Rola języka w polityce

Paweł Drygas

Bydgoszcz 2012r.

Spis treści

1. Wstęp……………………………………………. s. 1

2. Propaganda i perswazja………………… s. 1

3. Język etniczny……………………………….. s. 5

4. Podsumowanie……………………………… s. 5

1. Wstęp

Polityka jest jednym z najważniejszych aspektów życia społecznego. Dzięki niej państwo jest w stanie funkcjonować i się rozwijać. W tej pracy chciałbym się skupić na polityce i roli jaką pełni w niej język. Nie będę jednak analizował obecnego użycia języka w polityce, a zobrazuję problem w sposób ogólny. Za przykłady posłużą mi idee Platona oraz ideologia nazistowska. Przedstawię wpływ propagandy oraz łączącej się z nią kłamstwem na społeczeństwo. Zaznaczę również rolę języka etnicznego i perswazji.

1. Propaganda i perswazja

Już od czasów Platona głównym celem polityków było zdobycie i utrzymanie władzy. Jedną z możliwości, aby zdobyć ten cel była przemoc. Był to najbardziej naturalny sposób na to, żeby lud przeciwny podporządkował się temu, który ma większą i potężniejszą armię. Sposób ten był równie dobry, żeby taką władzę utrzymać. Ciągły terror i poczucie zagrożenia sprawiało, że podbity lud nie był w stanie wyzwolić się rąk okupanta. Mimo tak znamienitej metody utrzymywania się przy władzy, swoje miejsce znalazł też język. Już w Państwie Platona widzimy możliwości jakie wynikają z odpowiedniego posługiwania się językiem, który w tym dziele przybrał formę propagandową.¹ To właśnie propaganda, czyli szerzenie haseł politycznych, które mają na celu pozyskanie zwolenników została wykorzystana przy okazji losowania par, które miały przywilej płodzenia dzieci. Wyniki tego losowania były odgórnie narzucone, lecz ludzie biorący w nim udział, wciąż myśleli, że są zdani wyłącznie na los.² Propaganda ta miała na celu zrzucenie odpowiedzialności na fortunę. Jest ona ściśle powiązana z kłamstwem. Przekazywanie fałszywych komunikatów sprawiało, że ludzie nie zdawali sobie sprawy z prawdziwych motywów, jakimi kierowali się rządzący. Z propagandą wiąże się także podejście Platona do przekazywania mitów, które pełniły rolę wychowawczą w idei jego państwa. Tylko mity, które sławiły bogów i bohaterów były dopuszczone dla przyszłych strażników³. Motyw propagandowy, podwyższający morale jest tu mocno widoczny. Takie podejście według Platona, dawało możliwość panowania nad obywatelami w sposób, który nie wymagał przemocy, a jedynie umiejętnie użytego języka. Mimo że Państwo nie było opisem istniejącego państwa, a jedynie wzorem do którego należy podążać, to widać w nim założenia, które zaznaczają dużą rolę języka w polityce.

Najmocniej propaganda rozwinęła się w pierwszej połowie XX w., kiedy to do władzy doszli naziści. Najbardziej znanym ze swej działalności był Joseph Goebbels. Ten minister propagandy Trzeciej Rzeszy wykorzystał swój potencjał agitatora i mówcy. Dzięki wykorzystaniu nowych technologii w postaci radia i telewizji, był w stanie na szerszą skalę promować ideologię nazistowską swojego państwa. Między innymi to właśnie treść i sposób jej wypowiadania sprawiły, że za Hitlerem poszły tłumy. Według Mills’a „środki masowej informacji […] narzuciły nam wzory osobowe, nowe aspiracje dotyczące tego, czym chcielibyśmy być i za kogo chcielibyśmy uchodzić”.⁴ Ten cytat bardzo dobrze unaocznia, jakie niebezpieczeństwo szło za połączeniem środków masowego przekazu i perfekcyjnego doboru słów przez Goebbelsa.

Współcześnie są rozróżniane techniki perswazji. Takiego rozróżnienia podjął się J. Fras. Wymienia cztery mechanizmy perswazji językowej.

Pierwszy z nich to emocjonalizacja odbioru. Ma on za zadanie wywołać odpowiednie emocje u odbiorcy. W zależności, czy wypowiedź dotyczy partii do której należy mówca, czy też opozycji, emocje mają być zróżnicowane, odpowiednio- pozytywne i negatywne. Wchodzenie w sferę emocji odbiorcy jest łatwe dla mówiącego, który potrafi „ubierać” słowa w dużą dawkę ładunku emocjonalnego. Sprawi to, że odbierający wiadomość przestaną przykładać wagę do racjonalizacji i logiczności wypowiedzi.

Druga forma to ustanowienie wspólnoty świata i wypowiedzi pomiędzy nadawcą i odbiorcą. Dzięki skróceniu dystansu między mówiącym a słuchającymi jest możliwa łatwiejsza relacja między tymi grupami. Aby to ułatwić przywoływane są stereotypy, które są wszystkim dobrze znane. Daje to poczucie jedności, a ta jest zawsze pożądana przez polityków.

Trzeci mechanizm to stosowanie uproszczonego, kategorycznego wartościowania. Zakłada ona pokazanie swojego ugrupowania, czy też siebie samego, jako przeciwieństwa innych. Pokazując siebie w dobrym świetle, sprawiają jednocześnie, że poczynania innych nie są dobrymi dla państwa i jego obywateli. Ma to oczywiście za zadanie uświadomienie słuchającym, że to właśnie ta partia, czy polityk są tymi, których należy popierać.

Ostatnim z przedstawionych mechanizmów, jest arbitralność definicji i ocen, i poczucie bezalternatywności wypowiedzi. Mówca w tym wypadku przedstawia daną sytuację w taki sposób, że odbiorcy trudno znaleźć jest inną możliwość jej rozwiązania. Sytuacje te odnoszą się przede wszystkim do bieżących czynów danej partii bądź polityka. Przedstawia on daną sytuację w taki sposób, żeby jej analiza w prosty sposób pokazała, że partia lub polityk postąpił w sposób właściwy.⁵

1. Język etniczny

Komunikowanie się to jeden z podstawowych aspektów naszej cywilizacji. Od początku istnienia homo sapiens, posługiwanie się językiem było podstawową formą komunikacji. Podczas tworzenia się kultury, kreował się również język etniczny. Właśnie ten rodzaj języka spełnia pierwszorzędną rolę w polityce. Jako, że jest to język, który tworzył się samoistnie, jest zrozumiały przez daną grupę odbiorców. Politycy nie mogliby rządzić ludem, gdyby ten nie mógł go zrozumieć. Dlatego też język polityki powinien być zrozumiały dla wszystkich, a nie dla wybranych.⁶ To założenie (o zrozumiałości) jest prawdziwe dla państw demokratycznych, gdzie politycy zabiegają o głos każdego obywatela. W państwach totalitarnych, głos ludu nie jest już tak istotny. Język posiada również funkcję tożsamościową, która odnosi się do danego narodu. Oprócz zrozumienia przez obywateli tego, co chcą im powiedzieć rządzący, czują oni również przywiązanie do samego brzmienia ojczystego języka.

1. Podsumowanie

Wszystkie wymienione w tej pracy mechanizmy oraz sposoby prowadzenia polityki, pokazują, jak dużą rolę odgrywa język. Słuchając polityków często nie zdajemy sobie sprawy z tego, ile powyższych elementów zostało wykorzystanych, aby przekonać nas do czyjejś racji. Duży rozwój przeżywają specjaliści od PR, opracowując sposoby, które mają przekonać wyborców, że to właśnie ta osoba mówi prawdę. W połączeniu z rozwojem środków masowego przekazu, opinia publiczna jest bombardowana przez różnego rodzaje symbole, gry słów, konteksty wypowiedzi. Wszystkie te elementy sprawiają, że bardzo ciężko jest odnaleźć prawdziwe myśli polityków. Dzięki temu są oni w stanie manipulować społeczeństwem, co powoduje, że zdobywają i utrzymują się u władzy. Tym jest główna rola języka w polityce.

Bibliografia:

1. Platon, Państwo, Kęty 2009

2. Mills C. W., Elita władzy, Warszawa 1962

3. Zaleska Z., Perswazja w języku polityki w: Dialogi polityczne 9/2008

4. http://sjp.pwn.pl/slownik/2508812/propaganda

---

1. http://sjp.pwn.pl/slownik/2508812/propaganda↩

2. Platon, Państwo, Kęty 2009., s. 159↩

3. Platon, Państwo, Kęty 2009., s. 92↩

4. Mills C. W., Elita władzy, Warszawa 1962, s. 412↩

5. Zaleska Z., Perswazja w języku polityki w: Dialogi polityczne 9/2008↩

6. Tamże.↩