Dietetyka - nauka zajmująca się zasadami żywienia, biochemicznymi podstawami żywienia, psychologią żywienia i technologiami gastronomicznymi.

Dietetycy opracowują diety żywieniowe i metody leczenia zaburzeń żywieniowych, nadwagi i niedożywienia.

Historia i wprowadzenie do medycyny żywieniowej

Historia medycyny żywieniowej liczy sobie 2500 lat. U jej źródeł znajdują się systemy medyczne starożytnych Chin i Grecji. Najstarszy z medycznych tekstów, Klasyka medycyny wewnętrznej Żółtego Cesarza autorstwa Chi Po, uznaje dobór jedzenia i odpowiednie jego przyrządzanie za podstawę zapobiegania chorobom i w przynoszeniu ulgi chorym. W starożytnej Grecji Hipokrates często podkreślał znaczenie jarzyn i ziaren zbóż w Księdze Żywienia, w której mówił: Niech pożywienie będzie twoim lekarstwem, a lekarstwo twoim pożywieniem. W XII wieku słynny rabin i lekarz, Mojżesz Majmonides, sformułował szeroko pojętą filozofię żywienia i wskazał na potencjalne zastosowania terapeutyczne pokarmów i ich połączeń oraz wyznaczył kolejność pokarmów spożywanych podczas posiłku. Każde z tych zaleceń miało wywierać określony wpływ na zdrowie, a reszta rad dietetycznych dotyczyła leczenia różnych zaburzeń.

Na początku XX wieku chirurg szczękowy Weston Price przeprowadzał badania wśród Indian Ameryki Północnej, Eskimosów, Polinezyjczyków i Aborygenów australijskich. W swojej publikacji z 1945 roku pod tytułem Nutrition and Physical Degeneration Price odnotował brak jakichkolwiek chorób zwyrodnieniowych wśród tych populacji. W tym samym okresie Dennis Burkitt i Hugh Tral zasugerowali, że choroby często spotykane w krajach uprzemysłowionych, a rzadko występujące w Afryce mogą być częściowo powodowane niską zawartością błonnika w diecie. Tral udokumentował to w książce pod Western Diseases: Their Emergence and Prevention.

Ostatnio biochemik T. Colin Campbell przeprowadził szeroko zakrojone badania pod kątem diety i śmiertelności w 65 rolniczych kantonach w Chinach. Międzynarodowa ekipa badawcza Campbella doszła do wniosku, że im bardziej wysokotłuszczowa i wysokobiałkowa jest dieta, tym częstsze jest występowanie tzw. chorób Zachodu i większa śmiertelność z ich powodu. Natomiast diety oparte na roślinach bardzo skutecznie przed tymi chorobami chronią. Wkrótce potem pojawiło się wiele ilość zaleceń ekspertów na temat diet prozdrowotnych. Raport wydany przez United States Public Health Service i 22 grupy ekspertów, pod tytułem Healthy People 2000 zaleca zwiększenie ilości pokarmów zawierających złożone węglowodany i błonnik w diecie dorosłego do 5 lub więcej posiłków dziennie składających się z jarzyn (również strączkowych) i owoców, oraz do 6 lub więcej posiłków dziennie zawierających produkty zbożowe. W uzasadnieniu tych i innych wytycznych Zdrowa ludzkość 2000 powołuje się na źródła takie The Surgeon General\\'s Report on Nutrition and Health, National Research Council\\'s Diet and Health oraz USDA\\'s Dietary Guidelines for Americans.

Te zalecenia dotyczą jednak wyłącznie zapobiegania, nie leczenia. Mimo to mogą one okazać się pomocne w długofalowym leczeniu wielu przewlekłych chorób, z wyjątkiem nowotworowych. (Procesy złośliwe jako odrębna grupa są zdecydowanie bardziej skomplikowane pod względem histologicznym i patologicznym w porównaniu np. z cukrzycą, chorobami serca, czy innymi przewlekłymi zaburzeniami, i w związku z tym wymagają zindywidualizowanej terapii żywieniowej).

Rozwój bioterapii żywieniowej jako niekonwencjonalnej dziedziny medycznej był poprzedzony wzajemnym oddziaływaniem między nauką o żywieniu a środowiskami kliniczno-medycznymi. Ta współpraca rozszerzyła znacznie zasięg bioterapii żywieniowej. W miejsce wyłącznie regulacji zaburzeń równowagi żywieniowej bioterapia stała się metodą, która wpływa na procesy chorobowe za pomocą odpowiedniego żywienia. Największe zasługi w tej dziedzinie przypisuje się takim badaczom jak Linus Pauling, Roger Williams, Max Gerson, Emanuel Revici, Kedar Prasad, Ranjit Chandra i Jeffrey Bland.

Biochemik Roger Williams prowadził intensywne badania na temat indywidualności biochemicznej człowieka. W swoim artykule opublikowanym w 1950 roku w czasopiśmie Lancet, pod tytułem Pojęcie choroby genetotroficznej Williams określił choroby genetotroficzne jako te, w których wzór genetyczny człowieka powoduje większe zapotrzebowanie na jakiś składnik odżywczy, w efekcie czego mogą nastąpić objawy niedoboru żywieniowego. Częściowe blokady genetyczne w mechanizmie metabolicznym są prawdopodobnie powszechnie dziedziczone przez ludzi i w dużym stopniu wyjaśniają dlaczego każdy człowiek posiada typowy dla siebie i niepowtarzalny wzór metaboliczny. Postulat Williamsa o odziedziczonych lub nabytych częściowych blokadach enzymatycznych ze zmniejszoną zdolnością adaptacyjną na poziomie syntezy i regulacji enzymów wyjaśnia dlaczego wynikający z nich defekt czynnościowy może zwiększać zapotrzebowanie organizmu na jeden składnik pożywienia lub ich zestaw. Dlatego też w sytuacjach klinicznych, w których korzysta się z modyfikacji żywienia, mogą zdarzać się warunkowe (tzn. spowodowane chorobą lub innymi czynnikami zewnętrznymi) niedobory niektórych składników odżywczych, pomimo dostarczania organizmowi normalnych ich dawek.

Obecnie wzrasta zainteresowanie medycyną żywieniową wśród lekarzy całego świata. Środowisko medyczne zdaje sobie sprawę, że skuteczne długofalowe leczenie chorób przewlekłych wymaga podejścia zorientowanego biologicznie, które opierałoby się na rozumieniu synergizmów i antagonizmów biochemicznych wpływających na postęp choroby. Choroby serca, cukrzyca, nadciśnienie, nowotwory i otyłość - wszystkie te przypadłości do pewnego stopnia reagują na interwencje żywieniowe oddziałujące na podstawowe mechanizmy patologiczne. Stosowanie interwencji żywieniowej stanowi uzupełnienie standardowej opieki medycznej. Przez ostatnie dwie dekady łączyliśmy składniki odżywcze, substancje roślinne i inne bioaktywne czynniki ze standardowym leczeniem nowotworów i innych chorób zwyrodnieniowych. Taka metoda, chociaż wciąż we wczesnej fazie rozwoju, przedstawia interesujące możliwości zmniejszania ilości niepożądanych efektów oraz poprawy skuteczności standardowej opieki medycznej.

Dietetyka

Dietetyka to nauka, która bada jak to, co spożywamy wpływa na nasze zdrowie i wydajność organizmu. Dietetyka analizuje pewne składniki pożywienia, które mogą powodować rozmaite choroby a także wpływają na pogorszenie stanu zdrowia. Na przykład spożywanie zbyt dużej ilości pokarmów (lub nieprawidłowe proporcje składników pokarmowych w diecie) może prowadzić do wielu chorób. Np.:otyłości, cukrzycy i chorób serca. Dietetyka analizuje również suplementy diety, które są skuteczne w zapobieganiu rozmaitym chorobom. Na przykład spożywanie produktów bogatych w błonnik może obniżyć ryzyko powstania nowotworów jelita grubego, a przyjmowanie witaminy C poprawia stan zębów i dziąseł oraz ochrania system immunologiczny. Dla naszego zdrowia niebezpieczne może okazać się zarówno niedobór, nadmiar a także nierównowaga pewnych składników w diecie. Może to prowadzić do takich chorób jak: szkorbut, otyłość, osteoporoza, a także dolegliwości natury psychologicznej. Warto dodać, że nadmiar niektórych toksycznych składników w organizmie (rtęć, ołów, PCB, dioksyny) prowadzi do śmierci. Dietetyka próbuje również analizować jak i dlaczego niektóre trendy w dietetyce wpływają na stan zdrowia.

Dietetyka sportowa

Specjaliści od dietetyki sportowej badają, w jaki sposób pożywienie i suplementy diety wpływają nie tylko na wydajność organizmu podczas treningów i zawodów, ale także na zdolność regeneracji po wysiłku. Jednym z ważniejszych celów dietetyki sportowej jest ustalenie takiej diety, która pomoże w utrzymaniu właściwego poziomu glikogenu. Właściwa dieta powinna być także pomocna w wyrównywaniu poziomu energetycznego i właściwego napięcia mięśniowego. Dietetycy sportowi pomagają sportowcom w opracowaniu harmonogramu żywieniowego na cały sezon sportowy. Każdy harmonogram powinien zawierać plan posiłków na czas treningów, zawodów, oraz w trakcie przerw wakacyjnych. Warto wiedzieć, że sportowcy niektórych dyscyplin wytrzymałościowych (np. triathlon) powinni spożywać posiłki także w trakcie zawodów. Specjaliści dietetyki sportowej ściśle współpracują ze specjalistami medycyny sportowej.

Definicja

Dietetyk (fr. diététique, łac. diaetetica, gr. d~aita) to specjalista interdyscyplinarny, skupiający się na badaniu produktów żywnościowych, planowaniu, nadzorowaniu i stosowaniu na podstawach naukowych żywienia indywidualnego i zbiorowego dla wszystkich grup ludności. Dietetyk zajmuje się prawidłowym i racjonalnym odżywianiem, zwłaszcza w czasie choroby i w specjalnych stanach organizmu ludzkiego. Jego wiedza obejmuje zarówno pochodzenie żywności, jak i proces przygotowania potraw, a także problematykę jej dostosowania do potrzeb organizmu w zależności od jego stanu i wieku.



Predyspozycje

Jako osoba pracująca z pacjentami, dietetyk musi być otwarty na ich potrzeby, cierpliwy i wyrozumiały. Powinien mieć umiejętność empatii, a także pasję studiowania nowości i uzupełniania wiedzy, znajomość języków obcych. Dietetyk musi również umieć współpracować z lekarzem, psychologiem czy rehabilitantem.

Jego zadaniem jest wspomóc proces leczenia odpowiednim doborem diety lub poprawić samopoczucie pacjenta poprzez odżywianie, dlatego musi doskonale znać nie tylko anatomię i fizjologię człowieka, ale też skutki działania produktów żywnościowych.

Prawidłowe odżywianie ma ogromny, często decydujący wpływ na skórę i jej przydatki oraz na cały organizm, a w efekcie na jego wygląd. Zaniedbania W tym względzie mogą poważnie odbić się na zdrowiu i wyglądzie człowieka.

Żywność człowieka

Pokarm człowieka stanowią produkty pochodzenia zwierzęcego i roślinnego - mniej lub bardziej przetworzone. Zawierają one zróżnicowane ilości niezbędnych dla organizmu składników pokarmowych: białek, tłuszczów i węglowodanów oraz wody, witamin i soli mineralnych. W zależności od pochodzenia w Polsce wyróżnia się następujące grupy produktów spożywczych:

•produkty mięsne

•produkty zbożowe

•produkty mleczne

•nabiał

•masło

•jaja

•oleje i tłuszcze

•ziemniaki

•owoce

•warzywa

•nasiona roślin strączkowych

•cukier i słodycze

Produkty żywnościowe kiedyś były spożywane w stanie stosunkowo mało przetworzonym. Tradycyjnie stosowane metody obróbki pokarmu to gotowanie, smażenie i pieczenie oraz wędzenie, suszenie i kiszenie. Dzisiejsza technologia pozwala na przetwarzanie żywności w coraz większym stopniu, dzięki czemu można poprawiać jej właściwości odżywcze a przede wszystkim wydłużać czas przechowywania, co jest szczególnie ważne w przemyśle spożywczym i handlu. Jednak nadmiernie przetworzona żywność, silnie schemizowana i zbytnio oczyszczona nie jest zdrowa. Właśnie to zbyt silne przetwarzanie żywności jest przyczyną otyłości oraz innych chorób cywilizacyjnych w krajach wysoko rozwiniętych. Żywność taka zawiera dużo kalorii, ale mało składników odżywczych. Ich niedobory uzupełniać trzeba suplementami specjalnie w tym celu produkowanymi. Podczas gdy w jednych krajach ludzie cierpią z powodu nadmiaru niezdrowej żywności, w innych żywności brakuje. Są to kraje nierozwinięte gospodarczo, przeludnione, o ubogich glebach i niesprzyjającym uprawom klimacie. Problem głodu na świecie od dawna jest przedmiotem działań ONZ. W ramach tego tworzy się nowe, bardziej odporne i wydajne odmiany zbóż i ras zwierząt oraz propaguje metody upraw i hodowli dostosowane do lokalnych, trudnych warunków. Mamy więc XXI wiek, wiek nowoczesnych technologii, ale problemy żywnościowe ciągle istnieją w każdym zakątku świata.

Ogólne zalecenia żywieniowe

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) wciąż bada i opracowuje nowe metody żywienia. Ustala też podstawowe zasady prawidłowego żywienia. W Polsce zalecenia takie są również opracowywane przez Komitet Żywienia Człowieka PAN, Instytut Żywności i Żywienia oraz Polskie Towarzystwo Nauk Żywieniowych. Te ogólne zasady są następujące:

•należy jeść co najmniej trzy posiłki dziennie, każdego dnia, w regularnych odstępach czasu

•pożywienie codzienne powinno zawierać zarówno produkty roślinne, jak i zwierzęce

•w codziennej diecie powinny znaleźć się produkty zbożowe oraz owoce i warzywa - najlepiej surowe lub krótko gotowane

•kilkakrotnie w ciągu dnia należy spożywać mleko lub jego przetwory oraz biały ser o niskiej zawartości tłuszczu

•mięso nie powinno być spożywane codziennie, lecz kilka razy w ciągu tygodnia, w pozostałe dni może być zastępowane rybami lub roślinami strączkowymi; spożywane mięso powinno być chude

•należy ograniczać ilość spożywanego tłuszczu, szczególnie zwierzęcego; znacznie zdrowsze są oleje roślinne lub oliwa z oliwek

•należy ograniczać spożywanie soli i nie dosalać zbytnio potraw; jedna płaska łyżeczka to wystarczająca dzienna porcja

•nie należy przesadzać ze spożywaniem cukru i słodyczy, cukier znajduje się też w owocach, którymi powinno się zastępować słodycze

W żadnym wypadku nie należy jeść mniej niż trzy posiłki dziennie! Optymalna ilość to 4-5 posiłków, co jest szczególnie ważne w przypadku dzieci i młodzieży. W codziennym menu powinny znaleźć się więc: śniadanie, drugie śniadanie, obiad, podwieczorek i kolacja. Zbyt rzadkie jedzenie i długie odstępy między posiłkami powodują większy spadek poziomu glukozy we krwi, co zwiększa późniejsze odczucie głodu. Metabolizm i cała regulacja przyjmowania pokarmu ulegają zaburzeniu. Sprzyja to gromadzeniu się tkanki tłuszczowej. Wbrew pozorom więc osoby otyłe powinny jeść często, ale niewiele. W ich przypadku rzadkie posiłki jedynie pogarszają sytuację.

W przypadku przyjmowania tylko trzech głównych posiłków, rozkład dziennej dawki pokarmu powinien wyglądać następująco: śniadanie 30-35%, obiad 35-40%, kolacja 25%. W przypadku pięciu posiłków wygląda to trochę inaczej: śniadanie 25-30%, drugie śniadanie 5-10%, obiad 35-40%, podwieczorek 5-10%, kolacja 15-20%.

W każdym przypadku bezcennym dodatkiem do codziennych posiłków jest regularna aktywność fizyczna. Pomaga ona stracić nadmierne kalorie, przyjęte z pożywieniem i wpływa korzystnie na ogólny stan organizmu. Często odpowiednia ilość ruchu może zastąpić niejedno lekarstwo, jednak żadne lekarstwo nie jest w stanie zastąpić ruchu!

Dietetyka

Aby ułatwić ludziom odpowiednie przestrzeganie zasad prawidłowego żywienia, powstała dietetyka. Gałąź ta opiera się na wiedzy z dziedziny biologii, biochemii, fizjologii, medycyny klinicznej, higieny i profilaktyki zdrowia oraz technologii żywności i przyrządzania pokarmów. Dietetyka między innymi bada rolą poszczególnych składników pokarmowych w organizmie i ich wpływ na funkcjonowanie oraz przemiany energetyczne w komórkach, narządach, układach i całym organizmie. Dzięki temu wiemy, co jest dla nas zdrowe i korzystne, a co niezdrowe, szkodliwe, czego powinniśmy unikać w pożywieniu. Dietetyka opracowuje ogólne zasady zdrowego żywienia, a w zależności od indywidualnych potrzeb i stanu zdrowia każdej osobie można dobrać odpowiednią dla niej dietę.

Dietetyka na przykład pozwala opracować odpowiednie zasady odżywiania w celu uniknięcia chorób, wynikających z zaburzeń metabolizmu, które w obecnych czasach stały się plagą społeczeństw cywilizowanych. Mowa tu o miażdżycy, cukrzycy, a nawet nowotworach. Choroby te rozwijają się w wyniku nadmiernego spożywania pokarmów wysokokalorycznych, o dużej zawartości tłuszczów.

Zasady dietetyki nie są niezmienne. Ciągłe badania poszerzają stan wiedzy. Do dość nowych odkryć należy poznanie roli wolnych rodników tlenowych oraz niektórych kwasów tłuszczowych. Wiedza o ich działaniu na organizm spowodowała zmianę niektórych z dotychczasowych zaleceń żywieniowych. Najnowsze osiągnięcia dietetyki są również wykorzystywane w medycynie przy wspomaganiu leczenia niektórych schorzeń, np. w chorobach nerek i wątroby, przy chorobach układu krążenia, cukrzycy czy alergiach pokarmowych. Dietetyka zajmuje się też opracowaniem optymalnych zasad żywieniowych dla szczególnych grup ludzi: dzieci, młodzieży, sportowców, ludzi starszych, kobiet i mężczyzn, matek ciężarnych itp. Dziedzina ta bada również efekty spożywania żywności przetwarzanej za pomocą nowych technologii, z zastosowanymi nowymi środkami chemicznymi oraz żywności modyfikowanej genetycznie.

Dieta

Jak już wspomniano, dietetyka zajmuje się m.in. opracowywaniem diet dostosowanych do różnych potrzeb. Dietę można zdefiniować jako sposób żywienia, który uwzględnia jakościowy oraz ilościowy dobór produktów pokarmowych, ich zróżnicowanie, a także sposób przyrządzania. Każda dieta jest inna. Dobór produktów zawsze jednak musi być taki, aby dostarczona była odpowiednia ilość wszystkich składników pokarmowych. A więc budulcowych (białka i sole mineralne), energetycznych (węglowodany i tłuszcze) oraz regulujących (witaminy oraz makro- i mikroelementy). Ze składników regulujących ważny też jest błonnik (celuloza), w dużej ilości występujący w świeżych warzywach i owocach, który nie jest trawiony przez nasz organizm, ale wspomaga pracę jelit i całego układu pokarmowego. Spożywane białka również nie są sobie równe pod względem jakościowym, ponieważ zawierają różne aminokwasy. Z dwudziestu naturalnych aminokwasów tworzących białka, dziewięciu organizm ludzki nie potrafi syntetyzować sam, musi więc je przyjmować z pożywieniem. Określa się je mianem aminokwasów egzogennych (pochodzenia zewnętrznego). Bogatszym źródłem aminokwasów są białka zwierzęce niż roślinne.

Miarą energii przyjmowanej z pokarmem jest jego wartość kaloryczna. Zapotrzebowanie dobowe człowieka wynosi 2500-3500 kilokalorii. Dokładna wartość zależy od wieku, płci, trybu życia, stanu zdrowia i innych czynników. Ustalanie indywidualnych diet zawsze jednak opiera się na pewnych ogólnych zasadach. Jedną z takich zasad jest tzw. piramida żywieniowa, która określa właściwe proporcje poszczególnych produktów pokarmowych. Według tych zaleceń w codziennym jadłospisie powinny się znaleźć:

•produkty zbożowe - 5 porcji

•warzywa - 4 porcje

•owoce - 3 porcje

•mleko i jego przetwory (w tym sery) - 2 porcje

•mięso, ryby, rośliny strączkowe, jaja - 1 porcja

Są to jedynie proporcje, a nie bezwzględne ilości tych produktów! Dotyczą one diety zdrowego człowieka, pragnącego jedynie zachować prawidłowy stan organizmu. W szczególnych przypadkach, kiedy dieta ma spełniać specyficzną rolę, np. odchudzającą lub wspomagającą leczenie niektórych chorób, proporcje te mogą ulegać zmianie - niektóre składniki (np. tłuszcze, cukry czy sól) mogą ulegać ograniczaniu lub całkowitemu wyeliminowaniu.

Skutki niewłaściwego odżywiania się

Według lekarzy niewłaściwe odżywianie się jest przyczyną większości współczesnych chorób cywilizacyjnych, od otyłości poczynając, na nowotworach kończąc. W 1999 roku wyszczególniono (prace ekspertów WHO) grupę chorób przewlekłych, rozwijających się jako skutek niewłaściwego żywienia. Są to:

1. Otyłość. Według raportu WHO z 1997 roku główną przyczyną otyłości jest nadmierne spożycie tłuszczów. Otyłość typu brzusznego przeważnie przyczynia się do rozwoju chorób takich jak miażdżyca, nadciśnienie, choroba niedokrwienna serca i cukrzyca oraz kamica żółciowa.

2. Choroby układu sercowo-naczyniowego. Do tej grupy chorób należą: choroba niedokrwienna serca, miażdżyca i nadciśnienie tętnicze. Rozwijają się zwykle jako skutek nadmiernej otyłości. Czynnikami sprzyjającymi są zbyt duże ilości tłuszczów (szczególnie zwierzęcych), cholesterolu, alkoholu i soli w pokarmie oraz zbyt mała ilość błonnika.

3. Cukrzyca insulino-niezależna. Choroba ta spowodowana jest nadmierną podażą węglowodanów.

4. Nienowotworowe choroby jelita grubego.

5. Kamica żółciowa. Choroba ta powstaje wskutek otyłości, kiedy to nadmierna ilość cholesterolu w żółci odkłada się, tworząc kamienie. Dodatkowo rozwojowy kamicy sprzyja niedobór błonnika w pokarmie.

6. Próchnica zębów. Choroba rozwijająca się w wyniku nadmiernego spożycia węglowodanów, szczególnie szkodliwe są słodycze.

7. Osteoporoza. Choroba ta rozwija się u osób starszych, w wyniku niedoboru wapnia w organizmie. Zapobiegać jej można poprzez spożywanie już w młodości odpowiedniej ilości produktów zawierających ten pierwiastek - głównie jest to mleko i jego przetwory.

8. Alkoholowe uszkodzenia mózgu i wątroby.

9. Nowotwory.

Zanieczyszczenie i modyfikacja produktów żywnościowych

Żywność z zasady powinna korzystnie oddziaływać na organizm, dostarczać mu budulca i energii. Jednak w wielu przypadkach produkty, które jemy są w różny sposób zanieczyszczone w takim stopniu, że ich spożywanie jest dla organizmu szkodliwe. W wielu rejonach świata nie ma dostępu do technologii oczyszczania żywności, w innych jest to utrudnione i rzadko stosowane. Stąd liczne zakażenia i zatrucia pokarmowe, nierzadko będące przyczyną śmierci wielu ludzi. W Polsce co roku zatruciu ulega kilkadziesiąt tysięcy osób.

Nie jest łatwo całkowicie oczyścić żywność z drobnoustrojów i szkodliwych substancji chemicznych. Dlatego za bezpieczną uważa się taką żywność, w której ilości tych szkodliwych zanieczyszczeń mieszczą się w granicach określonych norm. Te normatywne ilości nie stanowią zagrożenia dla naszego zdrowia.

Szczególnie powszechne i jednocześnie trudne do uniknięcia jest zanieczyszczenie produktów pokarmowych metalami ciężkimi. W ich przypadkach określane są surowe normy dopuszczalności do spożycia. Metale ciężkie (np. ołów, cynk, kadm) kumulują się w organizmach - pewna ich ilość w glebie zostaje pobrana przez rośliny, a rośliny te zostają zjedzone przez człowieka. Każde kolejne ogniwo tego łańcucha przyjmuje coraz większe stężenie trujących metali. Człowiek, jako konsument stojący najwyżej tej piramidy, jest najbardziej narażony na ich działanie. A działanie to nie jest natychmiastowe, ale wieloletnie. Metale są obecne w organizmie, stopniowo go zatruwając. A skąd biorą się metale ciężkie w środowisku? Ich obecność jest wynikiem zanieczyszczeń przemysłowych powietrza, wody i gleby przez spaliny samochodowe, przemysł, odpady. Ich zawartość w środowisku może być różna, różna też jest ich szkodliwość dla organizmów żywych.

Ostatnim "wynalazkiem" jest żywność modyfikowana genetycznie. Powstała ona jako rozwiązanie odwiecznych problemów rolników, jakimi są m.in. podatność roślin na choroby, niska wydajność oraz krótka trwałość. Pierwotnym rozwiązaniem było tworzenie coraz to nowych i lepszych odmian poprzez odpowiednio dobrane kojarzenie osobników. Jednak zwykłe krzyżówki genetyczne przestały już być wystarczające. Najnowsze osiągnięcia nauki pozwalają na takie manipulowanie genami organizmów, że można wprowadzać do ich komórek geny na dowolne, pożądane cechy, które nigdy nie wytworzyłyby się na drodze naturalnego kojarzenia. W uprawach roślin odmiany transgeniczne - bo tak się nazywa organizmy z wprowadzonymi obcymi genami - dają większe plony, są bardziej odporne na pasożyty i mrozy, są trwalsze w przechowywaniu i atrakcyjniejsze w sprzedaży. Odmiany transgenicznych zwierząt mają szybciej rosnąć, mieć większą masę ciała (więcej mięsa), dawać więcej mleka czy produkować cenne dla medycyny hormony i białka.

Na temat żywności transgenicznej toczy się spór, jest wiele poglądów zarówno za, jak i przeciw. Wiele by o tym dyskutować, poniżej przedstawiono w skrócie najważniejsze zalety i wady.

Zalety żywności transgenicznej:

•można uzyskać żywność lepszą jakościowo pod względem pożądanych cech

•zmniejszy się zużycie środków ochrony roślin (odmiany transgeniczne są bardziej odporne)

•zmniejszy się zużycie nawozów sztucznych (odmiany transgeniczne dają większe plony)

•koszty produkcji żywności ulegną obniżeniu (w wyniku zmniejszenia zużycia nawozów oraz herbicydów)

Wady żywności transgenicznej:

•brakuje danych na temat ewentualnych skutków ubocznych spożywania takiej żywności dla zdrowia człowieka (możliwe są reakcje alergiczne czy toksykologiczne), zarówno jeśli chodzi o następstwa natychmiastowe, jak i długoterminowe

•istnieje niebezpieczeństwo, że uprawy odmian transgenicznych zanieczyszczą uprawy czyste, ekologiczne; wprawdzie wprowadza się strefy ochronne o szerokości 180m, jednak zwolennicy upraw tradycyjnych uważają, że bezpieczna odległość to około 10km; trudno to jednak określić jednoznacznie, ponieważ rośliny mogą rozsiewać się na naprawdę duże odległości

Konserwacja i przechowywanie żywności

Produkty żywnościowe konserwuje się, aby jak najdłużej można je było przechowywać, bez utraty wartości odżywczych i innych specyficznych własności. Żywność psuje się głownie w wyniku działalności różnego rodzaju drobnoustrojów - bakterii i grzybów. Różnorodne metody konserwacji mają na celu zniszczenie obecnych w żywności drobnoustrojów i zabezpieczenie jej tak, aby nowe mikroorganizmy nie mogły się tam dostać i rozwijać.

Do konserwacji produktów żywnościowych można używać wysokich i niskich temperatur. Metody wykorzystujące niskie temperatury to chłodzenie i zamrażanie. Metody wykorzystujące wysokie temperatury to pasteryzacja i suszenie oraz sterylizacja i tyndalizacja (bardziej zaawansowane technicznie). Jeśli chodzi o chemiczne metody konserwacji, można wymienić marynowanie, peklowanie, cukrzenie, solenie i dodawanie różnych środków konserwujących. Żywność można też poddawać wędzeniu lub kwaszeniu. Nowoczesna technika pozwala na stosowanie jeszcze innych metod, a mianowicie konserwację żywności za pomocą promieniowania lub ultradźwięków. Można też usuwać z produktów składniki sprzyjające rozwojowi mikroorganizmów. Zwykle stosuje się metody skojarzone, czyli konserwuje się żywność na kilka sposobów jednocześnie.

Oprócz konserwacji produktów żywnościowych, należy też pamiętać o właściwym ich przechowywaniu. Nieprzestrzeganie ogólnych norm powoduje, że nawet dobrze zakonserwowana żywność popsuje się wskutek przedostania się do niej drobnoustrojów. Dlatego produkty szczególnie łatwo psujące się należy przechowywać w chłodniach lub sklepowych ladach chłodniczych. Wszystkie produkty żywnościowe należy przechowywać na podestach lub regałach, nigdy bezpośrednio na podłodze lub gołej ziemi! W sklepie czy magazynie produkty w trwałych opakowaniach należy układać na niższych półkach, natomiast suche, sprzedawane luzem - na wyższych. Po upływie terminu przydatności do spożycia każdy produkt powinien bezwzględnie zostać wycofany ze sprzedaży! Pomieszczenia, w których trzymana jest żywność powinny być stale utrzymywane w czystości oraz zabezpieczone przed dostępem owadów i gryzoni. Profilaktycznie przeprowadzana powinna być regularna dezynsekcja, deratyzacja i dezynfekcja. Należy też unikać łączenia się tych pomieszczeń z drogami lub pomieszczeniami "brudnymi", gdzie nie są przestrzegane tak surowe normy czystości.

Zasady prawidłowego żywienia.

Odpowiednio dobrana dieta jest bardzo istotna dla prawidłowego rozwoju i zachowania dobrego zdrowia. Odpowiednio skomponowane posiłki podnoszą naszą sprawność intelektualną i fizyczną. Właśnie dlatego powinniśmy zwracać uwagę na składniki oraz czas spożywania posiłków. Czasem trudno wybrać, którą z wielu istniejących diet powinniśmy stosować. Należy jednak pamiętać, że każda z nich powinna być tak skomponowana, aby nie przeczyła zasadom zdrowego żywienia. Oto one:

1. Należy tak komponować posiłki, aby były one jak najbardziej urozmaicone,

2. Należy dbać o zachowanie prawidłowej wagi ciała,

3. Należy spożywać duże ilości produktów zbożowych,

4. Należy kilka razy dziennie zjadać warzywa i owoce,

5. Każdego dnia należy wypijać przynajmniej dwie szklanki mleka,

6. Należy ograniczyć ilość spożywanego mięsa,

7. Należy ograniczyć ilość spożywanych tłuszczów pochodzenia zwierzęcego,

8. Trzeba ograniczać ilość słodyczy oraz białego cukru,

9. Należy ograniczyć ilość spożywanej soli,

10. Należy unikać picia nadmiernych ilości alkoholu.

Ad 1.

Nie istnieje taki produkt spożywczy, który zawierałby ogół niezbędnych składników odżywczych w takich ilościach, które mogłyby pokryć zapotrzebowanie pokarmowe organizmu. Z tego powodu spożywanie przez dłuższy okres czasu nieurozmaiconych posiłków może stać się przyczyną pojawienia się braków części składników pokarmowych. Niezwykle istotne jest, aby każdego dnia zjadać produkty zbożowe, warzywa oraz owoce, mleko oraz jego przetwory, produkty obfitujące w białko np.: ryby, chude mięso, drób, chude mięso, nasiona roślin z grupy strączkowych. Trzeba również zwracać uwagę na to, aby każdy ze spożywanych posiłków zawierał różnorodne składniki pokarmowe. Jeśli ktoś ma wątpliwości co do tego jak często oraz w jakich ilościach należy spożywać pewne grupy pokarmów może skorzystać z informacji zawartych w tabelach dietetycznych oraz zapoznać się z zasadami przedstawionymi w Piramidzie Zdrowego Żywienia.

Ad 2.

Aby zachować prawidłową wagę ciała należy bezwzględnie utrzymywać równowagę pomiędzy ilością spożywanych pokarmów, a prowadzonym trybem życia. Osoby wykonujące prace fizyczne albo wiodące czynny tryb życia mogą sobie pozwolić na spożywanie większych ilości produktów zbożowych niż osoby pracujące w biurach, prowadzące bierny tryb życia. Ludzie aktywni mogą także spożywać trochę więcej produktów, w których występuje duża ilość tłuszczów. Otyłość nie jest jedynie problemem estetycznym. Ludzie z nadwagą znacznie częściej chorują na niedokrwienne choroby serca, mają wysokie stężenie złego cholesterolu we krwi, są znacznie bardziej narażeni na wystąpienie nadciśnienia tętniczego, czy cukrzycy. Wszystkie wyżej wymienione problemy dotyczą przede wszystkim otyłości brzusznej. Należy więc podkreślić, że dbanie o utrzymanie prawidłowej masy ciała jest jedną z podstawowych zasad profilaktyki wspomnianych chorób. Osoby z nadwagą powinny w szczególności ograniczać ilość produktów wysokokalorycznych, a więc słodyczy, alkoholu, pokarmów wysokotłuszczowych. Powinny również zmienić dotychczasowy tryb życia na bardziej aktywny. Istotne jest także to, aby po zakończonej sukcesem terapii odchudzającej nie wracać do starych nawyków żywieniowych.

Ad 3.

Pieczywo razowe ma szczególnie pozytywny wpływ na zdrowie. Zawarty w nim błonnik reguluje perystaltykę jelit, przez co usprawnia funkcjonowanie przewodu pokarmowego, daje poczucie sytości, zapobiega zaparciom, oraz ułatwia zachowanie właściwej wagi ciała. Produkty zbożowe stanowią bardzo dobre źródło cukrów złożonych, będących składnikami dostarczającymi energii, wykorzystywanej m. in. przez komórki mięśniowe. Dostarczają one również protein, błonnika pokarmowego, żelaza, magnezu, cynku oraz niacyny, czyli witaminy PP i witaminy B₁. Żelazo zawarte w produktach spożywczych jest zdecydowanie łatwiej przyswajane przez organizm, jeśli równocześnie spożywamy produkty bogate w witaminę C.

Ad 4.

Owoce oraz warzywa dostarczają organizmowi witamin (zwłaszcza witaminy C i beta-karotenu), składników mineralnych, a także błonnika pokarmowego. Błonnik usprawnia funkcjonowanie układu pokarmowego, wzmaga perystaltykę jelit, zapobiegając zaparciom. Błonnik wpływa także na obniżenie poziomu cholesterolu we krwi oraz poprawia tolerancję na glukozę. Witaminy występujące w owocach oraz warzywach pomagają zapobiegać miażdżycy i nowotworom. Wiele warzyw np. pomidory, czy ziemniaki zawiera potas, który ma wpływ na obniżenie ciśnienia tętniczego krwi.

Ad 5.

Mleko jest jednym z produktów, które dostarczają organizmowi dużych ilości wapnia. Dwie szklanki mleka wypite każdego dnia niemal zupełnie zaspokajają zapotrzebowanie na białko oraz witaminę B₂. Należy dodać, że białko zawarte w mleku należy do protein wysokowartościowych. Zaleca się picie mleka częściowo odtłuszczonego (około 2% tłuszczu). Młodzież, kobiety karmiące oraz ciężarne powinny wypijać przynajmniej cztery szklanki mleka każdego dnia. Mleko można również zastępować wytwarzanymi z niego produktami np. serami, kefirami, jogurtami.

Ad 6.

Nie należy spożywać zbyt dużych ilości mięsa czerwonego. Uważa się, że mięso drobiowe jest zdrowsze niż wołowe i wieprzowe. Należy spożywać chude mięso. Zaleca się spożywanie ryb, zwłaszcza tłustych ryb słonowodnych. Zjadanie dwóch, trzech porcji w ciągu tygodnia w dużym stopniu ogranicza ryzyko wystąpienia choroby niedokrwiennej serca. Mięso dostarcza organizmowi żelaza, cynku, witaminy B₁ oraz witaminy PP (niacyny). obfituje również w białko. Alternatywnym źródłem białka mogą być nasiona roślin strączkowych. Zapobiegają one powstawaniu zmian miażdżycowych.

Ad 7.

Aby ograniczyć ryzyko wystąpienia zawału serca należy zmniejszyć ilość spożywanych tłuszczów pochodzenia zwierzęcego oraz produktów bogatych w cholesterol. Tłuszcze pochodzenia zwierzęcego zwiększają stężenie cholesterolu we krwi oraz nasilają krzepliwość krwi. Dlatego osoby, które mają wysoki poziom cholesterolu we krwi powinny wykluczyć ze swojej diety masło oraz smalec. W przeciwieństwie do nich oleje roślinne są mniej szkodliwe dla organizmu. Produktami wysokotłuszczowymi są: tłuste mięsa oraz wędliny, chipsy, słodycze, wyroby cukiernicze np. ciasta, lody, kremy. Ponieważ tłuszcz występujący w tych produktach jest szkodliwy dla zdrowia, należy ich unikać. W zamian za porcję tortu z kremem można sobie pozwolić np. na galaretkę owocową, czy biszkopty.

Ad 8.

Ograniczenie spożycia produktów obfitujących w węglowodany ułatwi zachowanie właściwej wagi ciała oraz zmniejszy ryzyko pojawienia się próchnicy zębów. Węglowodany są jedynie składnikami energetycznymi, nie są zużywane do budowy ciała, dlatego osoby prowadzące bierny tryb życia powinny w szczególności ograniczać ich ilość w diecie. Warto również zaznaczyć, że fruktoza występująca w białym cukrze podnosi poziom triglicerydów.

Ad 9.

Chlorek sodu, czyli sól podwyższa ciśnienie tętnicze krwi. zmniejszenie ilości soli dodawanej do pokarmów znacząco zmniejsza ryzyko wystąpienia nadciśnienia tętniczego. Zmniejszyć ilość soli w diecie powinny nie tylko osoby, które już mają zbyt wysokie ciśnienie krwi, ale również ludzie pochodzący z rodzin, w których stwierdzono przypadki nadciśnienia. Dzienna norma spożycia soli wynosi 6 g i nie powinno się jej przekraczać. Niestety dane zebrane przez dietetyków dowodzą, że ich zalecenia nie są przestrzegane. Warto zwrócić uwagę na to, że wiele gotowych produktów spożywczych zawiera duże ilości soli. Do tej grupy zalicza się np. wędliny.

Ad 10.

Alkohol jest płynem niezawierającym składników pokarmowych koniecznych do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Spożywanie dużych ilości alkoholu podnosi ryzyko wystąpienia chorób serca. Jest on substancją wywołującą uzależnienia. U alkoholików bardzo często stwierdza się marskość wątroby, nowotwory, zwyrodnienie mięśnia sercowego oraz wiele innych chorób.

Zasady prawidłowego żywienia.

Odżywianie jest jednym z niezbędnych czynników ludzkiej egzystencji. Najnowsze badania pokazują, że rodzaj pożywienia wpływa zarówno na długość życia, odporność jak i sprawność umysłową.

Prawidłowe żywienie oparte jest na kilku podstawowych zasadach. Należy do nich szczególnie konieczność dostarczania organizmowi następujących składników odżywczych:

• białek

• cukrów

• tłuszczów

• witamin

• składników mineralnych

• wody

• kwasów organicznych

Zdrowe i racjonalne odżywianie jest jednym z najważniejszych czynników wpływających na jakość i długość życia. Właściwa dieta przekłada się na stan naszej skóry, włosów, kondycji fizycznej i psychicznej. Dzięki właściwemu dobraniu pokarmów możemy dłużej cieszyć się zdrowiem i korzystać z uroków życia.

Przygotowanie właściwej diety nie jest trudne, ale wymaga oczywiście pewnej uwagi i staranności. W komponowaniu posiłków należy zwrócić uwagę na kilka podstawowych zasad:

1. Jak jeść, to koniecznie z przyjemnością- jedzenie jest koniecznym elementem naszego życia, ale powinno być przy tym traktowane jako miły akcent; przy posiłku można bowiem wypocząć, spędzić miło czas z rodziną i przyjaciółmi; warto dołożyć wielu starań, by posiłek był wydarzeniem dnia ( szczególnie obiad); bardzo często ludzie są zapracowani, zabiegani i zajęci załatwianiem codziennych spraw; warto postarać się, żeby choć na czas posiłku zapomnieć na chwilę o codziennych problemach; jedzeniem trzeba się rozkoszować; należy patrzeć na talerz i myśleć o tym, co się je; każdy kęs powinien być dobrze przerzuty; warto też dołożyć starania, żeby posiłek wyglądał ciekawie i apetycznie;

2. Jedzenie powinno być urozmaicane- pierwszą i podstawową zasadą w odżywianiu jest różnorodność; im bogatszy wachlarz dostarczanych produktów, tym większe prawdopodobieństwo, że nasz organizm dostaje wszystkie niezbędne składniki odżywcze; każda- nawet najbardziej wyszukana potrawa- po pewnym czasie może stać się nudna i nieciekawa; układając menu koniecznie trzeba wprowadzać dużo różnych potraw;

3. Posiłki powinny być spożywane o ustalonych porach- przeciętny człowiek jada o bardzo różnych porach, najczęściej wtedy, gdy ma czas i jest głodny; tymczasem przestrzeganie zasady jadania o zwykłych porach ma ogromne znaczenie;

4. Tylko trzy posiłki dziennie- jedną z ważniejszych zasad prawidłowego odżywiania jest przestrzeganie określonej liczby posiłków w ciągu dnia; dietetycy twierdzą, że człowiekowi wystarczą trzy główne posiłki w ciągu dnia- śniadanie, obiad i kolacja; dopuszczalne jest także drugie śniadanie i podwieczorek; ważne jest przy tym, by śniadanie i obiad był obfite, kolacja natomiast powinna być lekka; przekąski między posiłkami odpowiedzialne są przede wszystkim za kalorie, których nie jesteśmy w stanie spalić; jedzenie pięciu posiłków dziennie jest zdecydowanie zdrowsze, niż trzech bardziej obfitych; mniejsze posiłki, a częstsze są znacznie lepsze i nie dostarczają dużej, jednorazowej dawki kalorii; żołądek w ten sposób nie zostaje zbyt obciążony i nie musi cały czas zajmować się trawieniem;

Każda zdrowa dieta skupia się na dostarczaniu organizmowi niezbędnych składników odżywczych. Do grupy tej należą:

• białka

• tłuszcze

• węglowodany

• witaminy

• składniki mineralne

• błonnik

• woda

Białka, węglowodany i tłuszcze dostarczają organizmowi niezbędnej energii. Najwięcej dostarczają jej tłuszcze, białka i węglowodany nieco mniej. Najważniejszą rolę w procesie przemiany materii odgrywają witaminy i składniki mineralne. Bez nich żaden żywy organizm nie może prawidłowo funkcjonować. Błonnik jest ważny ze względu na rolę, jaką odgrywa w procesie trawienia. On sam jest produktem niestrawnym, ale utrzymuje w prawidłowym stanie jelita i żołądek. Woda natomiast jest głównym budulcem ciała ludzkiego- około 90% masy ciała to woda.

BIAŁKO- białko jest niezbędne do życia; odnaleźć go można praktycznie we wszystkich składnikach pokarmowych (przede wszystkim w mleku, serach, jajach, mięsie, oleje roślinne, soja i rośliny strączkowe, ziarna zbóż, ryż, ziemniaki); jego nadmiar jak i niedobór mają zły wpływ na stan naszego zdrowia; jeśli przez dłuższy okres czasu organizm nie jest zaopatrywany w odpowiednią ilość białka powoduje to spadek sprawności fizycznej i umysłowej, spadek odporności. Organizm ludzki nie umie magazynować większych ilości białka, dlatego też zapotrzebowanie powinno być codziennie uzupełniane.

TŁUSZCZE- tłuszcz jest niezbędnym składnikiem pokarmowym, ale jest także niebezpieczny. Jego nadmiar powoduje przyrost tkanki tłuszczowej i tym samym nadwagę. Nadmiar tłuszczu może spowodować bolesne objawy- jak swędzenie, opuchliznę, ból. Jak już wspomniano tłuszcz jest jednak niezbędny. Szczególnie dużej ilości potrzebują osoby wykonujące ciężką fizyczną pracę ( i którzy tym samym potrzebują większej ilości kalorii). Tylko w tłuszczach rozpuszczają się witaminy A, D, E, K.

WĘGLOWODANY - najczęściej węglowodany pokrywają ponad połowę dziennego zapotrzebowania na energię. Występują one w ziemniakach, pieczywie, w potrawach mącznych, wszelkich kaszach, owocach, warzywach oraz słodyczach. Węglowodany są najbardziej racjonalnym dostarczycielem energii, bez nic nie sposób ułożyć prawidłowej diety.

WITAMINY - wybrane witaminy i ich źródła

• witamina A- zapewnia ona dobry wzrok; jest konieczna do prawidłowego funkcjonowania i wyglądu skóry, przewodu pokarmowego i oddechowego; dzięki niej organizm jest odporny na ropne zakażenia; jej źródła to przede wszystkim: masło, jajka, ser, marchew, wątroba, pomidory;

• witamina D- konieczna do przyswajania jonów wapniowych i fosforanowych; zapewnia zdrowe i mocne kości; występuje w mleku, maśle, jajach i tranie;

• witamina E- zapobiega poronieniom, wpływa na płodność; ma działanie przeciwutleniacza; zapewnia prawidłowe funkcjonowanie tkanki mięśniowej; występuje w mleku, jajach, pieczywie, kiełkach zbóż, olejach roślinnych;

• witamina K- warunkuje właściwy przebieg procesów krzepnięcia krwi; jej główne źródła to wątroba, kapusta, kalafior, oleje roślinne;

• witamina B2- jest niezbędna w procesie przemiany glukozy i aminokwasów; stymuluje wzrost odporności organizmu; występuje w jajach, przetworach mlecznych, wątrobie, pszenicy;

• witamina C- warunkuje prawidłowy stan tkanki łącznej; reguluje proces wchłaniania żelaza; podnosi ogólną odporność organizmu; bierze udział w procesach utleniania biologicznego; występuje w owocach, kiszonej kapuście, pomidorach, papryce;

• Biotyna- odpowiada za właściwy stan skóry i włosów; jest składnikiem enzymów, które uczestniczą w syntezie kwasów tłuszczowych; jej podstawowe źródło to żółtko jaja, wątroba i drożdże;

• Cholina- podstawowe źródło grup metylowych w określonych procesach biochemicznych; występuje w żółtku i warzywach liściastych;

SKŁADNIKI MINERALNE- składniki mineralne oznaczają makro i mikroelementy. Są one niezbędne w takim samym stopniu jak witaminy. Bez nich organizm ludzki nie jest w stanie prawidłowo funkcjonować.

Mikroelementy są to pierwiastki chemiczne, które występują w organizmie w bardzo małych ilościach. Ich występowanie jest jednak niezbędne do przebiegu wielu procesów i funkcji. Do mikroelementów zalicza się między innymi:

• miedź- wchodzi ona w skład enzymów warunkujących syntezę hemoglobiny; niedobór jest przyczyną niedokrwistości;

• żelazo- jest jednym w ważniejszych składników hemoglobiny; brak jest przyczyną anemii;

• mangan- jest czynnikiem uaktywniającym działanie wielu enzymów; niezbędny do prawidłowego rozwoju tkanek; niedobór prowadzi do zahamowania wzrostu oraz niedokrwistości;

• molibden- bierze udział w procesie funkcjonowania wielu enzymów; niedobór powoduje rogowacenie skóry, karłowatość, u mężczyzn- hipogonadyzm;

• bor- uczestniczy w kontroli błon biologicznych;

• kobalt- wchodzi w skład witaminy B12; konieczny przy syntezie hemoglobiny; aktywator wielu enzymów; niedobór powoduje anemię oraz zaburzenia w biosyntezie białek i kwasów nukleinowych;

• jod- gromadzi się w tarczycy; brak określonej ilości powoduje niedoczynność tego gruczołu;

• fluor- niezbędny w procesie powstawania i ochrony szkliwa zębów; niedobór powoduje próchnicę zębów;

• selen- warunkuje prawidłowy przebieg pracy serca; neutralizuje niektóre toksyny;

Makroelementy- są to pierwiastki, które występują w organizmie w większej ilości. Spełniają one wiele istotnych funkcji. Do grupy tej zaliczamy:

• węgiel, wodór i tlen- są to podstawowe składniki związków organicznych; wchodzą w skład komórek wszystkich żywych organizmów;

• azot- wchodzi w skład białek, zasad azotowych;

• siarka- składnik aminokwasów, koenzymów;

• chlor- składnik płynów ustrojowych; reguluje osmotyczną równowagę komórek; chlor jest składnikiem soku żołądkowego;

• wapń- składnik białek; buduje kości; reguluje wiele istotnych procesów biologicznych;

BŁONNIK- nie dostarcza on energii, białka ani tłuszczu- jest jednak niezbędny w codziennej diecie. Pełni on w organizmie przede wszystkim funkcje o charakterze mechanicznym. Zapewnia on prawidłowy przebieg trawienia i odpowiedni stan jelit oraz żołądka. Największe ilości błonnika występują w otrębach pszenicy, kiełkach pszenicy, razowym chlebie, owocach i warzywach.

Prawidłowe odżywianie bez wątpienia jest sztuką. Przygotowywanie posiłków wymaga zaangażowania oraz odpowiedniej wiedzy. Każdy jest jednak w stanie zostać mistrzem zdrowego i właściwego żywienia. Konieczna jest tu znajomość podstawowych zasad i ich umiejętne wdrażanie w życie. Gotowanie nie musi być przy tym przykrym obowiązkiem, a może się nawet stać ogromną przygodą i przyjemnością. Warto, by cała rodzina uczestniczyła w procesie przygotowywania posiłków. Wielką rolę odgrywają przy tym takie elementy jak nakrycie stołu i miły nastrój w czasie posiłku. Warto jednak włożyć trochę energii w przyrządzanie obiadu czy kolacji. Wywrze to bez wątpienia pozytywny efekt nie tylko na nasze zdrowie, lecz także samopoczucie.

Ważnym elementem prawidłowej diety jest także ruch i wypoczynek na świeżym powietrzu. Dzięki spacerowi czy przejażdżce na rowerze zgubimy zbędne kalorie i nabierzemy radości życia. Warto pamiętać, że istotnym elementem jest codzienna gimnastyka, Już kilka minut ćwiczeń poprawi naszą kondycję ruchową i sylwetkę. Dzięki temu dłużej będziemy cieszyć się zdrowiem i dobrym samopoczuciem.

W przypadku osób otyłych dieta jest szczególnie istotna. Takie osoby bardzo często sięgają po różne specyfiki dostępne na rynku, które obiecują szczupłą sylwetkę w bardzo krótkim czasie. Jest to oczywiście nieprawdą- nie ma takiego leku czy preparatu, który w cudowny sposób pozwoli zrzucić zbędne kilogramy. Jedyną możliwą drogą jest kontakt z dietetykiem, który zaleci określoną dietę. Powinny w niej znaleźć się wszystkie składniki odżywcze. Konieczny też jest wysiłek fizyczny. Pamiętajmy też o ograniczeniu używek- jak kawa czy alkohol. Można oczywiście je stosować, ale w rozsądnej ilości. W przeciwnym razie, zamiast pomagać, zaczną one szkodzić. A zdrowie mamy tylko jedno- warto więc o nie dbać.

Przeciętny człowiek mógłby dożywać średnio 120 lat, jak wynika z szacunków opartych na badaniach genetycznych, gdyby tylko w prawidłowy sposób o niego dbać, a przede wszystkim dostarczać odpowiednio zbilansowanych posiłków. Człowiek od początków swojego istnienia instynktownie dobiera swoje pokarmy tak, by zapewnić organizmowi najważniejsze składniki, niezbędne do jego prawidłowego funkcjonowania. W pożywieniu muszą się znaleźć przede wszystkim to, co buduje nasze ciało.

Glod:

1) Stan organizmu ludzkiego lub zwierzęcego spowodowany brakiem, niedoborem lub niedostatecznym przyswajaniem składników pokarmowych; głód całkowity (zupełny, absolutny) jest wywołany brakiem wszelkich składników pokarmowych: białek, tłuszczów, węglowodanów, witamin i soli miner.; w stanie głodu najpierw są zużywane zapasy węglowodanowe (gł. glikogen wątroby), potem tłuszcze, a na koniec, niezbędne do życia, białka własne tkanek. Głód częściowy może być ilościowy, gdy wartość kaloryczna przyjmowanych pokarmów jest mniejsza niż zapotrzebowanie energ. organizmu, lub jakościowy, gdy w pożywieniu brak jest niektórych składników, np. witamin, określonych aminokwasów. Głód jakościowy powoduje niekiedy poważne zakłócenia przemiany materii i prowadzi np. do zahamowania wzrostu młodego organizmu; może występować w niektórych porach roku, zwł. na początku wiosny (np. awitaminozy). Niedobór składników pokarmowych powoduje osłabienie, apatię, wychudzenie, zaniki mięśniowe, zmniejszoną odporność na choroby zakaźne, a po dłuższym okresie głodowania również zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej (np. obrzęki).

2) Popęd ukierunkowujący zachowanie się organizmu na pobieranie pokarmu, wywołany pobudzeniem (gł. wskutek niskiego poziomu glukozy we krwi) ośrodka głodu w przyśrodkowej części podwzgórza; stanem przeciwnym jest sytość spowodowana pobudzeniem (przez podwyższony poziom glukozy we krwi) ośr. sytości w przyśrodkowej części podwzgórza.

• Mamy dwa rodzaje głodu. Głód ilościowy sygnalizowany ssaniem w żołądku i głód jakościowy czyli apetyt na coś konkretnego. Ludzie mający kłopoty z nadwagą najczęściej tych typów głodu nie rozróżniają.

Głód jakościowy

Powstaje na skutek niedoborów poszczególnych składników pokarmowych,
np. witamin, składników mineralnych. Mineralnych praktyce objawy
głodu jakościowego zdarzają się bardzo często. Są one przeważnie
wynikiem jednostronnego żywienia. Pociąga to za sobą upośledzenie
stanu zdrowotnego organizmu i jest przyczyną wielu chorób o
charakterze „żywieniowym”(gnilec, wole, próchnica).

Głód ilościowy

Może być całkowity i częściowy. Całkowity jest wynikiem kataklizmu,
np. klęski nieurodzaju. Głód taki prowadzi do śmierci. Bardziej
rozpowszechniony jest głód ilościowy częściowy. Jego przyczyną jest
nędza, nieznajomość zasad żywienia, stany chorobowe oraz niewłaściwe
odchudzanie. Objawami tego głodu są: brak ruchliwości, apatia,
zahamowanie wzrostu u młodych organizmów, zaburzenia przemiany
materii. Bardzo niebezpieczne są następstwa głodu ilościowego
szczególnie u kobiet ciężarnych i karmiących oraz u dzieci i
młodzieży.

Objawy głodu ilościowego całkowitego prowadzą przeważnie do śmierci,
natomiast objawy głodu ilościowego częściowego są groźne dla
zdrowia, ale można je zlikwidować racjonalnym odżywianiem.