DZIADY CZ. III - ADAM MICKIEWICZ (EPOKA ROMANTYZMU)

1. Okoliczności powstania

- 2 lata po powstaniu listopadowym

-napisane w Dreźnie dlatego drezdeńskie

-jako rehabilitacja Adama Mickiewicza za niewzięcie udziału w powstaniu

2. Powód napisania

- działalność Nowosilcowa ( prześladowanie młodzieży , represje wobec nauczycieli, likwidacja szkół, )

3. Kompozycja

-prolog

-scena 1- więzienna

-scena 2 - Wielka Improwizacja

-scena 3 - rozmowa Konrada z księdzem Piotrem

-scena 4 - widzenie Ewy

-scena 5 - widzenie księdza Piotra

-scena 6 - sen senatora

- scena 7 - salon warszawski

-scena 8 - bal u senatora

-scena 9 -noc dziadów

-ustęp i wiersz do "Przyjaciół Moskali"

4. Czas wydarzeń – 1 listopada 1823 – 1824

Miejsce akcji – Wilno, Rosja, Warszawa
5 .PROLOG - 1 listopada 1823 r Wilno ulica Ostrobramska , klasztor ojców bazylianów przerobiony na więzienie, cela Konrada (bo jest blisko kaplicy i śpiewy zagłuszą spiskowców)

Bohaterowie: Gustaw- bohater II i IV części Dziadów, który przemienia się w Konrada, bojownika sprawy narodowej

Streszczenie:

Akcja rozgrywa się w rosyjskiej celi więziennej, w wileńskim klasztorze Bazylianów. Przebywa w niej śpiący Więzień, nad którym czuwa Anioł Stróż. Więzień budzi się o poranku i, patrząc w okno, wygłasza monolog, nie może spać ze względu na dręczące go sny. Następnie kładzie się i zapada w drzemkę. Wówczas po jego lewej i prawej stronie pojawiają się Duchy Nocne, które go usypiają. Wciąż obecny jest też Anioł. Więzień na przemian budzi się i zasypia, docierają do niego przy tym głosy Anioła i Duchów. Rozmyśla nad swoim przeznaczeniem i uwięzieniem, dowiadujemy się też, że jest poetą (sam określa siebie mianem wieszcza). Nie chce wolności od Rosjan, kiedy jego ojczyzna jest w stanie niewoli.  Wstaje i węglem pisze na ścianie celi, że w tym miejscu umarł Gustaw, a narodził się Konrad. Od tego momentu wiadomo, kim był i kim jest Więzień. Po tym po raz kolejny zasypia.

6.Scena 1 - Więzienna- północ, wigilia 1823 rok- Wilno ulica Ostrobramska, klasztor ojców Bazylianów przerobiony na wiezienie, cela Konrada

Bohaterowie: Żegota, Sobolewski, Konrad, Jakub, Tomasz, Suzin, Felix, Jacek

Postawa młodzieży polskiej:

- mają nadzieję, że Polacy są patriotami, pocieszają się, dzielą się problemami, ufają sobie, reagują nerwowo na dźwięk ciężarówki i dzwonka, które zapowiadają przesłuchanie i wywózkę na Sybir, zastraszeni, niepewni przyszłości

- Tomasz proponuje "środek smutny" -poświecenie tych, co nie mają rodzin na rzecz innych

- Kapral pozwala im na spotkanie ryzykując własne życie(dzwony z kościoła będą zagłuszać rozmowy)

streszczenie: Akcja rozpoczyna się przed północą, w Wigilię Bożego Narodzenia, w więzieniu, w którym znajduje się cela Konrada. Adolf i Jakub rozmawiają ze sobą. Straż w tym czasie śpi lub jest przekupiona, żeby nie zwracać uwagi na spotkanie więźniów. Z cel wychodzą inne postacie: Żegota, Konrad, Ks. Lwowicz, Sobolewski. Witają się ze sobą i decydują, że odbędą zebranie w celi Konrada. Tam rozmawiają początkowo o tym, jak znaleźli się w więzieniu. Żegota nie wie, dlaczego, nie należał do żadnego spisku przeciwko władzy. Podejrzewa jednak, że po to, aby zapłacił okup za swoją wolność. Tomasz tłumaczy mu, że uwięzienie jest spowodowane przybyciem senatora Nowosilcowa. Ten nie potrzebuje udowadniać winy, aby kogoś uwięzić lub skazać. Robi to po to, aby przypodobać się carowi i odzyskać utraconą u niego przychylność. Tłumaczy też, że oskarżeni nie mają możliwości się bronić, ponieważ ich procesy są tajne i często sami nie wiedzą, o co ich się posądza. Tomasz proponuje też, aby za wolność młodych, potrzebnych ojczyźnie oraz rodzinom, poświęcili się starzy lub ci bez rodzin i przyjęli na siebie całą winę. Więźniowie rozmawiają, ile czasu spędzili w celach i o sposobach nękania ich. Tomasz był przez tydzień głodzony. Wypytują też siebie, czy nie ma nowin z zewnątrz murów więziennych. Sobolewski opowiada, co widział podczas wyjścia w miasto. Odjechało dwieście kibitek ze żmudzkimi studentami. Zostali oni zesłani na Syberię. Mówi też o rozpoznanych ludziach w kibitkach. Jeden z nich, odjeżdżając, zdjął nakrycie głowy, zmachał nim i trzy razy krzyknął: „Jeszcze Polska nie zginęła!”- JANCZEWSKI. Inny był tak skatowany(Wasilewski), że nie był w stanie sam wsiąść do kibitki. Żegota – w nawiązaniu do carskiej polityki – opowiada bajkę o tym, jak Bóg podarował człowiekowi zboże. Ten nie wiedział, co z nim zrobić i zostawił je. Zboże znalazł diabeł i, chcąc zniszczyć, zakopał w ziemi. W wyniku tego wyrosło. Dalej Jankowski śpiewa piosenkę, którą przerywa mu Konrad, uważając ją za bluźnierstwo. Okazuje się również, że pilnujący więźniów Kapral służył wcześniej ojczyźnie. Walczył między innymi w Legionach Dąbrowskiego. Do wojska carskiego został wcielony wbrew swojej woli. O północy Frejend zaczyna grać na flecie, a Konrad wpada w poetycki trans i przy wtórze Chóru śpiewa wampiryczną pieśń o zemście na carze. Przerywa mu ją dzwonek, który oznacza, że do więzienia zbliża się rosyjski partol. Więźniowie rozbiegają się w pośpiechu do swoich cel. Konrad zostaje sam.

7. Scena 2- Wielka improwizacja

Spór Konrada z Bogiem

- poeta niezrozumiały przez ludzi, samotny

- uważa ze stoi ponad innymi, ponieważ tworzy poezje wielką, której nikt nie rozumie

- tylko Bóg i natura są godni słuchania jego poezji

- uważa siebie za mistrza

-Konrad tworzy świat w literaturze taki jak Bóg

- podważa to, że Bóg kocha ludzi

- podważa istnienie Boga

-twierdzi że Bóg nie jest miłosierny

- chce cały naród otoczyć opieką, odczuwa cierpienie całego narodu

-zarzuca Bogu bezduszność, mówi że jest on omylny

- żąda od niego odpowiedzi

-jest bliska nazwania Boga carem

streszczenie: Bohater znajduje się sam w celi. Porównuje się do Boga. Tak jak Bóg stworzył harmonijny świat, tak on – poeta – tworzy rzeczywistość przy pomocy słów. Stawia się na równi z Bogiem, uznając swoją poetycką potęgę równą potędze Boskiej. Robi tak, ponieważ uważa, że obie pochodzą z jednego źródła – nie są nabyte, a dane od początku. Konrad chce, tak jak światem poezji, rządzić niczym Bóg ludzkimi uczuciami. Potrzebuje tego dla ratowania ojczyzny. Żąda od Boga: „Daj mi rząd dusz!”. Bóg jednak nie odpowiada, w wyniku czego bohater zaczyna odmawiać mu miłości do ludzi i coraz śmielej przeciw Niemu bluźnić. Pojawiają się głosy z lewej i prawej strony. Są to diabły i anioły. Pierwsze usiłują wpędzać Konrada w kolejne bluźnierstwa przeciwko Bogu, drugie chronić go przed nimi. Kiedy bohater chce wypowiedzieć najgorsze bluźnierstwo – porównać Boga z carem, wówczas robi to za niego Diabeł. Po tym Konrad pada zemdlony na ziemię. Jego duszę chce porwać dwóch diabłów, nie mogą jednak, ponieważ bohater jeszcze żyje (oraz dlatego, że sam nie wypowiedział największego bluźnierstwa). Słychać otwieranie drzwi. Diabły, widząc wchodzącego zakonnika, chowają się.

8. Scena 3- Egzorcyzmy

Bohaterowie: Konrad, ksiądz Piotr, Kapral

Postawa ks. Piotra- pełna pokory, pobożna, chęć poświecenia się za Konrada

streszczenie: Do cel nieprzytomnego Konrada wchodzą bernardyński ksiądz Piotr, Kapral i jeden Więzień. Ksiądz Piotr na wejściu modli się i karze Więźniowi, który chce podnieść i położyć na łóżku Konrada, zostawić go na ziemi. Okazuje się, że przyszli, ponieważ Kapral podejrzał przez dziurkę od klucza, że z Konradem dzieje się coś niedobrego i wezwał Księdza Piotra. Więzień wychodzi z celi, a następnie ksiądz Piotr prosi o to samo Kaprala. Zakonnik i Konrad zostają sami. Ksiądz Piotr odprawia nad Konradem egzorcyzmy, wypędzając z niego złego ducha. Zanim jednak to zrobi, wypytuje Ducha o to, jak uratować od potępienia innego więźnia. Konrad chwilę rozmawia z zakonnikiem i zasypia. Ksiądz Piotr klęka, a następnie pada krzyżem na ziemię i modli się o duszę Konrada. Chce wziąć na siebie wszystkie jego grzechy. Pojawiają się Chór Aniołów (którzy śpiewają nad zakonnikiem) oraz Archaniołowie.

9.Scena 4- Widzenie Ewy

streszczenie: Akcja sztuki przenosi się do wiejskiej posiadłości pod Lwowem. W scenie tej występują Ewa, Marcelina oraz Anioły. Ewa wbiega do pokoju sypialnego i modli się. Marcelina zwraca jej uwagę, że jest późno i pora iść spać. Ta tłumaczy, że chce się jeszcze pomodlić za zbiega z carskiego więzienia. Robi to i zasypia. Nad nią pojawiają się Anioły. Następnie ma widzenie.

10. Scena 5- Widzenie ks. Piotra

- ma charakter profetyczny- czyli wieszczy przepowiadając przyszłość

Postawa księdza- pobożny, leży krzyżem, modli się, jest pokorny, deklaruje swoją niższość

Obrazy w widzeniu

- martyrologia młodzieży, Polska jako Chrystus, przyszłość Polski i świata

Obraz ukrzyżowania:

- Chrystus- naród, gal- Francja, która nie pomogła Polsce, herod- car, Rakus- Austria, Borys- Prusy, Moskal-Rosjanin, matka wolność- Maryja

-cierniowa korona, śmierć na krzyżu, nawrócenie strażnika, przebite dłonie

44- jednostka, która przyniesie Polsce wolność w kabalistyce to imię

ADAM

znaczenie:

1) pierwszy człowiek

2) Adam Mickiewicz, który twórczością rozbudzi idee niepodległościowe polaków

streszczenie: Wydarzenia mają miejsce w celi księdza Piotra .Zakonnik leży krzyżem na ziemi i modli się. Doznaje proroczej wizji, w której ciemiężona przez cara Polska odrodzi się za sprawą tajemniczego bohatera, a następnie spowoduje uwolnienie i innych uwięzionych narodów. Będzie to jednak miało miejsce nie wiadomo kiedy, a wcześniej lud wiele wycierpi. Polska w widzeniu porównana została do ukrzyżowanego Chrystusa. Kiedy po wizji ksiądz Piotr zasypia, Aniołowie wyjmują jego duszę z ciała, aby zanieść ją na czas snu do Boga.

9. Scena 6- Sen senatora- sypialnia Wilno lub Warszawa 1823, śni o stosunkach z carem, oniryzm

Bohaterowie: senator , diabły

cechy senatora: pycha, duma, pragnienie sławy, okrutny

cechy urzędników: fałsz, zawiść, zastraszeni, bojaźliwi, interesowni, bezwzględni, pozbawieni uczuć i molarności, marionetki , nieufni, mają fobie i leki

streszczenie: Akcja rozgrywa się w sypialni senatora Nowosilcowa. Przewraca się on po łożu, jest pijany i nie może zasnąć. Nad nim są dwa diabły i Belzebub. Usypiają go i chcą zawlec we śnie do piekła. Przeszkadza im w tym Belzebub, który twierdzi, że dusza senatora należy do niego. Nowosilcow ma senne widzenie. Początkowo widzi się w łaskach u cara nagle wszyscy odwrócili się od niego, stracił ich szacunek, zaś diabły zaczęły walczyć o jego duszę. Na koniec spada z łoża.

10. Scena 7- Salon warszawski- 1823 Warszawa

ZDRAJCY	PATRIOCI
- siedzą przy stoliku, mówią po francusku, wielcy urzędnicy, literaci, damy wielkiego tonu - "wielki" ma wymowę ironiczną i oznacza zupełnie przeciwna kondycje tych ludzi- są mali, przestraszeni, podporządkowani senatorowi - są fałszywi we własnym kręgu, cenią senatora za organizacje balu, damy nie rozumieją polskiej poezji i literatury, ponieważ jest zbyt narodowa, aktualna i patetyczna	-stoją przy drzwiach, mówią po polsku , młodzi ludzie , dwóch starych polaków - są odważni ale czują sie niepewnie w tym miejscu -opowiadają o sytuacji na Litwie; przywołują postać Cichowskiego , który mimo wieloletniego pobytu w więzieniu nie wydał rodaków

streszczenie: Rozgrywa się w warszawskim salonie, podczas balu. Widoczne są dwie grupy ludzi. Pierwsza składa się z urzędników, generałów, dam, literatów. Siedzą oni przy stoliku, piją herbatę i rozmawiają po francusku. Druga to młodzi (oraz dwóch starych Polaków), zgromadzeni przy drzwiach. Mówią po polsku.

Przy drzwiach Zenon Niemojewski z Adolfem dyskutują o carskich represjach wobec Polaków na Litwie i w Warszawie. W tym samym czasie towarzystwo przy stoliku omawia zdarzenia z ostatniego balu. Jedna z dam stwierdza, że bal był nieudany, bo nieuporządkowany. Żałuje, że nie było Nowsilcowa, który potrafi organizować wspaniałe bale. Przy drzwiach toczy się rozmowa na temat jednego z więźniów carskich, który został uwolniony. Przy stoliku Generał prosi Literata o przeczytanie nowego wiersza. Jedna z dam stwierdza, że co prawda potrafi mówić po polsku, ale polskich wierszy nie rozumie. Do stolika zbliża się młoda dama i namawia towarzystwo do posłuchania o uwolnionym więźniu, o którym rozmawiano przy drzwiach. Towarzystwo stolikowe dziwi się, że więzień został uwolniony, że jeszcze żyje. Słuchanie o nim uważają za niebezpieczne, jeden z nich nawet wychodzi. Adolf, który wcześniej stał pod drzwiami opowiada historię wypuszczonego więźnia, Cichowskiego. Młodzi wzruszają się historią, natomiast towarzystwo siedzące przy stoliku toczy debatę, czy opowieść jest dobrym materiałem literackim. Następnie wybucha między nimi kłótnia polityczna, a młodzi wychodzą.

"Bo teraz Polska żyje, kwitnie w ziemi cieniach, jej dzieje na Sybirze, w twierdzach i więzieniach"

"Nasz naród jak lawa, z wierzchu zimna i twarda, sucha i plugawa, lecz wewnętrznego ognia sto lat nie wyziębi"

11. Scena 8- Bal u senatora

bohaterowie: senator, "zaproszeni", pani Rollison, doktor Becu, ks. Piotr, Pelikan ,Bajkow

Społeczeństwo polskie jest podzielone. Lewa strona- zdrajcy, zastraszeni, wykupujący sie w łaski cara, fałszywi wobec siebie. Prawa strona- patrioci, walczący mimo kar i prześladowań- DYCHOTOMICZNY CHARAKTER

streszczenie: Akcja dzieje się w Wilnie, w Sali pałacu senatora. Nowosilcow rozmawia z Szambelanem. Przychodzi Doktor i rozpoczyna dyskusję na temat spisku przeciwko carowi. Lokaj przypomina Nowosilcowowi o jego długach względem jednego kupca. Senator karze uwięzić syna owego kupca i oskarżyć o udział w spisku. Podlizując się, popiera go Doktor. Służący pytają, czy mają wpuścić do Nowosilcowa panią Rollison, ślepą matkę jednego z pobitych więźniów, która codziennie czaka na audiencję przed drzwiami Senatora. Ten każe ją zrzucić ze schodów. Dostaje jednak list od Księżnej, która wstawia się za Rollisonową. Bohaterka zostaje zatem wpuszczona. Razem z nią wchodzą inna dama i ksiądz Piotr. Nieszczęśliwa matka dopomina się o widzenie ze swoim synem, Senator jednak zbywa ją. Godzi się jedynie na wysłanie do więźnia księdza Piotra. W końcu Rollisonowej mówi, że nie wie nic o sprawie jej syna i każe odejść. Następnie wydaje rozkaz schwytania jej i aresztowania. Zatrzymuje u siebie księdza Piotra. Wypytuje go o jego rozmowy z więźniami. Ksiądz jednak milczy. Zostaje pobity i aresztowany. Doktor mówi Nowosilcowowi, że za spisek przeciw carowi odpowiedzialny jest Książę Czartoryski i że ma na to dowody. Senator każe mu iść po te dowody, a swoim ludziom uwięzić go, aby mógł sobie samemu przypisać odkrycie spisku. Do Sali wchodzą damy i panowie. Rozpoczyna się niezapowiedziany bal.

Jest on napisany jako scena śpiewana. Gra muzyka z opery Don Juan. Występujące postacie tańczą po lewej i po prawej stronie. Na parkiecie bawi się też sam Senator. Bal przerywa pani Rollison, która wpada do pomieszczenia zapłakana, krzycząc, że jej syn nie żyje, został wyrzucony z okna na bruk. Szuka Senatora. Ksiądz Piotr mówi jej, że syn przeżył upadek. Słychać też grzmot piorunu. Okazuje się, że zginął od niego w swoim pokoju Doktor. Kiedy słychać kolejny grzmot piorunu wszyscy poza Senatorem, Pelikanem i księdzem Piotrem uciekają. Senator podejrzliwie zwraca się do księdza, mając na uwadze, że przepowiedział on wcześniej śmierć Doktora. Postanawia puścić go wolno. Ksiądz Piotr opowiada dwie przypowieści. Pierwsza dotyczy tego, że największy zbrodniarz zginie jako ostatni, najbardziej haniebnie. Druga opowiada o pysze pokonanego króla, który, będąc niewolnikiem, wciąż uważa się za władcę. Senator oddala się. Wychodząc, ksiądz spotyka prowadzonego na przesłuchanie Konrada

12. Scena 9- Noc dziadów

streszczenie:

Wydarzenia mają miejsce podczas święta nocy dziadów. Dzieją się przy cmentarnej kaplicy. Guślarz i kobiety przygotowują się do uroczystości. Kobieta chce wywołania ducha jej dawnego kochanka. Guślarz twierdzi jednak, że on wciąż żyje. Pojawiają się różne widma, lecz duch, którego wyczekuje Kobieta, przybywa tylko na chwilę, rzuca jedno spojrzenie i oddala się.

Akt pierwszy kończy się Sceną IX.

13. Ustęp

Do utworu dołączony jest Ustęp. Składa się on z kilku wierszowanych utworów, dotyczących tematyki, którą poruszają Dziady, cz. III. Są to: Droga do Rosji, Przedmieścia stolicy, Petersburg, Pomnik Piotra Wielkiego, Przegląd wojska, Oleszkiewicz. Dziady kończą się wierszem Do przyjaciół Moskali.

14. Konrad jako bohater romantyczny

- działa w pojedynkę, samotny (nikt nie rozumie jego poezji)

- walczy o sprawę narodową

- buntuję się przeciwko moralnemu zniewoleniu swojego narodu

-przypomina Prometeusza(chce uszczęśliwić swój naród i buntuje się przeciwko Bogu)

15. Dziady jako dramat romantyczny

- zerwanie z zasadą trzech jedności: miejsca (cela klasztoru Bazylianów, więzienie, cmentarz), czasu (od 1 listopada 1823 roku do 1 listopada 1824 roku) i akcji ( wielowątkowość, niejednolitość)

- świat realny miesza się ze światem fantastycznym ( postacie realne: np. Novosilcow, postacie fantastyczne: duchy, fantastyczne sceny - sny, wizje)

- synkretyzm rodzajów literackich ( połączenie liryki( Wielka Improwizacja, pieśń więźniów -scena I) epiki( Ustęp, opowieść o Sobolewskim i Cichowskim )dramatu (didaskalia, podział na sceny)

-zerwanie z zasadą przyczynowo - skutkowego układania wydarzeń, samodzielne epizody luźno ze sobą związane, akcja ma więc charakter sporadyczny i szczątkowy

-bohater romantyczny ( samotny, buntownik, indywidualista) usytuowany jest na tle bohatera zbiorowego

-dychotomiczność - przedstawienie wizji świata na zasadzie kontrastu

-czas religijny (Boże Narodzenie), czas historyczny (1823, 1824 rok, Litwa) oraz czas mityczny(widzenie księdza Piotra) występują na tych samych płaszczyznach

-ukazanie wewnętrznych rozterek głównego bohatera

-wprowadzenie elementów wierzeń ludowych

16. Pojęcia

DYCHOTOMICZNY (DWOISTY) OBRAZ- podział na prawą i lewą stronę ; podział na dwie kontrastujące ze sobą części

MARTYROLOGIA- umęczenie (scena I młodzież wileńska)

KONWENCJA ONIRYZMU- zawieszenie pomiędzy jawą a snem (sen senatora)

TEODYCEA- próba usprawiedliwienia Boga z zarzutu istnienia zła na świecie (widzenie księdza Piotra)

CHARAKTER PROFETYCZNY- wieszczy, przepowiadający przyszłość (widzenie księdza Piotra)

SAKRALIZACJA- uświecenie , porównanie do śmierci Jezusa (postawa Wasilewskiego w scenie I)

MESJANIZM- poświęcenie sie narodu polskiego w imię wolności ; postawa bierna i pełna pokory (ksiądz Piotr)

PROMETEIZM - poświecenie dla ludzi i bunt przeciwko sile wyższej- (Konrad w Wielkiej Improwizacji)