1 Nauka o literaturze

R. Wellek, A. Warren: Literatura i nauka o literaturze (2)

Próby zacierania różnic między literaturą i nauką o literaturze:

Jak ujmować intelektem sztukę?

  1. za pomocą metod z nauk przyrodniczych, przeniesionych na literaturę:

    • rywalizacja z obiektywizmem i bezosobowością (gromadzenie neutralnych faktów),

    • badanie przyczyn i źródeł (doszukiwanie się powiązań),

    • metody ilościowe (obliczenia statystyczne, tabele, wykresy),

    • pojęcia biologii wykorzystywane do przedstawienia ewolucji literatury;

  2. osobisty charakter rozumienia literatury.

1883 – Wilhelm Dilthey – sprowadza przeciwstawienie metody nauk przyrodniczych i historii do pojęć wyjaśniania i rozumienia – przyrodnik tłumaczy fakt faktami wcześniejszymi, historyk stara się zrozumieć sens faktu.

1884 – Wilhelm Windelband – cel przyrodników to ustalanie praw ogólnych, historycy dążą do ujmowania faktów niepowtarzalnych.

Henryk Rickert – nauki o kulturze interesują się tym, co konkretne i indywidualne (w odróżnieniu od nauk o naturze).

A.D. Xénopol – nauki przyrodnicze badają fakty powtarzające się, a historia – fakty następujące po sobie.

Indywidualność:

Wellek, Warren: Istota literatury

Literatura:

Język dla literatury:

Stosunek literatury do rzeczywistości:

Wellek, Warren: Funkcja literatury

H. Markiewicz, Zakres i kierunki współczesnych badań literackich, w: tegoż, Główne problemy wiedzy o literaturze, Kraków 1984.

Ingarden wyróżnił w nauce o literaturze dwa działy:

  1. opisowy,

  2. historyczna nauka o literaturze – tu pojawia się podział wewnętrzny wprowadzony przez innego badacza (K. Vosslera) na:

    • zewnętrzną historię literatury, czyli taką, która bada ją w związku
      z uwarunkowaniami zewnętrznymi, jako produkt kultury historycznej
      i organizacji psychicznej;

    • wewnętrzną historię literatury, czyli taką, która rozpatruje dzieła literackie jako szereg autonomiczny oraz „skierowane ku pewnemu celowi próby rozwiązania faktycznie istniejących i koniecznych problemów estetycznych”.

W dziedzinie historycznej wiedzy o literaturze samoistnie wykrystalizowały się takie dyscypliny, jak:

  1. krytyka tekstu – badanie wzajemnego stosunku zachowanych przekazów tekstu i ich autentyczności, ustalenie jego postaci poprawnej, odtworzenie historii powstania utworu, określenie jego autorstwa i daty oraz sporządzenie komentarza;

  2. folklorystyka literacka – nauka o literaturze ludowej;

  3. literatura porównawcza – badanie wszelkiego rodzaju kontaktów jakie zachodzą między dwoma różnymi literaturami.

W obrębie nauki dotyczącej poetyki można wyróżnić:

  1. stylistykę literacką – wiedzę teoretyczną o językowym ukształtowaniu utworów literackich;

  2. wersologię – naukę o wierszu;

  3. genologię – naukę o rodzajach i gatunkach literackich.

Dalej Markiewicz porusza krótko zagadnienie metanauki. Metanauką literatury nazywano z reguły metodą, metodyką lub metodologią historii literatury. Przez wielu literaturoznawców jest traktowana jako ta sama dyscyplina, co teoria literatury. Do metanauki można zaliczyć tekstologię (zespół naukowo opracowanych metod przy ustaleniu jakiegoś tekstu) oraz historię wiedzy o literaturze.

Wyróżniono także kilka innych pól badań literackich, skierowanych na dzieło lit.,
a zarazem na rozwój nowych gałęzi:

R. Nycz: Kulturowa natura, słaby profesjonalizm. Kilka uwag o przedmiocie poznania literatury i statusie dyskursu literaturoznawczego

Przedmioty:

- te, o których mowa w dziełach literackich,

- obiekty literaturoznawczego poznania.

Status przedmiotu jako obiektu literackiego:

Dwie orientacje nowoczesnej literatury:

Natura dzieła literackiego:

Metafora turysty, włóczęgi – ponowoczesny wzór osobowy – podstawą jest porównanie pozycji człowieka w uniwersum do sytuacji obcego „cudzoziemca” na obcym terytorium, rozpoznającego na nim tylko to, na co pozwala uprzednio zgromadzona wiedza.

Poznanie artystyczne (Bergson):

Atak na esencjonalistyczny pogląd na naturę dzieła sztuki (eksperyment Stanley’a Fisha – studentom historii literatury kazał analizować „wiersz” złożony z przypadkowo zapisanych nazwisk na zajęciach z teorii literatury):

1) literatura mówi o przedmiocie, którego nie można utożsamiać z przedmiotem fizycznym ani idealnym, bo jest to literacko-kulturowy konstrukt przedmiotu jako wielowarstwowego konkretu,

2) artystyczna forma to nie tylko narzędzie / medium poznania literackiego, ale i składnik przedmiotowości,

3) w przypadku dzieła sztuki nie da się oddzielić cech i wartości dzieła sztuki od wiedzy podmiotu i sensów,

4) przez kulturowe uwarunkowanie nie można oddzielić treści doświadczenia od warunków przejawiania się jej w doświadczeniu,

5) nie da się oddzielić języka opisu od cech przedmiotu.

Kulturowa natura – przedmiot, o którym mówi dzieło i który ono stanowi, odznacza się intencjonalnością (powstaje przez doświadczenie społeczności).

Wiedza o rzeczywistości – warunkowana przez społeczeństwo i kulturę. Nauki humanistyczne mają wypracować takie metody poznania, by uwolnić się od ograniczeń kulturowych i zdobyć wiedzę obiektywną.

Założenia nowoczesnego dyskursu teoretycznoliterackiego:

Profesjonalizacja dyskursu teoretycznoliterackiego pozwala na:

  1. uwiarygodnienie przekazu;

  2. profesjonalność; instytucjonalizacja działalności literaturoznawczej;

  3. standard naukowości;

  4. uprzywilejowany status dyskursu teoretycznego, działanie na literaturoznawczą praktykę (słowniki, kryteria oceny poprawności procedur badawczych).

Dwie tendencje:

  1. dyseminacja teorii – tendencja do rozprzestrzenienia zakresu (konsekwencja uznania „kulturowej natury” przedmiotu) i rozproszenia form stosowalności:

    • przedmiotem badań literaturoznawczych jest całe uniwersum dyskursu - teoria nie ma sensu,

    • utopia interdyscyplinarności,

    • proces estetyzacji rzeczywistości kulturowej;

  2. kulturowa inkluzywność dyskursu teoretycznego – zakres dyskursu jest za szeroki (rozciąga się na wszelkie dyskursywne praktyki, osłabia skuteczność), i zbyt wąski (kulturowe wymiary przedmiotu literackiego wskazują na ograniczone możliwości poznania):

    • rekulturyzacja literatury, literatura daje się określić jako zinstytucjonalizowana sztuka wypowiadania ludzkiego doświadczenia rzeczywistości,

    • dyskurs – nastawiony na odsłanianie i rozpoznawanie istotnych cech doświadczenia, a nie tego, co pozadoświadczalne.

Teoria powinna stać się kulturową teorią literatury i badać kulturowe wymiary literackich tekstów i praktyki dyskursywne współtworzące czasoprzestrzeń realności dyskursywnej (s. 369)

Trzy zagrożenia współczesnego dyskursu:

Współczesny dyskurs literaturoznawczy jest pozbawiony stabilnego statusu (kiedyś – 1) metajęzykowość procedur analitycznych, 2) dostęp do nieuwarunkowanych wyników poznania o znaczeniu uniwersalnym). Współczesny dyskurs uznaje kulturową naturę (kulturowe uwarunkowanie przedmiotu), jest stronniczy, nieobiektywny, nieuniwersalny.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
1 Nauka o literaturzeid 8587 Nieznany (2)
nauka o literaturze id 315331 Nieznany
literaturoznastwo cz 1, NAUKA, Literaturo
Nauka o literaturze
Esej, Notatki, Filologia polska i specjalizacja nauczycielska, Nauka o literaturze
vocab Nauka - literatura, batuta
kilka opracowanych artykułów na egzamin Nauka o literaturze a krytyka
R Wellek, A Warren, Literatura i nauka o literaturze Funkcje literatury (rozdz 1 3)
Wellek Warren Literatura i nauka o literaturze
nauka o literaturze
nauka pisania literek dla dzieci litera y
Dwudziestolecie międzywojenne, nauka, epoki literackie
nauka pisania literek dla dzieci litera z

więcej podobnych podstron