1. System finansowy anglosaski i kontynentalny

System angloamerykański – zasadnicze miejsce w redystrybucji środków finansowych przypada giełdzie i bankom inwestycyjnym za pośrednictwem emisji papierów wartościowych

System kontynentalny – z bazą opartą na bankach, będących głównym elementem transferu pieniądza za pośrednictwem kredytów i pożyczek

Punktem odniesienia systemu finansowego danego kraju do jednego z wymienionych wyżej systemów jest udział aktywów sektora bankowego oraz kapitalizacji Giełdy w PKB. W Polsce w 2009 roku, udział sektora bankowego w PKB wynosił 88%, a udział kapitalizacji Giełdy w PKB wynosił 31,5%

2. Funkcje rynków finansowych

Główną funkcją rynku finansowego jest pośrednictwo w transferze funduszy od podmiotów (uczestników rynku), które je posiadają, do tych, które zgłaszają na nie popyt.

Ponadto:

- mobilność i mobilizacja kapitału – określa zdolność podmiotów do powstrzymywania się od bieżącej konsumpcji na rzecz osiągnięcia w przyszłości pożądanego efektu finansowego

- alokacja kapitału – określa kierunku, w które płyną strumienie kapitału

- transformacja kapitału – rozwój rynku kapitałowego i jego oprzyrządowania (instrumenty, instytucje, organizacja)

- wycena wartości firmy i kapitału – dokonywana jest na bieżąco, to rynek i inwestorzy na podstawie dopływających komunikatów decydują o nabywaniu i zbywaniu instrumentów finansowych.

3. Klasyfikacja rynków finansowych (kasowy, terminowy, pieniężny, kapitałowy, itd.)

Termin transakcji: kasowy (dostawa i zapłata za towar dokonywane są w tym samym czasie, w momencie zawarcia umowy) terminowy (instrumentów pochodnych, między umową kupna/sprzedaży, a dostawą/zapłatą występuje różnica w czasie, działa tu tzw. dźwignia finansowa, zawiera element spekulacji)

Kryterium zapadalności: rynek pieniężny (organizowany przez banki i parabanki, są tu wystawiane instrumenty finansowe o terminie realizacji praw nie dłuższym niż rok, opiewają one wyłącznie na wierzytelności pieniężne, np. bony skarbowe, certyfikaty depozytowe, kredyty i depozyty krótkoterminowe) rynek kapitałowy (organizowany przez giełdy(chociaż nie tylko), dot. instrumentów o horyzoncie czasowym powyżej roku, mają one charakter wierzycielski lub majątkowy: akcje, obligacje, listy zastawne)

4. Kryteria klasyfikacji rynków finansowych

Termin transakcji: kasowy (dostawa i zapłata za towar dokonywane są w tym samym czasie, w momencie zawarcia umowy) terminowy (instrumentów pochodnych, między umową kupna/sprzedaży, a dostawą/zapłatą występuje różnica w czasie, działa tu tzw. dźwignia finansowa, zawiera element spekulacji)

Kryterium zapadalności: rynek pieniężny (organizowany przez banki i parabanki, są tu wystawiane instrumenty finansowe o terminie realizacji praw nie dłuższym niż rok, opiewają one wyłącznie na wierzytelności pieniężne, np. bony skarbowe, certyfikaty depozytowe, kredyty i depozyty krótkoterminowe) rynek kapitałowy (organizowany przez giełdy(chociaż nie tylko), dot. instrumentów o horyzoncie czasowym powyżej roku, mają one charakter wierzycielski lub majątkowy: akcje, obligacje, listy zastawne)

Waluta transakcji: obca i krajowa

Skala transakcji: detaliczny i hurtowy

Liczba nabywców: Klient zindywidualizowany i klient masowy

Obszar geograficzny: krajowy i międzynarodowy

Przedmiot transakcji: papiery wartościowe, waluty, kredyty, lokaty międzybankowe, lokaty, instrumenty pochodne

5. Fazy zmian rynku pieniężnego: prywatyzacja, konsolidacja, itd.

denacjonalizacja – dwie ustawy z 31 stycznia 1989r. – Prawo Bankowe i ustawa o NBP, przejście od gospodarki centralnie planowanej do gospodarki konkurencyjnej, ukształtowanie dwupoziomowego systemu bankowego: bank centralny + banki depozytowo-kredytowe

demonopolizacja – 1990r.: wydzielenie ze struktur NBP 9 banków transformowanych w banki depozytowo-kredytowe, które miały formę organizacyjną przedsiębiorstwa państwowego

komercjalizacja – 1991r.: przekształcenie zdemonopolizowanych banków w spółki prawa handlowego, w których jedynym akcjonariuszem został Skarb Państwa

mała konsolidacja – do 1992r. powstało 70 nowych banków, niektóre nie radziły sobie w nowej rzeczywistości, wymusiło to ekspansję terytorialną poprzez otwieranie nowych placówek przez banki „dziewiątki” i przejmowanie banków przeżywających trudności

duża konsolidacja – w 1995r. rząd ogłosił plan konsolidacji sektora bankowego. Polegał on na nakazowym łączeniu banków wokół Banku Pekao S.A., który pełnił rolę lidera grupy trzech banków z „dziewiątki” – z Lublina, Łodzi i Szczecina.

prywatyzacja – miała przyspieszyć proces formowania nowoczesnego, komercyjnego sektora bankowego w Polsce, ułatwić restrukturyzację, dostosować działalność do warunków gospodarki rynkowej, umocnić pozycję GPW. Spowodowała wzrost udziału zagranicznych inwestorów w akcjonariacie. W konsekwencji prywatyzacji, w dwóch bankach: BZ S.A. i WBK S.A. pojawił się ten sam akcjonariusz – grupa AIB, która w 2000r. podjęła decyzję o fuzji obu jednostek w jeden bank pod nazwą BZ WBK S.A.

globalizacja – postępująca globalizacja wywołała fuzje i przejęcie o charakterze transgranicznym (HVB i BACA, a w konsekwencji fuzja polskich banków PBK i BPH). Wraz z wejściem Polski do UE, polskie banki zgodnie z zasadą swobody podejmowania działalności mogą prowadzić działalność na terenie całej UE

kryzys – w 2007r. świat ogarnął kryzys finansowy o niebywałej skali, wiele banków ogłosiło upadłość, inne walczyły z utratą płynności (np. AIB zmuszony był sprzedaż swoje najlepsze aktywo – BZ WBK na rzecz banku Santander).

6. NBP – rola i funkcje

Rolę banku centralnego, którym w Polsce jest Narodowy Bank Polski wyznacza Konstytucja RP w art.227: „Centralnym bankiem państwa jest NBP. Przysługuje mu wyłączne prawo emisji pieniądza oraz ustalania i realizowania polityki pieniężnej. NBP odpowiada za wartość polskiego pieniądza”.

Podstawowym celem NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen, przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej rządu, o ile nie ogranicza to podstawowego celu NBP.

Funkcje:

- bank emisyjny – ma wyłączne prawo emitowania pieniądza, organizuje obieg pieniądza i reguluje jego podaż

- bank banków – prowadzi rachunki każdego banku komercyjnego i organizuje system rozliczeń między nimi

- centralny bank państwa – prowadzi obsługę budżetu państwa oraz rachunki wielu instytucji rządowych i centralnych

7. NBP – narzędzia polityki

Pośrednie:

- stopa rezerwy obowiązkowej – informuje o tym, jaką część depozytów banki komercyjne muszą przechowywać na rachunku w NBP (obecnie 3,5%)

- transakcje depozytowo-kredytowe – operacje depozytowe pozwalają bankom ulokować w banku centralnym na jeden dzień chwilowo wolne nadwyżki. NBP może wspomóc bank kredytem refinansowym (nie wymaga zabezpieczenia), lombardowym (pod zastaw papierów wartościowych o wysokim ratingu), redyskontowym (na weksle o wysokim ratingu wystawione przez klientów banków centralnych)

- operacje otwartego rynku – kupno lub sprzedaż papierów wartościowych, dewiz lub bonów pieniężnych emitowanych przez NBP. Kupując od banków NBP dostarcza im gotówkę, zwiększa ich potencjał finansowy i tym samym zwiększa podaż pieniądza.

Perswazyjne:

- sugerują bankom współdziałanie w ramach przyjętej przez NBP polityki oddziaływania na poziom inflacji.

Bezpośrednie:

To decyzje administracyjne dot. np. ustalenia pułapu oprocentowania kredytów w bankach, ustalenia kwotowych ograniczeń kredytów lub otwierania przez NBP lokat terminowych dla klientów.

8. Rada Polityki Pieniężnej

Powołana w 1998r., jest organem kolegialnym, skład: prezes NBP + 9 członków (3 powołuje prezydent, 3 sejm i 3 senat), kadencja trwa 6 lat, funkcję członka RPP można pełnić tylko jedną kadencję, posiedzenia zwoływane są co najmniej raz w miesiącu.

Zadania RPP:

- ustala wysokość stóp procentowych NBP

- ustala stopy rezerw obowiązkowych

- zatwierdza plan finansowy NBP

- przyjmuje roczne sprawozdanie NBP

- ustala zasady operacji otwartego rynku

- ocenia Zarząd NBP w zakresie realizacji założeń polityki pieniężnej

- ustala coroczne założenia polityki pieniężnej

- określa górne granice zobowiązań wynikających z kredytów i pożyczek zaciąganych przez NBP

9. Rodzaje banków

1) Kryterium siedziby banku:

- krajowe – są licencjonowane przez KNF, ich siedziby i centrale zlokalizowane są w Polsce

- zagraniczne – mające siedziby i centrale na terytorium państwa spoza UE, a działające w Polsce w formie oddziału za zgodą KNF

- instytucje kredytowe – zarówno banki, jak i parabanki, mające swoją siedzibę i centralę na terytorium UE, licencjonowane w kraju macierzystym, a prowadzące działalność bankową w formie oddziału lub transgranicznie w Polsce po poinformowanie KNF

2) Kryterium formy organizacyjno-prawnej

- bank spółka akcyjna – głównym celem ich działalności jest osiągnięcie zysku, założycielami mogą być osoby prawne lub osoby fizyczne. Wraz z rozwojem instrumentów finansowych i zapotrzebowania na nowe usługi, banki zaczęły się przekształcać w grupy kapitałowe (holdingi), w jej ramach bank może świadczyć wiele usług, np. fundusze inwestycyjne i emerytalne, ubezpieczenia, domy maklerskie, leasing, factoring, usługi deweloperskie.

- bank spółdzielczy – podstawowym celem nie jest maksymalizacja zysku, lecz wspieranie działalności swoich członków i lokalnych klientów, założycielami mogą być tylko osoby fizyczne w liczbie minimum 10 osób. Dzielą się na banki spółdzielcze (działanie na terenie powiatu lub województwa gdy fundusze własne między 1-5 mln euro lub kraju, gdy > lub = 5 mln euro) i banki zrzeszające (obok wykonywania czynności bankowych: prowadzi rachunki bieżące zrzeszonych banków spółdzielczych, utrzymuje rezerwę obowiązkową na rachunku NBP, reprezentuje zrzeszone banki na zewnątrz, kontroluje banki zrzeszone)

- bank państwowy – jego właścicielem jest Skarb Państwa lub państwowe osoby prawne.

3) Kryterium zakresu i rodzaju świadczonych usług

- banki uniwersalne – dominują w strukturze sektora bankowego w Polsce, świadczą usługi depozytowo-kredytowe klientom detalicznym i korporacyjnym, mają rozbudowane struktury organizacyjne (działalność maklerska, ubezpieczeniowa, leasingowa)

- banki detaliczne – dla klienta indywidualnego, do gospodarstw domowych i małych firm, np. PKO BP S.A.

- banki korporacyjne – dla dużych przedsiębiorstw i korporacji, w tym międzynarodowych, np. ABN Amro Bank Polska S.A., BRE Bank

- banki hipoteczne – udzielają kredytów hipotecznych pod zastaw nieruchomości, np. ING Bank Hipoteczny S.A.

- banki specjalistyczne – wyspecjalizowane w obsłudze pewnych typów klientów, np. banki samochodowe (Mercedes Benz Bank Polska S.A.), nastawione jedynie na kredytowanie

- banki inwestycyjne – w Polsce nie ma banków czysto inwestycyjnych. Lokują środki klientów w instrumenty finansowe, mogą emitować lub wystawiać np. obligacje sekurytyzacyjne czy kwity depozytowe.

10. Czynności bankowe

1) zastrzeżone dla banków: przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych na żądanie lub z nadejściem wyznaczonego terminu oraz prowadzenie rachunku tych wkładów, prowadzenie innych rachunków bankowych, udzielanie kredytów, udzielania i potwierdzanie gwarancji bankowych, emitowanie bankowych papierów wartościowych, przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych

2) zaliczane do usług bankowych: udzielanie pożyczek pieniężnych, operacje czekowe i wekslowe, wydawanie kart płatniczych i wykonywanie operacji z ich użyciem, terminowe operacje finansowe, udostępnianie skrytek, prowadzenie skupu i sprzedaży wartości dewizowych, udzielanie i potwierdzanie poręczeń, pośrednictwo w dokonywaniu przekazów pieniężnych

3) inne dozwolone czynności: nabywanie i zbywanie nieruchomości, usługi konsultacyjno-doradcze w sprawach finansowych, obrót papierami wartościowymi, obejmowanie lub nabywanie akcji, praw z akcji, udziałów innej osoby prawnej i jednostek uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych

11. Aktywa i pasywa – bilans banku

Bilans banku składa się z aktywów (inwestycje bankowe) i pasywów (odzwierciedlają źródła pochodzenia pieniędzy).

Pasywa składają się funduszy własnych (kapitał zakładowy, kapitał zapasowy, niepodzielny zysk z lat ubiegłych, zysk bieżący, zobowiązania podporządkowane, zobowiązania z tytułu papierów wartościowych, kapitał z aktualizacji wyceny rzeczowych aktywów trwałych) i funduszy obcych (depozyty, lokaty międzybankowe bierne, pozostałe pasywa). Fundusze własne spełniają 4 funkcje: ekonomiczną, gwarancyjną, prawną i stabilizującą system płatniczy.

Aktywa banku informują, na co zostały przeznaczone pasywa banku. Dzielą się na aktywa pracujące (kredyty, papiery wartościowe nabywane do portfela, lokaty międzybankowe czynne) i aktywa niepracujące (gotówka w kasie i w NBP, środki trwałe, pozostałe aktywa).

12. Licencjonowanie banków – zasady, wymogi

1) Bank w formie spółki akcyjnej - może być utworzony na podstawie zezwolenia KNF. Funkcję organu nadzoru pełni rada nadzorcza, składająca się co najmniej z 5 osób wybieranych przez walne zgromadzenie akcjonariuszy. Zarząd banku składa się co najmniej z 3 osób. Akcje banków są akcjami imiennymi, z wyjątkiem akcji dopuszczonych do obrotu publicznego. Wnoszony przez założycieli banku kapitał założycielski nie może być niższy od równowartości w złotych 5 000 000 euro.

2) Bank spółdzielczy - założycielami mogą być tylko osoby fizyczne w liczbie minimum 10 osób. Dzielą się na banki spółdzielcze (działanie na terenie powiatu lub województwa gdy fundusze własne między 1-5 mln euro lub kraju, gdy > lub = 5 mln euro) i banki zrzeszające (obok wykonywania czynności bankowych: prowadzi rachunki bieżące zrzeszonych banków spółdzielczych, utrzymuje rezerwę obowiązkową na rachunku NBP, reprezentuje zrzeszone banki na zewnątrz, kontroluje banki zrzeszone)

3) Bank państwowy - jego właścicielem jest Skarb Państwa lub państwowe osoby prawne. Bank państwowy może być utworzony przez Radę Ministrów w drodze rozporządzenia, na wniosek Ministra Skarbu Państwa zaopiniowany przez Komisję Nadzoru Finansowego. W tym samym trybie następuje likwidacja banku państwowego.

13. Rodzaje kredytów

Kredyty gospodarcze, w formie kredyty obrotowego:

- w rachunku bieżącym (do roku) – wymaga posiadania rachunku w banku, który udzieli kredytu, forma oparta na saldzie debetowym, do wysokości którego klient może się zadłużać w sposób dowolny

- w rachunku kredytowym (do 3 lat) – bank otwiera specjalny rachunek, na który jest przelewana kwota kredytu

Kredyty inwestycyjne udzielane są podmiotom gospodarczym na okres od roku do kilku lat, pozwalają finansować majątek rzeczowy przedsiębiorstwa, wspomagać restrukturyzację zatrudnienia i realizację wielu innych celów inwestycyjnych.

Kredyty konsumpcyjne (dla ludności):

- ratalne – związane z nabywaniem dóbr trwałego użytku, udzielane szybko zazwyczaj po przedstawieniu zaświadczenia o wysokości zarobków. Udzielane maxymalnie do 3 lat, mogą być udzielane w sklepach i salonach sprzedaży przez pośredników kredytowych, np. Żagiel, InvestKredyt

- w rachunku bieżącym – możliwość zadłużenia na ROR w formie nieoprocentowanego debetu lub oprocentowanego kredytu, oprocentowanie jest wysokie, nie są wymagane żadne poręczenia

- kredyty gotówkowe – przeznaczone na bieżące potrzeby, świadczone na krótki okres

- kredyty z kart kredytowych – przyznawany jest limit na karcie kredytowej, do którego klient może się zadłużać dokonując płatności w punktach handlowych i usługowych, często występuje okres bezodsetkowy (kilka tygodni), w którym klient musi spłacić 100% zobowiązania

Kredyty mieszkaniowe – osobna grupa kredytów, udzielana osobom fizycznym na budowę domu lub zakup mieszkania na rynku pierwotnym lub wtórnym, udzielane nawet na 45 lat.

14. Gwarantowanie depozytów – organizacja w Polsce

Koordynowany przez BFG system gwarantowania depozytów ma charakter powszechny i obligatoryjny. Z mocy ustawy uczestnikami systemu są banki krajowe oraz oddziały banków zagranicznych (mających siedzibę w państwie z poza UE), wykonujące działalność na terytorium RP. Nie są objęte systemem instytucje parabankowe oraz SKOK-i. Podstawowym źródłem finansowania działalności gwarancyjnej są środki gromadzone przez podmioty objęte obowiązkowym systemem gwarantowania w postaci funduszu ochrony środków gwarantowanych (FOŚG). Środki na pokrycie FOŚG lokowane są przez banki w bezpieczne instrumenty finansowe, banki muszą deponować te środki na wyodrębnionym rachunku w NBP. System gwarantuje wypłatę środków powierzonych przez następujących dysponentów, o ile zawarli umowę imiennego rachunku bankowego lub posiadają wierzytelność w stosunku do banku wynikającą z czynności bankowej: osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki organizacyjne posiadające zdolność prawną, szkolne kasy oszczędnościowe, pracownicze kasy zapomogowo-pożyczkowe. Ustawa wprowadza selektywny zakres gwarancji, pozbawiając ochrony zdeponowane w bankach środki, m.in.: Skarbu Państwa, szeroko rozumianych instytucji finansowych, głównych akcjonariuszy banku, kadry zarządzającej banku, członków zarządu. Środki gwarantowane objęte są obowiązkowym systemem gwarantowania do równowartości w złotych 100 000 euro.

15. Bankowy Fundusz Gwarancyjny

BFG został utworzony ustawą z 14 grudnia 1994r. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym jako osoba prawna z siedzibą w Warszawie. Celem BFG jest:

- ochrona środków gwarantowanych (głównie depozytów) podmiotów, które zasadniczo nie mają samodzielnej możliwości oceny ryzyka finansowego

- udzielania pomocy bankom, które utraciły płynność lub znalazły się w obliczu niewypłacalności

- wspieranie procesów łączenia się banków zagrożonych niewypłacalnością z bankami znajdującymi się w dobrej kondycji finansowej

- bieżąca i okresowa analiza sytuacji finansowej sektora bankowego oraz zapobieganie pogłębianiu się występujących zagrożeń

Organami BFG są Rada Funduszu (przewodniczący + 7 członków) i Zarząd Funduszu (3 do 5 członków, w tym prezes i jego zastępca).

Źródłami finansowania BFG są:

- obowiązkowe opłaty roczne wnoszone przez banki objęte systemem gwarantowania

- kwoty przekazane z FOŚG

- dochody z pożyczek i papierów wartościowych

16. Zasady ochrony klienta przez BFG

To samo co w zagad. 14: Koordynowany przez BFG system gwarantowania depozytów ma charakter powszechny i obligatoryjny. Z mocy ustawy uczestnikami systemu są banki krajowe oraz oddziały banków zagranicznych (mających siedzibę w państwie z poza UE), wykonujące działalność na terytorium RP. Nie są objęte systemem instytucje parabankowe oraz SKOK-i. Podstawowym źródłem finansowania działalności gwarancyjnej są środki gromadzone przez podmioty objęte obowiązkowym systemem gwarantowania w postaci funduszu ochrony środków gwarantowanych (FOŚG). Środki na pokrycie FOŚG lokowane są przez banki w bezpieczne instrumenty finansowe, banki muszą deponować te środki na wyodrębnionym rachunku w NBP. System gwarantuje wypłatę środków powierzonych przez następujących dysponentów, o ile zawarli umowę imiennego rachunku bankowego lub posiadają wierzytelność w stosunku do banku wynikającą z czynności bankowej: osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki organizacyjne posiadające zdolność prawną, szkolne kasy oszczędnościowe, pracownicze kasy zapomogowo-pożyczkowe. Ustawa wprowadza selektywny zakres gwarancji, pozbawiając ochrony zdeponowane w bankach środki, m.in.: Skarbu Państwa, szeroko rozumianych instytucji finansowych, głównych akcjonariuszy banku, kadry zarządzającej banku, członków zarządu. Środki gwarantowane objęte są obowiązkowym systemem gwarantowania do równowartości w złotych 100 000 euro.

17. Zasady organizacji nadzoru (zalecenia Komitetu Bazylejskiego)

Komitet przygotował dokument Podstawowe Zasady Efektywnego Nadzoru Bankowego, wypracowane przez Komitet standardy, porady i rekomendacje, mimo braku mocy prawnej, znacząco wpływają na krajowe regulacje nadzorcze. PZENB składają się z 25 kroków niezbędnych do osiągnięcia efektywnego systemu nadzoru, zwrócono w nich uwagę na niezależność nadzoru, konieczność licencjonowania banków, wymóg opracowania i wdrażania norm ostrożnościowych z uwzględnianiem ryzyka, potrzebę ciągłego monitorowania działalności banków w celu wypracowania niezależnej opinii, wyposażenie nadzoru w narzędzie restrykcyjne oraz wymianę informacji między lokalnymi i międzynarodowymi instytucjami nadzoru.

Płaszczyzny nadzoru: indywidualny (sprawowany przez KNF nad poszczególnymi instytucjami finansowymi z siedzibami i/lub centralami w Polsce) skonsolidowany (uzupełniający poprzez nadzór nad grupami kapitałowymi, bada działalność holdingów, w których bank jest podmiotem dominującym) uzupełniający (bada całokształt działalności konglomeratu, a zwłaszcza adekwatność kapitałową, znaczące transakcje wewnątrzgrupowe, poziom koncentracji ryzyka, poprawność i rzetelność kontroli wewnętrznej).

18. Bazylea I/II/III/IV – zasadnicze założenia

Bazylea I: 1988r. Opublikowano zbiór minimalnych wymogów kapitałowych dla banków. Koncentruje się głównie na ryzyku kredytowym, aktywa banków zostały sklasyfikowane w kategorie w zależności od ryzyka kredytowego.

Bazylea II: 2004r. Zrewidowanie ustaleń z Bazylea I, opiera się na 3 filarach: szacowanie sumy minimalnych wymogów kapitałowych z tytułu ryzyka kredytowego, rynkowego i operacyjnego. Określenie roli nadzoru bankowego, jaką jest zachęcanie banków do stosowania wewnętrznych modeli szacowania wymogów kapitałowych i ustalenie docelowych kapitałów zgodnych z profilem ryzyka. Zobowiązanie banków do zachowania odpowiedniej dyscypliny rynkowej.

Bazylea III: planowane wprowadzenie zmian od 2013 do 2018, opracowany w odpowiedzi na braki w regulacjach bankowych ujawnionych po kryzysie. Wzmacnia bankowe wymogi kapitałowe i wprowadza nowe wymogi regulacyjne dotyczące płynności banku i dźwigni finansowej banku. Bazylea III będzie wymagać od banków utrzymywania 4,5% wspólnego kapitału

Bazylea IV: jeszcze nie powstało, jeśli banki nie zastosują się do wytycznych z Bazylea III, możliwe, że nastąpi konieczność kolejnych zmian, które mogą zostać nazwane Bazylea IV.

19. Rola KNF w Polsce

KNF sprawuje nadzór ostrożnościowy oraz prowadzi działania kontrolne nad sektorem bankowym, rynkiem kapitałowym, ubezpieczeniowym i emerytalnym, nadzór nad instytucjami płatniczymi i biurami usług płatniczych oraz nad instytucjami pieniądza elektronicznego.

Nadzór ostrożnościowy, będący systemem wczesnego ostrzegania, polega na bieżącym monitorowaniu stabilności działania, sposobu zarządzania oraz ciągłości i bezpieczeństwa funkcjonowania podmiotów rynku.

W wyniku działań kontrolnych organ nadzoru może uruchomić narzędzie dyscyplinujące o charakterze strukturalnym lub personalnym.

Celem nadzoru nad rynkiem finansowym jest zapewnienie prawidłowego funkcjonowania tego rynku, jego stabilności, bezpieczeństwa oraz przejrzystości, zaufania do rynku finansowego, a także zapewnienie ochrony interesów uczestników tego rynku.

20. Akcja i obligacja – podobieństwa i różnice

różnice:

- właściciel akcji posiada jednocześnie kapitał spółki akcyjnej – ma prawo uczestniczyć w walnym zgromadzeniu akcjonariuszy, czy głosować w sprawach przedsiębiorstwa, jednak jego starta lub zysk jest całkowicie uzależniona od notowań akcji spółki na giełdzie papierów wartościowych (nie ma tu mowy o zyskach z oprocentowania). Natomiast właściciel obligacji zyskuje pieniądze już z oprocentowania, jakie nałożone jest na pożyczkę, a jego poziom uzależniony jest stanu finansowego danej spółki.

- wartość dochodu akcjonariusza jest uzależniona od wysokości dywidendy i zmian wartości ceny rynkowej akcji. Obligacja natomiast w zasadzie nie podlega bezpośrednio ryzyku, jakie jest związane z daną działalnością gospodarczą. To „bezpieczny” papier wartościowy.

podobieństwa:

- zarówno akcje, jak i obligacje są papierami wartościowymi

21. Prawa majątkowe i korporacyjne

Prawa przysługujące akcjonariuszowi można podzielić na majątkowe i niemajątkowe (korporacyjne).

Prawa majątkowe to: prawo do dywidendy, prawo do udziału w podziale majątku spółki w przypadku jej likwidacji, prawo poboru akcji nowej emisji.

Prawa korporacyjne: prawo głosu (na 1 akcję, nie więcej niż 1 głos, wyjątek stanowią akcje imienne uprzywilejowane), bierne prawo głosu (możliwość sprawowania funkcji członka różnych organów spółki, np. zarządu czy rady nadzorczej), prawo do uczestnictwa w walnym zgromadzeniu, prawo zaskarżania uchwał walnego zgromadzenia, prawo żądania udzielenia informacji na walnym zgromadzeniu, prawo wystąpienia z powództwem o naprawienie szkody wyrządzonej spółce.

22. Trzy filary systemu emerytalnego w Polsce

I filar – Zakład Ubezpieczeń Społecznych

Finansowany jest składką w drodze repartycji (metoda oparta na tzw. zobowiązaniach międzypokoleniowych, metoda ta opiera się na wypłacaniu świadczeń wyłącznie z bieżących przychodów ubezpieczenia). Zapewnia on powszechnie emeryturę o niskiej wysokości, przy jednoczesnym zachowaniu renty rodzinnej i renty inwalidzkiej. Wysokość składki na ubezpieczenie emerytalne to 19,52% podstawy wymiaru. Zadania ZUS: stwierdzanie i ustalanie obowiązku ubezpieczeń społecznych, ustalanie uprawnień do świadczeń, wypłacanie świadczeń. W przypadku śmierci przepada.

II filar – Otwarte Fundusze Emerytalne

Finansowany metodą kapitałową. Pieniądze z ubezpieczenia emerytalnego trafiają do prywatnych OFE, które pomnażają gromadzone składki przez inwestycje na rynku kapitałowym, ale funkcjonują na rynku wewnętrznym, który jest ściśle nadzorowany przez państwo. Jednocześnie to właśnie państwo ma być gwarantem wypłacalności tych funduszy. Podlega kontroli KNF. Jest dziedziczny.

III filar – Pracownicze programy emerytalne i indywidualne konta emerytalne

Dobrowolny system funkcjonujący bez gwarancji państwa, forma dodatkowego gromadzenia i pomnażania środków na przyszłą emeryturę.

Pracownicze programy emerytalne to zbiorowe formy oszczędzania, tworzone są przez pracodawców dla zatrudnianych pracowników, PPE może mieć formę umowy o wnoszenie składek, umowy grupowego ubezpieczenia na życie lub zarządzania zagranicznego.

Indywidualne konta emerytalne zakładane są przez pojedyncze osoby fizyczne na własny użytek, podstawą jest pisemna umowa zawierana między oszczędzającym, a funduszem inwestycyjnym lub podmiotem prowadzącym działalność maklerską lub zakładem ubezpieczeń lub bankiem.

23. Fundusze inwestycyjne otwarte/zamknięte

Fundusz inwestycyjny – forma wspólnego inwestowania polegająca na zbiorowym lokowaniu środków pieniężnych (w bardziej skomplikowanych rozwiązaniach możliwe są wpłaty w postaci np. papierów wartościowych) wpłaconych przez uczestników funduszu. Uczestnikami mogą być zarówno osoby indywidualne (osoby fizyczne), jak i osoby prawne (np. przedsiębiorstwa, miasta, gminy, związki wyznaniowe) oraz podmioty nie posiadające osobowości prawnej.

Fundusze otwarte

Fundusz inwestycyjny otwarty zbywa jednostki uczestnictwa i dokonuje ich odkupienia na żądanie uczestnika funduszu. Odkupienia jednostki uczestnictwa jest tożsame z jej umorzeniem.

Tytułem uczestnictwa jest więc jednostka uczestnictwa, która nie jest papierem wartościowym, nie jest zbywalna (ale jest dziedziczna).

Fundusze otwarte mogą zbywać nieograniczoną liczbę jednostek uczestnictwa i są zobowiązane do ich odkupienia na każde żądanie uczestnika. Gotowość do odkupienia jednostek uczestnictwa oznacza, że fundusz otwarty musi być w stanie dokonać szybkiej zamiany posiadanych lokat na gotówkę. Lokaty funduszy otwartych charakteryzują się więc znacznie większą płynnością niż w przypadku funduszy zamkniętych. Fundusz otwarty jest również zobowiązany do prowadzenia rejestru uczestników.

Fundusze zamknięte

Fundusz inwestycyjny zamknięty emituje certyfikaty inwestycyjne (będące tytułem uczestnictwa), które mogą być przedmiotem wtórnego obrotu (mogą istnieć publiczne ale i niepubliczne certyfikaty inwestycyjne). Certyfikaty mogą być imienne i na okaziciela (publiczne certyfikaty inwestycyjne – zawsze są na okaziciela). Emisje certyfikatów odbywają się w seriach, to jest fundusz może emitować certyfikaty kolejnych serii. Tytułem uczestnictwa jest więc certyfikat inwestycyjny, będący papierem wartościowym, który – jeśli fundusz nie określi tego inaczej, jest zbywalny. Certyfikaty nie podlegają umarzaniu. Fundusz zamknięty ma z góry określoną wielkość kapitału akcyjnego (udziałów) – zmienianą w przypadku zakończenia nowej emisji certyfikatów inwestycyjnych funduszu.

Zasady działania funduszu inwestycyjnego zamkniętego określone są w statucie funduszu. W statucie określa się m.in.: czy certyfikaty są publiczne, czy niepubliczne oraz (dla niepublicznych) czy mają formę dokumentu, czy są zdematerializowane i gdzie jest prowadzona ich ewidencja. Certyfikaty publiczne powinny być wprowadzone do obrotu na rynku regulowanym (albo – w sytuacjch wskazanych w ustawie – w alternatywnym systemie obrotu).

W spektrum inwestycyjnym funduszu zamkniętego mogą być zbywalne:

papiery wartościowe (akcje, obligacje, inne), wierzytelności (ale nie wobec osób fizycznych – z wyjątkami wskazanymi w ustawie), waluty, instrumenty pochodne, pochodne prawa majątkowe (cena zależy od rzeczy, energia, mierniki i limity wielkości produkcji, emisji zanieczyszczeń – dopuszczonych do obrotu na giełdach towarowych), instrumenty rynku pieniężnego.

Ponadto dopuszczalne – wśród przedmiotów inwestowania przez fundusz zamknięty – są:

depozyty bankowe, tytuły uczestnictwa funduszy (inwestycji wspólnego inwestowania), lokaty we własność/współwłasność (nieruchomości gruntowych, budynków i lokali, statków morskich), użytkowanie wieczyste.

Fundusz inwestycyjny zamknięty może:

- udzielać pożyczek pieniężnych, papierów wartościowych, udzielać poręczeń i gwarancji, zaciągać kredyty.

Fundusz dokonuje wyceny aktywów {i ustala wartość zobowiązań – dla wyliczenia wartości aktywów netto funduszu) oraz ustala wartość aktywów netto na certyfikat inwestycyjny. Terminy wycen: nie rzadziej niż raz na 3 miesiące, przed (7 dni) rozpoczęciem zapisów na nową emisję i w dni wykupu certyfikatów.