ROLA JEDNOSTKI W POLITYCE.
Omów ujęcie filozoficzne jednostki według Hobbesa.
Hobbes uważał, iż między ludźmi, nad którymi nie ma władzy, jest nieustanna wojna każdego człowieka z jego sąsiadem .Zwrócił zatem uwagę na jednostkę i jej (hipotetyczne) znaczenie w tworzeniu państwa : mniemał, że stan naturalny, jaki właściwy jest ludziom, jest stanem bezprawia , wojny każdego z każdym . Dlatego też każdy z każdym, kierując się instynktem samozachowawczym, który jest postacią rozumu, musi najpierw zawiązać umowę społeczną: dzięki niej powstaje społeczeństwo i władza. Powstałe w ten sposób państwo jest wielkim ciałem na kształt biblijnego potwora Lewiatana, wchłania w siebie wszystkie poszczególne jednostki i staje się ich absolutnym władcą. Suweren nie jest żadną stroną owej umowy, otrzymał pełnię władzy jakby w darze od ludzi. Ma władzę absolutną we wszystkim, także w sprawach wiary .Nie zależy od poddanych i nie odpowiada przed nimi, co najwyżej przed Bogiem. Tej absolutystycznej wizji władzy sprzeciwił się rodak Hobbesa , John Locke, który różni się w poglądach przede wszystkim dotyczących pojęcia `'życia w stanie natury'' oraz wynikającymi z tego konsekwencjami .
Uważał on, że W stanie natury ludzie żyli w pokoju: z natury nie są oni całkowicie egoistyczni, owszem, czasami im się to zdarza , ale na ogół pracują dla dobra innych i współpracują z innymi. Życie w stanie natury jest więc z reguły pokojowe, zgodnie z zasadą, że nikomu nie wolno szkodzić życiu, zdrowiu, wolności oraz własności kogoś innego. Opuszczamy stan natury i tworzymy społeczeństwo po to, żeby bezpiecznie i w spokoju móc korzystać ze swej własności. Pojawiają się bowiem czasem trudności z wymierzeniem kary tym, którzy łamią prawo: ludzie tworzą zatem społeczeństwo przez swobodną umowę polegającą na stworzeniu instytucji państwa, mających naprawić niedoskonałości życia społecznego. Życie społeczne zatem inaczej niż u Hobbesa jest starsze od państwa, tak samo jak jednostka.
Hobbes utrzymuje, że jedynym sposobem zapobiegania ciągłej wojnie wszystkich ze wszystkimi jest ustanowienie przez ludzi wspólnej władzy, przewyższającej władzę każdego z nich. Zasadniczym celem zgody jest zatem ochrona pokoju i bezpieczeństwa. Wspólnota utworzona poprzez tego rodzaju liczne akty zgody jest reprezentowana przez pojedynczą osobę . Władza suwerenna, sprawowana przez jedną osobę opiera się na sile i środkach wszystkich, którzy jej podlegają- poddani są autorami a także mocodawcami władzy swego suwerena. Na mocy zgody suweren upoważniony jest do tego, by posługiwać się taką władzą, jaką będzie uważał za najlepszą dla zagwarantowania poddanym pokoju i wspólnej obrony. Nie ma znaczenia dla Hobessa, czy suweren utrzymuje swą władzę dzięki dobrowolnej zgodzie poddanych czy przy pomocy siły. Według filozofa zgodę motywuje strach jednak ludzie, którzy wybierają swego suwerena, czynią to ze strachu jednego przed drugim człowiekiem, nie przez strach przed tym kogo ustanawiają suwerenem.. Hobbes traktuje zatem suwerenność jako coś ustanowionego poprzez sam akt autoryzacji, niezależnie od stojących za nim motywów. Władza suwerena ustanawiana dzięki takiej umowie niesie ze sobą pewne konsekwencje; po pierwsze Hobbes utrzymuje, że suweren jest zdecydowanie najsilniejszą jednostką w społeczeństwie . Stosunek między poddanym i suwerenem można scharakteryzować jako skrajną asymetrię władzy. Po drugie, władza suwerena jest stanowiona na mocy zgody pomiędzy tymi, którzy poprzez jej zawarcie zgadzają się zostać jego poddanymi, jednak on sam nie bierze w niej udziału . Kiedy poddani nakładają na siebie obowiązki wobec suwerena z racji zawartej między nimi umowy , sam suweren nie ma wobec nich żadnych zobowiązań . W szczególności zatem suweren nie jest w żaden sposób ograniczony przez pragnienia lub moralne poglądy poddanych. Mogą oni nie zgadzać się z jego działaniami na gruncie moralnym czy jakimkolwiek innym, ale ich niezgoda nie daje im żadnego prawa do wymówienia mu posłuszeństwa lub zmiany jednego suwerena na innego. Nie ma zatem miejsca na to by ktokolwiek mógł kwestionować prawomocność reguł jakim podlega.
Hobbesowskiej koncepcji suwerenności nie było mowy o pojawieniu się jakichkolwiek wątpliwości co do legitymizacji ustanowionej władzy suwerennej. Zdaniem Hobbesa naturalne prawo pozwala jednostkom na opór w wypadku, gdyby suweren zagrażał ich życiu, lecz poza tym powinny traktować jego nakazy jak swoje własne. Z pewnością nie mają prawa usuwać go i powoływać na jego miejsce kogoś innego.
Przedstaw rolę jednostki według Plechanowa.
J. Plechanow nazwał wielkich ludzi „inicjatorami”, podkreślając jedną ze wskazanych tu dwu funkcji, spełnianych w dziejach przez jednostki wybitne. Ta inicjatorska rola dotyczy wybitnych ludzi w ogóle. Bez nich świat społeczny pochłonięty byłby w apatii i bezruchu, a rozwój, czyli transformacje układów dokonywałyby się w sposób niesłychanie wolny, zgodny przede wszystkim z rytmem praw przyrody. Jednakże już sam proces zaspakajania przez człowieka podstawowych potrzeb życiowych steruje nim i nastawia go do walki z przyrodą, w celu jej opanowania.
W NASZEJ PRACY BYŁO TYLKO TYLE NA TEN TEMAT
Omów koncepcję osobowości politycznej według Lasswella.
Koncepcja osobowości politycznej H. Lasswella jest całkowicie subiektywna . Wynika z niej bowiem, iż nie istnieją żadne istotne różnice pomiędzy osobowością indywidualną oraz polityczną. Polityk, zarówno jako człowiek prywatny oraz jako osoba publiczna, działa i zachowuje się tak samo, a w sferze publicznej jedynie racjonalizuje swoje motywy prywatne. Wynika z tego, iż w ogóle nie istnieją żadne ograniczenia jego zachowań, żadni inni politycy, inne opozycyjne partie polityczne czy biurokratyczna machina państwowa.
Taka koncepcja osobowości politycznej może być uznana za zasadną, ale tylko w totalitarnych czy autorytarnych systemach politycznych i to tylko w odniesieniu do swobodnie rządzącego dyktatora. Natomiast systemy demokratyczne cechuje wzajemne ograniczenia kompetencji różnych organów politycznych i państwowych oraz funkcjonowanie efektywnych mechanizmów kontrolnych. W tym układzie motywy indywidualne nie mogą być swobodnie przenoszone do sfery publicznej, ponieważ takie działania napotykają na opór innych polityków i struktur organizacyjnych, kierujących się przecież zupełnie innymi motywami. Tym samym, problem nie podlega tylko na racjonalizowaniu motywów indywidualnych , ale na wspólnym tworzeniu kompromisowych motywów politycznych co najmniej całej grupy decyzyjnej.
Uważamy więc, że osobowość polityczna jednostki stanowi funkcję zarówno kontekstu subiektywnego, czyli osobowości indywidualnej, jak i kontekstu obiektywnego, czyli społecznego, na który składają się: stosunki społeczne, ekonomiczne, instytucjonalne, organizacyjne oraz mikrogrupowe. Polityk, w zmiennym zakresie, realizuje więc potrzeby i interesy indywidualne oraz grupowe, kieruje się motywami indywidualnymi, ale także społecznymi czyli instytucjonalnymi.
Omów czynniki determinujące rolę jednostki w społeczeństwie według Marksa.
„MATERIALIZM HISTORYCZNY” MARKSA
Koncepcja Marksa była w znacznej mierze oparta na ekonomii. Wynikało to z faktu uznania tej sfery, za podstawę życia społecznego, przy czym ekonomia nie była rozumiana jako nauka badająca zjawiska zachodzące w sferze gospodarczej, lecz jako swoista ideologia, czyli wiedza tworzona celem zaspokojenia określonych potrzeb i interesów danych grup społecznych. Stanowiła ona bazę życia społecznego, na której dopiero wyrastały pozostałe elementy. Tym samym jako ów czynnik pierwotny miała w olbrzymiej mierze charakter determinujący całą nadbudowę społeczną. To wyniesienie ekonomii do roli czynnika niemalże najważniejszego, jest ściśle związane z pojęciem wprowadzonym do nauki przez Marksa i nazwanym „materializmem historycznym”. Podstawą filozofii marksistowskiej jest to, co Engels nazwał „materialistyczną koncepcją historii”. Podkreślała ona wagę życia ekonomicznego i warunków, w jakich ludzie produkują i odtwarzają środki potrzebne im do przetrwania.
Elementami wskazanej teorii są: siły wytwórcze, stosunki produkcji (baza) oraz tzw. nadbudowa.
Siły wytwórcze społeczeństwa składają się z trzech elementów: narzędzi, ludzi umiejących się nimi posługiwać oraz przedmiotu, na który te narzędzia oddziałują tzn. surowców i ziemi. Nie mogą one istnieć bez stosunków produkcji; pozostają z nimi w stałym sprzężeniu.
Stosunki produkcji są pojęciem bardzo szerokim. Najogólniej mówiąc, są to stosunki między ludźmi, jakie powstają w toku produkcji. Są one głównym elementem powiązań społecznych, czyli stanowią podstawę życia społecznego, nazywane przez Marksa „bazą ekonomiczną”.
Podobnie jak siły wytwórcze bez stosunków produkcji, tak stosunki produkcji nie mogą istnieć bez sił wytwórczych, bowiem bez sił wytwórczych nie może dokonywać się proces produkcji. Wyrazem koniecznego współistnienia sił wytwórczych i stosunków produkcji jest wprowadzona przez Marksa kategoria „sposobu produkcji”. „Sposób produkcji” oznacza jedność sił wytwórczych i stosunków produkcji. Marks uważał, że „baza ekonomiczna” na którą składa się przede wszystkim „sposób produkcji” lub, innymi słowy, system gospodarczy, warunkuje czy też determinuje ideologiczną i polityczną „nadbudowę”.
„Nadbudowa” została w sposób najbardziej jasny i precyzyjny określona przez Marksa, który napisał: „całokształt... stosunków produkcji tworzy ekonomiczną strukturę społeczeństwa, realną bazę, na której się wznosi nadbudowa prawna i polityczna...” (za: Topolski, 1968: s.192). Wśród instytucjonalnej części „nadbudowy” podstawowe znaczenie ma państwo, które spełnia rolę regulatora stosunków społecznych. Poza państwem i prawem do instytucjonalnych części „nadbudowy” zalicza się także instytucje rodziny i narodu oraz zespół norm moralnych, którymi kieruje się jednostka w toku swego uczestniczenia w życiu społecznym. Normy te powstają właśnie w procesie wzajemnego oddziaływania społecznego ludzi na siebie.
Podsumowując: żaden z elementów rzeczywistości społecznej, a więc siły wytwórcze, stosunki produkcji i nadbudowa, nie może istnieć samodzielnie, lecz jedynie w synchronicznym , wzajemnym powiązaniu.
Podstawą koncepcji Marksa jest wprowadzenie przez niego podziału społeczeństwa na klasy społeczne, wyznaczające miejsce jednostek i grup w strukturze społecznej. Możemy przyjąć, że kryterium ich wyodrębnienia są stosunki powstające w procesie produkcji, a dokładniej posiadanie, bądź nie posiadanie środków produkcji. Własność środków produkcji stanowi podłoże nieustannej walki między klasami. To właśnie konflikt klasowy przesądza o dynamice rozwoju społecznego. Sugeruje to, że rozwój społeczny i historyczny zakorzeniony jest w ekonomii i wyłanianiu się klas z ich sprzecznymi interesami. Wielkie jednostki to te, które są w stanie najpełniej pojąć i reprezentować interesy klasowe, stając się „służebnikami” historii. W późniejszym okresie marksiści przedstawiali to jako mechaniczną relację, co nasuwało wniosek, że niezmienne prawa ekonomiczne popychają historię naprzód niezależnie od czynnika ludzkiego.
Teoria „materializmu historycznego” dowodzi, że ani jednostki ani grupy społeczne nie decydują o rozwoju. „Ten bowiem jest determinowany przez prawo rozwoju społecznego, tj. przez prawo stale postępującego rozwoju sił wytwórczych, prawo koniecznej zgodności nadbudowy z bazą ekonomiczną”