Zabytkowa architektura mieszkalna,

Lwów, Rynek 3

Grupa rzeźbiarska „Gloria”

Autor programu konserwacyjnego, ekspert naukowy, kierownik katedry konserwacji i renowacji dzieł sztuk Lwowskiej Narodowej Akademii Sztuk Pięknych

Docent Jurij Ostrowski

Wstępne dane:

Dokumentacja projektu została wykonana na zamówienie Stowarzyszenia Środowiska Historyków LMR.

Wyjściowe dane na projektu:

1. Techniczne założenia prac konserwatorskich. Aneks nr.3 do umowy nr.171-07 / z dnia 12 września 2007 roku. ( patrz Dodatek nr .. )

2. Założenia dotyczące prowadzenia prac naukowo-konserwatorskich wprowadzonych (aneksem nr …) w dniu 14 września 2007 roku, zatwierdzone przez szefa Państwowej Służby Ochrony Zabytków Kultury dnia 02. 11. 20007r.

3. Akt ochrony zabytków z 20.10.2007r.

4. Protokół obrad rady konsultacyjnej na temat zachowania zabytków będących spuścizną historii i kultury przy lwowskiej miejskiej radzie. Protokół nr 14/ z dnia 13.11.2007r. ( patrz Dodatek nr ...).

20 października 2007r.

– zostały pobrane próbki z grupy rzeźbiarskiej w celu przeprowadzenia badań technologiczno- chemicznych.

10 grudnia 2007r.

– zainstalowano rusztowania we Lwowie na kamienicy nr 3.

11 grudnia 2007r.

– przeprowadzono szczegółowe oględziny rzeźb;

- wykonano zabezpieczenie grupy rzeźbiarskiej w celu uniknięcia samoistnego zniszczenia oraz dalszej destrukcji podczas prac konserwatorskich (zabezpieczono głowę oraz rękę figury kobiety, lewy górny fragment południowej tarczy, „armatury” (panoplia), która odłamała się; – przeprowadzono demontaż antycznej kutej balustrady oraz południowej dekoracyjnej wazy z kamienia, której nóżka i ceglany piedestał groził zawaleniem;

- obliczenie/określenie strukturnego/charakteru podnoszonego /zachowanego (підйомного) materiału (kamiennych fragmentów rzeźb, które leżały w pobliżu);

– pocięcie późniejszych/dodanych metalowych wzmocnień fragmentów rzeźb.

12 grudnia 2007 r.

- przeprowadzono demontaż kamiennej grupy rzeźbiarskiej "Gloria/Sława" według wcześniej uzgodnionego i zatwierdzonego oraz dopuszczonego projektu (obowiązującego do 31.12.2007r.) w państwowej służbie ochrony dobrami kultury (patrz Dodatek nr …).

- demontaż przeprowadzono pod nadzorem (cały czas wykonując dokumentację fotograficzną), z uwzględnieniem konserwacyjno-naukowych zasad zgodnych z RNIP 102-84 oraz DBN W.3. 2-1-04.

Zdemontowaną grupę rzeźb przewieziono do lwowskiego artystycznego zakładu ceramiczno-rzeźbiarskiego do pracowni rzeźbiarskiej, w której uprzednio stworzono odpowiednie warunki dla jej przechowania i prowadzenia dalszych prac naukowo-badawczych i konserwatorskich.

Po demontażu i przewiezieniu rzeźb (wraz z fragmentami znalezionymi w okolicy rzeźby), nie stwierdzono nowych uszkodzeń. Większe elementy rzeźb obudowano drewnianą, wzmacniającą konstrukcją (піддонa).

Temperatura w pomieszczeniu 12 – 18 C. Rzeźbę zabezpieczono od szkodliwych wpływów atmosferycznych.

Rodzaj	Grupa rzeźbiarska „Gloria”
Lokalizacja	m. Lwów, Rynek, 3
Autor	Franciszek Olendski
Datowanie	1772 r.
Wymiary	71x58x40 (północna prawa część) 152x77x60 (centralna część), 129x70x40 (południowa lewa część), tarcza 31x40x15. Plinta/podstawa: 46x25, plinta/podstawa: 36x68, Plinta/podstawa: 29x51.
Technika wykonania	Kamienna rzeźba, wapienna
Właściciel/użytkownik	Miejska komunalna własność
Wcześniejsze prace konserwatorskie	Niewiadomo/brak dokumentacji
Wcześniejsze dokumentacje	Niewiadomo/brak dokumentacji
Zleceniodawca	Ochrona historycznego środowiska lwowskiej miejskiej rady
Wykonawcy pracy	LKP „archeologiczno-architekturna stowarzyszenie”, rzeźbiarze –konserwatorzy: Orest Benjach, Taras Dzyndra
Kierownik	Kierownik katedry konserwacji i renowacji dzieł sztuk Lwowskiej Narodowej Akademii Sztuk Pięknych Jurij Ostrowski
Konsultanci	Dyrektor Lwowskiej galerii sztuk, naczelny ukraińskiego oddziału ICOMOS Borys Woznycki
Badania chemiczno-technologiczne	Wydział/katedra chemiczno-biologicznych nauk im. Iwana Proca
Czas trwania prac	21.09.-27.12.2007

1. OPIS i HISTORIA OBIEKTU

Rynek, 3 – zabytek znaczenia narodowego, ochr. Nr.326/2 zgodnie z zarządzeniem Rady Ministrów URSR Nr 970 z dnia 24.08.1963 r.

Obecny wygląd kamienicy pochodzi z XVIII wieku. Kamienica powstała na podwalinach XV wiecznego budynku o czym świadczy średniowieczny układ/

plan kamienicy: główny budynek, wewnętrzne podwórze i oficyna. Główny budynek zachował charakter średniowieczny: dwuokienna sala/wysoka sień i boczna komnata. Elewacja w stylu barokowym czterokondygnacyjna, trójosiowa. Parter wykonany z dużych bloków kamiennych, balkon pierwszego piętra podtrzymywany jest przez atlantów o wyglądzie rycerzy. Po obu stronach balkonu znajdują się małe grupy rzeźb putt. Na zakończeniu osi środkowej „Gloria”, nad skrajnymi lizenami: kamienne wazy pomiędzy nimi metalowa balustrada attyki. Górne kondygnacje wykonane z cegły, otynkowane, połączone pionowymi ciągami boni na lizenach. Środkowa część fasady wysunięta do przodu, tworzy niewielki ryzalit.. Kamienica miała bogate wewnętrzne zdobienia o czym świadczą opisy prac wykonywanych przez znanych lwowskich artystów – malarze Stroińscy, Tomasz Hertnr, Marcin Bilobrynski i snycerz Jan Szczurowski.

Kamienica posiadała kilka nazw które były powiązane zawsze z nazwiskami właścicieli budynku: najdawniejsza nazwa- kamienica Wilczków, potem Bzowska, Walentyniwska, Ubaldini .

Od rodziny Wilczków własność kamienicy przeszła na zięcia Urbana Della Ripa Ubaldinia, jednego z najbogatszych ludzi Lwowa. W 1663 roku syn Ubaldini Joan sprzedał swoją część kamienicy kupcowi lwowskiemu Walentynowi Bzowskiemu. W 1713 roku ostatni potomek Ubaldinich sprzedaje swoją część Wilczkowską Stanisławowi Rzewuskiemu.

1729 r. – Michał Józef Rzewuski , właściciel m. Rozdole dokupuje tylnią część kamienicy Krzywe Koło. Stając się właścicielem parceli między Rynkiem a ulicami Stawropihijską i Iwana Federowa. Jeszcze za życia Rzewuski (zmarł w 1770 roku) przejął dwukondygnacyjny budynek-kamienicę, którą przebudował na magnacką rezydencję. Wszelakie obowiązki związane z przebudowami wzięła na siebie jego żona Franciszka Rzewuska.

1770 r.– rozpoczęcie budowy projektu architekta Piotra Polejowskiego. Sierpień 1771 r. w polańskich ( miejscowość Polanów?) kamieniołomach przygotowuje się kamień na „satyry”- atlanty balkonów.

17 października wstawiono dwa okrągłe okna i obramienia okien wyższych kondygnacji (1,2,3) - Józef Dybowski; kraty dla okrągłych okien wykonał kowal Iwan.

Czerwiec 1772 r. – zakończenie prac przy głównej elewacji

5 sierpnia 1772 r. – rzeźba alegoryczna „Gloria” („Fama” w archiwalnych dokumentach)* i armatura/panoplia (wraz z konstrukcją podtrzymującą panoplia) umieszczono na wyznaczonych w projekcie miejscach. Postument pod „Famę” wykonał mistrz kamieniarski Andrzej Osowski. Metalową balustradę attyki i balkonu wykonali lwowscy ślusarze Piotr Senkowacki i Jacenty Jajko. Balustradę pomalowano na kolor zielony a rozety balustrady pozłocono.

17 grudnia 1772r. – negocjowanie umowy o wykonawstwo i wynagrodzenie między Franciszką Rzewuską a Franciszkiem Olendzkim na realizację rzeźby dekoratywnej.

["Скульптурний декор правдоподібно виконав Франциск Олендзький, хоча початковий контракт укладався з Яном Крушановським (помер весною 1772 р.)";”Dekoracje rzeźbiarski wykonał prawdopodobnie Franciszek Olendzki, chociaż początkowy kontrakt negocjowano z Janem Kruszanowskim”] Znaczną część kosztów pracy pokrył spadkobierca Kruszanowski, ten fakt zapoczątkował jego uczestnictwo w pierwszej fazie prac nad rzeźbiarskim dekorem z kamienia

«Сницареві Францискові Олендському згідно з контрактом ЙМ пана Зелінського учиненого з небіжчиком п.Крушановським сницарем, за роботу кам’яну, на котру в минулому році були взяті задатки, а мені в реманенті і на перцептну подану, з котрим при скінченні роботи обрахунок вчинив і сстовпа заплатив згідно з учиненою нижче специфікацією. За двох сатирів під балконом у кірасирському прикритті на головах, панцир на корпусі лаврами описаний, фонтаз донизу на зразок фестона з лаврів за ці два золотих 200. За два кронштейни з повислими дельфінами, котрим з рота шувар з водою тече – золотих 100. За три кронштейни під плази з лаврами і шнирклями – золотих 90. За дітлахів дві пари по два на одному постаменті – один, що стоїть, другий, що сидить, ті по рогах на балконі поставлені – золотих 260ю За сім кронштейнів під гзимс кожний золотих 18 – разом 126. За триліктеву постать і арматуру на самім верху фаціяти поставлену – золотих 216»

1823 r. – po śmierci ostatniego z Rzewuskich – Kazimierza – kamienica przechodzi w ręce grafików Ljanckorskich,( moim zdaniem powinno być grafów – od słowa graf – tytuł arystokratyczny, czy nazwisko to ród Lanckorońskich?) a od nich w 1834 roku Stanisław Skarbek kupuje kamienice, w której żył do 1840 roku.

1841 r. – w kamienicy zamieszkuje rodzina Ricci, pozostając tam do 30-tych lat XX wieku.

Z kamienicą powiązane są imiona sławnych lwowskich architektów. Przez niedługi czas kamienice zamieszkiwał architekt Józef-Kajetan Jankowski (1832-1914) i architekt Tadej Mostowski.

Badania ikonograficzne

Dokumentacja prac - archiwalia

Kompleks rzeźb obecnie nazywany „Gloria” albo „Sława”, w archiwalnych dokumentach z XVIII wieku nazywany „Fama”*. ( ЦДІАУ у Львові, ф.181, оп. 2 спр. 1637). Ta rozbieżność nazw skłania do uważniejszego przeanalizowania pewnych faktów w celu zrekonstruowania pierwotnego wyglądu zespołu rzeźb, określenia ubytków i zaprezentowanie/przedstawieniu społeczeństwu prawdy (brzmi to bardzo socjalistycznie ale nie wiem czym to zastąpić, najlepiej opuścić). W zebranych dokumentach z centralnego państwowego archiwum historycznego zachowały się informacje o wydatkach na farbowanie kompleksu rzeźb i budowle kamienicy. W 1772 roku zakupiono 10 funtów blejwaisu ( blejwais – biel ołowiowa), to znaczy свинцевих білил

( blejwais – biel ołowiowa), „do malowania famy i armatury”. Mistrzowi/artyście/wykonawcy prac zapłacono w sumie 10 zł. za nasączenie olejem Sławy, armatury/panoplii, fronszipcu, postumentu oraz za malowanie blejwaisem. Uwzględniono także wydatki za pomalowanie blejwaisem „dzieci na balkonie i postumentów”. Elewację kamienicy pomalowano, kamienną część (parter) zabarwiono „do balkonu perłowym kolorem”.

Ikonografia – „Слава"(За Джеймсом Холлом. – s.512)

„Sława” - Kobieca figura symbolizująca Sławę; znana już w (klasycznym?) antyku. Sławę przedstawia się w pobliżu znanych zmarłych ( czasem w pobliżu żywych ludzi), których podnosi w powietrzu na skrzydłach. Skrzydła "nielotne" według Horacego( „Oda”, ks. 2 )

Atrybuty "Sławy":

RURA/TRĄBA jest nieodłącznym atrybutem od czasu renesansu; długa, prosta, w niej może znajdować się skrzydło. Czasem pojawiają się dwie rurki/trąbki - długa i krótka: dla dobra i zła. Czasami Sława trzyma w ręku GAŁĄZKĘ PALMOWĄ - symbol zwycięstwa, którego jest następstwem. Z tej właśnie przyczyny ona jest godna noszenia korony. Zdarza się przedstawienie Sławy w pozycji siedzącej, na kuli (PAŃSTWO/glob/kula ziemska) – symbol jej zakresu. Sława występuje także z historycznymi postaciami, dlatego często można ją zobaczyć w rzeźbionych nagrobkach. Ona może prowadzić na Olimp SIEDEM WOLNYCH ARCYDZIEŁ (chyba 7 sztuk wolnych).

TRIUMF SŁAWY , w którym ona zwycięża nad śmiercią, obrazowany często Sławą w rydwanie zaprzęgniętym słoniami.

Skrzydlaty koń PEGAZ także symbolizuje władzę; na nim może siedzieć Merkuriusz lub sama Sława.

Można także odnosić się do Herkulesa. „Herkules na rozdrożach” – Sława w niebiosach dmie w trąbę / rurę.

* "Фама" – (грец. Pheme, лат. Fama) – у давніх греків – чутка, погоолос. За Гесіодом– богиня. У Афінах був вівтар Феме. За римською міфологією – Фама – персоніфікація вістки, плітки, яка швидко поширюється. Богиня поголосу, чуток, слухів, поговорів. Зображалася з крилами і багаточисленними очима, вухами і устами, або у вигляді крилатої жінки з трубою у губах і що переноситься з місця на місце. Це слово має вжиток і у сучасній польській мові.

Źródła ikonograficzne (Ikonetyczne badania)

Obecnie nie udało się zgromadzić/odnaleźć materiałów fotograficznych czy też innych materiałów ilustrowanych, które zaprezentowałyby początkowy, oryginalny wygląd całego kompleksu rzeźb.

Fotografie z końca XIX, początku, połowy i końca XX wieku ukazują nam kamienicę z dalszej odległości. Można dostrzec na nich różnice w stanie zachowania grupy rzeźbiarskiej.

Najstarsza fotografia przedstawiająca w całości kamienicę, odnosi się do lat 1863-1870 – fotografia J. Ereda z fototeki lwowskiego muzeum historycznego (LIM).

1896 r. – datuje się obraz L. Wesełowskigo „ Budynek na Rynku. Wschodnia strona” (Ekspozycja w LIM, pałac Bandinelli, 2007 r.). Tutaj „Fama” nie posiada trąby/rury, jej prawa ręka jest na półzgięta, część „Panoplii” – armaty – pomalowane imitują brąz. Flankujące dekoratywne wazy zwieńczone są formami przypominającymi pokrywki.

Fotografia z początku XX wieku (z fonoteki LIM), widok z północno-wschodniego rogu rynku, od strony Fontany Diany. Z fotografii odczytujemy iż symboliczna rzeźba Sławy posiada całą rękę w pozycji na półzgiętej. Południowa Panoplia oprócz знамена/może herb і piernacza posiadały jeszcze jakiś pionowy element. Natomiast wazy na attyce nakryte były kamiennymi półsferycznymi formami/pokrywami, które się nie zachowały. Fotografia z 60-tych lat XX wieku wskazuje ewidentnie, iż zostały przeprowadzone prace restauracyjno-remontowe, prawa ręka jeszcze istnieje, ale ma prosty gest do przodu. To zapewne rezultat bezpodstawnej rekonstrukcji.

2. STAN ZACHOWANIA I PRZYCZYNY ZNISZCZEŃ

( w oparciu o obserwację wzrokową)

2.1. Opis zewnętrznego wyglądu a także inwentaryzacja całości

Monumentalna grupa rzeźbiarska „Gloria” składa się z trzech osobnych rzeźb i każda z nich posiada własną podstawę. Centralna i boczne części (opracowane zostały jako) tworzą całość poprzez jednakowo opracowany wysoki relief, postać Sławy jest pełnoplastyczna. Wszystkie części mają charakter frontalny. Ich „plecy”/odwrocie stanowi równa płaszczyzna. Grupa rzeźb osadzona jest na poziomej płycie, składającej się z 3 oddzielnych elementów. Części składowe grupy rzeźbiarskiej wzmocniono za pomocą metalowych klamer i wsporników.

Postument składa się z czterech kamieni (jednego przedniego, wspólnego i trzech tylnich, wszystkie o grubości 21 cm ). Piedestał niespójny, zafiksowane? miejsca rozdzielają się na mniejsze części. (patrz fot. 3-6 i 18,19).

Podstawy rzeźby centralnej i prawej osadzone są w jednej linii na wspomagającej płycie, natomiast lewa część rzeźby (armata) skierowana na północny-zachód „odstaje” od całości. (patrz fot. 7-8)

Centralna rzeźba – to całopostaciowa personifikacja kobiety z nagim torsem i lewą nagą nogą, która przybiera опорною postawę. Prawej ręki brak, lewa oparta na cementowej płaszczyźnie, wzmocniona jest metalowymi klamrami i od strony torsu wspornikami (кронштейн-підпору від торсу). Metalowe wzmocnienia pochodzą z późniejszego okresu co świadczy o wcześniej prowadzonych pracach remontowych przy grupie rzeźbiarskiej.

Oryginalna obróbka kamienia twarzy/lica i uczesania nie zachowały się. W miejscu warg znajduję się otwór, który prawdopodobnie został stworzony dla wzmocnienia istniejącej kiedyś trąby. Głowa wzmocniona metalowym kołkiem/czopem (металевий штифт), który został oblany свинцем od ciemienia do końca szyi, co spowodowało rozkołysanie szyi. Widoczne ceglane wypełnienia i cementowe zaprawy po raz kolejny potwierdzają hipotezę o wielokrotnych pracach remontowych wykonanych na grupie rzeźbiarskiej (patrz fot. 13-16). Powierzchnia rzeźb pokryła się лишайниками/ liszajami, które виступають суцільним/ występują razem/wspólnie/łączą się tworząc mieszaninę конгломератом з накипами/nalotami/porostami zacieków i powierzchniowych zabrudzeń. Grupa rzeźbiarska połączona jest z podstawą dwoma metalowymi wspornikami (patrz fot. 17). Rzeźba o wymiarach : wysokość 178 cm, szerokość 77 cm, grubość 60 cm. Rozmiar podstawy 36x68 cm.

Północna, prawa od figury kobiety „Armatura” (panoplia) składa się z martwej natury – beczka, draperia, armata z lufą skierowaną ku dołowi. Część lufy utracona. Większość powierzchni pokryta накипом/warstwą nalotu - mieszaniną liszajów/ лишайників, powierzchniowych zabrudzeń i oddzieleń/rozwarstwień wewnętrznego. зв’язуючого. Rzeźba o wymiarach: wysokość 71 cm, szerokość 58 cm, grubość 40 cm. Rozmiar podstawy 46x25 cm.

Południowa, lewa "Armatura" (panoplia) składa się z tarczy o rokailowym zdobieniu/ornamencie, chorągwi/flagi, buławy-piernacza/булави-пернача, kul, bębna i armaty, w której także lufa skierowana jest ku dołowi. Część lufy i dolny lewy fragment tarczy utracony bezpowrotnie. Natomiast górny lewy fragment tarczy w miejscu gdzie łączą się dwa elementy/dwie połowy oddzielił się i trzyma się tylko na metalowej szynie/szkielecie. Na frontalnej części tarczy znajduje się 12 nie наскрізних otworów. Możliwe, że kiedyś pełniły funkcję wzmocnienia nakładanego вензеля/węzła? albo herbu. Na tylniej powierzchni tarczy widoczne są 4 otwory i pionowy kanał dla osadzenia utraconego fragmentu. Znaczna część powierzchni pokryta jest porostami, ciemnym накипом/nalotem i zabrudzeniami, które mocno kontrastują z kolorem materiału. Rzeźba połączona z podstawą za pomocą wsporników, zamocowanych od tylniej strony. Rzeźba o wymiarach: wysokość 129 cm, szerokość 70 cm, grubość 40 cm. Rozmiar podstawy 29x51 cm. Rozmiary górnego lewego fragmentu, który odpadł: wysokość 40 cm, szerokość 31 cm, grubość 15 cm.

Grupa rzeźbiarska znajdująca się na attyce budynku flankowana jest dwoma wazami o wymiarach: wysokość całości 42 cm, podstawa 46x30 cm, średnica górnej powierzchni 37 cm. Waza składa się z cokołu, nóżki i kielicha, który jest osadzony centralnie na metalowym стрижень./czopie? Silne zniszczenia występują na południowej wazie - uszkodzenie nóżki i cementowej zaprawy. Waza grozi zawaleniu. Wazy i centralny attykowy piedestał połączono z kutymi elementami balustrady attyki./(кованими решітками). Kamień i metal w miejscach złączeń mocno uszkodzony. Metalowe решітки /kute elementy balustrady attyki zdeformowane i tymczasowo wzmocnione w miejscach złączeń.

2.2. Stan zachowania

• Oryginalna obróbka/opracowanie kamienia rozmyte/zatarte atmosferycznymi opadami, szczególnie w nie osłoniętych miejscach (głowa, twarz i stopy figury)

• Struktura kamienia osłabiona zarówno powierzchniowa jak i prawdopodobnie wewnętrzna o czym świadczy мучнистість/zmęczenie/mączystość? materiału i jego sypkość na głębokość 1-2cm od powierzchni w najbardziej podatnych na zniszczenia partiach, a także obecność czarnej warstwy tak zwanej "псевдопатини" pseudopatyny, częściowo zabezpieczone odwarstwienia i pęknięcia powierzchni na różnej głębokości.

• O osłabieniu materiału świadczy również kolonia лишайників/ liszajów i mchów, które nagromadziły się w północnej i południowo-zachodniej podstawie oraz na całej powierzchni grupy rzeźbiarskiej

• Obecność skorodowanych, metalowych elementów konstrukcyjnych, przyczyniła się do zniszczenia obiektu, a to wszystko wynika z nie znajomości prawidłowego/poprawnej technologicznego/technologii wykonania autorskiego/pierwotnego oraz później przeprowadzonych prac remontowo-konserwacyjnych

Straty i zniszczenia, są skutkiem źle przeprowadzonych wstępnych/wcześniejszych? prac remontowo-konserwatorskich (klejenie ubytków masą cementową i szpachlowanie, w szczególności fragment lewej ręki figury)

– brak dużych elementów: 0,4 tarczy heraldycznej, prawej ręki i symbolicznej trąby;

- strata 35% pierwotnego wykonania (prawa ręka figury, fałdy odzieży w okolicy prawej ręki, trąba, dolna lewa część tarczy, a także jakiś pionowy atrybut z południowej „Armatury” (panoplii), zamocowany od tyłu.

2.3 Przyczyny zniszczeń

Rozróżniamy/występują zniszczenia: biologiczne, chemiczne, mechaniczno-przyczynowe/mechaniczne a także wynikające ze złych przypuszczeń/ założeń autorów:

• 325 lat temu zastosowano nie odpowiedni materiał (organiczny дентридний wapień) do wykonania kompozycji rzeźbiarskiej; nie brano pod uwagę, ciągłych zmian klimatycznych, negatywnie wpływających na proces naturalnego starzenia się i wietrzenia materiału. Wietrzenie materiału przyśpiesza agresywna atmosfera panująca w mieście.

• 85 % powierzchni grupy rzeźbiarskiej jest skażona biologicznie (bakterie, лишайник/porosty i mchy). Tego typu skażenie przyczynia się do dalszych zniszczeń materiału, także wewnętrznych za sprawą wydzielanych produktów i ich działania.

• Duża ilość metalowych wzmocnień/połączeń armatury przyczyniła się do rozwarstwienia kamienia i utraty oryginalnych fragmentów.

• Wpływ opadów atmosferycznych i warunków klimatycznych powoduje rozwarstwienia powierzchni i rozdzielnia w miejscach złączeń oryginalnego wykonania. (patrz fot. 3)

– Decyzja autora o sposobie zakończenia rzeźby metodą pokrycia свинцевими білилами (бляйвайсом biel ołowiowa) rozpuszczonym olejem przyczyniła się do utraty naturalnego koloru kamienia i stała się przyczyną dodatkowych zniszczeń powierzchni materiału (wniosek wynikający/ zgodny z dokumentami archiwalnymi?).

3. WNIOSKI I ZAŁOŻENIA KONSERWATORSKIE

3.1. Приамбула:Preambuła/wstęp

Bazując wyłącznie na badaniach wizualnych dochodzimy do wniosku, iż należy zapobiegać dalszym zniszczeniom wszelkich wartości dokumentalnych/historycznych, zabytkowych i artystycznych poprzez:

- stosowanie lepszych oraz efektywniejszych metod pracy,

- wykonywanie badań konserwatorsko -naukowych uszkodzonych obiektów.

- dbałość o przestrzeganie zasad obowiązujących przy demontażu i przenoszeniu obiektu w miejsce przygotowane wcześniej do prac konserwatorskich.

- nie przeprowadzanie tylko częściowego/ograniczonego programu prac konserwatorskich w miejscu gdzie znajduje się obiekt, co pozwoli uniknąć negatywnych wpływów środowiska na prace.

3.2. Cel:

Po przeprowadzeniu oględzin złego zachowania/ stanu grupy rzeźbiarskiej „Gloria/Sława” wywnioskowano, iż należy centralną figurę

i dwie boczne „armatury” (dwa boczne panoplia) zabezpieczyć przed dalszym niszczeniem i negatywnym wpływem warunków atmosferycznych, nie naruszając zabytkowego materiału, z którego wykonano rzeźby.

3.3. Założenia konserwatorskie:

- Obowiązkowe, choćby częściowe przeprowadzenie badań podstawowych;

– Prowadzenie dziennika prac konserwatorskich;

– Przywrócenie obiektowi podlegającemu konserwacji technologiczno-fizycznych właściwości, które zabezpieczyłyby grupę rzeźbiarską i jej otoczenie. Nie biorąc pod uwagę w jakim miejscu będzie eksponowana po zabiegach konserwatorskich - w muzeum czy na elewacji budynku;

– Tworzenie dokumentacji konserwatorskiej w formie sprawozdania i konserwacyjnego paszportu/dokumentu obiektu (zgodnie z wymogami Ministra kultury i turystyki Ukrainy;

– Przekazanie sprawozdania o konserwowanym obiekcie do Zezwalającej? Ochrony Środowiska Historycznego LMR

3.4. Granice czynów/ zabiegów konserwatorskich:

Estetyczne wykończenia/poprawki – dążenie do pozostawienia oryginalnej obróbki kamienia i do podkreślenia wyrazistości formy.

3.5. Kryteria cenności/wartości:

Dokumentalne: – pokazany rozwój monumentalno-dekoratywnej, architektonicznej plastyki miasta Lwowa z drugiej połowy XVII wieku, działalność technologiczno-wytwórcza mistrzów dawnego czasu oraz estetyczno-ideowy smak społeczeństwa tamtych czasów.

Historyczne: – przedstawienie w formie plastycznej (rzeźbiarskiej) obecnego stanu rzeczy, zmiany polityczne, włączenie do Galicji od panowania Rzeczypospolitej do panowania Austrowęgierskiego, inaczej mówiąc po pierwszym rozbiorze Polski.? Grupa rzeźbiarska, odnosi się do pierwszych rzeźb, które są odzwierciedleniem realiów politycznych.

Estetyczne: – przykład przejścia formy plastyczno-wyrazowej, od klasycyzującego baroku do rokoko na Haliczczyźnie.(Ruś Halicka?)

Sztuka – historyczne: – pierwszy relief w zachodniej Ukrainie przedstawiający personifikację alegorii „Sława”.

Sztuka-malarskie: – ciekawy, oryginalny, może nawet jedyny przykład monumentalnej grupy rzeźbiarskiej składającej się z trzech oddzielnych kompozycji. Połączenie martwej natury z postacią ludzką.

Naukowe: – faktologia/faktografia

Pamiątkowe: - upamiętnienie i rozsławienie rodzinnych wartości i zasług, przejście /zasługi do/dla historii.

4. PROGRAM PRAC KONSERWACYJNO-RENOWACYJNYCH

( Grupa rzeźbiarska "Gloria / Sława")

ď. nr	Etapy	Metody, procesy	Materiały, przyrządy, instrumenty	Adnotacje
1	2	3	4	5
1.	Badawczy (Etap 1) (Przed pracami konserwatorskimi)	1.1. Obserwacja wzrokowa i dokumentacja fotograficzna. Obmiary.		Przeanalizowanie obecnego stanu zachowania, uszkodzenia i straty. Stworzenie i opracowanie kartogramu/programu prac .
		1.2. Selekcja biologicznych, petrograficznych oraz chemiczno-technologicznych prób dla przeprowadzenia analiz.
2.	Przygotowania do demontażu i demontaż rzeźb	2.1. Postawienie rusztowań, zapoznanie z przepisami demontażu. Przygotowanie do demontowania rzeźby.	Rusztowania do 32 m wysokości. Ogrodzenie terenu prac.
		2.2. Ściągnięcie/zdjęcie fragmentów rzeźby, grożących zawaleniem i dalszą destrukcją. Zgromadzenie підйомного materiału (zachowanych fragmentów kamiennych).		Głowa i lewa ręka figury. Górny fragment heraldycznej tarczy południowej „Armatury”.
		Demontaż i transport grupy rzeźbiarskiej, południowej wazy i fragmentów dekoratywnych.	Pasy, талька, drewniane піддони, пінопласт, gipsowy bandaż. Підйомний кран.
3.	Konserwacja	Tymczasowe zabezpieczenie miejsc zagrożonych dalszymi stratami (wysypy, odspojenia).	10 % rozczyn Paraloid B -72
		Oczyszczanie z delikatnych powierzchniowych zabrudzeń.	Miękkie szczotki, порохотяг.
		Oczyszczenie parą z biologicznych szkodników i стійкіших поверхневих нашарувань powierzchownych nawarstwień	Kondensator pary. Пароконденсатор, miękka szczotka syntetyczna.	Temperatura 100-150 ^0 Ń
		Usunięcie wstawek i klejeń cementowych.		Po całej powierzchni grupy rzeźbiarskiej. Zwrócenie uwagi w szczególności na lewą rękę centralnej figury.
1	2	3	4	5
3.	Konserwacja	Usunięcie skorodowanych wzmacniających elementów
		Podklejanie pęknięć i szczelin.	Iniekowanie/iniekcja pęknięć i odwarstwień. Mineralne szpachlówki
		Anastyloza відокремлених , zachowanych fragmentów.	Sklejanie z wykorzystaniem nie korodujących szpilek.
		Uzupełnienie potrzebnych konstruktywny strat.	docięcie wstawek kamiennych większych elementów, szpachlowanie mniejszych elementów	Fragmenty tarczy
		Wzmocnienia kamienia.	*Ahydrosil Z, Paraloid B -72 miejscowe	* Większe powierzchnie, zwłaszcza te gdzie znajdują się лишайники i mchy. Dozowanie miejscowe z wrachowaniem sezonowości.
		Гідрофобізація Hydrofobizacja	Кремнійорганічні Chemiczno-organiczne środki firmy Remmers	Za decyzją spec. rady
4.	Badawczy (Etap 2) (po konserwacji i w trakcie renowacji)	Dobór dodatkowych biologicznych i chemiczno-technologicznych sposobów dla przeprowadzenia analiz*		*Analizy na obecność наявність biofaktorów ta soli w wewnętrznej strukturze kamieniowi.
		Dokumentacja fotograficzna po przeprowadzeniu etapu konserwacyjnego.
5.	*Dodatkowy konserwacyjny
		Nadzór i fiksowanie stanu zachowania substancji materiału.		* Wypadku рецидивних powtórnych zniszczeń
		Przeprowadzenie obowiązkowych zabiegów.
6.	Проміжний dokumentalny	Pisanie sprawozdania po etapie konserwacji.		До 15.03. 2008р. у Державну службу з питань національної культурної спадщини

1	2	3	4	5
7.	Renowacyjny	Etap renowacji przeprowadza się wyłącznie po od podjętej decyzji przez wyspecjalizowaną rady oцію autentycznego obiektu albo nawrotu go na elewację.
		* Miejscowe oczyszczenia z powierzchniowych стійких zabrudzeń	Chemiczne, chemiczno-mechaniczne metody	* Za decyzją specjalistycznej renowacyjnej rady.
		*Odsolenie kamienia	Metodą nakłada fibrowych/ фібрових kompresów.	*Po przeprowadzonych badaniach * Za decyzją specjalistycznej renowacyjnej rady
		Wzmocnienia kamienia	Гідрофільні смоли firmy Remmers	*Po przeprowadzonych badaniach * Za decyzją specjalistycznej renowacyjnej rady
		Uzupełnianie ubytków		* Za decyzją specjalistycznej renowacyjnej rady
		Гідрофобізація каменю	Кремнійорганічні засоби firmy Remmers	* Za decyzją specjalistycznej renowacyjnej rady o powrocie rzeźbiarskiej grupy na elewację lub o jej opiece i przechowywaniu muzealnym/ музеєфікацію.

1	2	3	4	5
8.	Renowacyjno-rekonstruktywny lub muzealno- przechowawczy
		Rozdzielanie/ściąganie form dla przygotowania kopi		*Za decyzją specjalistycznej renowacyjnej rady .
		Przygotowanie rekonstrukcyjnych gipsowych odlewów		* Za decyzją specjalistycznej renowacyjnej rady o wyglądzie całościowym
		Modelowanie w miękkim materiale utraconych elementów
		Złączenie/rekonstrukcja odlewów gipsowych dla przechowania muzealnego
		Przygotowanie rekonstrukcyjnych elementów z naturalnego kamienia dla zmontowania grupy rzeźbiarskiej na elewacji zabytku
		Przygotowanie nowych waz i ich cokołów
		Przygotowanie wazowych przykrywek z kamienia naturalnego		Według informacji ikonetecznych
		Wykonanie nowej, górnej płyty piedestału pod grupę rzeźbiarską i zamiana starego.		*Za decyzją specjalistycznej renowacyjnej rady
		Przewóz i wstawienie na miejsce: Rekonstruowanej grupy Autentycznej grupy rzeźbiarskiej.
9.	Dokumentacyjny	Tworzenie sprawozdania i dowodu osobistego/		Całość dokumentacji konserwacyjnej
		Rekomendacje do dalszego zachowania i nadzór *		*W zależności od podjętych decyzji dalszego zachowania grupy rzeźbiarskiej lub ekspozycji
		Zatwierdzenie sprawozdania i передача/audycje dla archiwalnego przechowania