowactwo tej substancji do tlenu (patrz również: euforia biegacza)

• niektóre (głównie pikantne) przyprawy, np. papryka chili (u szczurów)

• w niektórych przypadkach akupunktura

• czekolada

• niektóre substancje psychoaktywne

• efekt placebo

• orgazm

• PODSUMOWANIE

• Gruczoł - narząd lub jedna do kilku komórek gruczołowych, których podstawową funkcją jest wytwarzanie wydzielanie substancji poza swój obszar.

• Substancje takie określa się ogólnie
  jako wydzielinę.

• Substancje wytworzone przez gruczoł mogą
  być wydzielane przez egzocytozę lub dzięki osmozie przechodzić bezpośrednio do płynów ustrojowych (krew, limfa).

Wpływ hormonów na skórę w warunkach fizjologicznych oraz patologicznych

Tarczyca

1. Niedoczynność

• Żółte zabarwienie skóry

• Wzrost masy ciała

• Suchość skór

• Objaw brudnych łokci i kolan

• Obrzęki

• Kruche i łamliwe włosy/paznokcie

• Spadek potliwości

• Bladość

1. Nadczynność

• Delikatna i ciepła skóra

• Wilgotna i spocona

• Świąt, pokrzywka

• Hiperpigmentacje

• Zanik podściółki tłuszczowej

• Wypadanie włosów, cienkie włosy

Nadnercza

1. Glikokortykoidy w warunkach fizjologicznych:

• Zmniejszają ilość kolagenu = rozstępy

• Wzrost zawartości tłuszczów w organizmie kosztem bialek = zmiana rozmieszczenia tkanki tłuszczowej

1. Glikokortykoidy w warunkach patologicznych:

1. Nadmiar (hiperkortyzolizm pierwotny/wtórny- Choroba/zespół Cushinga)

• Wzrost odkładania tkanki tłuszczowej w obrębie tułowia

• Skóra twarzy jest zaczerwieniona z odcieniem sinienia

• Bawoli kark

• Czerwono – fioletowe rozstępy na brzuchu, udach, biuście

• Zanik mięśni, bole mięśniowe

• Suchość skóry

• Zmiany zanikowe naskórka

• Wybroczyny i wyley podskórne

1. Niedobór (hipokortyzolizm wtórny- Choroba Addisona)

• Skóra jasna

• Brodawki odbarwione

• Srom małej pigmentacji

Przysadka

1. Nadczynność - akromegalia

• Rozrost tkanek miękkich – stóp, żuchwy, małżowin usznych, języka

• Wzmożona potliwość

• Pogrubienie skóry

• Hirsutyzm

• Rogowacenie ciemne

1. Nadczynność – hiperprolaktynemia

• Hirsutyzm

• Powiększenie gruczołu piersiowego

1. Niedoczynność – Choroba Glińskiego – Simondsa

• Utrata owłosienia

• Pomarszczenie skóry twarzy

• Niedokrwistość

• Zanik mięśni

1. Niedoczynność – Zespół Sheehana

• Zanik owłosienia łonowego

• Zanik gruczołów mlecznych

• Skóra blada, sucha, liczne zmarszczki

Hormony gonad

1. Estrogeny fizjologia:

1. Naskórek:

• stymulacja proliferacji keratynocytów;

• warunkują podziały komórkowe;

• biorą udział w prawidłowym wydzielaniu melaniny;

• zmniejszają zdolność komórek Langerhansa do prezentacji antygenów;

• wpływają na połączenia skórno-naskórkowe, co warunkuje prawidłową wymianę substancji odżywczych;

• regulacji pigmentacji skóry;

1. Skóra właściwa:

• przyspieszają produkcję kolagenu I i III;

• sprzyjają gojeniu się ran;

• stymulują fibroblasty do syntezy glikozaminoglikanów GAG, dzięki czemu wpływają na jędrność i nawilżenie skóry;

1. Tkanka podskórna:

• wpływają na różnicowanie się adipocytów, co warunkuje prawidłową lipostrukturę;

• hamują peroksydację lipidów;

1. Nadmiar estrogenów:

• zaburzenie procesów lipolizy i lipogenezy.

• niemożność odprowadzenia produktów przemiany materii

• zanik tkanki gruczołowej sutków;

1. Niedobór:

• Spłaszczenie granicy skórno-naskórkowej prowadzi do nieprawidłowego odżywienia i wymiany metabolitów skóry;

• Zmniejszenie aktywności keratynocytów prowadzi do ścieńczenia naskórka;

• Zmniejszona aktywność fibroblastów prowadzi nie tylko do niedoborów, ale i degradacji GAG, kolagenu i elastyny, braku struktur wiążących wodę, co wiąże się ze spadkiem elastyczności i nawilżenia skóry oraz wzmożonego łuszczenia się;

• Zmniejsza się ilość kolagenu I oraz III oraz wskaźnik proporcji kolagenu III/I;

• Wzmożona przez naskórkowa utrata wody prowadzi do zmian zanikowych w obrębie skóry, ale i jamy ustnej, spojówkach i narządów płciowych

• Degradacja włókien kolagenowych i elastylowych prowadzi do braku jędrności skóry i powstania zbitych oraz twardych mas kolagenowo-elastynowych

• Upośledzenie właściwości mechanicznych, biochemicznych i strukturalnych skóry prowadzi do zmniejszenia jej gęstości;

• Deformacje układu naczyniowego upośledzają prawidłowe krążenie krwi i dotlenienie tkanek, a także prowadzą do zaburzeń naczynioruchowych jak teleangiektazji i napadowego rumienia twarzy;

• Zmiany atroficzne i rozpadowe tkanki tłuszczowej prowadzi do zaburzenia lipo struktury i „zapadania” się okolicy oczodołów, kości jarzmowej czy podbródka;

• Pojawiają się głębokie pobruzdowania i zmarszczki oraz wzmożone rogowacenie okolicy podeszwowej;

• Powstają hipo- i hiperpigmentacyjne zmiany na skutek wzmożonej wrażliwości skóry na promieniowanie ultrafioletowe oraz nieprawidłowej syntezy melaniny;

• Pojawiają się ostudy oraz zmiany soczewicowate związane z nieprawidłową syntezą melaniny];

• Z powodu upośledzonej funkcji makrofagów pojawia się trudne gojenie się ran;

• Rozwój dermatoz o podłożu łojotokowym jak trądzik pospolity czy trądzik różowaty;

1. Gestageny - fizjologia

• Wykazuje działania antyandrogene poprzez zmniejszenie aktywności 5α-reduktazy;

1. Nadmiar progesteronu objawia się na skórze

• w postaci trądziku,

• nadmiernego owłosienia ciała

• łojotoku

1. W przypadku równoczesnego niedoboru estrogenów przy nadmiarze progesteronu dochodzi do niedorozwoju gruczołów piersiowych, a skóra oraz włosy nabierają cech męskich.

1. Androgeny jajników, jąder, nadnerczy fizjologia

• Słabe androgeny ulegają przemianie w aktywniejsze postacie w skórze pod wpływem 5αreduktazy;

• Wpływają na kształtowanie się mieszka włosowego;

• Pobudzają aktywność gruczołów łojowych

• DHEA (dehydroepianandrosteron), produkowany przez nadnercza, nazywany jest hormonem młodości, ponieważ opóźnia proces starzenia.

1. Nadmiar androgenów u kobiet:

• Obniżenie popędu płciowego oraz spadek libido;

• Hiperandrogenizacja i wirylizacja

• Atrofia i suchość pochwy

• Łysienie lub pojawianie się hirsutyzmu;

UKŁAD NACZYNIOWY SKÓRY

• ZADANIA UKŁADU NACZYNIOWEGO SKÓRY

1. MIEJSCOWE- odżywienie skóry i naskórka

2. OGOLNE- termoregulacja

Układ naczyniowy zbudowany z 4 części:

1. Sieć powięziowa= podskórna= podskórna tkanka tłuszczowa.

2. Sieć skórna- na granicy tkanki tłuszcowej i skóry właściwej

3. Sieć podbrodawkowa

4. Sieć włośniczek brodawkowych- utworzona przez rozdzielajace się w brodawkach male tętniczki.

Sieć powięziowa

• Naczynia mają dużą średnicę i są luźno ułożone („tworzą duże oka”)

• Z tej sieci ku górze odchodzą tętniczki, które na granicy tkanki tłuszcowej i skóry właściwej rozgałęziają się i tworzą SIEĆ SKÓRNĄ TĘTNICZĄ

Sieć skórna

• Część tętniczek sieci skórnej rozgałęzia się tworząc sieć naczyń włosowatych odżywiających cebulkę włosa i gruczoły.

• Tętniczki te nazwane są GAŁĄZKAMI WSTĘPUJĄCYMI TĘTNICZEK.

• Sieć naczyń włosowatych odżywiających zraziki tłuszczowe warstwy podskórnej to GAŁĄZKI ZSTĘPUJĄCE

• Tętniczki sieci skórnej biegną prostopadle do powierzchni skóry jako pojedyncze tętniczki lub tętniczki łączące się ze sobą.

• W okolicach gdzie skóra jest przesówna tętniczki mają przebieg wężowaty, co umożliwia zaopatrzenie skóry przy dużych rozciągnięciach.

• Poniżej brodawek gałązki tętniczek łączą się ze sobą i tworzą powierzchowna poziomo ułożona siec tętniczek podbrodawkowych

Sieć podbrodawkowa i sieć włośniczek brodawkowych

• Od sieci brodawkowej odchodzą tętniczki najdrobniejszego kalibru, które wstępują do brodawek skóry i przechodzą w nich w pętle naczyń włosowatych.

• Każda tetniczka tworząca siec brodawkowa odżywia od 0,04- 0,27 mm²skóry.

• Naskórek nie posiada własnych naczyń odżywiany jest przez NACZYNIA BRODAWEK skóry dzięki półprzepuszczalnej błonie podstawowej

• Między stopniem rozwoju brodawek a stopniem rozwoju naskórka istnieje dodatnia zależność

• Im grubszy naskórek tym większe są brodawki skóry i tym obfitsze są pętle tętnicze.

• Po zgięciu się na szczycie brodawki włośniczki uchodzą w dół i u podstawy brodawki przyjmują charakter żyłki.

• Żyłki uchodzą do splotu podbrodawkowego i tam łączą się w większe naczynia żylne tworząc SIEĆ ZYLNĄ PODBRODAWKOWĄ.

• ANALOGICZNIE DO SIECI TĘTNICZEJ WYSTĘPUJE SIEC ŻYLNA

• Ze splotu bodbrodawkowego przez gałązki łączące zstępujące, krew dostaje się do żylnej sieci skórnej. Tu uchodzą tez gałązki odprowadzające krew z gruczołów, brodawek włosów i zrazików tłuszczowych.

• Żyły splotu PODBRODAWKOWEGO mają zdolność kurczenia się więc ich światło może ulec zwężeniu lub rozszerzeniu (co ma duże znaczenie podczas termoregulacji)

• Rozszerzenie naczyń prowadzi do większego przepływu krwi i utraty ciepła.

• Zwężenie naczyń mniejszy przepływ krwi i kumulacja ciepła w organizmie

• W niektórych okolicach skóry występują bardzo liczne ZASPOLENIA TĘTNICZO –ŻYLNE zwane: kłębkami naczyniowymi.

• Ich rola to wyrównanie ciśnienia krwi między układem tętniczym a żylnym

• Najwięcej kłębków naczyniowych jest w :

1. Macierzy wałów paznokciowych

2. Opuszkach palców rak i stóp

3. Nos

4. Uszy

UKŁAD LIMFATYCZNY

Człowiek prócz układu krwionośnego ma niezależny system naczyń limfatycznych- układ chłonny

• W przestrzeniach komórkowych znajdują się małe, cienko ścienne ślepo zakończone naczynia chłonne, które łącząc się tworzą większe naczynia

• Mają one zastawki zapobiegające powrotowi płynu. Końcowe naczynia wpadają do układu krwionośnego, gdzie dochodzi do opróżnienia.

• Naczynia chłonne mają również zdolność przenoszenia płynu międzykomórkowego z przestrzeni między komórkowej do żylnej części układu krążenia, w układzie tym nie występują tętnice.

• Kapilary limfatyczne są ślepo zakończone i łatwo przepuszczalne

• Płyn w kapilarach limfatycznych nazywamy chłonką (limfa). Naczynia chłonne łączą się z węzłami chłonnymi (limfatycznymi) za pomocą struktur zbudowanych z tkanki łącznej siateczkowej, której komórki mają zdolność przekształcania się w komórki żerne, tzw: FAGOCYTY. W węzłach chłonnych powstają limfocyty,

• Ciała obce płynące w limfie są wychwytywane i fagocytowane przez leukocyty i makrofagi

• Obecność bakterii które uległy fagocytozie manifestuje się obrzękiem i bólem.

System limfatyczny jest ściśle połączony z systemem krwionośnym

Zapewnia:

1. Równowagę płynową i białkową. Wyłapywanie z przestrzeni międzykomórkowej płynu i białek, które „uciekły” z układu krwionośnego. Co jest bardzo istotne dla zachowania prawidlowego ciśnienia osmotycznego

2. Odżywienie komórek skóry

3. Właściwe funkcje układu immunologicznego skóry

System naczyń limfatycznych zbudowany z 2-części

1. Podbrodawkowej= naskórkowej

2. Skórnej

3. Brak jest sieć włosowatej w tkance podskórnej.

• Z części PODBRODAWKOWEJ odgałęziają się WŁOŚNICZKI NACZYŃ LIMFATYCZNYCH, które uchodzą do brodawek skórnych, i w przeciwieństwie do układu krwionośnego włośniczki te nie tworzą silnych rozgałęzień.

Struktura sieci limfatycznej zależy od struktury skóry w danym regionie
i może się różnić:

• Skóra zbita, mało przesuwna- kształt prosty

• Skóra „przesuwalna”, „luźna”- kształt wężykowaty

• Ściany naczyń limfatycznych sa grubsze i bardziej elastyczne niż ściany naczyń krwionośnych.

Co wpływa na prace układu limfatycznego

• Kompozycja macierzy zewnątrz komórkowej w skórze. Gdy włókna elastynowe są słabe (np.:starzenie) może dojść do nieprawidłowego działania układu i obrzeków.

• W stanach zastoju żylnego i utrudnionym upływie chłonki powstają obrzęki.

• Nadmiar płynu tkankowego pobudza fibroblasty do podziału, w wyniku czego początkowo miękki obrzęk przechodzi w stwardnienie skóry

• Stan taki występuje przy niewydolności krążenia w razie nacisków guzów nowotworowych na naczynia i węzły chłonne.

• Głównym miejscem zastoju chłonki sa kończyny dolne

Limfa w organizmie poruszana jest dzięki:

1. Skurczom mięsni sąsiadujących, które powodują ucisk na naczynia limfatyczne

2. Ruchy oddechowe klatki piersiowej

3. Ujemnemu ciśnieniu wewnątrz klatki piersiowej w czasie wdechu

4. Rytmicznym skurczom dużych naczyn chłonnych

Funkcje układu limfatycznego

• Powrót białka z przestrzeni pozakomórkowej do krwioobiegu

• Transport wody i soli mineralnych

• Usuwanie substancji obcych (bakterii)

• Uczestniczenie w procesach immunologicznych ustroju

UKŁAD NERWOWY SKÓRY

• Z powierzchni skory odbierane jest uczucie dotyku, ucisku, ciepła, zimna i bólu

• Bodziec pobudzający narządy odbiorcze charakteryzuje siła i czas jego trwania.

• Dla powstania wrażenia zmysłowego najważniejszy jest czas narastania siły bodźca.

• Im czas narastania jest krótszy tym intensywność wrażenia zmysłowego większa

• W czasie działanie bodźca o tej samej sile występuje zjawisko przystosowania się receptora do bodźca czyli adaptacja.

• Receptory znajdujące się w skórze adaptują się szybko.

Receptory skórne czucia eksteroceptywnego:

1. Ciałka dotykowe Meissnera

2. Ciałka blaszkowate Paciniego

3. Łękotki dotykowe Merkla

• Skóra odpowiada za odbiór bodźców przy pomocy MECHANORECEPTORÓW znajdujących się w skórze

• To receptory które reagują na: dotyk, ucisk, ciśnienie, rozciąganie, ruch.

• Ich aktywność uruchamia się na drodze mechanicznej deformacji tj: zmiany kształtu w wyniku ucisku czy rozciagania

SKÓRA ODBIERA 4-RODZAJE CZUCIA

1. Ból, kłucie.

2. Pieczenie, swędzenie.

3. Dotyk, ucisk

4. Zimno, ciepło

DOTYK

• Łękotki dotykowe Merkela

• Ciałka dotykowe Meissnera

• Wolne zakończenia nerwowe oplatające pochewkę włosa

UCISK

• Ciałka blaszkowate Vatera-Paciniego- ich zakończenia nerwowe są osłonięte tzw: blaszkami. Siła nacisku powoduje przemieszczenie się blaszek, a w wyniku lokalnej deformacji dochodzi do pobudzenia aksonów.

• Jeśli pod wpływem stałego ucisku utrzymuje się stan deformacji blaszek to potencjał receptorowy raptownie spada do zera, potencjały czynnościowe ustają= PRZYKŁAD ADAPTACJI RECEPTOROWEJ

• Ciałka buławkowate Golgiego Mazzoniego

ZIMNO

• Spadek temp. skóry odbierany jest przez kolby Krausego, bodźcem progowym dla receptorów zimna jest spadek temperatury skory o 0,004 C/sek

CIEPŁO

• Wzrost temp. ciała przez położone głębiej w skórze ciałka zmysłowe Ruffiniego, bodxcem progowym jest wzrost temp. o 0,001 C/sek

• BÓL

• NOCYRECEPTORY

• Czucie bólu powierzchownego jest odbierane przez nagie zakończenia nerwowe tzw. nociceptory. Występują głównie między naskórkiem a skórą właściwą. Wolne zakończenia nerwowe otaczają gruczoły potowe, łojowe, a także mieszki włosowe.

• Czucie świądu jest odbierane przez mechanoreceptory C

Urządzenia i metody używane w diagnostyce skóry

Diagnostyka skóry jest jednym z najważniejszych elementów oceny skóry. We współczesnej kosmetologii nie wystarczy już tylko szkło powiększające. Niezbędne są precyzyjne narzędzia pozwalające na rozpoznanie zmian i zastosowanie ukierunkowane terapii.

Różnice genetyczne oraz uwarunkowania życia osobniczego wpływają na właściwości naszej skóry.

Dokładna jej analiza pozwala na możliwość dobrania odpowiedniej pielęgnacji oraz ułatwia ocenę skuteczności dla tej metody.

Szkło powiększające ujawnia tylko powierzchowne defekty: teleangiektazje, rozszerzone ujścia gruczołów łojowych, pierwsze zmarszczki.

Skóra każdego z nas jest inna i wymaga takiej pielęgnacji, która będzie ukierunkowana tylko na nią. We współczesnej kosmetologii istnieje wiele metod i urządzeń służących diagnostyce skóry.

• Wywiad z klientem

Pierwszy zabieg kosmetyczny w nowym gabinecie jest dla każdej osoby dużym przeżyciem. Od przebiegu tej wizyty zależy, czy dana osoba odwiedzi nas ponownie, dlatego też należy przeprowadzić wnikliwy wywiad z klientem, a także wypełnić kartę klienta, pozwolą one nam na dobór odpowiedniej pielęgnacji zarówno gabinetowej jak i pielęgnacji w domu.

 

Podczas pierwszej wizyty klienta musimy zarezerwować dla niego więcej czasu, ponieważ należy przed wykonaniem zabiegu zapoznać go z gabinetem, pokazać gdzie może odłożyć rzeczy osobiste, gdzie znajduje się toaleta oraz przebieralnia, a także zapoznać z pokojem zabiegowym.

 Zawód kosmetyczki ma charakter higieniczno-estetyczny, łączy w sobie kosmetykę pielęgnacyjną, leczniczą oraz upiększającą, ale pierwszą zasadą jest „ nie zaszkodzić", dlatego tak ważny jest prawidłowy wywiad z klientem.

 Wywiad zaczynamy od wypełnienia karty, gdzie klient podaje nam swoje dane personalne oraz dane teleadresowe, następnie przechodzimy do pytań podstawowych tj.:

• Pytamy się klienta jak zdefiniowałby swoja skórę, czy jest ona według niego sucha, tłusta, a może mieszana (pytanie to pozwoli nam poznać pielęgnację klienta, jaką stosuje w domu)?

• Pytamy się klienta jak dotychczas wyglądała jego pielęgnacja, (jakie preparaty stosuje w domu, jeżeli istnieje taka możliwość prosimy o przyniesienie preparatów, z których najczęściej korzysta, bądź spisanie ich listy na kartce)

• Pytamy się, czy klientka korzystała z zabiegów kosmetycznych, jeżeli uzyskamy odpowiedź twierdzącą, pytamy się, jakie zabiegi były przeprowadzane)?

• Jaki jest stan zdrowia klienta (czy przechodził jakieś poważne choroby, jak wyglądało leczenie?

• Czy prowadził leczenie dermatologiczne skóry, (jeżeli tak, na jakie schorzenie, jaki miał działanie leki), jeżeli jest w trakcie leczenia przed podjęciem zabiegów kosmetycznych, należałoby się skontaktować z dermatologiem ?

• Jaka stosuje dietę, jak wygląda jego sposób odżywiania

• Pytamy o rodzaj wykonywanej pracy oraz warunki pracy

• Czy klientka jest w ciąży / czy karmi piersią?

• Czy jest alergikiem

• Czy pali papierosy?

• Czy pije alkohol?

• Czy korzysta z solarium (jak często)?

• Czy przyjmuje leki, (jakie, na co, jak długo)?

• Czy stosuje doustną lub iniekcyjną lub plasterkową antykoncepcje?

• Czy jest cukrzykiem?

• Czy ma metalowe implanty w tkankach?

• Jaki ma problem w pielęgnacji ciała / twarzy, w czym mamy mu pomóc, czego oczekuje po naszych usługach

• Diagnostyka kosmetyczna

• Przeprowadzenie wywiadu z klientem oraz diagnostyki kosmetycznej jest niezbędnym elementem wstępu do każdego prawidłowo wykonanego zabiegu kosmetycznego.

• Bardzo często do salonów urody przychodzą kobiety, których stan skóry wymaga skierowania do lekarza dermatologa, bądź podjęcia współpracy z dermatologiem.

• Zareagowanie w odpowiednim momencie może się tylko przysłużyć się naszym klientkom, a nas uchronić przed konsekwencjami, które mogłyby wyniknąć, gdybyśmy podjęły się wykonania zabiegu w momencie dla tego niewskazanym.

• Badanie skóry

• Badanie skóry przeprowadzane przez kosmetologa dzięki zastosowaniu nowoczesnych metod diagnostycznych, pozwala na ustalenie biotypu i fototypu skóry, określenie ilości lipidów powierzchownych, stopnia nawilżenia i elastyczności skóry.

• Diagnozę skóry można również przeprowadzić za pomocą wzroku oraz dotyku.

• Bez względu na wybór metody, pierwszym etapem badania jest dokładne zmycie makijażu z twarzy. 

• Palpitacyjne badanie skóry  

• Dotykiem możemy zbadać gładkość skóry, jej napięcie, grubość tkanki tłuszczowej oraz jej elastyczność.

• Badanie wykonuje się poprzez chwycenie skóry pierwszym, trzecim i czwartym palcem, lekkie ściśnięcie i puszczenie fałdu skóry. Tą czynność powinno wykonać się w kilku miejscach oraz w zależności od czasu, w którym skóry powraca do normalnego położenia, określić jej sprężystość. Jeżeli skóra natychmiast się odpręża to znak, że elastyczność jest bardzo dobra. Gdy odpręża się po 10 sekundach - średnia, jeżeli natomiast trwa to dłużej to oznaka bardzo słabej elastyczności

APARATURA DO DIAGNOZOWANIA SKÓRY I JEJ PRZYDATKÓW

1.Denci - Skore

• to metoda określająca gęstość skóry. Wskaźnikiem jest tu ilość zmarszczek powstałych na uciskanym fałdzie skóry.

2.Dermatoskop

• Jest przyrządem przeznaczonym do dokładnej analizy zmian skórnych (wykorzystywany głównie w dermatologii).

• Urządzenie jest zbudowane z lupy dającej powiększenie 10 - 20x oraz ze źródła światła dającego oświetlenie boczne.

• Dzięki dermatoskopowi powstaje trójwymiarowy obraz, który ułatwia postawienie diagnozy.

3.Squame

• Jest metodą polegającą na pomiarze suchości skóry za pomocą specjalnych próbek z powierzchni skóry za pomocą dysków.

• Dyski są wykonane z folii poliestrowej oraz zaczepionego poliestrowego plastra.

• Pomiaru dokonuje się w ten sposób, że do skóry przykładany jest dysk pod stałym obciążeniem 800g.

• Do powierzchni dysku przyczepia się część złuszczonej już warswty rogowej.

• Analizy pomiaru dokonuje się stosując: komputerową analizę pomiaru, wiązkę światła przepuszczaną przez dysk (obserwuje się ilość łusek rogowych), analizę próbek poprzez oglądanie dysków w ciemnym polu i porównywanie ze wzorcem.

4.Extensometr

• Jest urządzeniem służącym do oceny elastyczności skóry.

• Dwie płytki umieszcza się w odległości 10 cm, a następnie rozsuwa się je na boki (skóra jest rozciągana o ok. 30%).

• Sensor siły kreśli wykres zależności siły od wielkości naciągania skóry.

5.Fotografia kliniczna

• Jest fotografią wykonywaną przy użyciu światła spolaryzowanego, dzięki czemu możemy dokonać oceny powierzchni skóry (ilość zmarszczek, głębokość bruzd).

6.Korneometr

• Służy do pomiaru stopnia nawilżenia warstwy rogowej (stratum corneum). Zbudowany jest z sondy oraz wyświetlacza.

• Za pomocą urządzenia określana jest pojemnościowa oporność warstwy rogowej, która jest pochodną stopnia nwilżenia.

• Wynik pomiaru otrzymywany jest w jednostkach względnych (maskymalny wynik 120, poniżej 50 skóra jest sucha).

• Za pomocą korneometru możemy zbadać: zawartość wody w warstwie rogowej, moc nawilżenia preparatu kosmetycznego, działanie wysuszające różnych środków powierzchniowo czynnych.

7.KUTOMETR

• Aparat służący do pomiaru elastyczności skóry. Zasada działania jest bardzo prosta, tzn. poprzez specjalny otwór znajdujący się na powierzchni aparatu pod ciśnieniem jest zasysana skóra. Sonda zassie więcej skóry wiotkiej, a mniej skóry jędrnej.

8.Lampa Wooda

• Jest urządzeniem wykorzystywanym zarówno w kosmetologii jak i dermatologii.

• Lampa Wooda jest zbudowana z czterech żarówek emitujących promieniowanie nadfioletowe przez specjalistyczny filtr niklowo-potasowy, który posiada własność fluorescencji.

• Lampa emituje długofalowe promieniowanie nadfioletowe, które jest nazywane promieniowaniem WOODA.

Diagnostyka lampą Wooda

• Diagnoza oparta jest na zjawisku fluorescencji pod wpływem światła z zakresu 320-400 nm. Ponieważ melanina zawarta w skórze silnie pochłania promieniowanie UV, fluorescencja obserwowana jest dzięki obecności kolagenu, elastyny, aminokwasów aromatycznych, NAD, oraz prekursorów bądź produktów rozpadu melaniny.

Warunkami prawidłowego zastosowania lampy Wooda są następujące czynniki:

• badanie w bardzo ciemnym pomieszczeniu,

• ubiór osoby wykonującje badanie nie powinien odbijać promieniowania UV,

• odległość skóry od źródła światła powinna wynosić ok 10 - 15 cm,

• przed zabiegiem nie powinno się używać kosmetyków,

• miejscowych leków,

• myć skóry mydłem.

9.Pehametr

• Urządzenie do diagnostyki skóry badające odczyn pH naskórka.

• Właściwe pH dla skóry waha się w granicach od 4.4 do 5.7 czyli jest lekko kwaśny. Skóra mężczyzn ma bardziej kwaśny odczyn od skóry kobiecej.

• Urządzenie używane w testach laboratoryjnych i przy produkcji kosmetyków – w badaniach nad skutecznością i efektami działania preparatówPEHAMETR

10.MEKSAMETR

• Aparat służący do pomiaru poziomu melaniny oraz podrażnień skóry. 

11.PROFILOMETRIA

• Metoda diagnostyczna służąca ocenie głębokości zmarszczek. Metoda polega wykonywaniu silikonowych odlewów skórnych, które poddawane są analizie trzema metodami, I-badania za pomocą mikroskopu elektronowego, II-analizie obrazu powsta­łych cieni, III-trój­wymiarowej profilometrii laserowej

12.EBUMETR

• Aparat służący do pomiaru zawartości tłuszczu na skórze oraz włosach.

• Badanie polega na przyciśnięciu głowicy z papierem pergaminowym do powierzchni skóry.

• Stopień zatłuszczenie papieru wskazuje na stopień natłuszczenia powierzchni skóry. 

13.EWAPORIMETR

• Aparat służący do pomiaru transepidermalnej utraty wody (TEWL).

• Na podstawie pomiaru parowania skóry można ocenić szczelność bariery rogowej.

• Przyrząd wyposażony w dwie głowice, które mierzą objętość wydzielanej przez skórę pary wodnej

CHOROBY WŁOSÓW:

1. łysienie łojotokowe(androgenowe)

2. łysienie plackowate

3. siwienie

4. grzybica

5. choroby ropne i pasożytnicze

6. łupieżyca (łupież)

1. Łysienie plackowate

Postać łysienia, charakteryzująca się nagłą, ogniskową utratą włosów, występująca zarówno u dorosłych, jak i u dzieci.

Łysienie ploackowate(łac. Alopecia areata)-choroba skóry o nieustalonej dotąd etiopatogenezie.Dotyczy 2%pacjentów zgłaszających się do dermatologa.Łysienie plackowate cechuje się występowaniem przejsciowych lub trwałych ognisk wyłysienia, w obrębie których skóra nie jest zapalnie zmieniona.

Choroba może pojawic się w kazym momencie życia, najczęściej jednak występuje to w dziecinstwie lub młodym wieku.

Postęp choroby może doprowadzic do całkowitej utraty owlosienia skóry głowy, brwi, rzęs, włosów łonowych i pozostałego owłosienia

Na podstawie badań genetycznych wyróżnia się obecnie dwa typy łysienia plackowatego:

- typ I, z częstą obecnością HLA-DR11, charakteryzujący się wczesnym początkiem, częstszym występowaniem rodzinnym, znaczną rozległością i opornością na leczenie;

- typ II, rozwijający się po 30 r.ż., częściej przybiera formę pojedynczych ognisk.

OBRAZ KLINICZNY

Charakterystyczne jest nagłe (często w ciągu kilku godzin) wypadnięcie włosów na skórze głowy w postaci jednego lub kilku okrągłych lub owalnych ognisk, w obrębie których nie stwierdza się bliznowacenia. Na obrzeżu ognisk można zaobserwować łatwo usuwalne pojedyncze, krótkie, ułamane włosy, włosy tzw. włosy wykrzyknikowe. Wypadnięcie włosów na obwodzie owłosionej skóry głowy, zwłaszcza w okolicy potylicznej, określamy łysieniem wężykowatym. Zlewanie się ognisk i wypadnięcie włosów w obrębie całej głowy określa się jako alopecia totalis. Jeśli utratę włosów stwierdza się w obrębie całego ciała, mówimy o alopecia universalis. Obserwuje się wówczas często również utratę brwi i rzęs.

PRZEBIEG

Utrata włosów w łysieniu plackowatym jest odwracalna. W 60% przypadków w ciągu roku dochodzi do samoistnego odrostu włosów. Odrastające włosy mogą być cienkie lub przejściowo pozbawione barwnika. Czasami obserwuje się odrastanie włosów w pojedynczych ogniskach i wypadanie w innych. Nawroty mogą występować co kilka miesięcy lub kilka lat. Jest to nieprzewidywalne. Niekorzystnie rokują: wystąpienie łysienia plackowatego u dzieci we wczesnym dzieciństwie, rozległe zmiany, wystąpienie u chorego objawów atopii.

LECZENIE

Metoda fotochemioterapii (PUVA) z zastosowaniem doustnie podawanych psoralenów wydaje się być skuteczna w uzyskaniu 90% odrostu włosów u 36-73% leczonych po 30-50 zabiegach. U średnio 50% z nich po zaprzestaniu terapii dochodzi do ponownego pojawienia się ognisk. Kolejna tura PUVA daje jednak ponowny odrost.

Kolejna miejscowa terapia, zalecana głównie w przypadku nielicznych ognisk w obrębie owłosionej skóry głowy, polega na smarowaniu ich 2-5% roztworem minoksidylu.

Bardzo dobre wyniki daje leczenie suplementacyjne, zalecane na podstawie Tkankowej Analizy Pierwiastków. Niestety bywa długotrwałe i wymaga sporej dyscypliny.

2. Łysienie androgenowe

Jest to najczęstsza postać łysienia u dorosłych.

Łysienie androgenowe występuje zarówno u mężczyzn (w różnym nasileniu mniej więcej u 80%), jak i u kobiet (ok. 60% przed 60r.ż.). Jest to właściwie zjawisko fizjologiczne.

W łysieniu tym dochodzi do miniaturyzacji mieszków włosowych, w następstwie czego włosy długie ulegają scieńczeniu i przekształceniu we włosy mieszkowe.

Zjawisko to uwarunkowane jest genetycznie (dziedziczenie prawdopodobnie wielogenowe o zmiennym stopniu penetracji lub autosomalnie dominujące). Zmiany w mieszku włosowym są zależne od głównego metabolitu testosteronu-dwuhydrotestosteronu (DHT). DHT powstaje na skutek tkankowej przemiany testosteronu przy udziale enzymu 5-alfa reduktazy. W mieszkach włosowych występuje głównie podtyp II 5-alfa reduktazy. Działanie DHT na komórki docelowe zależne jest od obecności receptorów androgenowych w jądrach komórek mieszków włosowych. Wrażliwość na działanie androgenów jest różna w poszczególnych okolicach ciała. Najbardziej wrażliwe są mieszki włosowe w okolicy czołowej, najmniej w obrębie rzęs i w okolicy potylicznej.

Wyróżnia się dwa typy łysienia androgenowego:

- męski

- żeński

Najlepiej znany typ męski charakteryzuje się łysieniem kątowym i szczytowym. Wyróżnia się VII okresów tego łysienia, w zależności od stopnia jego nasilenia: w okresie VII obecne są tylko włosy na obwodzie głowy.

Najczęstszą postacią łysienia androgenowego żeńskiego jest łysienie rozlane, polegające na równomiernym przerzedzeniu włosów w obrębie górnej powierzchni głowy (okolicy ciemieniowo-szczytowej). Może jednak wystąpić również łysienie analogiczne do typu męskiego. U kobiet w przeciwieństwie do mężczyzn z reguły nie dochodzi do całkowitej utraty włosów w danej okolicy.

PRZEBIEG

Łysienie u mężczyzn może rozpocząć się już po okresie dojrzewania, następnie zatrzymać w określonym stadium (co wydaje się być uwarunkowane genetycznie). Wydaje się, że łysienie androgenowe może być nasilane przez współistniejące łojotokowe zapalenie skóry. Pierwsze objawy łysienia androgenowego u kobiet mogą być zauważalne w młodości, z tym że na ogół ok. 10 lat później niż u mężczyzn.

RÓŻNICOWANIE

Należy uwzględnić łysienie telogenowe i łysienie plackowate.

LECZENIE

Minoksidyl jest pierwszym i dotychczas najskuteczniejszym preparatem do stosowania miejscowego, który powoduje nie tylko zahamowanie wyspadania włosów, lecz również ich odrost. Stosuje się 1-5% stężenia w postaci roztworu, który należy aplikować 2 razy dziennie przez okres co najmniej roku. Po takim okresie istotną poprawę stwierdza się u 25-30% leczonych-zarówno mężczyzn, jak i kobiet. Korzystny rezultat terapii (odrastanie włosów) obserwuje się do dwóch lat leczenia, po czym nie stwierdza się już dalszej poprawy. Po zaprzestaniu terapii dochodzi do ponownej utraty włosów w ciągu kilku miesięcy.

U kobiet stasuje się ponadto miejscowo preparaty z estrogenami (np. Alpicort E), czasami obserwuje się też korzystne rezultaty po systemowej terapii octanem cyproteronu w połączeniu z estrogenami (Diane 35).

W pojedynczych przypadkach nasilonego łysienia u kobiet można stosować spironolakton w dawce 100-200 mg na dobę.

U mężczyzn od kilku lat znalazł praktyczne zastosowanie inhibitor 5-alfa-reduktazy typu II . finasteryd (Propecia). Podaje się go w dawce 1mg/dobę przez co najmniej rok. Po tym okresie leczenia u 48% leczonych stwierdzono zarówno zahamowanie łysienia, jak i odrost włosów. Przerwanie leczenia powoduje nawrót łysienia. Lek daje minimalne działania niepożądane, może jednak u ok. 2% leczonych powodować zaburzenia seksualne.

Coraz częściej stosuje się u mężczyzn przeszczepy włosów z okolicy potylicznej.

Wyrównywanie zaburzeń pierwiastkowych na podstawie Tkankowej Analizy Pierwiastków, zdecydowanie ułatwia leczenie wypadania włosów.

ŁUSZCZYCA I CHOROBY ŁUSZCZYCOPODOBNE

ETIOPATOGENEZA

• Podłoże genetyczne- jeśli oboje rodziców ma łuszczyce prawdopodobieństwo wystąpienia u dziecka wzrasta do 70%

• Zjawiska immunologiczne i autoimmunologiczne

• Cytokiny prozapalne- odpowiedzialne za zapoczątkowanie się i utrzymanie się zmian łuszczycowych (IL-1)

• Zmiany naczyniowe- we wczesnej łuszczycy jest wzmożona angiogeneza

ŁUSZCZYCA

Definicja:jest to jedno z najczęstszych genetycznie

uwarunkowanych schorzeń skóry

(do 2% ogółu populacji w Polsce, Europie i USA), o przewlekłym

i nawrotowym przebiegu, cechujące się zwiększoną proliferacją naskórka, a klinicznie złuszczającymi się wykwitami grudkowymi, ustępującymi bez pozostawienia śladu.

Istnieje duża różnorodność obrazu morfologicznego i nasilenia zmian, od nielicznych ognisk, ograniczonych do szczególnych okolic, do ciężkich postaci zajmujących całą skórę i stawy, a nawet prowadzących do inwalidztwa.

Objawy i przebieg:

• Wykwitem pierwotnym jest grudka barwy czerwonobrunatnej, wyraźnie odgraniczona od otoczenia, o drobnopłatowym złuszczaniu powierzchni. Po zdrapaniu srebrzystych łusek uwidacznia się błyszcząca, jakby stearyną powleczona powierzchnia (objaw świecy stearynowej), a następnie pojawia się kropelkowate krwawienie (objaw Auspitza), będące wynikiem uszkodzenia naczyń wydłużonych brodawek skórnych (papillomatosis) pod wybitnie ścieńczałym naskórkiem.

• Wczesne zmiany mają charakter drobnych grudek, wielkości od łebka szpilki (pinpoint) do wykwitów 1-2 cm (psoriasis guttata). Wysiewy tego typu występują na rozległych przestrzeniach skóry, nierzadko po przebytej anginie lub innej infekcji.

• Zmiany w pełni rozwinięte są większe, wielkości kilku centymetrów, i pokryte mocno przylegającymi srebrzystymi łuskami. Są to blaszki łuszczycowe (plaque psoriasis). Ogniska szerzą się obwodowo, często z tworzeniem obrączek i ustępowaniem w części środkowej.

• Zmiany utrzymujące się przez wiele miesięcy lub lat są zgrubiałe, o nierównej, hiperkeratotycznej powierzchni.

• Objaw Koebnera- jest to odczyn izomorficzny, charakterystyczny dla aktywnej łuszczycy, polegający na występowaniu po upływie 6-12 dni zmian łuszczycowych wzdłuż linii zadrapania naskórka. Objawu Koebnera nie daje się wywołać w zmianach ustępujących.

Umiejscowienie:

• Typowa dla łuszczycy zwykłej (psoriasis vulgaris) jest lokalizacja w okolicy:

• Kolan

• Łokci

• Owłosione skóry głowy

Gdzie ogniska mogą utrzymywać się przez wiele lat i być jedynym objawem chorobowym.

• Łuszczyca w obrębie skóry głowy ma często charakter zlewnych ognisk pokrytych grubymi nawarstwionymi łuskami, nierzadko przechodzącymi na skórę czoła.

Same włosy są nie zmienione i na ogół nie dochodzi do wyłysienia pomimo niekiedy bardzo długotrwałego utrzymywania się zmian.

Łuszczyca skóry głowy może na wiele lat poprzedzać pojawienie się wykwitów w innych okolicach lub towarzyszyć zmianom w innym umiejscowieniu.

• Blaszki łuszczycowe w okolicy narządów płciowych i odbytu mają skłonność do zlewania się i objawów wysiękowych.

• Łuszczyca paznokci może współistnieć ze zmianami skórnymi lub być jedynym objawem choroby.

• Paznokcie wykazują niekiedy jedynie naparstkowe wgłębienia w przypadku zajęcia wyłącznie macierzy. W przypadku zajęcia łożyska charakterystycznym objawem jest żółtawa, przeświecająca jakby kropla oleju pod płytką paznokciową. Często jednak występują pobruzdowania, podpaznokciowe rogowacenie, zgrubienie,zmatowienie,kruchość i żółtawe zabarwienie płytek.

• Przebieg łuszczycy jest rozmaity. Wysiewy rozległe, z częstymi nawrotami są charakterystyczne dla typu I. W typie II okresy bezobjawowe trwają miesiące lub lata, a zmiany są na ogół mniej rozległe. U większości chorych następuje poprawa lub remisja w lecie pod wpływem nasłonecznienia, jednak u niewielkiej liczby chorych światło słoneczne może powodować wysiewy zmian (zwykle umiejscowione na twarzy i grzbietach rąk).

Odmiany łuszczycy:

1. Odmiana wysiękowa- cechuje się umiejscowieniem najczęściej w okolicy fałdów; może towarzyszyć łuszczycy stawowej; jeśli strupy są przerosłe i uwarstwione, nosi nazwę odmiany brudźcowej.

2. Odmiana krostkowa jest jedną z najcięższych postaci łuszczycy. W okresie wysiewów, które mogą być sprowokowane zakażeniami lub lekami, występuje zwykle wysoka temperatura. Wykwity krostkowe niekiedy zlewają się, naskórek ulega spełzaniu (objaw Nikolskiego), co stwarza podobieństwo do toksycznej nekrolizy naskórka Lyella.

W okresie remisji zmiany często mają charakter łuszczycy zwykłej. W rzadkich przewlekłych przypadkach, szczególnie przy współistnieniu zmian stawowych, najgroźniejszym powikłaniem jest amyloidoza z zajęciem nerek i zejściem śmiertelnym.

Niekiedy łuszczyca krostkowa może być poprzedzona, nawet o wiele lat, ograniczonymi do części dystalnych palców rąk zlewnymi zmianami rumieniowo-złuszczającymi i krostkowymi (acerodermatitis continua Hallopeau).

3.Odmiana krostkowa dłoni i stóp charakteryzuje się wykwitami krostkowymi na podłożu rumieniowym i złuszczającym. Ogniska, wyraźnie odgraniczone od otoczenia, przechodzą na boczne powierzchnie stóp i rąk. Zmiany mogą współistnieć z łuszczycą zwykłą lub poprzedzać wystąpienie ognisk łuszczycowych w innej lokalizacji. Zmiany w łuszczycy krostkowej mają tendencję do przechodzenia na boczne powierzchnie stóp i wtedy mają charakter bardziej zbliżony do ognisk łuszczycowych. W różnicowaniu ma znaczenie badanie histologiczne, które w łuszczycy krostkowej wykazuje charakterystyczne zmiany pustula spongioformis.

4. Odmiana uogólniona (eryhrodermia psoriatica) ma nierzadko przebieg bardzo ciężki, niekiedy kojarzy się z odmianą stawą i krostkową. Uogólnienie zmian łuszczycowych może być sprowokowane leczeniem.

5. Odmiana stawowa (psoriasis arthropathica) jest szczególną postacią łuszczycy gdyż może prowadzić do trwałego inwalidztwa.

Odróżnia się 3 podgrupy:

• Typu dystalnego, dotycząca głównie stawów międzypaliczkowych palców stóp i rąk, jest częstsza u mężczyzn; zajęcie stawów na ogół niesymetryczne

• Typu zniekształcającego – występująca równie często u mężczyzn i kobiet, zajmująca liczne stawy i często kręgosłup,

• Typu reumatoidalnego zapalenia stawów, częstsza u kobiet; występuje asymetria zmian stawowych i częstsze zajęcie kręgosłupa( zniekształcające zapalenie stawów kręgosłupa).

AZS/ atopia/ atopowe zapalanie skóry/ egzema atopowa

Atopia: genetycznie uwarunkowana skłonność organizmu do nadmiernego reagowania w odpowiedzi na czynniki zewnętrzne. Atopia może dotyczyć różnych okolic ciała: skóry, spojówek lub błon śluzowych nosa.
Atopia jest wyrazem patologicznej reakcji immunologicznej

• AZS u dzieci – swędzenie, drapanie, blizny

• AZS pielęgnacja

1. Odpowiednia pielęgnacja skóry

- codzienne i regularne nawilżanie i natłuszczanie.

Kosmetyki nie mogą wywoływać podrażnień i alergii.

Przed kupieniem nowego kosmetyku warto użyć próbki i przekonać się czy kosmetyk nie powoduje podrażnień.

Ważne jest aby kosmetyki nie zatykały ujść gruczołów łojowych (porów) skóry.

• AZS pielęgnacja

2. Ograniczenie populacji gronkowca złocistego (przerwanie tzw. błędnego koła AZS).

Stwierdza się u 80% pacjentów, że obecność gronkowca złocistego jest przyczyną nasilenia zmian.

Błędne koło AZS to zespół współistniejących ze sobą objawów choroby, które zaostrzają jej przebieg.

Pielęgnacja AZS zalecenia

• przewiewne, bawełniane ubrania

• kąpiel raz na 3-4 dni (ale nie zaprzestania mycia) w letniej wodzie; kąpiel nie powinna do 15 minut - aby nie przesuszać dodatkowo skóry

• do mycia używać łagodnego mydła a najlepiej środków myjących przeznaczonych dla alergików. Do kąpieli możesz dodać krochmalu (jeśli nie występuje uczulenie na ziemniaka), siemienia lnianego, płatków owsianych (jeśli nie występuje uczulenie na gluten)

• po kąpieli osusz dokładnie skórę, ale nie pocieraj ręcznikiem tylko delikatnie przykładaj do ciała nawilżaj i natłuszczaj skórę po kąpieli (do 2-3 minut po osuszeniu).

• paznokcie krótko obcięte

• unikaj stresów

• utrzymuj w sypialni niską temperaturę (pocenie wzmaga swędzenie)

• utrzymuj w mieszkaniu temp. w okolicach 20 stopni C, unikaj gwałtownych zmian temperatur

• nawilżaj skórę jak najczęściej, ale w delikatny sposób - na dzień stosuj kremy, na noc maści (te ostatnie zwykle są bardziej tłuste i używane w dzień mogą powodować dyskomfort)

• jeżeli wygląd skóry pogarsza się w kontakcie z wodą (a nie jest to objaw uczulenia na środek myjący) - czasem dobre efekty daje przegotowywanie wody do mycia/kąpieli lub zainstalowanie urządzenia filtrującego

• bardzo skuteczne w działaniu na skórę atopową bywa słońce (choć też czasem uczula, trzeba pamiętać o jak najlepszej ochronie przeciwsłonecznej spf 50+)

• pomocne mogą być pobyty nad morzem o dużym zasoleniu (jeśli na skórze są ranki - kontakt z taką wodą powoduje pieczenie - i terapia staje się niewykonalna) Kąpiele morskie wpływają na skórę z AZS bardzo korzystnie. Natomiast chlor w basenie drażni skórę, żeby temu zapobiec, należy przed wejściem do basenu posmarować dziecko wazeliną. Dzieci z silną egzemą nie powinny korzystać z basenu.

• unikaj dymu tytoniowego

Zakażenia bakteryjne skóry

ZAKAŻENIA GRONKOWCOWE

1. ZAPALENIE MIESZKA WŁOSOWEGO Folliculitis

Definicja: jest to stan zapalny ujścia mieszka (ostiofolliculitis),przechodzący w dalszym przebiegu na cały mieszek i otoczenie(folliculitis, perifolliculitis).

Objawy i przebieg : wykwitem pierwotnym jest żółtawy pęcherzyk ropny o trwałej, napiętej pokrywie, często przebity włosem, otoczony rąbkiem zapalnym.

Umiejscowienie bywa rozmaite: na twarzy, tułowiu lub kończynach. Zmiany mogą być rozsiane lub zgrupowane. Wykwity tworzą się szybko – w ciągu kilkunastu godzin. Jeśli dochodzi do zajęcia całego mieszka i jego otoczenia (folliculitis et perifolliculitis), stan zapalny jest bardziej nasilony i głębszy. Objawy podmiotowe są nieznaczne. Stan ogólny chorych jest dobry.

Rozpoznanie : ustala się na podstawie obecności wykwitów krostkowych związanych z mieszkami włosowymi.

Rozpoznanie różnicowe:

1. Osutki przymieszkowe jodowe i bromowe (jododerma et bromoderma) różnią się występowaniem wykwitów pęcherzowych w jodzicy i brodawkowatych w bromicy. Podstawą rozpoznania jest wywiad dotyczący przyjmowania tych leków.

2. Przymieszkowe wykwity krostkowe pochodzenia zawodowego, np. pod wpływem olejów smarowych, smoły i dziegci (acne picea), wyłącza się głównie na podstawie wywiadu; różnią się mniejszym nasileniem stanu zapalnego u umiejscowieniem na wyprostowanych powierzchniach kończyn.

3. Trądzik pospolity (acne) różni się występowaniem zaskórników (comedones) i przewlekłym przebiegiem.

4. Trądzik steroidowy (acne steroidea) różni się bardziej przewlekłym przebiegiem i głębszymi zmianami, zajmującymi głównie górne części tułowie i twarz.

2. FIGÓWKA. PRZEWLEKŁE ZAPALENIE ROPNE MIESZKÓW WŁOSOWYCH

Definicja: jest to szczególnie przewlekła odmiana ropnego zapalenia mieszków włosowych w obrębie owłosionej skóry twarzy.

Objawy i przebieg: wykwity są krostkowe, grudkowe lub mają charakter rozmiękających guzów ropnych. Włosy nie wykazują zmian, dają się łatwo usunąć w wyniku zniszczenia mieszków włosowych.

Umiejscowienie: owłosiona skóra twarzy, rzadziej skóra głowy. Okres trwania jest wielomiesięczny lub wieloletni. Niekiedy wskutek zniszczenia brodawek włosowych mogą pozostać zanikowe blizny. W większości przypadków włosy odrastają.

Rozpoznanie: figówki opiera się na:

1. obecności zapalnych zmian ropnych w otoczeniu mieszków włosowych

2. występowaniu u mężczyzn w okolicy owłosionej skóry twarzy

3. wielomiesięcznym lub wieloletnim przebiegu

Rozpoznanie różnicowe: dotyczy grzybicy z odczynem zapalnym (tinea profunda), która różni się zmianami we włosach, szybszym przebiegiem i większym zazwyczaj nasileniem stanu zapalnego; rozstrzyga badanie mikologiczne.

Odmiany przewlekłego zapalenia mieszków włosowych:

• Folliculitis scleroticans nuchae jest następstwem długotrwałego utrzymywania się zmian w okolicy karku, gdzie dochodzi do stwardnień , przerostowych keloidowatych blizn i przetok.

• Folliculitis capitis abscendes et suffodiens jest rzadkim przewlekłym schorzeniem, również występującym wyłącznie u mężczyzn; dochodzi tu do powstawania blizn, przetok, niekiedy zmian typu acne conglobata, z nieregularnym wyłysieniem.

3. CZYRAK. CZYRACZNOŚĆ

Definicja : Czyrak jest to ropne zapalenie około mieszkowe z wytworzeniem czopa martwiczego.

Mianem czyraczności określa się liczne czyraki w rozmaitym okresie rozwoju, których powstawaniu sprzyjają choroby przemiany materii, a zwłaszcza cukrzyca, choroby nerek, niedobory immunologiczne , a także ogólne wyniszczenie.

Objawy i przebieg: wykwitem pierwotnym jest naciek zapalny w otoczeniu mieszka włosowego. Powstaje początkowo drobny guzek, sino czerwony i żywo bolesny. Po upływie 4-6 dni na szczycie guzka pojawia się krosta przebita włosem, pod którą wytwarza się martwica i postępujący rozpad tkanek. Tkanka martwicza daje się usunąć przez wyciśnięcie lub oddziela się samoistnie w postaci tzw. czopa martwiczego. Kraterowaty ubytek powstały po oddzieleniu się tkanek martwiczych pozostawia na ogół niewielką bliznę. Objawy podmiotowe polegają na dużej bolesności w okresie tworzenia się czyraka.

Umiejscowienie: bywa rozmaite. Czyraki w okolicy wargi górnej, oczodołu i skroni mogą dawać groźne powikłania w wyniku przejścia zakażenia na zatoki jamiste i opony mózgu.

Przebieg w przypadku czyraka pojedynczego jest szybki, w ciągu kilkunastu dni następuje gojenie.

W przypadku czyraków mnogich, pojawiających się stopniowo i o rozmaitym umiejscowieniu, sprawa przebiega przewlekle. Częstym powikłaniem jest powiększenie węzłów chłonnych, rzadziej dochodzi do powstania ropowicy (phlegmona) lub czyraka gromadnego (carbunculus).

Rozpoznanie: czyraka opiera się na :

1. stwierdzeniu nacieku zapalnego wokół mieszka

2. obecności czopa martwiczego

3. bolesności

4. szybkim przebiegu choroby

Rozpoznanie różnicowe: dotyczy grzybicy z odczynem zapalnym (tinea profunda), zwłaszcza umiejscowionej na skórze brody; rozstrzyga badanie mikologiczne.

Czyrak gromadny (carbunculus) : powstaje w wyniku skupiania się u zlewania czyraków. Występuje u osób charłaczych, niedożywionych, w przypadku współistnienia ciężkich schorzeń ogólnych. Cechuje się występowaniem licznych czopów martwiczych w zlewnym i nacieczonym ognisku.

Przebieg jest przewlekły wskutek obniżonej skłonności do pokrywania się ziarniną ubytków po oddzieleniu się tkanek martwiczych.

Objawy podmiotowe: bolesność jest znaczna.

Stan ogólny chorych zależy od choroby podstawowej; nierzadko towarzyszy podwyższenie temperatury ciała.

4. ROPNIE MNOGIE PACH

Definicja: są to głębokie guzy zapalne, ze skłonnością do rozmiękania i bliznowacenia, umiejscowione głównie w okolicach pach.

Objawy i przebieg: wykwitem pierwotnym jest guzek lub guz podskórny ulegający rozmiękaniu (chełbotanie) i przebiciu. Mogą wytwarzać się przetoki i bliznowacenie.

Nasilone zmiany bliznowate z głębokimi przetokami są niekiedy określane mianem acne inversa (trądziku odwróconego) czyli odmiany trądziku skupionego (acne conglobata), nawet gdy nie ma żadnych innych objawów trądziku skupionego na tułowiu.

Umiejscowienie: pachy, zazwyczaj obustronnie, rzadziej inne okolice (narządy płciowe, odbyt, brodawki sutkowe u kobiet).

Okres trwania jest kilku- lub wielomiesięczny.

Objawy podmiotowe są rozmaicie nasilone ,bolesność jest niekiedy znaczna.

Rozpoznanie: ustala się na podstawie:

1. występowania głębokich guzów, jam wypełnionych ropą oraz przetok i bliznowacenia.

2. umiejscowienia w okolicy występowania gruczołów apokrynowych(zwłaszcza w dołach pachowych)

3. przewlekłego przebiegu

Rozpoznanie różnicowe: dotyczy

1. Czyraków, które różnią się niewystępowaniem głębokich przetok i jam ropnych, obecnością martwiczego czopa oraz szybszym przebiegiem.

2. Gruźlicy rozpływnej w przypadku stwierdzenia beleczkowatych blizn i przetok

(tbc colliquativa), która różni się mniejszą bolesnością i bardziej przewlekłym przebiegiem; rozstrzyga wynik badań bakteriologicznych i histologicznych.

3. Przetok w chorobie Crohna w przypadku umiejscowienia w okolicy narządów płciowych i odbytu.

5. LISZAJEC PĘCHERZOWY NOWORODKÓW

Definicja: jest to zakażenie gronkowcowe, które cechuje się zmianami pęcherzowymi i pęcherzo - ropnymi występującymi w pierwszych tygodniach życia, bez objawów ogólnych.

Objawy i przebieg : wykwitem pierwotnym jest pęcherz, początkowo wypełniony treścią surowiczą, później surowiczo-ropną.

6. ZAPALENIE PĘCHERZOWE I ZŁUSZCZAJĄCE SKÓRY NOWORODKÓW POCHODZENIA GRONKOWCOWEGO

Definicja: jest to uogólnione zapalenie skóry o ciężkim przebiegu. Charakteryzuje się poronnymi pęcherzami i spełzaniem naskórka (scalding), jak w oparzeniu lub nekrolizie Lyella. Występuje na ogół u dzieci w pierwszych 3 miesiącach życia, niekiedy u starszych dzieci, a bardzo rzadko u dorosłych, u których przebieg jest zazwyczaj znacznie cięższy (głównie w przypadku obniżonej odporności)

Objawy i przebieg: pęcherze są płaskie, bardzo wiotkie, szybko ulegają przerwaniu, z wytworzeniem rozległych powierzchni pozbawionych naskórka, co przypomina oparzenie II stopnia.

Zmiany zajmują zazwyczaj całą skórę. Okres trwania jest na ogół kilkudniowy; w części przypadków, zwłaszcza leczonych kortykosteroidami oraz z powikłaniami płucnymi i jelitowymi, przebieg może być ciężki.

Rozpoznanie: opiera się na :

1. Stwierdzeniu uogólnionych, złuszczających się i wysiękowych zmian zapalnych, powodujących płatowe oddzielanie się naskórka

2. Występowaniu płaskich, wiotkich pęcherzy

3. Początku choroby najczęściej w pierwszych miesiącach życia

4. Szybkim przebiegu

Rozpoznanie różnicowe:

1. Złuszczające zapalenie skóry Leinera (erythrodermia desquamativa Leiner) różni się łojotokowymi strupami na skórze głowy i twarzy, powolnym przebiegiem, niewystępowaniem zmian pęcherzowych, zaburzeniami czynności fagocytarnej leukocytów wielojądrzastych oraz defektem inhibitora 5 komponenty dopełniacza (komplementu)

2. Toksyczna nekroliza naskórkowa(toxic epidermal necrolysis-TEN) różni się częstym zajmowaniem błon śluzowych, dłuższym przebiegiem, obrazem histologicznym (pęcherz jest podnaskórkowy, w SSSS natomiast bardzo powierzchowny, akantolityczny); najczęściej ma pochodzenie lekowe.

ZAKAŻENIA PACIORKOWCOWE

Streptodermiae

1. RÓŻA

Definicja: jest to ostry stan zapalny skóry i tkanki podskórnej, cechujący się wysoką temperaturą ciała i szybkim przebiegiem.

Objawy i przebieg: zmiany skórne polegają na obrzęku i ostrym stanie zapalnym skóry i tkanki podskórnej, oraz bardzo wyraźnym, stromym, jakby obwałowanym, ich odgraniczeniu od otoczenia. Kształt ogniska jest nieregularny, często występują smugowate wypustki związane z szerzeniem się zakażenia drogą naczyń chłonnych. Spoistość ogniska jest na ogół dość znaczna; skóra jest wygładzona,jakby napięta i lśniąca. W wyniku gromadzenia się płynu wysiękowego w warstwie brodawkowej może dojść do oddzielenia się naskórka i powstania pęcherzy (erysipelas bullosum)

Niekiedy dołączają się objawy krwotoczne (erysipelas haemorrhagicum). W ciężkich przypadkach może dojść do martwicy i zgorzeli (erysipelas gangraenosum).

Jeśli zmiany chorobowe szerzą się drogami chłonnymi, róża nosi nazwę pełzającej lub wędrującej (erysipelas migrans).

Umiejscowienie: najczęstszym jest twarz, punktem wyjścia są na ogół błony śluzowe nosa i jamy ustnej. Również kończyny, zwłaszcza dolne, stanowią częstą lokalizację zmian.

Objawy i przebieg cd

Objawy podmiotowe polegają na bólu i pieczeniu.

Początek choroby jest nagły. Wystąpieniu zmian w skórze towarzyszy wysoka temperatura (do 40-41’ C ), dreszcze, objawy ogólnego rozbicia. Zmiany ustępują bez pozostawienia blizny, z wyjątkiem postaci zgorzelinowej.

Powikłania: mogą pojawiać się nawroty (erysipelas recidivans), które występują zazwyczaj w miejscach uprzednio zajętych. Następstwem może być trwały obrzęk, głównie w obrębie twarzy, narządów płciowych lub kończyn, tzw. Słoniowacizna (elephantiasis)

Powikłaniami mogą być również:

• Ropowica (phlegmona) w razie zmian ropnych w tkance podskórnej

• Zapalenie naczyń chłonnych i żylnych (lymphangiitis et thrombophlebitis)

Rozpoznanie ustala się na podstawie:

1. Wystąpienia ostrego stanu zapalnego, bardzo wyraźnie odgraniczonego od otoczenia.

2. Nagłego początku i szybkiego przebiegu

3. Podwyższenia temperatury i dreszczy

Rozpoznanie różnicowe:

W przypadku umiejscowienia zmian na kończynach:

1. Zakrzepowe zapalenie żył z żywym odczynem zapalnym skóry (peri-et thrombophlebitis) różnie się stwardnieniem i bolesnością w przebiegu żyły, mniej wyraźnym odgraniczeniem ognisk zapalnych.

2. Ostre kontaktowe zapalenie skóry (contact dermatitis) różni się niewystępowaniem wysokiej temperatury i dreszczy.

3. Rumień guzowaty (erythema nodosum) różni się licznymi wykwitami o charakterze guzowatym, mniej wyraźnym odgraniczeniem od otoczenia, mniej nasilonymi objawami ogólnymi, powolniejszym przebiegiem.

W przypadku umiejscowienia zmian na twarzy:

1. Narządowy toczeń rumieniowaty (SLE) różni się zazwyczaj mniej gwałtownym przebiegiem, chociaż po ostrym nasłonecznieniu zmiany w obrębie twarzy mogą bardzo przypominać różę; rozstrzygają inne objawy SLE

5. Róża nowotworowa (erysipelas carcinomatosum), będąca w istocie odczynem zapalnym na szerzące się drogą chłonną przerzuty nowotworowe, najczęściej wychodzące z raka piersi, różni się wyraźnym związkiem z naczyniami chłonnymi i niewystępowaniem na ogół objawów ogólnych oraz wysokich zwyżek temperatury; rozstrzyga badanie histologiczne.

MIESZANE ZAKAŻENIA PACIORKOWCOWO-GRONKOWCOWE

Staphylo-streptodermiae

1. LISZAJEC ZAKAŹNY

Definicja: są to powierzchniowe wykwity pęcherzowo – ropne, zasychające w miodowo żółte strupy, o krótkim okresie trwania.

Objawy i przebieg: wykwitem pierwotnym jest pęcherz o bardzo wiotkiej pokrywie, która szybko ulega przerwaniu. W obrazie chorobowym dominują miękkie strupy barwy miodu.

Umiejscowienie: najczęściej zajęte są części odsłonięte, szczególnie twarz w otoczeniu jamy ustnej (zajady, angulus infectiosus) i nosa oraz okolica płytek paznokciowych. Nowe wykwity pojawiają się wokół już istniejących, przez samowszczepianie.

Okres trwania wynosi kilka lub kilkanaście dni, jednak w przypadkach nie leczonych może trwać kilka tygodni.

Rozpoznanie opiera się na :

1. Stwierdzeniu pęcherzowo-ropnych wykwitów, zasychających w miodowo żółte, miękkie strupy i ustępujących bez pozostawienia blizny.

2. Przeważającym umiejscowieniu w obrębie części odsłoniętych

3. Niewystępowaniu objawów podmiotowych

4. Nagłym początku

5. Szybkim przebiegu

Rozpoznanie różnicowe dotyczy:

Zliszajcowacenia (impetiginisatio), które stanowi powikłanie rozmaitych zmian chorobowych (wyprysk, świerzbiączka, świerzb itd.), a ma cechy morfologiczne liszajca; rozstrzyga stwierdzenie choroby podstawowej.

2. NIESZTOWICA

Definicja: jest to wykwit pęcherzowo – ropny, przekształcający się w owrzodzenie pokryte uwarstwionym strupem.

Objawy i przebieg: wykwitem pierwotnym jest wiotki pęcherz wypełniony treścią ropną, którego dno ulega rozpadowi z wytworzeniem owrzodzenia

Umiejscowienie: kończyny dolne, głównie podudzia, oraz tułów i pośladki, rzadko kończyny górne.

Okres trwania wynosi kilka tygodni; zmiany pozostawiają przebarwienia na obwodzie blizny.

Rozpoznanie różnicowe:

1. Czyrak (furunculus) różni się czopem martwiczym, większą bolesnością, szybszym przebiegiem, bez tworzenia owrzodzeń.

2. Pyoderma gangraenosum różni się szybszym i głębszym rozpadem oraz obwodowym szerzeniem się zmian.

3. PIODERMIA PRZEWLEKŁA BUJAJĄCA I WRZODZIEJĄCA

Definicja: jest to przewlekłe ropne zakażenie skóry o różnorodnym obrazie klinicznym z obecnością owrzodzeń i przetok lub bujającej ziarniny.

Objawy i przebieg: umiejscowienie jest rozmaite, często na pośladkach i w okolicy pachwin oraz na kończynach dolnych.

Okres trwania jest szczególnie długi, a zależy od zmian troficznych podłoża oraz obecności przetok i nieregularnych blizn.

Rozpoznanie różnicowe:

1. Gruźlica rozpływna (tbc colliquativa)

2. Grzybica głęboka(blastomycosis, chromomycosis)

3. Tak zwana piodermia zgorzelinowa (pyodermia gangraenosum)

Rozstrzygają wyniki badań histologicznych, bakteriologicznych i mikologicznych.

INNE CHOROBY BAKTERYJNE SKÓRY

1. RÓŻYCA

Definicja: są to zmiany zapalno- obrzękowe, głównie w obrębie rąk, na ogół bez towarzyszących objawów ogólnych, występujące u osób stykających się z zakażonym materiałem zwierzęcym.

Objawy i przebieg: zmiany mają charakter ostro odgraniczonego rumienia, zajmującego głównie grzbietowe powierzchnie jednego lub kilku palców, z oszczędzeniem paliczków. Często przechodzą na grzbiet ręki, szerzą się obwodowo, ustępując w części środkowej. W okresie początkowym może występować niewielkie swędzenie, pieczenie i ból.

Okres trwania jest kilkutygodniowy, nawet w przypadkach nie leczonych.

Objawy ogólne nie występują.

Rozpoznanie ustala się na podstawie:

1. Ostro odgraniczonych zmian zapalnych i obrzękowych

2. Umiejscowienia głównie na rękach

3. Szybkiego przebiegu

4. Niewystępowania objawów ogólnych

5. Wywiadu (skaleczenie ością ryby lub kością mięsa).

Rozpoznanie różnicowe:

1. Róża (erysipelas) różni się większym stanem zapalnym, objawami ogólnymi (wysoka temperatura, dreszcze).

2. Rumień wielopostaciowy (erythema multiforme) różni się umiejscowieniem również w innych okolicach oraz większą liczbą wykwitów.

3. Rumień przewlekły pełzakowaty (erythema chronicum migrans) wykazuje największe podobieństwo różni się umiejscowieniem głównie na tułowiu i kończynach oraz znacznie powolniejszym, wielomiesięcznym przebiegiem.

2. ŁUPIEŻ RUMIENIOWY

Definicja: są to dobrze odgraniczone, złuszczające się ogniska rumieniowe, umiejscowione głównie w okolicy pachwin.

Objawy i przebieg: wykwity mają charakter rumieniowych plam barwy różowej, a później żółtawej i ciemnobrunatnej, z otrębiastym złuszczeniem powierzchni, lepiej widocznym przy zadrapaniu

Umiejscowienie: zajęte są głównie uda, u mężczyzn w miejscu przylegania worka mosznowego, rzadziej doły pachowe, nierzadko przestrzenie międzypalcowe stóp.

Zdarzają się przypadki ze zmianami rozsianymi.

• Okres trwania jest wielomiesięczny lub wieloletni.

• Objawy podmiotowe nie występują.

Rozpoznanie ustala się na podstawie:

1. Żółtobrunatnego zabarwienie plam wykazujących niewielkie złuszczanie i dobre odgraniczenie od otoczenia.

2. Umiejscowienia głównie w okolicach pachwinowych i międzypalcowych stóp

3. Przewlekłego przebiegu

4. Pomarańczowoczerwonej fluorescencji w lampie Wooda. Rozstrzyga badanie mikroskopowe zeskrobin (barwienie metodą Giemzy lub Grama); można również uzyskać hodowlę.

Rozpoznanie różnicowe:

1. Grzybica pachwin (tinea inguinalis) różni się większym stanem zapalnym, grudkami i pęcherzykami na obwodzie oraz świądem.

2. Wprzenie drożdżakowe lub w przebiegu wyprysku (intertrigo) różni się większym nasileniem stanu zapalnego w głębi fałdu.

• Rozstrzyga badanie ognisk w lampie Wooda oraz na obecność maczugowca.

3. PROMIENICA

Definicja: jest to zapalenie tkanki podskórnej i skóry cechujące się deskowato twardymi, guzowatymi naciekami, wykazującymi skłonność do rozmiękania i przebicia z wytworzeniem przetok. Zmiany najczęściej dotyczą okolicy podszczękowej (promienica twarzowo - szyjna). Mogą jednak występować w obrębie klatki piersiowej i brzucha.

Objawy i przebieg: zmiany początkowo mają charakter zapalnego nacieku o nierównej, niekiedy pofałdowanej powierzchni. Później powstają guzy, ulegające rozmiękaniu i przebiciu z wytworzeniem przetok. W wydzielinie stwierdza się charakterystyczne żółte ziarenka. Przetoki nie przekształcają się w owrzodzenia.

• Proces chorobowy nie dotyczy węzłów chłonnych.

• Niekiedy występuje podniesiona temperatura, jednak stan ogólny chorych jest zazwyczaj dobry.

• Często dochodzi do szczękościsku

• Promienica może zajmować również narządy wewnętrzne, zwłaszcza płuca.

• Okres trwania jest na ogół wielomiesięczny.

Rozpoznanie ustala się na podstawie:

1. Stwierdzenia deskowato twardych nacieków w tkance podskórnej i skórze, złożonych z guzów wykazujących skłonność do przebicia z wytworzeniem przetok.

2. Częstego umiejscowienia w okolicy podżuchwowej z towarzyszącym szczękościskiem.

3. Niewytwarzania owrzodzeń

4. Niezajmowania węzłów chłonnych

• Rozstrzyga obecność ziarenek promieniczych wydzielinie ropnej.

Rozpoznanie różnicowe:

1. Gruźlica rozpływna (tbc colliquativa) różni się mniej twardym naciekiem, zajmowaniem węzłów chłonnych, bardziej przewlekłym przebiegiem z mniejszą bolesnością, utkaniem histologicznym oraz wybitnie dodatnimi odczynami tuberkulinowymi.

2. Nowotwory(raki) wychodzące z ozębnej lub błon śluzowych jamy ustnej wykazują niekiedy bardzo znaczne podobieństwo, a badaniem mikroskopowym wykrywa się nierzadko w tych przypadkach saprofityczne promieniowce. Rozstrzyga badanie histologiczne.

3. Niekiedy może występować podobieństwo do nocardiosis, w której zmiany są głównie umiejscowione na kończynach, a w przypadkach immunosupresji często dochodzi do zajęcia płuc i mózgu.

4. Ropień i ropowica odzębowa (abscessus et phlegmona) różnią się ostrzejszym przebiegiem, mniejszą skłonnością do szczękościsku oraz mniej twardym naciekiem.

Podstawą rozpoznania promienicy jest stwierdzenie charakterystycznych ziarenek w badaniu mikroskopowym. W przypadku niewystępowania przetok ziarenka można wykazać w materiale biopsyjnym.

4. BORELIOZY

Definicja: jest to grupa schorzeń wywołanych przez bakterie należące do rodzaju krętków – Spirochaetaceae (Borrelia burgdorferi), występujących w wielu częściach świata, głównie w USA, Europie i Japonii. W Europie postacie skórne były znane od początku XXw. jako rumień pełzający (erythema migrans).

• Wykazano, że rumień ten, podobnie jak lymphocytoma, jest przenoszony przez kleszcze, głównie Ixodes ricinus. Zwrócono także uwagę na możliwość wystąpienia powikłań w ośrodkowym układzie nerwowym.

• W USA borelioza jest najczęstszą chorobą wielonarządową, niekiedy o ciężkim przebiegu, dotyczy głównie stawów i układu nerwowego; w Europie przeważają postacie skórne.

Boreliozę dzieli się na 3 okresy :

I okres- ograniczone zmiany skórne typu erythema chronicum migrnas, niekiedy lymphocytoma.

II okres- zmiany rozsiane z możliwością zajęcia, poza skórą, układu kostno-mięśniowego, serca, układu nerwowego i praktycznie wszystkich narządów.

III okres – zmiany skórne typu acrodermatitis atrophicans, a także o cechach twardziny typu morphea oraz lichen sclereosus et atrophicus

• Erythema chronicum migrnas, a częściowo i lymphocytoma są charakterystyczne dla pierwszego okresu choroby i rozwijają się w miejescu ukąszenia przez kleszcza, mogą jednak ulegać rozsianiu (II okres). Lymphocytoma występuje częściej w okresie II, ale może pojawiać się we wszystkich 3 stadiach choroby. Acrodermatitis chronica atrophicans należy do postaci przewlekłej i występuje powyżej roku od zakażenia, tj. w III okresie choroby.

5. RUMIEŃ PRZEWLEKŁY PEŁZAJĄCY

Definicja: jest to rumień powstający nagle i szerzący się obwodowo w miejscu ukłucia kleszcza.

Objawy i przebieg:

Umiejscowienie jest rozmaite: na tułowiu lub kończynach. W wyniku obwodowego szerzenia się powstają charakterystyczne, obrączkowate ogniska, leżące w poziomie skóry lub tylko nieznacznie wyniosłe.

• Stan ogólny chorych jest dobry, nie ma objawów podmiotowych. W bardzo rzadkich przypadkach w naszej szerokości geograficznej dochodzi do zmian w ośrodkowym układzie nerwowym (meningitis, encephalitis)

Choroby skóry o etiologii wirusowej

ZAKAŻENIA WIRUSAMI HERPES

• Wirusy to czynniki zakaźne, są nośnikami informacji genetycznej, nie sa oraganizmami zakaźnymi.

• Wirus opryszczki (Herpes Simplex)

• Ospa wietrzna (Viracella)

• Półpasiec (Zoster)

1. OPRYSZCZKA ZWYKŁA

Definicja: są to zmiany drobno pęcherzykowe, umiejscowione głównie na granicy błon śluzowych i skóry, ze skłonnością do nawrotów.

• Może dojść do infekcji pierwotnej gdy dziecko zaraża się od matki (ciężki przebieg) lub wtórnej.

Są dwa TYPY HSV I oraz HSV II

• HSV I- błony śluzowe jamy ustnej, twarz tułów kończyny

• HSV II- kancerogenny- w obrębie narządów płciowych gł. szyjka macicy

• Nie umiemy wyeliminować go z organizmu ponieważ ma powinowactwo do układu nerwowego. Nasz układ odpornościowy nie odczytuje go jako obcy antygen

• Opryszczki nie smarować maściami cynkowymi, zabezpieczać filtrem, zastosować maść lub plastry na opryszczkę

• UJAWNIA SIĘ GDY: spada odporność organizmu, przegrzanie, przeziębienie, stres, miesiączka

Objawy i przebieg: wykwitami pierwotnymi są drobne pęcherzyki, wielkości kilku milimetrów , usadowione na podstawie rumieniowej, wykazujące tendencję do grupowania się.

• Początkowo są one wypełnione treścią surowiczą, następnie ropną i pokrywają się w ciągu kilku dni strupami (impetiginisatio).

• Zwykle towarzyszy im lekkie pieczenie lub niewielka bolesność; niekiedy objawy te poprzedzają wystąpienie opryszczki o 2-3 dni.

• Najczęstszym umiejscowieniem zmian wywołanych przez HSV 1 jest twarz i wargi (herpes labialis) oraz błony śluzowe jamy ustnej (stomatitis herpetica

• W obrębie jamy ustnej na ogół stwierdza się jedynie dość bolesne nadżerki po pierwotnych pęcherzykach.

• Niekiedy może być również zajęta rogówka; zmiany te są bolesne i uporczywe, mogą pozostawiać upośledzenie wzroku (keratitis dendritica).

• W okolicach narządów płciowych opryszczka wywołana przez HSV 2 u mężczyzn dotyczy żołędzi i napletka, a u kobiet warg sromowych; niekiedy zajęte są pośladki.

• Wykwity rozsiane na skórze mogą nie mieć charakterystycznych cech i wtedy są nie rozpoznawane (drobne grudki i pęcherzyki o rozmaitym umiejscowieniu, np. na palcach rąk, małżowinach usznych).

• Przebieg opryszczki jest krótkotrwały (6-10 dni), ale istnieje duża skłonność do nawrotów, zazwyczaj w tych samych miejscach, zwłaszcza na błonach śluzowych jamy ustnej i narządów płciowych.

• Nawroty są częste u kobiet w okresie miesiączki.

.

Rozpoznanie opiera się na :

1. Stwierdzeniu zgrupowanych, drobnych pęcherzyków na podłożu zapalnym

2. Obecności nieznacznego pieczenia lub świądu

3. Szybkim przebiegu

4. Skłonności do nawrotów

5. Najczęstszym umiejscowieniu na granicy skóry i błon śluzowych.

Rozpoznanie różnicowe:

1. Półpasiec (zoster) różni się większą bolesnością, wyraźnie jednostronnym umiejscowieniem, pozostawieniem trwałej odporności (nie ma nawrotów)

2. Liszajec pęcherzowy (impetigo bullosa) różni się łatwym przeszczepianiem się na skórę otoczenia, niewystępowaniem objawów podmiotowych, obecnością bakterii w pierwotnych wykwitach.

3. Pęcherzyca błon śluzowych (pemphigus vulgaris muscosae) różni się mniejszą bolesnością; rozstrzyga badanie immunologiczne ( należy pamiętać o podobieństwie morfologicznym komórek akantolitycznych w pęcherzycy do komórek balonowatych w herpes).

4. Afty (aphtosis) różnią się niewystępowaniem pęcherzyków i sadłowatym dnem.

2. BRODAWKI STÓP

Definicja: brodawki stóp są dwojakiego rodzaju : głębokie, bolesne, na ogół nieliczne (myrmecia) oraz bardziej powierzchowne, zlewne (brodawki mozaikowe „mosaic warts”).

• Leczenie: krioterapia, elektrokoagulacja, złuszczanie kwasem salicylowym, mocznikiem, kwasem glikolowym, siarczanami. Po przestrojeniu układu immunologicznego ustępują samoistnie

3. OSPA WIETRZNA

Definicja: jest to ostra choroba zakaźna, głównie wieku dziecięcego, cechująca się rozsianymi wykwitami pęcherzykowo-krostkowymi w obrębie skóry i błon śluzowych oraz na ogół niezbyt nasilonymi objawami ogólnymi.

Objawy i przebieg: zmiany początkowo mają charakter grudkowo- rumieniowy, a w ich obrębie powstają pęcherzyki i wykwity krostkowe, zagłębione w części środkowej. Po kilku dniach tworzy się strup.

Umiejscowienie jest rozmaite: twarz, skóra owłosiona głowy, tułów i kończyny oraz błony śluzowe (zwłaszcza podniebienia twardego i policzków). Bardzo rzadko zajęte bywają dłonie i stopy.

Schorzenie jest najczęstsze i dzieci między 2 a 6 rokiem życia.

Okres wylęgania wynosi ok. 14 dni, a choroba trwa 2-4 tygodnie. Przebieg u osób dorosłych może być gorączkowy, niekiedy ciężki.

Rozpoznanie ustala się na podstawie:

1. Pęcherzykowo- krostkowych wykwitów

2. Rozsianego charakteru zmian

3. Gorączkowego przebiegu

Rozpoznanie różnicowe:

1. Półpasiec uogólniony (zoster generalisatus) różni się tym, że istnieje typowe ognisko półpaśca o układzie segmentowym, występuje u osób z załamaną odpornością, często w przebiegu nowotworów złośliwych,oraz towarzyszy mu bolesność.

4. PÓŁPASIEC

Definicja: są to zmiany pęcherzowe i pęcherzykowe o jednostronnym układzie, z nasilonymi objawami bólowymi.

• Ma powinowactwo do systemu nerwowego, układa się wzdłuż nerwów żebrowych

• Na podłożu rumieniowym są pęcherze, podwyższona temp.

• Może dać powikłania w postaci zapalenia opon mózgowych

• Daje trwała odporność

Objawy i przebieg: wykwitem pierwotnym jest surowiczy pęcherzyk o trwałej pokrywie. Pęcherze są zgrupowane lub rozsiane w obrębie zajętego segmentu. Pomiędzy nimi mogą istnieć odcinki skóry nie zmienionej.

• Najczęstszym umiejscowieniem jest twarz, zwłaszcza górna jej część, tj. okolica unerwiana przez pierwszą gałąź nerwu trójdzielnego.

• W przypadku umiejscowienia w obrębie oczodołu istnieje możliwość przejścia zakażenia na rogówkę oraz powikłań ocznych (zoster ophthalmicus)

• Zmiany bardzo często występują na tułowiu, głównie na klatce piersiowej w obrębie dermatomów. Zazwyczaj nie przekraczają linii środkowej twarzy lub tułowia mają układ ściśle jednostronny

• Zmiany skórne są zwykle poprzedzone rozmaicie nasilonymi nerwobólami, utrzymującymi się w ciągu całego okresu trwania choroby (2-3 tygodnie).

• U osób starszych nerwobóle mogą utrzymać się przez wiele miesięcy po ustąpieniu zmian skórnych, a mogą mieć również charakter nawrotowy, nawet po wielu latach od zachorowania.

• Półpasiec na ogół pozostawia trwałą odporność. Nawroty oraz zmiany rozsiane powinny skłaniać do dokładnego przebadania w kierunku złośliwych chłoniaków (lymphoma), innych chorób nowotworowych oraz schorzeń przebiegających z defektami immunologicznymi.

Rozpoznanie ustala się na podstawie:

1. Zgrupowanych pęcherzyków i pęcherzy usadowionych na skórze zapalnie zmienionej.

2. Jednostronnego układu wzdłuż unerwienia korzeniowego

3. Towarzyszących nerwobólów

ZAKAŻENIA WIRUSAMI PAPILLOMA

Wirus brodawczaka ludzkiego

• Brodawki płaskie

• Brodawki zwykłe stóp

• Brodawki płciowe- kłykciny kończyste

1. BRODAWKI PŁASKIE (MŁODOCIANYCH)

Definicja: są to zazwyczaj liczne, płaskie, jakby nałożone na skórę, gładkie grudki.

Objawy i przebieg: grudki są gładkie, o nieco błyszczącej powierzchni lub nieznacznie chropowate, na ogół tylko nieco wyniosłe ponad powierzchnię skóry brunatnawe lub niewiele różniące się barwą od otoczenia; są zazwyczaj liczne i rozsiane.

Najczęstszym umiejscowieniem: są grzbiety rąk oraz dolne części twarzy i czoło, ale mogą występować również w innych okolicach. Często układają się linijnie w miejscu zadrapania (objaw Koebnera).

Przebieg jest rozmaicie długi. Na ogół zmiany ustępują samoistnie, chociaż u osób o obniżonej odporności mogą utrzymywać się przez wiele lat.

Ustępowanie przebiega w sposób bardzo charakterystyczny: wszystkie wykwity jednocześnie ulegają zaczerwienieniu i obrzękowi, po czym następuje samoistne cofanie się zmian w ciągu kilku tygodni. Chorzy często zgłaszają się zaniepokojeni pogorszeniem się sprawy chorobowej, a w istocie jest to objaw zapowiadający regresję.

2. BRODAWKI ZWYKŁE

Definicja: są to grudki o hiperkeratotycznej, nierównej powierzchni, nie powodujące objawów podmiotowych, z tendencją do samoistnego ustępowania.

Objawy i przebieg: wykwitem pierwotnym jest grudka o średnicy od kilku do kilkunastu milimetrów, barwy szarobrunatnej lub zbliżonej do koloru skóry, o wyniosłej, szorstkiej powierzchni, usadowiona w skórze nie zmienionej. Brodawki mogą być pojedyncze, ale najczęściej są mnogie; niekiedy wykazują skłonność do grupowania się i zlewania.

Umiejscowienie jest rozmaite: najczęściej palce rąk, wały paznokciowe, niekiedy pod płytką paznokciową (verrucae peri- et subunguales)

• Objawy na ogół nie występują, jedynie brodawki okołopaznokciowe bywają niekiedy bolesne.

Przebieg jest przewlekły, wielomiesięczny lub nawet wieloletni.

Nowe wykwity powstają w otoczeniu zmiany macierzystej lub w miejscach odległych w wyniku samo przeszczepiania się wirusa. Brodawki mogą ustępować samoistnie, często w przypadku usunięcia jednej lub kilku z nich.

Rozpoznanie opiera się na :

1. Stwierdzeniu niezapalnych grudek o nierównej, przerosłej i hiperkeratotycznej powierzchni.

2. Obecności zazwyczaj licznych wykwitów

3. Niewystępowaniu objawów podmiotowych

4. Częstym umiejscowieniu na skórze rąk i palców

5. Pomocne jest badanie histologiczne(charakterystyczny efekt cytopatyczny) i badanie za pomocą technik molekularnych dla stwierdzenia typu wirusa.

Objawy i przebieg:

• brodawki typu :myrmecia są pojedyncze lub nieliczne, wnikają głęboko do skóry, wywołują odczyn zapalny i bolesność.

• Natomiast brodawki mozaikowe, które są powierzchniowe na ogół rozległe, częściowo zlewające się i zwykle długotrwałe, często nawracają.

Sposób ustępowania brodawek stóp wywołanych przez HPV 1 jest bardzo charakterystyczny. Wszystkie wykwity równocześnie stają się czarne, a podłoże jest silnie zaczerwienione. Tego rodzaju zmiany są zapowiedzią samoistnego ustępowania. Ściemnienie zależy od zmian krwotocznych typu zjawiska Arthusa i odkładania się barwnika krwi w warstwie rogowej. Brodawki wywołane wirusem HPV 1 w obrębie rąk, zwłaszcza około paznokciowe, również ustępują w wyniku tego samego mechanizmu, w przeciwieństwie do brodawek wywołanych HPV 2, niezależnie od ich lokalizacji.

Rozpoznanie myrmecia ustala się na podstawie:

1. Pojedynczych głębokich brodawek

2. Umiejscowienia głównie na stopach (mogą występować również na rękach zwłaszcza w otoczeniu paznokci.

3. Bolesności

4. Badania histologicznego, które jest diagnostyczne dla typu HPV 1

Rozpoznanie brodawek mozaikowych opiera się na :

1. Bardziej powierzchownym i rozlanym charakterze wykwitów

2. Umiejscowieniu na stopach

3. Badaniu histologicznym, które wykazuje efekt cytopatyczny charakterystyczny dla zakażenia HPV 2 . Identyfikacja wirusa jest przeprowadzana za pomocą technik molekularnych.

3. BRODAWKI PŁCIOWE – KŁYKCINY KOŃCZYSTE

Definicja: zmiany łagodne lub złośliwe o charakterze brodawczaków, wykazujące skłonność do nawrotów.

• WIRUS HPV- jest tzw: wirusem proliferującym, namnaża się tylko w komórkach w których zachodzi podział (proliferacja).

• Stany zapalne narządów płciowych, czynniki drażniące, zwiększają proliferacja nabłonka ułatwiają infekcję i namnażanie się wirusa HPV.

• Zakażenia często występują u osób z chorobą immunosupresyjną czy kobiet w ciąży

Objawy i przebieg: okres wylęgania choroby wynosi od kilku tygodni do 12 miesięcy(średnio 3-6 miesięcy).

• Są to miękkie, białawe lub różowe wykwity, zwykle uszypułowane o brodawkującej powierzchni.

U mężczyzn: występują głównie na brzegu żołędzi, okolicy wędzidełka oraz na wewnętrznej blaszce napletka, rzadziej w cewce oraz na skórze moszny i w pachwinach. Czasem na trzonie prącia wykwity mogą być płaskie.

U kobiet umiejscowione są najczęściej na wargach sromowych(okolice łechtaczki) w obrębie krocza i w okolicy odbytu. Nierzadko zmiany te występują na błonie śluzowej pochwy, w cewce moczowej oraz na szyjce macicy.

• Szczególnie duże, przerosłe brodawki szybko rozwijające się mogą występować u kobiet w ciąży oraz w przebiegu immunosupresji.

• Na szyjce macicy brodawki występują w postaci tzw. Kłykcin płaskich jako białawo różowe ogniska pogrubiałego nabłonka w okolicy ujścia zewnętrznego szyjki macicy.

U dzieci występują w pierwszych latach życia (średnio ok. 5 rż.) głównie u dziewczynek. Zmiany najczęściej stwierdza się w okolicy odbytu (czasem również w kanale odbytu). Do zakażenia może dojść w wyniku autoinokulacji lub molestowania seksualnego, a także w czasie pielęgnacji dziecka.

• Leczenie: elektrokoagulacja

ZAKAŻENIA WIRUSAMI OSPY

1. MIĘCZAK ZAKAŹNY

Definicja: są to twarde, półprzezroczyste guzki, barwy masy perłowej, z zagłębieniem w części środkowej, z którego przy ucisku wydobywa się kaszkowata treść.

• Czynnikiem wywołującym jest wirus ospy

• Czas wylegania 2-7 tygodni

• Podatne dzieci z atopia i osoby o obniżonej odporności

Objawy i przebieg: wykwitem pierwotnym jest guzek o wymiarach 2-6 mm, kształtu kopulastego lub okrągłego, barwy woskowo białej, z pępkowatym wgłębieniem w części środkowej.

• Po nakłuciu guzka i naciśnięciu wydobywa się z niego charakterystyczna treść barwy masy perłowej.

• Wykwity są na ogół liczne, mogą być jednak pojedyncze i wtedy są zwykle większe.

Najczęstszym umiejscowieniem jest :skóra rąk, twarzy i okolice narządów płciowych, ale guzki mogą występować wszędzie nawet na błonach śluzowych. Zazwyczaj nie towarzyszą im objawy podmiotowe. Czas trwania jest kilkumiesięczny. Zmiany mogą ustępować samoistnie, nie pozostawiają blizn.

Rozpoznanie ustala się na podstawie:

1. Niezapalnych, twardych, półprzezroczystych guzków barwy masy perłowej z zagłębieniem w części środkowej

2. Kaszkowatej, perlistej treści wydobywającej się przy przekłuciu i ucisku podstawy

3. Zakaźności i samo zaszczepień; rozstrzyga badanie cytologiczne oraz histologiczne.

ZAKARZENIA GRZYBICZE SKÓRY I JEJ PRZYDATKÓW

1.GRZYBICE

Epidemiologia- grzybica stóp 15-30% szczególnie sportowcy i górnicy

Etiopatogeneza

• Geofilne- zarodniki grzybów przebywające w ziemi

• Zosofilne- zwierzęce- stan zapalny mocno nasilony

• Antropofinle- ludzkie- stan zapalny umiarkowany

Czynniki wywołujące

• Znaczenia maja trzy grupy grzybów

• Dermatofity- grzybice właściwe (Tinea) dotyczące naskórka, włosów i paznokci

• Drodżdżaki i grzyby drożdżopodobne- drożdżyca błon śluzowych skóry i paznokci

• Pleśniowe- zakażenia błon śluzowych i skóry

Czynniki usposabiające

• Wilgotność i skład lipidów powierzchniowych

• Przy obniżeniu odporności organizmu stwierdza się częste zakażenia drożdżakami (Candidia i Pityrosporum)

2.ZAKAŻENIA DERMATOFITOWE

Grzybice właściwe- DERMATOFITOZY

a) GRZYBICA SKÓRY GŁADKIEJ-

Definicja: zmiany mają charakter rumieniowo – złuszczający, z obecnością wykwitów pęcherzykowych i krostkowych, głównie na obwodzie. Cechują się stosunkowo szybkim przebiegiem i ustępowaniem bez pozostawienia blizn.

Etiopatogeneza: grzybica może być wywołana przez wszystkie dermatofity, zarówno ludzkie jak i odzwierzęce. Dotyczy dzieci i osób dorosłych.

Objawy i przebieg: ogniska są wyraźnie odgraniczone od otoczenia, na obwodzie występują wykwity grudkowe, pęcherzykowe i krostkowe. Zmiany wywołane grzybami antropofilnymi są mniej zapalne, wywołane zaś grzybami odzwierzęcymi mogą być wyniosłe, zapalne, pokryte pęcherzykami i krostkami na całej powierzchni.

Umiejscowienie ognisk jest rozmaite, najczęściej występują w skórze nie osłoniętej (twarz, ręce, szyja).

• Świąd jest rozmaicie nasilony, niekiedy znaczny.

• Choroba rozpoczyna się nagle. Przebieg jest na ogół ostry i podostry.

Rozpoznanie ustala się na podstawie:

1. Dobrze odgraniczonych ognisk z przewagą zmian pęcherzykowych i krostkowych na obwodzie.

2. Rozmaicie nasilonego stanu zapalnego, w zależności od grzyba wywołującego.

3. Szybkiego powstawania i przebiegu.

4. Stwierdzenia grzyba w łuskach i pokrywach pęcherzyków (przewaga poplątanych, często segmentowanych nici przy niedużej liczbie zarodników, w przeciwieństwie do włosów, gdzie stwierdza się przeważnie zarodniki).

Rozpoznanie różnicowe:

1. Wyprysk pieniążkowaty (eczema nummulare) i łojotokowy (eczema seborrhoicum) różni się zmianami wysiękowymi, bez przewagi pęcherzyków na obwodzie, niewystępowaniem zmian krostkowych, mniej wyraźnym odgraniczeniem ognisk.

2. Łupież różowy (pityriasis rosea) różni się bardziej licznymi powierzchniowymi, rozsianymi zmianami, niewystępowaniem pęcherzyków i wykwitów krostkowych na obwodzie ognisk oraz samoistnym ustępowaniem po 4-6 tygodniach.

3. Łuszczyca (psoriasis) różni się niewystępowaniem zmian pęcherzykowych, obecnością charakterystycznego złuszczania, typowym na ogół umiejscowieniem i przewlekłym przebiegiem.

• Rozstrzyga badanie mikologiczne.

b) GRZYBICA PACHWIN

Definicja: są to zmiany rumieniowe w obrębie pachwin, wyraźnie odgraniczone i powodujące rozmaicie nasilony świąd.

Etiopatogeneza: zakażenie, głównie przez Epidermophyton floccosum, rzadziej przez inne dermatofity, następuje drogą bezpośredniego kontaktu lub przez ręczniki, gąbki, bieliznę. Źródłem infekcji może być również współistniejąca grzybica stóp.

• Czynnikiem usposabiającym jest wzmożona wilgotność, pocenie się i drażnienie mechaniczne,

• Częściej chorują mężczyźni niż kobiety. U dzieci zakażenie należy do wyjątków.

Objawy i przebieg: ogniska chorobowe, typu nieco wyniosłych plam, mają nieregularny, niekiedy wielokolisty kształt w związku z obwodowym szerzeniem się. Zabarwienie jest czerwonawe, a na obwodzie występują grudki lub pęcherzyki. Niekiedy zmiany stwierdza się również poza pachwinami.

Przebieg jest nawrotowy.

Rozpoznanie ustala się na podstawie:

1. Dobrze odgraniczonych ognisk zapalnych z czynnymi zmianami na obwodzie.

2. Umiejscowienia głównie w okolicach pachwinowych.

3. Przewlekłego przebiegu.

4. Stwierdzenia grzybów w badaniu mikroskopowym.

Rozpoznanie różnicowe:

1. Łupież rumieniowy (erythrasma) różni się niewystępowaniem wykwitów grudkowo- pęcherzykowych na obwodzie, mniej nasilonym stanem zapalnym, niewystępowaniem świądu.

2. Wyprzenie drożdżakowe (intertrigo candidamycetica) różni się większym nasileniem zmian wysiękowych w głębi fałdów.

3. Łuszczyca fałdów (psoriasis) różni się niewystępowaniem pęcherzyków i zazwyczaj typowymi wykwitami w innym umiejscowieniu.

• O rozpoznaniu rozstrzyga badanie mikologiczne.

c) GRZYBICA STÓP

ODMIANY

• międzypalcowa,

• potnicowa,

• złuszczeniowa

Definicja: zmiany mają charakter ognisk rumieniowo- złuszczających z pęcherzykami i rozmaicie nasilonymi objawami wysiękowymi.

Etiopatogeneza: najczęściej stwierdza się zakażenia T. rubrum T. mentagrophytes var. Interdigitale. Zakażenie następuje poprzez skarpety, buty , wyściółki drewniane w łaźniach i basenach; często występuje u sportowców (stąd nazwa: stopa atlety) oraz u osób pracujących w bardzo wilgotnych i ciepłych pomieszczeniach, zwłaszcza noszących gumowe buty.

Objawy i przebieg

• W odmianie międzypalcowej(varietas interdigitalis) ogniska mają głównie charakter wyprzeniowy, niekiedy ze znaczną maceracją naskórka. Charakterystyczne jest zajęcie przestrzeni międzypalcowych IV-V oraz III-IV, ale zmiany mogą przejść również na inne przestrzenie międzypalcowe oraz na stopy.

• W odmianie potnicowej (varietas dyshidrotica) występują liczne pęcherzyki; mogą tworzyć się zlewne ogniska wysiękowe.

• W odmianie złuszczającej (varietas hyperkeratotica) przeważają ogniska hiperkeratotyczne z licznymi popękaniami. Zmianom tym, wywołanym głównie przez (T. rubrum), towarzyszy często grzybica paznokci.

• Przebieg jest przewlekły, na ogół wieloletni, z okresowymi zaostrzeniami, zwłaszcza pod wpływem często moczenia nóg z niedokładnym ich osuszaniem.

• Wyrazem przestrojenia alergicznego mogą być objawy potnicy (dyshidrosis) w obrębie rąk, z poronnymi pęcherzykami i złuszczaniem naskórka, bez obecności elementów grzyba.

Rozpoznanie odmiany międzypalcowej i potnicowej (tinea interdigitalis et dyshidrotica) opiera się na :

1. Zmianach wyprzeniowych umiejscowionych głównie lub wyłącznie w przestrzeniach międzypalcowych III-IV-V palców stóp

2. Występowaniu pęcherzyków i zlewnych ognisk wysiękowych w obrębie stopy

3. Przewlekłym przebiegu

4. W części przypadków obecności odczynowej potnicy również na rękach (należy dokładnie oglądać dłonie).

• Rozstrzyga badanie mikologiczne.

Rozpoznanie odmiany hiperkeratotycznej ustala się na podstawie:

1. Zlewnych zmian rumieniowo-złuszczających

2. Nadmiernego rogowacenia

3. Przewlekłego przebiegu

4. Częstego zajęcia płytek paznokciowych

5. Wyniku badań mikologicznego

Rozpoznanie różnicowe:

1. Wyprzenia międzypalcowe (intertrigo), związane głównie z zakażeniem bakteryjnym, różni się zajęciem fałdów i największym nasileniem w głębi fałdu, mniej wyraźnym odgraniczeniem.

2. Wyprysk potnicowy (eczema dyshidroticum) różni się od postaci potnicowej mniej wyraźnie odgraniczonymi zmianami, rzadszym zajmowaniem przestrzeni międzypalcowych.

3. Wyprysk modzelowaty (eczema tyloticum) różni się od postaci hiperkeratotycznej bardziej symetrycznym układem oraz niewystępowaniem zmian paznokciowych.

4. Łuszczyca dłoni i stóp (psoriasis palmo-plantaris) różni się mniejszą skłonnością do zajmowania przestrzeni międzypalcowych, występowaniem łuszczycowych zmian w innym umiejscowieniu , niewystępowaniem świądu.

• O rozpoznaniu grzybicy rozstrzyga wyłącznie badanie mikologiczne.

d) GRZYBICA PAZNOKCI

Definicja: objawy polegają na zgrubieniu , przebarwieniu, łamliwości, nadmiernym rogowaceniu i pobruzdowaniu płytek paznokciowych.

Etiopatogeneza:

• zmiany są wywołane przez różne odmiany grzyba strzygącego.

• Do zakażenia płytek usposabia ucisk mechanicznych (np. przez obuwie).

• Istnieje osobnicza skłonność do zachorowań, zwłaszcza u osób z zaburzeniem odporności (immunosupresja związana z chorobą lub leczeniem) oraz zaburzeniami hormonalnymi (zespół Cushinga, niedoczynność tarczycy i inne).

• Zmiany grzybicze paznokci mają znaczenie epidemiologiczne jako źródło zakażenia dla otoczenia oraz stałe źródło samozakażenia skóry u chorych.

Objawy i przebieg: pierwsze zmiany powstają zazwyczaj na wolnym brzegu płytki paznokciowej lub od strony bocznych wałów.

Morfologiczny wygląd paznokci jest dość różny; płytki przybierają kolor żółtobrunatny lub zielonkawy, stają się łamliwe, stopniowo ulegają zgrubieniu, rozwarstwieniu, częściowemu wykruszeniu.

Okres trwania jest bardzo długi, na ogół wieloletni. Nawet po całkowitym ustąpieniu objawów istnieje skłonność do nawrotów.

Zmiany w obrębie paluchów stóp mogą być wywołane przez pleśniowce (Scopulariopsis brevicaulis). Płytki paluchów są w tym przypadku zgrubiałe, znacznie zniekształcone, żółtozielonkawe, z obfitą hiperkeratozą podpaznokciową.

Zakażenie dotyczy głównie osób starszych, z zaburzeniami troficznymi paznokci.

Rozpoznanie kliniczne grzybicy paznokci jest bardzo trudne, opiera się na :

1. Zmianach morfologicznych płtyki

2. Obecności grzybicy skóry stóp i dłoni.

• Rozstrzygające znaczenie ma badanie mikologiczne.

Rozpoznanie różnicowe:

1. Łuszczyca paznokci (psoriasis unguium) może wykazywać znaczne podobieństwo, różni się częstym zajmowaniem symetrycznie wszystkich płytek, naparstkowymi wgłębieniami, hiperkeratozą pod paznokciową oraz zmianami łuszczycowymi w innych okolicach.

2. Drożdżyca paznokci (candidiasis) różni się stanem zapalnym wałów paznokciowych z ropną wydzieliną spod wałów w okresie ostrym oraz pewną bolesnością.

3. Zmiany troficzne (onychodystrophia) różnią się tym, że rozpoczynają się od części proksymalnej płytki, zajmując na ogół cały paznokieć.

4. Liszaj płaski (lichen planus) różni się podłużnym bruzdowaniem i zmianami zanikowymi płytek, częstym współistnieniem typowych wykwitów w skórze i na błonach śluzowych.

O rozpoznaniu grzybicy rozstrzyga badanie mikologiczne płytek i wynik posiewu.

e) GRZYBICA STRZYGĄCA POWIERZCHOWNA OWŁOSIONEJ SKÓRY GŁOWY

Definicja: cechuje się występowaniem ognisk złuszczających, z jakby przystrzyżonymi włosami i nieznacznym stanem zapalnym, nie powodującym bliznowacenia i trwałego wyłysienia.

Objawy i przebieg: ogniska o powierzchni złuszczającej się otrębiasto są zazwyczaj drobne i liczne, z nierówno ułamanymi, szarawymi włosami i licznymi czarnymi punkcikami (pieńki włosów tkwiące w skórze), co sprawia wrażenie włosów przystrzyżonych, stąd nazwa „grzybica strzygąca”.

• Przebieg jest przewlekły.

Samowyleczenie- bez pozostawiania blizny- może nastąpić po okresie pokwitania.

Włosy odrastają całkowicie.

Rozpoznanie ustalamy na podstawie:

1. Występowania ognisk złuszczających, zwierających ułamane i jakby ostrzyżone włosy,

2. Nieznacznego nasilenia objawów zapalnych,

3. Niestwierdzenia blizn i miejsc całkowicie pozbawionych włosów,

4. Prawie wyłącznego występowania u dzieci przed okresem pokwitania,

5. Badania mikroskopowego włosów i łusek na obecność grzyba (wewnątrz włosowy układ zarodników) i hodowli, która ma znaczenie rozstrzygające).

Rozpoznanie różnicowe:

1. Łupież zwykły (pityriasis simplex) różni się tym, że ogniska złuszczania nie są ograniczone i nie ma zmian we włosach.

2. Łuszczyca (psoriasis) różni się występowaniem uwarstwionych strupów i łusek; nie stwierdza się włosów ułamanych i zmienionych. Pomocne jest stwierdzenie wykwitów łuszczycowych w innym umiejscowieniu.

3. Łojotokowy wyprysk (eczema seborrhoicum) różni się nawarstwieniem tłustych, łojotokowych strupów, większym nasileniem objawów zapalnych i niewystępowaniem zmian we włosach.

4. Łysienie plackowate (alopecia areata) różni się niewystępowaniem złuszczania i zmian we włosach.

• Rozstrzyga badanie mikroskopowe włosa i wynik posiewu.

f) GRZYBICA DROBNOZARODNIKOWA POWIERZCHOWNA OWŁOSIONEJ SKÓRY GŁOWY

Definicja: są to ogniska złuszczające o stosunkowo nieznacznym stanie zapalnym, z równo ułamanymi włosami.

Objawy i przebieg: ogniska są mniej liczne i większe niż w grzybicy strzygącej. Włosy są równo ułamane na wysokości kilkumilimetrów ponad powierzchnią skóry i otoczone białoszarą pochewką, która jest dobrze widoczna po wyciągnięciu włosa.

• Charakterystyczną cechą jest zielonkawa fluorescencja w świetle lampy Wooda.

• Przebieg jest przewlekły . W przypadkach nie leczonych zmiany z reguły ustępują samoistnie w okresie pokwitania.

Rozpoznanie ustala się na podstawie:

1. Występowania równo ułamanych włosów, zmian we włosach oraz nieznacznych objawów zapalnych w skórze,

2. Zielonkawej fluorescencji w świetle lampy Wooda,

3. Wykazania zewnątrz- i wewnątrz włosowych drobnych zarodników

4. Hodowli

Rozpoznanie różnicowe:

1. Grzybica strzygąca (tinea trichophytica) różni się tym, że włosy są na ogół ułamane na niejednakowym poziomie, ogniska są zwykle liczniejsze, nie ma fluorescencji w lampie Wooda.

2. Łupież zwykły (pityriasis simplex) różni się tym, że zmiany są bardziej rozprzestrzenione, włosy są nie zmienione, nie ma fluorescencji w lampie Wooda.

• Rozstrzyga badanie mikroskopowe włosa, pobieranego najlepiej w świetle lampy Wooda, oraz wynik hodowli.

ZAKAŻENIA DROŻDŻAKOWE

Definicja: są to zmiany zapalne błon śluzowych, skóry i paznokci o rozmaitym obrazie klinicznym; w przypadkach załamania odporności mogą mieć charakter układowy.

Etiopatogeneza: patogenne znaczenie ma głównie gatunek Candida albicans oraz Pityrosporum furfur.

Czynniki usposabiające

• Drożdżaki są florą saprofityczną błon śluzowych i skóry, a do zmian chorobowych dochodzi pod wpływem czynników:

• Wewnątrzustrojowych, takich jak cukrzyca, zaburzenia żołądkowo- jelitowe, ciąża, otyłość, awitaminozy, leczenie antybiotykami o szerokim zakresie działania na bakterie, stan ogólnego wyniszczenia, immunosupresja (np. AIDS), leczenie immunosupresyjne i kortykosteroidami

• Zewnątrz ustrojowych, takich jak mikrourazy i maceracja naskórka, związane z moczeniem lub nadmierną potliwością.

• Zakażenie drożdżakowe mogą mieć charakter zawodowy: u praczek, pomywaczek, robotników przemysłu cukierniczego i przetwórczo-owocowego.

1. KANDYDOZA BŁON ŚLUZOWYCH

Objawy i przebieg: są to białawe plamy, jakby nałożone na błony śluzowe, przypominające ścięte mleko. Mogą one zlewać się, zajmując rozległe powierzchnie.

Błony śluzowe wykazują wtedy ostry stan zapalny, czemu towarzyszy ból i pieczenie.

Najczęstszym umiejscowieniem jest:

• Jama ustna

• Srom i pochwa

Jeśli zmiany dotyczą języka, śluzówka jego jest wygładzona, jeśli zaś sromu i pochwy – pojawiają się upławy.

Zakażenie może być wystąpić w każdym wieku, jest jednak szczególnie częste u chorych na cukrzycę i u kobiet w ciąży. Drożdżakowe zakażenia sromu i pochwy oraz żołędzi są nierzadko pierwszym objawem cukrzycy.

Przebieg jest często nawrotowy.

Rozpoznanie różnicowe zmian w obrębie jamy ustnej dotyczy:

1. Aft (aphtosis), które różnią się sadłowatymi ubytkami z zapalnym obrzeżem.

2. Liszaja płaskiego (lichen planus), który różni się drzewkowatym układem białawych wykwitów.

3. Leukoplakii (leukoplakia),która różni się głębszym naciekiem i długotrwałym utrzymywaniem się zmian.

Rozpoznanie różnicowe zmian sromu dotyczy zapalenia na tle zakażenia bakteriami, chlamydiami.

2. KANDYDOZA WAŁÓW I PŁYTEK PAZNOKCIOWYCH

Objaw i przebieg: w okresie wczesnym zmiany dotyczą głównie wałów paznokciowych, które są obrzęknięte, silnie zaczerwienione i bolesne, przy ucisku wydobywa się treść ropna. W zmianach bardziej długotrwałych płytki stają się szaro żółtawobrunatne, tracą połysk, ulegają przerostowi i rozwarstwieniu.

W drożdżycy brak hiperkeratozy pod paznokciowej, księżycowate ubytki, płytka łamliwa i krucha

Rozpoznanie różnicowe w okresie ostrym dotyczy:

1.Zanokcicy bakteryjnej, która jest zwykle ograniczona do jednego palca i ma znacznie ostrzejszy przebieg z dużą bolesnością.

2. Grzybicy paznokci (onychomycosis)

3. Łuszczycy paznokci (psoriasis unguium), która różni się głównie zajęciem macierzy.

We wszystkich odmianach zakażeń drożdżakowych rozstrzygają wyłącznie posiewy, gdyż stwierdzenie pojedynczych drożdżaków w preparatach bezpośrednich nie ma znaczenia diagnostycznego.

3. ŁUPIEŻ PSTRY

Definicja: jest to powierzchowne zakażenie naskórka, cechujące się żółtobrunatnymi plamami, umiejscowionymi głównie na klatce piersiowej.

Etiopatogeneza: czynnikiem wywołującym jest drożdżak Pityrosporum fur-fur (Malassezia), zwanym również Pityrosporum ovale or orbiculare.

• Czynnikiem sprzyjającym zakażeniu jest osobnicza podatność skóry. Schorzenie jest bardzo rzadkie u dzieci.

Objawy i przebieg: są to plamy lekko złuszczające się, różowe lub żółtobrunatne, zazwyczaj liczne, o nieregularnych zarysach. Złuszczanie powierzchni ma charakter otrębiasty, plamy uwidaczniają się po posmarowaniu nalewką jodową.

W lampie Wooda wykazują żółtawą lub ceglastą fluorescencję.

Umiejscowieniem najczęstszym jest klatka piersiowa oraz cały tułów, szyja i owłosiona skóra głowy.

Pod wpływem promieni słonecznych powstają odbarwienia w miejscach grzybicy, z przebarwieniem skóry otaczającej co stwarza obraz przypominający bielactwo nabyte (vitilligo).

Jest to związane z wytwarzaniem przez Malassezia furfur czynników hamujących melanogenezę, m.in. Kwasu azelainowego (azelaic acid)

Okres trwania jest wieloletni. Objawy podmiotowe nie występują.

Zakaźność nawet dla najbliższego otoczenia jest nieznaczna. Zakażeniu sprzyja obniżenie odporności; bardzo rozległe zmiany obserwuje się w przypadkach immunosupresji, szczególnie w AIDS. Przewlekaniu się zakażenia i nawrotom sprzyja nadmierne pocenie się.

Fazą zejściową z odbarwione plamy jest to faza zejściowa grzyba bardzo trudna do wyleczenia

Rozpoznanie ustala się na podstawie:

1. Żółtobrunatnego zabarwienia plam

2. Powierzchniowego złuszczania

3. Umiejscowienia głównie w obrębie klatki piersiowej; rozpoznanie potwierdza badanie Wooda i badanie mikroskopowe.

Rozpoznanie różnicowe:

1. Wyprysk łojotokowy (eczema seborrhoicum), związany również z zakażeniem Pityrosporum, różni się: stanem zapalnym, często z objawami wysiękowymi, zajmowaniem głównie okolic łojotokowych, zlewnym charakterem zmian.

2. Bielactwo nabyte (vitiligo) różni się wyraźniejszym przebarwieniem na obwodzie, niewystępowaniem złuszczania na powierzchni plam odbarwionych, częstym zajmowaniem okolic odsłoniętych; rozstrzyga stwierdzenie ognisk pierwotnych łupieżu pstrego.

3. Bielactwo kiłowe (leucoderma syphiliticum) różni się bardziej regularnym kształtem i wielkością i odbarwień tworzących siateczkę, umiejscowieniem głównie w okolicy karku, dodatnimi odczynami serologicznymi.

• O rozpoznaniu rozstrzyga badanie mikologiczne.

LECZENIE GRZYBIC

Leki przeciwgrzybicze

Leki przeciwgrzybicze należą do 3 podstawowych grup:

1. azolowe(imidazolowe)

2. Alliloaminowe (naftifina i terbinafina)

3. Polienowe (amfoterycyna B , nystatyna)

4. Inne do których zalicza się również grizeofulwinę

LECZNIE GRZYBICY SKÓRY, WŁOSÓW I PAZNOKCI

Wskazania do leczenia ogólnego istnieją w przypadkach:

• wieloogniskowej grzybicy powierzchniowej skóry owłosionej

• Rozległych zmian na skórze gładkiej, niezależnie od rodzaju grzyba wywołującego, szczególnie w przypadku grzybicy przewlekłej skóry.

• Długotrwałej grzybicy hiperkeratotycznej stóp i rąk wywołanej grzybem Trichophyton rubrum

• Grzybicy paznokci dotyczącej co najmniej kilka palców. Grzybica paznokci w związku z wprowadzeniem leczenia ogólnego i silnych środków przeciwgrzybiczych do miejscowego stosowania nie wymaga obecnie chirugicznego usuwania płytek paznokciowych.

Wskazania do leczenia wyłącznie miejscowego:

• Pojedyncze ogniska grzybicy odzwierzęcej, niezależnie od ich lokalizacji, oraz grzybicy powierzchniowej skóry gładkiej.

• Grzybica stóp, szczególnie odmiana wyprzeniowa i potnicowa, wymaga długotrwałego leczenia i profilaktycznego stosowania pudrów przeciwgrzybicznych.

LECZENIE ZAKAŻEŃ DROŻDŻAKOWYCH

Zakażenia ograniczone mogą być leczone wyłącznie miejscowo.

W zakażeniach rozległych, długotrwałych lub układowych poza leczeniem miejscowym podajemy również leki ogólne: pochodne ketokonazolu, zwłaszcza flukonazol,amfoterycynę B i inne.

LECZENIE ŁUPIEŻU PSTREGO

Nowoczesne leki stosowane doustnie, głównie ketokonazol w dawkach 400mg

2 razy tygodniowo (800mg) lub itrakonazol w dawkach 200mg dziennie w ciągu

7 dni albo 400 mg dziennie w ciągu 2-3 dni, lub też flukonazol (jednorazowa dawka 400mg), okazały się bardzo skuteczne i wypierają dawniej stosowane metody, takie jak 40% tiosiarczan sodowy i 1% siarczek selenu. Leczenie miejscowe szamponem Nizoral i innymi lekami przeciwgrzybiczymi powinno być zawsze prowadzone jednocześnie w obrębie zmian skórnych i skóry owłosionej głowy, gdyż w przeciwnym wypadku jest to stałe źródło nadkażenia Pityrosporum. Konieczne jest również odkażanie bielizny.

CHOROBY PASOŻYTNICZE SKÓRY

1. WSZAWICA

Definicja: są to zmiany skórne wywołane przez stawonogi -

wszy ludzkie (Pediculus humanus).

Wszawica dzieli się na :

• Głowową

Objawy i przebieg : wesz głowowa umiejscawia się najczęściej w okolicy potylicznej i skroniowej, w związku z czym w okolicach tych zmiany są najbardziej nasilone.

• Objawem znamiennym jest świąd wywołany ukłuciem wszy.

• W wyniku zadrapań wytwarzają się powierzchnie sączące i pokryte strupami, dochodzi do wtórnych zakażeń i zliszajcowacenia (impetiginisatio). W przypadkach bardziej zaawansowanych następuje powiększenie węzłów chłonnych.

Rozpoznanie: opiera się na stwierdzeniu zmian swędzących, umiejscowionych głównie w okolicy potylicznej i skroniowej, powikłanych objawami wysiękowymi i wtórnym zakażeniem ropnym; podstawą rozpoznania jest stwierdzenie dojrzałych wszy lub przytwierdzonych do włosów gnid.

Rozpoznanie różnicowe w większości przypadków jest zbędne, gdyż znalezienie gnid jest rozstrzygające.

W przypadkach mniej typowych trudności mogą sprawiać:

1. Łupież owłosionej skóry głowy (pityriasis capillitii)

2. Wyprysk łojotokowy głowy (eczema seborrhoicum)

• Odzieżową

Objawy i przebieg: w miejscu ukłucia skóry przez wesz- po wessaniu krwi- wytwarza się swędząca grudka obrzękowa.

Dalsze zmiany skórne są wynikiem drapania i składają się z linijnych przeczosów, drobnych nadżerek i strupów, a nieraz bardzo drobnych, odbarwionych blizenek, głównie w okolicy grzbietu i karku. Charakterystyczne dla długo trwającej wszawicy odzieżowej są brunatne przebarwienia skóry oraz wtórne zakażenia ropne.

Rozpoznanie opiera się na stwierdzeniu:

1. Linijnych przeczosów

2. Przebarwień i odbarwień skóry

3. Świądu bez nasilenia w porze nocnej

• Potwierdzeniem rozpoznania jest znalezienie pasożytów i gnid w szwach

bielizny.

• Łonową

Objawy i przebieg : najczęstszym umiejscowieniem jest okolica łonowa, chociaż zajęte mogą być również inne okolice krocza, ud , brzucha, dołów pachowych, pachwin, a nawet brwi i rzęsy.

Cechą najbardziej charakterystyczną jest świąd. W części przypadków stwierdza się tzw. Plamy błękitne (maculae coeruleae ) , o zabarwieniu sino fiołkowym lub szarawym, umiejscowione głównie na skórze brzucha, klatki piersiowej, i ud.

Powstają w miejscu ukąszenia przez wszy, w wyniku hemolizy krwinek.

Rozpoznanie opiera się na :

1. Stwierdzeniu wszy łonowych , niekiedy trudno dostrzegalnych, widocznych po wyrwaniu włosa.

2. Wykazaniu przytwierdzonych do włosów gnid

3. Obecności w części przypadków plam błękitnych na tułowiu lub kończynach.

LECZENIE WSZAWICY

Lekiem najbardziej skutecznym i najmniej toksycznym jest 1% permetryna w szamponie- kremie, który pozostawia się na głowie tylko na 10 min. Zwykle jednorazowe stosowanie jest wystarczające. Innym lekiem, równie skutecznym ale wymagającym bardzo często powtórzenia po 24 godzinach jest pyretrina.

W Polsce jeszcze najczęściej stosowany we wszystkich odmianach wszawicy jest 1% gamma-heksachlorocykloheksan (Lindan) w postaci emulsji, żelu, szamponu lub proszku.

We wszawicy głowowej preparat pozostawia się na 12-24 godziny pod czepkiem, a następnie zmywa przy użyciu szamponu zawierającego lek lub 3% kwas octowy. Leczenie ponawia się po 5-7 dniach. Ze względu na nefrotoksyczność i narastającąoporność pasożytów istnieje tendencja zastępowania go lekami mniej toksycznymi. Poza tym stosuje się ocet sabadylowy lub z dodatkiem sublimatu.

W przypadku wszawicy odzieżowej zaleca się 1% Jacutin puder lub 5% permetrynę w kremie. We wszawicy odzieżowej konieczna jest dezynfekcja ubrań oraz ich prasowanie gorącym żelazkiem, a także nieużywanie zakażonych ubrań w ciągu kilku tygodni.

We wszawicy łonowej można poza tym zalecać maść rtęciową szarą, która zawiera 33% rtęci metalicznej. Stosuje się tez ocet sabadylowy lub z sublimatem jak we wszawicy głowowej, 1% wodny roztwór Lindanu lub 1% krem permetryny.

2. ŚWIERZB

Definicja: jest to choroba zakaźna wywołana przez rodzaj roztoczy, cechująca się świądem i charakterystycznymi norami świerzbowcowymi.

Objawy i przebieg : cechą charakterystyczną jest świąd, nasilający się w porze nocnej, pod wpływem rozgrzania ciała w pościeli (uczynnianie się świerzbowców).

W typowej lokalizacji, zwłaszcza na bocznych powierzchniach palców rąk, można stwierdzić nory świerzbowcowe, tj. korytarze ryte przez samiczki w warstwie rogowej naskórka, długości do kilku lub kilkunastu milimetrów, uwidaczniające się lepiej po posmarowaniu nalewką jodową, gdyż rozluźnione komórki warstwy rogowej silniej chłoną jod.

W wyniku drapania powstają przeczosy i wtórne zakażenia (impetiginisatio) oraz zmiany typu wyprysku (eczematisatio)

Najczęstszym umiejscowieniem są: palce rąk, nadgarstki, zgięcia i fałdy skórne, tułów (zwłaszcza okolice pępka, brodawek sutkowych u kobiet, a okolice płciowe u mężczyzn) oraz pośladki. Na skórze prącia nierzadko stwierdza się zmiany guzkowe.

Świerzb nie zajmuje: pleców (okolica między łopatkowa) i twarzy ( z wyjątkiem świerzba norweskiego i odmiany odzwierzęcej). U osób dbających o higienę objawy mogą być trudno uchwytne , a nory świerzbowcowe niedostrzegalne.

• U dzieci charakterystyczne jest zajęcie dłoni i podeszew.

• Okres trwania zależy od nasilenia świerzbu.

Rozpoznanie ustala się na podstawie:

1. Stwierdzenia charakterystycznych nor świerzbowcowych

2. Osutki grudkowo- pęcherzykowej w miejscach typowych

3. Świądu nasilającego się w porze wieczornej i w nocy

4. Pomocny jest wywiad dotyczący świądu u członków najbliższego otoczenia.

• Podstawą rozpoznania jest stwierdzenie pasożytów w badaniu mikroskopowym (pasożyta można wydobyć igłą luz za pomocą lekkiego zadrapania skalpelem końcowej części nory świerzbowcowej).

• Rozpoznanie świerzbu u dzieci jest niekiedy bardzo trudne na skutek wtórnego spryszczenia i zmian ropnych, a więc duże znaczenie ma stwierdzenie choroby w otoczeniu.

Rozpoznanie różnicowe:

1. Świąd skóry (pruritus) różni się niewystępowaniem nor świerzbowcowych i odmienną lokalizacją, z nasilonym zazwyczaj świądem na skórze pleców.

2. Wszawica odzieżowa (pediculosis vestimenti) różni się niewystępowaniem nor świerzbowcowych i innym umiejscowieniem; w fałdach ubrań udaje się wykryć wszy i gnidy.

LECZENIE:

• Najczęściej stosowanym lekiem jest lindan (Jacutin). Należy go aplikować w ciągu kolejnych 3 dni, stosując kąpiel po 12-24h i codziennie zmieniając bieliznę.

• Nie należy zalecać tego preparatu w przypadku istnienia bardzo znacznych przeczosów i nadżerek, gdyż jest to środek toksyczny i może powodować objawy ogólne.

• Nie należy również stosować tego leczenia u dzieci poniżej roku. U dzieci starszych zaleca się szczególną ostrożność i zmywanie leku po 2h kontaktu ze skórą. Należy zwracać uwagę na konieczność wycierania leku w obrębie całej skóry poniżej twarzy, a więc nie tylko na zmiany skórne lub okolice swędzące.

Poza tym w leczeniu świerzbu znajdują zastosowanie:

• Novoscabin (30% ester benzylowy kwasu benzoesowego w oleju parafinowym), który stosuje się dwukrotnie.

• Maść Wilkinsona (15% siarki i 15% dziegciu)- przez kilka- kilkanaście dni.

• Postępem w leczeniu świerzbu jest wprowadzenie kremu zawierającego 1% permetryny (środek owadobójczy z grupy pyretrin), którego jednorazowe zastosowanie jest skuteczne prawie we wszystkich przypadkach. U niewielkiej liczby chorych można zastosować lek ponownie po 1-2 tygodniach. Lek ten jest jednak bardzo kosztowny.

• U dzieci zaleca się 50% maść Wilkinsona na paście cynkowej lub 5% maść krotamitonową w ciągu kilku dni.

• Poważnym postępem jest wprowadzenie do leczenia świerzbu iwermektyny- leku stosowanego przez weterynarzy. Objawy uboczne są nieznaczne, tak że należy spodziewać się zatwierdzenia iwermektyny do leczenia świerzbu u ludzi.

PROFILAKTYKA:

• Należy leczyć równocześnie wszystkich członków rodziny i osoby z najbliższego otoczenia.

• Nie należy używać w ciągu 2 tygodni bielizny i ubrań uprzednio noszonych.

• Ubrania nie wymagają specjalnej dezynfekcji, ale powinny być wyprane i wyprasowane.