WSTĘP.

1. Endoprotezoplastyka stawu biodrowego

Endoprotezoplastyka stawu biodrowego należy do najskuteczniejszych i najczęściej stosowanych operacyjnych metod leczenia patologii stawu biodrowego. Pozwala na usuniecie dolegliwości bólowych i poprawę funkcji stawu. Niesie duże korzyści u większości pacjentów ze schorzeniami stawu biodrowego, które powodują przewlekły ból, dyskomfort i zmniejszenie zakresu ruchu. Polega na usunięciu zniszczonego stawu biodrowego i odtworzeniu ruchu między kością udową a panewką miednicy przy użyciu specjalnych implantów.

Wynik zabiegu wymiany stawu biodrowego może zależeć od wielu czynników, takich jak rodzaj i nasilenie zmian chorobowych, wybór implantu, przebieg operacji, schorzeń współistniejących, ogólnego stanu zdrowia i samopoczucia pacjenta i rehabilitacji pooperacyjnej.

Ze względu na sposób mocowania endoprotezy można podzielić na: częściowe i całkowite, natomiast komponenty użyte przy wprowadzaniu protezy pozwalają wyodrębnić endoprotezy: cementowe, bezcementowe i hybrydowe.

Endoprotezy całkowite składają się z trzpienia, głowy i panewki. Trzpienie mogą mieć różną wielkości w zależności od rozmiaru i kształtu kości udowej. W endoprotezie częściowej sztucznym (metalowym) elementem zastępuje się głowę i część szyjki kości udowej. Panewka nie jest wymieniania. W endoprotezoplastyce cementowej elementy mocowane są do kośćca przy użyciu cementu kostnego, natomiast w bezcementowej elementy endoprotezy są wciskane lub wbijane do kości. Trzpień i panewka pokryte są substancjami, które umożliwiają integracje i przyrost do kości. Ostatni rodzaj endoprotezy- hybrydowy mocowane jest zarówno za pomocą elementu cementowego jak i bezcementowego. Różne są także sposoby operacyjne. Najczęściej preferowanymi dojściami są: dostęp przednio-boczny, tylno-boczny oraz tylny, jednakże techniki te wiążą się z uszkodzeniem mięśni i/lub ścięgien oraz nerwów.

Korzystniejszy jest zabieg wykonany z dostępu przedniego, pozwalający implantować endoprotezę stawu biodrowego w mniejszym stopniu uszkadzając struktury miękkie. Zastosowanie tej techniki umożliwia zmniejszenie krwawienia pooperacyjnego oraz bólu. U pacjentów operowanych tym sposobem zauważa się także krótszy czas rehabilitacji w porównaniu do osób operowanych tradycyjnym sposobem

PLUS zdj może jakies

Wskazania do zabiegu

Alloplastyka stawu biodrowego jest obecnie główną i najbardziej efektywną metodą leczenia pierwotnych i wtórnych zmian deformacyjnych stawu biodrowego.

Wskazania do zabiegu endoprotezoplastyki obejmują wszelkiego rodzaju zmiany zwyrodnieniowo-zniekształceniowe narządu ruchu.

Do wskazań pierwotnych należy zaawansowana idiopatyczna choroba zwyrodnieniowa stawów biodrowych. Natomiast do wtórnych zalicza się: uszkodzenia strukturalne w następstwie urazów (złamania szyjki kości udowej, uszkodzenia końca bliższego kości udowej), zmiany w następstwie zapalnych chorób reumatycznych oraz zmiany na podłożu innych chorób ( dysplazja stawu biodrowego, jałowa martwica głowy kości udowej, cukrzyca, dna moczanowa). W terapii zmian degeneracyjnych w obrębie stawu biodrowego stosuje się leczenie zachowawcze i operacyjne. Leczenie objawowe obejmuje zabiegi fizykoterapeutyczne, kinezyterapię oraz farmakoterapię. Celem leczenia zachowawczego jest przede wszystkim zmniejszenie dolegliwości bólowych oraz utrzymanie możliwie jak najlepszych parametrów czynnościowych okolic objętych procesem chorobowym.

Leczenie operacyjne stosowane jest wówczas, gdy działania zachowawcze nie przynoszą efektów. Znacząco zmniejsza się zakres ruchów w stawach i siła mięśniowa, zmieniają się także mechanizmu prawidłowego chodu. Dochodzi do powiększenia wychylenia bocznego tułowia i skrócenia czasu obciążania całej kończyny w trakcie poruszania się. Zmniejsza się także długość kroku. Patologiczny chód oraz silne dolegliwości bólowe prowadzą do powstawania kompensacji w stawach kręgosłupa jak i stawów obwodowych. W wyniku tego zaburzeniu ulega stereotyp prawidłowej postawy i zdolność utrzymania równowagi .

Samodzielność i jakość życia pacjenta ulega pogorszeniu a objawy bólowe nasilają się uniemożliwiając choremu funkcjonowanie.

1.1.2 Postępowanie fizjoterapeutyczne po zabiegu

W zależności od placówki wykonującej zabieg wymiany dysfunkcyjnego stawu istnieje wiele protokołów rehabilitacyjnych. Różnice wynikają z wyżej wymienionych podziałów endoprotez, od zastosowanego dostępu operacyjnego oraz doświadczenia zespołu danego ośrodka. (art. Elektroterapia w reh. Pacj). Po prawidłowo przeprowadzonym zabiegu alloplastyki i właściwej rehabilitacji staw biodrowy powinien uzyskać prawidłową funkcje. W celu uzyskania oczekiwanego efektu (zmniejszenie lub zniesienie bólu, zwiększenie zakresu ruchu i siły mięśniowej) potrzebna jest determinacja pacjenta, jego ścisła współpraca z fizjoterapeutą i stosowanie się do zaleceń.

Proces rehabilitacji rozpoczyna się już przed zabiegiem alloplastyki stawu biodrowego.

Głównym celem rehabilitacji przedoperacyjnej jest psychofizyczne przygotowanie pacjenta do operacji i zapobieganie ewentualnym powikłaniom pooperacyjnym

Postępowanie przedoperacyjne obejmuje:

• utrzymanie prawidłowej masy ciała lub jej redukcje w przypadku nadwagi co pozwoli na zmniejszenie obciążenia endoprotezy po operacji [Przygotowanie pacjenta z endoprotezą stawu biodrowego do aktywności sportowej]

• ćwiczenia ogólnorozwojowe mające na celu poprawę wydolności pacjenta

• ćwiczenia ukierunkowane na wzmacnianie mięśni kończyn

• czynne wolne

• czynne oporowe dla mięśni obręczy barkowej oraz kończyn górnych w celu przygotowania pacjenta do obciążenia i nauki chodzenia o kulach

• czynne w odciążeniu

• czynne w odciążeniu z oporem

• czynne samowspomagane

• czynne oporowe dla kończyn dolnych

• oddechowe

• edukację pacjenta:

  • zapoznanie z ćwiczeniami zalecanymi do codziennego wykonywania po zabiegu endoprotezoplastyki

  • nauka chodzenia o kulach, [ten o CFP art.]

  • nauka technik zmiany pozycji w łóżku[ten o CFP art.]

  • nauka wstawania/siadania [ten o CFP art.]

• organizację opieki w domu po operacji

W fizjoterapii pooperacyjnej można wyróżnić trzy fazy.

Faza I (wczesna szpitalna)

Obejmuje farmakoterapię ( leki przeciwbólowe, przeciwzakrzepowe, przeciwobrzękowe [55], fizykoterapie obejmującą zabiegi krioterapia miejscowej- zapobieganie bólowi i zmniejszanie obrzęku.

Podczas pierwszej fazy po zabiegu stosowanie ćwiczeń nakierowane jest na zmniejszanie bólu, napięcia mięśniowego, zapobieganie powikłaniom zakrzepowo-zatorowym. Stosuje się w tym celu pozycje ułożeniowe, ćwiczenia oddechowe oraz ruchy czynne stóp. W pierwszym dniu wprowadza się także ćwiczenia izometryczne mięśni: czworogłowego, pośladkowego obu kończyn dolnych. Jeśli nie ma przeciwskazań w tym etapie rozpoczyna się także pionizację ( próba siadu czynnego z pomocą uchwytów, siad ze spuszczonymi podudziami). Pod koniec drugiej doby pionizację poszerza się o próbę wstania z asekuracja.

Faza II (szpitalna późna)

Obejmuje kolejne dobry po operacji aż do wypisu ze szpitala. Faza ta pozwala na wprowadzenie ćwiczeń intensywniej angażujących kończyny górne i kończynę dolna po stronie nieoperowanej w ramach przygotowania do lokomocji. Staw biodrowy po stronie operowanej uruchamiany jest w płaszczyźnie strzałkowej wyłącznie z wykorzystaniem ruchów sterowanych górna i dolną częścią ciała. Kontynuowane są także ćwiczenia z fazy pierwszej. Przy braku przeciwskazań pacjent rozpoczyna próbę chodu o kulach. Początkowo w obrębie sali chorych, a następnie po korytarzu. Każdego dnia pokonywany dystans ulega wydłużeniu. Miedzy piątą a siódmą dobą wprowadzony zostaję chód po schodach ( stopień obciążania kończyny uzależniony jest od rodzaju zastosowanej protezy).

Po zakończonym leczeniu szpitalnym pacjent otrzymuje instruktaż ćwiczeń do wykonywania w domu oraz zalecenia dotyczące eksploatacji kończyny. Właściwie przeprowadzona edukacja zdrowotna umożliwia pacjentowi efektywniejszą adaptację do nowej sytuacji życiowej. Prawidłowy dobór tematów oraz uświadomienia pacjenta, co do ograniczeń wynikających z zabiegu wpływa korzystnie zarówno na stan funkcjonalny jak i jakość życia pacjentów w dalszym życiu.

Faza III (ambulatoryjna)

Faza ta obejmuje terapię usprawniającą po opuszczeniu szpitala. Nadrzędnym celem do osiągnięcia jest powrót do normalnej aktywności. W zależności od sposobu mocowania endoprotezy wyznacza się różne terminy całkowitego obciążania operowanej kończyny. W przypadku endoprotezy cementowej chodzenie bez użycia kul możliwe jest w okresie ok. 3-4 miesięcy po zabiegu. Endoproteza bezcementowa pozwala na całkowite obciążanie kończyny po 3-6 miesiącach. Kontynuacja leczenia usprawniającego w warunkach sanatoryjnych zalecana jest w sytuacji, braku poprawy funkcji operowanej kończyny oraz ogólnego stanu zdrowia.

W okresie 12 tygodni po zabiegu pacjent powinien unikać ciężkich prac domowych. W każdej sytuacji należy starać się odciążać staw biodrowy. W zakresie aktywności ruchowej szczególnie polecany jest Nordic Walking oraz zajęcia na basenie.

1.1.3 Sprawność psychofizyczna po zabiegu endoprotezoplastyki stawu biodrowego

Choroba zwyrodnieniowa jest najpowszechniejszą chorobą stawów. Przyjmuje się ze zmiany zwyrodnieniowe stawów dotyczą ok. 15-20 % populacji światowej. W Polsce szacowana liczba osób dotkniętych artrozą wynosi około 2 mln. Niezależnie od przyczyny powstania w zaawansowanym jej przebiegu zawsze prowadzi do utraty sprawności ogólnej.

Coraz częściej dotyka ona osoby nie tylko w podeszłym wieku ale także ludzi młodych oraz w średnim wieku, czyli grupę społeczną aktywną zawodowo. W początkowym stadium choroby pacjenci mają zdolność do kompensowania swojej niepełnosprawności. Niestety w późniejszym okresie zmiany destrukcyjne stawu biodrowego prowadzą do ograniczeń funkcjonalnych i psychospołecznych.

Do najczęstszymi problemów dotyczących osób zakwalifikowanych do operacji należą

postępujący ból i niesprawność będące przyczyną problemów w codziennym życiu. Z racji ograniczeń sprawności fizycznej pojawiają się kłopoty z przemieszczaniem się. Pacjent ma problem z pokonywaniem dłuższych dystansów, wchodzeniem i schodzeniem ze schodów. W końcu pojawiają się problemy z ubieraniem się, toaletą i wstawaniem z łóżka czy krzesła połączone z progresującą obawą przed upadkiem. Przestrzeń życiowa często zawęża się do rozmiarów własnego mieszkania. Pacjenci zmuszeni są do zaprzestania aktywności zawodowej i sportowej. Przedłużająca się niezdolność do pracy wiąże się z pogorszeniem sytuacji finansowej pacjentów, ograniczając możliwości podjęcia odpowiedniego leczenia, rehabilitacji i zakupu leków. Sytuacja ta może negatywnie wpływać na jakość życia pacjenta, rozumianej jako poczucie komfortu i zadowolenia z własnej sytuacji życiowej. Obciążenie psychiczne i stres związany z chorobą prowadzi do obniżenia nastroju, drażliwości, frustracji a nawet depresji i pojawienia się stanów lękowych.

Szereg badań pokazuje ze zabieg endoprotezoplastyki korzystnie wpływa na sprawność fizyczna i psychiczną pacjentów.

Niezbędny jest jednak do tego czas i odpowiednia rehabilitacja pozwalająca pacjentowi przejść rekonwalescencje po zabiegu i powrócić do wykonywania codziennych zajęć.

Niezależnie od sposobu implantacji i rodzaju protezy, staw biodrowy wymaga bezustannego oszczędzania i rozważnej eksploatacji.

Po przeprowadzonym zabiegu u pacjentów często pojawiają się problemy z osłabioną siłą mięśniową i fizjologicznym zakresem ruchu w stawach. Wynikiem tego są deficyty mobilności, utrzymujące się nawet do kilku lat po zabiegu. Pojawiają się zaburzenia chodu zwiększające ryzyko upadków zwłaszcza podczas chodzenia po nierównym terenie i schodach.

Konieczne staje się oddziaływanie odciążające, zapobieganie przykurczom. Zadbanie o właściwą postawę ciała oraz funkcjonalne ustawienie kończyny operowanej. Istotnym aspektem jest także utrzymanie prawidłowej ruchomości w stawach biodrowych oraz wzmocnienie siły mięśni, co zapewnia prawidłową lokomocję i zmniejszenie ryzyka upadków.

Zabieg endoprotezoplastyki pozytywnie wpływa na zmniejszenie odczuwania bólu przez pacjentów. Mimo, iż dolegliwości bólowe w większości przypadków nie ustępują całkowicie, pozwalają pacjentowi na normalne funkcjonowanie.

Zmniejszenie dolegliwości bólowych, poprawa w zakresie samodzielnego wykonywania czynności dnia codziennego i chodzenia mają duży wpływ na obniżenie poziomu niepokoju, nerwowości i depresji.

U osób w wieku produkcyjnym zabieg alloplastyki pozwala na powrót do pracy. Dzięki temu chorzy czują się bardziej użyteczni i mają większe poczucie własnej wartości i sensu życia.

Wszystkie wymieniowe wyżej aspekty funkcjonowania pacjentów po zabiegu endoprotezoplastyki składają się ogólną jakość życia. Według wielu autorów prawidłowo przeprowadzony zabieg i rehabilitacja pooperacyjna wpływa korzystnie na jakość życia pacjentów, poprawiając w mniejszym bądź większym stopniu ich sprawność fizyczną, relacje społeczne i samopoczucie psychiczne.

1. Leczenie uzdrowiskowe osób po zabiegach endoprotezoplastyki stawu biodrowego

Pojęcie uzdrowiska i leczenia uzdrowiskowego.

Zgodnie z Ustawą z dnia 28 lipca 2005 roku o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz o gminach uzdrowiskowych, uzdrowisko definiuje się jako „ wydzielony obszar, na którym, jest prowadzone lecznictwo uzrowiskowe oraz wykorzystywane i chronione są lecznicze surowce naturalne na nim położone.”

Lecznictwo uzdrowiskowe można definiować jako zorganizowaną działalność, która polega na udzielaniu świadczeń zdrowotnych z zakresu lecznictwa uzdrowiskowego lub rehabilitacji uzdrowiskowej, prowadzoną w uzdrowisku albo poza uzdrowiskiem w szpitalach i sanatoriach.

W medycynie uzdrowiskowej do celów leczniczych wykorzystywane są:

- naturalne tworzywa lecznicze, w skład, których wchodzą wody mineralne, gazy i peloidy

- właściwości klimatyczne i krajobrazowe [Badanie skuteczności wybranych zabiegów fizykalnych w leczeniu uzdrowiskowym choroby zwyrodnieniowej stawów biodrowych ORAZ Łączny wpływ kinezyterapii oraz zabiegów z użyciem borowiny i wód siarczkowosiarkowodorowych]

Uzupełnieniem balneoterapii i klimatoterapii są zabiegi z zakresu fizykoterapii, kinezyterapii oraz dieta i psychoterapia, a w niezbędnych przypadkach również farmakoterapia. [straburzynscy]

Terapia ma charakter kompleksowy, obejmuje: leczenie, rehabilitację, profilaktykę i promocję zdrowia.

Metody stosowane w uzdrowiskach są metodami naturalnymi, nie wywołują wiec negatywnych skutków ubocznych.

Ponadto do dodatkowych zalet uzdrowisk należy szeroka ich dostępność i stosunkowo niewielki koszt pobytu.

Efekty prowadzonej terapii nie są błyskawiczne, ale utrzymują się jeszcze przez długi czas po skończonej kuracji.

Specyfikacja uzdrowisk opiera się głownie na leczeniu chorych ze schorzeniami o charakterze przewlekłym. [leczenie uzdrowiskowe-nowa sznasa]

Wyróżnia się 18 profili leczniczych, dzięki czemu możliwe jest ustalenie wskazań leczniczych dla każdego z nich.

Rodzaj i zakres udzielanych świadczeń wynika z możliwości, warunków i zasobów bogactw naturalnych w danej miejscowości.

Stan po endoprotezoplastyce stawu biodrowego obejmują wskazania ortopedyczne do leczenia uzrowiskowego. Osoby kierowane są do placówek o profilu leczenia chorób ortopedyczno-urazowych np. Augustów, Busko Zdrój, Ciechocinek, Iwonicz Zdrój.

Cele i zadania leczenia uzdrowiskowego

Celem leczenia uzdrowiskowego jest uzupełnienie i intensyfikacja wcześniej prowadzonego leczenia ambulatoryjnego czy szpitalnego. Pobudzenie potencjalnych rezerw wydolnościowych i zwiększenie obronnych sił organizmu. Terapia umożliwia także przyśpieszenie procesu zdrowienia przez:

- usprawnianie czynności i zwiększenie wydolności całego organizmu i poszczególnych narządów

- uporządkowanie i usprawnienie regulacji układu autonomicznego

- pobudzenie mechanizmów obronnych w celu eliminacji zagrożeń infekcyjnych oraz zwiększenie odporności

- utrzymanie lub poprawę wydolności fizycznej

- odtwarzanie zaburzonej równowagi emocjonalnej

Zabiegi z zakresu balneoterapii

Balneoterapia stanowiąca tylko część współczesnej medycyny uzdrowiskowej, obejmuje zabiegi za pomocą wód leczniczych, gazów i peloidów.

Wody lecznicze stosowane są w postaci kąpieli w basenach i wannach.

Do głównych kąpieli balneologicznych wskazanych po zabiegu endoprotezoplastyki zalicza się kąpiele siarczkowo-siarkowodorowe oraz kąpiele solankowe.

Naturalne wody siarczkowo-siarkowodorowe zawierają rozpuszczony w wodzie siarkowodór i jony wodorosiarczkowe. Wprowadzona przez skórę siarka użyta zostaje do syntezy kwasu chondroitynosiarkowego, który wchodzi w skład chrząstki i mazi stawowej. Dodatkowo kąpiele siarkowe wykazują działanie przeciwbólowe oraz przeciwzapalne.

Wody siarkowe stosuje się w postaci kąpieli całkowitych, półkąpieli oraz kąpieli nasiadowych. Temperatura wody wynosi 33-38º C a czas trwania 8-15 minut. Im większe

stężenie siarki w wodzie tym krótszy powinien być czas trwania kąpieli.

Kąpiele solankowe mają charakter bodźcowy, ich działanie wzrasta wraz ze zwiększeniem stężenia solanki oraz temperatury zabiegu. Wpływają na mikrokrążenie skóry i tkanki podskórnej , a także na zakończenia nerwów układu autonomicznego.[kaprzak]

Gazowe składniki wód leczniczych stosowane są do osobnych zabiegów, takich jak na przykład suche kąpiele kwasowęglowe. Ten rodzaj zabiegu wpływa szczególnie na poprawę krążenia odwodowego. Reakcja naczyniowa optymalizuje również lokalne odżywienie i utlenienie tkanek.

Peloidem, który znalazł zastosowanie w terapii po alloplastyce stawu biodrowego jest borowina. Borowina wykazuje działanie termiczne, mechaniczne, fizykochemiczne, hormonalne, enzymatyczne, immunomodulacyjne, bodźcowe i bakteriobójcze.

Właściwości fizyczne borowiny, to znaczy: duża pojemność wodna i cieplna oraz małe przewodnictwo cieplne powodują, że reakcja naczyniowa jest dużo wolniejsza i mniejsza, dzięki czemu penetracja cieplna, drogą przenikania jest znacznie głębsza. Pozwala to na uzyskanie dłuższej reakcji organizmu w postaci poprawy metabolizmu komórkowego, stymulacji procesów naprawczych i immunologicznych. Zabieg wywołuje także przekrwienie głęboko położonych mięśni, powodując ich rozluźnienie a co za tym idzie działa przeciwbólowo.- straburzynscy, kasprzak

Działanie składników organicznych: estrogenów, steroidów oraz kwasów humusowych wywołuje reakcje ze strony autonomicznego układu nerwowego, mięśni gładkich i błony śluzowej. Wpływa także na ilość i jakość mazi stawowej.

Działanie immunostymulacyjne sprzyja usunięciu ognisk zapalnych.

Natomiast działanie mechaniczne zabiegów borowinowych opiera się na działaniu ciśnienia hydrostatycznego i tarciu cząsteczek masy borowinowej o skórę.

[Leczenie uzdrowiskowe, nowa szansa leczenia chorób naczyń, [Badanie skuteczności wybranych zabiegów fizykalnych w leczeniu uzdrowiskowym choroby zwyrodnieniowej stawów biodrowych ORAZ Łączny wpływ kinezyterapii oraz zabiegów z użyciem borowiny i wód siarczkowosiarkowodorowych, medycyna uzdrow-wspolczesne…., Kasprzak]

1.2.1 Zabiegi fizykoterapeutyczne

W leczeniu uzdrowiskowym stosuje się wszystkie naukowo potwierdzone formy fizykoterapii.

Zabiegi fizykalne po endoprotezoplastyce stawu biodrowego obejmują: zabiegi z zakresu hydroterapii, impulsowego pola magnetycznego niskiej częstotliwości, termoterapii oraz laseroterapii.

Hydroterapia – wodolecznictwo. [Arthritis patients show longterm benefits from 3 weeks intensive exercise training directly following hospital discharge plus Kasprzak]-dopisac!!!!

W hydroterapii wykorzystywane są bodźce termiczne (temperatura), ciśnienie hydrostatyczne oraz ciśnienie hydrodynamiczne wody.

W rehabilitacji osób po endoprotezoplastyce stawu biodrowego na szczególna uwagę zasługuje hydrogimnastyka. Ćwiczenia w wodzie obniżają napięcie mięśniowe, wpływają na zmniejszenie napięcia mięśniowego. Zalecane jest szczególnie na etapie reedukacji chodu, w sytuacjach, w których pacjent czuje obawę przed obciążaniem zoperowanej kończyny.

Chory zanurzony do poziomu wyrostka mieczykowatego uczony jest poszczególnych faz chodu w warunkach odciążenia poprzez działanie wody oraz dodatkowo wzmacnia siłę mięśni przeciwko jej oporowi. Trenowanie chodu przodem lub tyłem w wodzie oraz stymulacja propriocepcji pozwoli doskonalić samodzielną lokomocję pacjenta bez ryzyka upadku. [alloplastyka w zzsk] Opór wody stymuluje układ krążenia oraz powoduje lepszą wentylację płuc, poprawiając ukrwienie całego organizmu [straburzynski]. Warunkiem uczestniczenia w tego typu ćwiczeniach jest pełne zagojenie się rany pooperacyjnej oraz brak przeciwwskazań internistycznych

Oprócz gimnastyki w wodzie w rehabilitacji stosuje się kąpiele wirowe wykorzystujące właściwości termiczne oraz ciśnienie hydrodynamiczne ruchu wirowego wody. Efektem zabiegu jest poprawa krążenia miejscowego, zmniejszenie bólu oraz stymulacja procesów regeneracyjnych ustroju.[kasprzak] Wskazane są także kąpiele całkowite i półkąpiele w ciepłej wodzie, wywierające podobny wpływ na organizm pacjenta jak kąpiele wirowe. [PFiR 2013, Alloplastyka stawu biodrowego u pacjentów z zesztywniającym

zapaleniem stawów kręgosłupa – rehabilitac]

Termoterapia.

Stosowanie niskich temperatur do leczenia (krioterapia) zaleca się po alloplastyce w przypadku występowania obrzęku, stanu zapalnego w miejscu cięcia operacyjnego oraz silnego bólu. Wykorzystuje się zimne okłady z lodu, zimne natryski, miejscowe schładzanie stawu oparami ciekłego azotu lub pobyt w kriokomorze.

Gdy dolegliwości są mniejsze a rana pooperacyjna całkowicie zagojona do terapii można wykorzystać wysokie temperatury. Ciepło wywołuje przekrwienie skóry działając tym samym przeciwzapalnie i przeciwbólowo, działa także rozluźniająco na mięśnie i zwiększa ruchomość w stawach. Stosowane są ciepłe okłady żelowe na bolesny staw, okłady parafinowe, miejscowe naświetlania lampami sollux.

Magnetoterapia [pfir, Kasprzak, straburzynski]

Efekt biologiczny zachodzący w tkankach na skutek odziaływania pola magnetycznego polega miedzy innymi na stymulacji procesu oddychania komórkowego. Możliwe jest to poprzez przyśpieszenie syntezy DNA i wpływ na biosyntezę białek. Poprawa zaopatrzenia tkanek w tlen wywołuje i przyspiesza procesy regeneracyjne. Oddziaływanie pola magnetycznego powoduje także rozszerzenie naczyń krwionośnych zwiększając przepływ krwi w naczyniach tętniczych i kapilarach. Efektem tego jest lepsze dotlenienie i odżywienie tkanek (poprawa trofiki). Wpływa na przyśpieszenie procesu gojenia się ran pooperacyjnych.

Istotne znaczenie w fizjoterapii ma działanie przeciwbólowe i uspokajające pola magnetycznego. Jest ono wynikiem wielu zjawisk, które zachodzą na poziomie komórkowym, tkankowym aż wreszcie narządowym. Działanie relaksacyjne i przeciwbólowe uzyskuje się miedzy innymi poprzez produkcje i uwalnianie endorfin tkankowych i endogennej serotoniny we krwi i mózgu pod wpływem działania pola magnetycznego. Kasprzak!!!

Podczas terapii wykorzystuje się impulsy trójkątne lub prostokątne. Wskazane jest stosowanie następujących parametrów:

Częstotliwość: 1–5 Hz,

Indukcja pola magnetycznego: 3 mT,

Czas zabiegu 10–15 minut.

Seria 10–15 zabiegów raz dziennie.

Laseroterapia

Do terapii po alloplastyce stawu biodrowego używa się laserów niskoenergetycznych, biostymulacyjnych. Zabieg wykonywany jest metodą kontaktową z wykorzystaniem sondy podczerwonej. Wiązkę laserową zazwyczaj aplikuje się techniką stabilną z uciskiem na punkty bólowe okolicy biodra i głowy kości udowej. Podobnie jak w przypadku magnetoterapii efekt działania lasera wywołuje poprawę ukrwienia, rozluźnienie mięśni i efekt przeciwbólowy. Światło laserowe wpływa także stymulująco na regenerację mięśni, przyśpiesza wzrost włókien nerwowych oraz ich mielinizację.

TENS

Przezskórna stymulacja nerwów (TENS) wywołuje silne działanie przeciwbólowe. W okresie pooperacyjnym można zastosować elektrostymulację prądami niskiej częstotliwości dla mięśnia czworogłowego uda oraz mięśni łydki, które zazwyczaj ulegają osłabieniu po zabiegu. [PFiR 2013]

1.2.2 Zabiegi kinezyterapeutyczne

Kinezyterapia jest metodą leczniczą, w której stosuje się różnego rodzaju formy aktywności fizycznej o odpowiednio dostosowanym obciążeniu.

Ćwiczenia fizyczne prowadzone są w grupach bądź indywidualnie, w przypadku osób, które nie kwalifikują się do ćwiczeń zbiorowych. Dobór pacjentów do określonych grup określa się na podstawie wskazań i przeciwskazań do wykonywania danej aktywności.

Ćwiczenia fizyczne z zakresu kinezyterapii ogólnousprawniającej w lecznictwie uzdrowiskowym wzbogacone są o formy, wykonywane na otwartym powietrzu, część z nich zaliczana jest do tzw. terenoterapii. Są to truchty, spacery, marsze. Aktywności tę należy rozpocząć od 5-10-minutowego marszu 3-4 razy dziennie. Sukcesywnie ze wzrostem siły i wytrzymałości mięśniowej poleca się zwiększać czas i prędkość chodu.

Jeszcze bardziej od spacerów osobom po zabiegu endoprotezoplastyki stawu biodrowego polecany jest nordic walking. Ta technika chodu odciąża operowany staw biodrowy poprzez przeniesienie środka ciężkości ciała na kijki i zwiększenie na nich siły oparcia. Dodatkowo zwiększa koordynację nerwowo-mięśniową, poprawia biomechanikę chodu oraz efektywność samego kroku.

Doskonalenie chodu jest istotnym elementem usprawniania w oparciu o klasyczną kinezyterapie, jak również o specjalne techniki i wzorce ruchowe zaczerpnięte z metod terapeutycznych, w tym szczególnie z PNF.

W ramach doskonalenia umiejętności chodu wprowadzać należy elementy obejmujące poruszanie się po schodach, po różnego rodzaju nawierzchniach, z pokonywaniem nierówności terenowych, oraz ćwiczenia treningu równowagi i propriocepcji.

Stosowanie ćwiczeń na rowerze stacjonarnym z indywidualnie dozowanym obciążeniem, pomaga odzyskać siłę mięśni i mobilność stawu. Ważne jest odpowiednie dopasowanie wysokości siedziska, by, siedząc na nim, stopy miały możliwość oparcia się całą powierzchnią o podłoże.

Wszystkie te metody wywierają wpływ zarówno na fizyczny jak i psychiczny aspekt funkcjonowania pacjentów. Pozwalają na usunięcie lub zminimalizowanie niesprawności fizycznej o także poprawiają samopoczucie. W rezultacie ćwiczenia fizyczne wpływają na poprawę jakości życia pacjentów.

[Przygotowanie pacjenta z endoprotezą stawu biodrowego do aktywności sportowej, czynniki fizykalne wykorzystywane w metodach lecznictwa uzdrowiskowego, pfir,

1.2.3 Ćwiczenia Tai Chi

Pojęcie Tai- Chi oznacza doświadczanie czegoś wielkiego i wyjątkowego poprzez ruch. Początki Tai Chi sięgają starożytnych Chin. Za jego twórcę uznaje się Chang San Fenga - mnicha taoistycznego z klasztoru Wudan. Tai Chi było uprawiane jako alternatywna forma ćwiczeń przez setki lat, początkowo w samych Chinach dla zachowania zdrowia i długowieczności, a następnie w innych krajach. Ewoluując na przestrzeni lat powstało kilka stylów Tai Chi: Chen, Yang, Wu/Hao oraz styl Sun. Najpopularniejszym stał się styl Yang, nazwany tak dla uczczenia jego twórcy Yang Lu-Chana. [kwart.orto.2012, 2,/ A randomized controlled trial Preoperative homebased combined Tai Chi and Strength Training (TCST) to improve balance and aerobic capacity in patients with total hip arthroplasty (THA), ksiazka, completelary and alter. Exerc. For…]

Trening Tai Chi obejmuję ćwiczenia ciała i umysłu. Łączy w sobie płynne, powolne, skoordynowane i wolne od wysiłku ruchy z odpowiednią techniką oddychania. Przy wszystkich fazach cwiczeń kończyny górne, dolne i głowa poruszają się kolistymi ruchami w różnych kierunkach. Jest on zatem szczególnie polecany osobom starszym z chorobą zwyrodnieniową, a także osobom po zabiegu endoprotezoplastyki stawu biodrowego, jako alternatywna forma ćwiczeń ogólnousprawniających [coment. Therap for osteoart, are they effective, teaching tai chi…, the effect of tc exer. On elder…]

Zasady wykonywania ćwiczeń

Trening Tai Chi może wykonywać niemal każdy. Odpowiednia modyfikacja ćwiczeń pozwala na wykonywanie tej aktywności zarówno osobom w pełni sprawnym, jak i osobom, które maja problemy z utrzymaniem pozycji stojącej przez dłuższy czas. Ćwiczyć można jednoosobowo lub w grupie. W warunkach domowych lub na otwartej przestrzeni, na przykład w warunkach sanatoryjnych. Ćwiczenie na powietrzu jest szczególnie polecane, ze względu na dodatkowy aspekt psychologiczny: świeże powietrze, piękno krajobrazu, relaksujące odgłosy natury. Istnieje także teoria o pozytywnym wypływie energii wytwarzanej przez naturę. [pol art., comp and atern exer…, A randomized controlled trial Preoperative homebased combined Tai Chi and Strength Training (TCST) to improve balance and aerobic capacity in patients with total hip arthroplasty (THA)]

Program treningowy powinien rozpocząć się od pięciominutowej rozgrzewki i tyle samo trwającej części końcowej, w celu uniknięcia kontuzji. Zarówna jedna jak i druga cześć powinna obejmować ćwiczenia oddechowe, relaksacyjne oraz delikatny stretching kończyn górnych i dolnych oraz tułowia. Zajęcia Tai Chi dla osób ze zmianami zwyrodnieniowymi i po alloplastyce początkowo powinny trwać około 20- 30 minut, 2-3 razy w tygodniu. Czas można wydłużyć do 45 minut w kolejnych sesjach, kiedy dojdzie do przyrostu siły mięśniowej i polepszeniu wydolności i koordynacji ćwiczącego. Z reguły pacjenci zaczynający treningi metodą Tai Chi, odczuwają po krótkich czasie zmęczenie w trakcie trwania terapii. Ważne jest w takich przypadkach zrobienie kilkominutowej przerwy na odpoczynek i uzupełnienie płynów.

Stephan Palos opisuje zasady wykonywania ćwiczeń w dziesięciu punktach.

Pierwszy dotyczy utrzymania właściwej pozycji podczas ćwiczeń. Każda część ciała powinna być utrzymywana w luźniej i odprężającej pozycji.

Kolejne dotyczą sposobu rozpoczęcia ruchu i jego prowadzenia.

Każda aktywność powinna wychodzić z okolicy krzyżowej, przy czym kość krzyżowa powinna pozostać „spokojna i mocna”.

Ruch powinien być prowadzony koliście a we wszystkich fazach ruchu musi być zachowana równowaga. Kolejne fazy aktywności powinny następować po sobie płynnie i bez zacinania się. Ruchy kończyn górnych i kończyn dolnych powinny się nawzajem wymieniać.

Ostatnią ważną zasadą jest utrzymanie głębokiego, spokojnego oddechu podczas ćwiczeń.[ksiazka]

Wpływ ćwiczeń Tai Chi na stan fizyczny i psychiczny pacjentów

Z przeprowadzonych badań wynika, że w aspekcie zdrowia fizycznego, ćwiczenia Tai Chi pozytywnie wpływają na wzrost wytrzymałości i elastyczności mięśni oraz na zwiększenie zakresu ruchu w stawach. Sposób wykonywania ćwiczeń wpływa także na poprawę stabilizacji i równowagi. U pacjentów uczestniczących regularnie w zajęciach Tai Chi obserwuje się dodatkowo zmniejszenie dolegliwości bólowych. Ze względu na powyższe aspekty oddziaływania ćwiczeń Tai Chi można stwierdzić, że technika ta jest właściwym narzędziem do terapii pacjentów po endoprotezoplastyce stawu biodrowego.

Pozytywny wpływ treningu obserwuje się także w aspekcie psychicznym. Większość pacjentów zauważa u siebie poprawę samopoczucia. Z racji tego, że technika Tai Chi wymaga od ćwiczącego skupienia i medytacji, prowadzi w ostateczności do uczucia relaksu i wewnętrznego odprężenia. Ćwiczenia w grupie pozwalają pacjentom podbudować pewność siebie i polepszyć relacje interpersonalne. Dodatkowo aspekt polepszenia koordynacji i koncentracji pozwala na zwiększenie efektywności wykonywanych w życiu codziennym czynności i dzięki temu poczucie samodzielności i samowystarczalności.[osteoart i reviev…]