Wiedza polityczna- ważny składnik kultury politycznej, powinna cechować się pełnością, dokładnością i obiektywizmem. Na wiedzę polityczną składa się stan wiedzy o zjawiskach politycznych, wiedza historyczna, wizja przeszłości i znajomość ogólnych reguł rządzących polityką. Wiedza polityczna nie daje poddać się weryfikacji, niemożliwe jest przypisanie jej jakichkolwiek norm i metod. Pozwala ona na zrozumienie reguł rządzących światem polityki umiejętne odbieranie działań politycznych i wpływanie na rządy.
Wiedza polityczna dzieli się na: potoczną i naukową. Naukowa ma większy stopień prawdziwości i pewności, jest samokrytyczna, weryfikowalna i sprawdzalna. Wiedza polityczna pełni funkcję wyjaśniającą, prognostyczną i heurystyczną.
Socjalizacja polityczna-proces kształtowania świadomości, postaw i kultury politycznej jednostki przez przyjmowanie przez nią informacji od innych podmiotów oraz przez własną aktywność intelektualną i praktyczną. Proces ten trwa przez całe życie i stanowi odbicie oddziaływań zewnętrznych. Rezultatem jest przygotowanie jednostki do życia politycznego.
Podmioty socjalizacji: instrumentalne(formułują cele i tworzą warunki socjalizacji)
Polityczne i społeczne grupy uczestniczące w kształtowaniu świadomości politycznej.
Determinanty: systemowe, środowiskowo-społeczne, osobowościowe.
Postawy polityczne-postawy określane przez relacje pomiędzy władzą polityczną a obywatelami. W relacjach tych przejawiają się sądy wartościujące i czynniki emocjonujące a także wiedza polityczna. Wiedza ma tu wpływ na kształtowanie się postaw politycznych gdyż pozwala ona na zrozumienie działań władzy oraz umożliwia udział w jej tworzeniu oraz wykształcenie poglądów co do jej działalności.
Stereotyp-uznany w danym społeczeństwie wzór zachowań i działań politycznych, kształtujący poczucie tożsamości politycznej. Stanowi części wiedzy politycznej.
Świadomość polityczna-odzwierciedla grupowe interesy i potrzeby posiadające swe wyrażenie w wiedzy politycznej, systemie wartości i norm. Warstwy świadomości:
Potoczna(silnie emocjonalna, intuicyjna, doświadczalna, powierzchniowa i nieusystematyzowana)Teoretyczna(racjonalna, połączona z nauką, weryfikująca) Pośrednia( naukowa, połączona z praktyka polityczną)
Polityka- gr. Politykon- społeczne, powszechne polis, politea
FORMALNO-PRAWNA sztuka rządzenia, uzyskiwania i podtrzymywania władzy oraz stosunków z innymi państwami. Działania państwa i instytucji.
BEHAWIORALNA planowanie i realizowanie działań prowadzących do zdobycia i utrzymania władzy.
FUNKCJONALNA funkcja systemu społecznego zapewniająca jego rozwój poprzez rozwiązywanie konfliktów, wytwarzanie decyzji regulujących rozdział dóbr. Działalność mająca na celu rozwój państwa.
RACJONALNA podejmowanie decyzji w ramach procesu sprawowania władzy i gra o władzę w której udział biorą różnorakie podmioty
POSTBEHAWIORALNA rozwiązywanie problemów społecznych wynikających z deficytu dóbr. Dążenie do wspólnego dobra.
WG CHMAJA zespół działań podjętych przez ośrodek decyzyjny zmierzający do osiągnięcia zamierzonych celów za pomocą odpowiednio dobranych środków.
Władza polityczna-system stosunków społecznych zachodzących pomiędzy określonymi podmiotami, który polega na możliwości stwarzania trwałego i instytucjonalnego przymusu w celu zmuszenia drugiej strony do określonego działania. Zdolność do narzucania swej woli obywatelom w drodze aktów normatywnych, decyzji i przymusu.
Behawioralna-możliwość modyfikowania zachowań ludzi
Teologiczna-spełnianie celów, wytwarzanie zamierzonych skutków
Instrumentalna-stosowanie określonych środków w określonym celu
Strukturalna-stosunek między rządzącymi a rządzonymi
Konfliktowa-źródło i sposób na rozwiązanie konfliktu
Władza jako wpływ-wywieranie wpływu przez autorytet
FUNKCJE: koordynacyjna-ustalanie reguł, dystrybucyjna-regulacja podziału dóbr, ochronna-zapewnienie trwałości systemu politycznego, integracyjna-scala konfliktowe podmioty polityki wokół nadrzędnych wartości, strukturotwórcza-tworzenie podziałów socjopolitycznych, przymus fizyczny
Sfery oddziaływania: przymus fizyczny, bodźce materialne i moralne, zabiegi perswazyjne i ideologiczne, regulacja treści i dopływu informacji.
Pole polityki-określa czynniki sprawcze polityki oraz przestrzeń społeczna w jakiej działa
Baza ekonomiczna, świadomość społeczna, wartości ideologiczne, struktury społeczne.
Polityka jest odbiciem ekonomi i jest od niej zależna, wyraża potrzeby i interesy struktur społecznych. Interesy te określane są przez wartości ideologiczne. Politykę warunkuje świadomość społeczna.
Politologia-nauka społeczna zajmująca się polityką rozumiana jako całokształt działań dążących do zdobycia, sprawowania i utrzymania władzy. Organizacją polityki i jej organów.
Funkcje politologii: opisowa, wyjaśniająca, prognostyczna, instrumentalna, ideologiczna
Źródła wiedzy politycznej: relacje i związki między społeczeństwem a jednostką, doświadczenia, media.
Ruch społeczny-forma zbiorowego, spontanicznego działania pewnych kategorii społecznych lub zbiorowości zmierzającego do określonego celu i często do wywołania zmiany społecznej
Generalnie organizacja pozarządowa, niesformalizowana, bez sprecyzowanych metod i artykulacji.
Ruch polityczny-zorganizowana grupa dążąca do zdobycia, utrwalenia i wykorzystania władzy w celu realizacji swojego programu. Wyraźnie artykułuje cele, posiada skuteczne i sprecyzowane metody działania, rozbudowaną strukturę organizacyjną, środki finansowe i program polityczny.
Podział: wg. Ideologii: liberalne, konserwatywne, komunistyczne, chadeckie, agrarne, socjaldemokratyczne, anarchistyczne, narodowe, nacjonalistyczne. Wg. Adresata: grupa etniczna, społeczeństwo, społeczność międzynarodowa, grupa społeczna
Wg. Instytucji: partie polityczne, państwo Wg. Stosunku do rzeczywistości: reakcyjne, reformistyczne, rewolucyjne, konserwatywne, utopijne Wg. Sceny politycznej: lewica, prawica, centrum
Siła społeczna-zdolność do przekształcania dóbr naturalnych i opanowania praw natury dla korzyści jednostek i grup
Elity polityczne-grupa ludzi, która z racji piastowania określonych urzędów czy też stanowisk dąży do zapewnienia sobie regularnego i znaczącego wpływu na politykę
Elity władzy- usytuowane na szczycie pionowej struktury społecznej konkretne grupy społeczne czy organizacje mające decydujący wpływ na rządy
Przywództwo-osoba o określonych cechach i motywach jest w stanie zmobilizować inne jednostki do działania i pokierowania nimi
Typy: transakcyjne: kontakt z innymi, wymiana wartościowych dla obu stron rzeczy
- despotyczne: totalny,, nieograniczony, nieuprawniony
- autokratyczne: dominacja liderów nad podległą im sferą ludzi Liderzy mogą modyfikować zastane prawo, lecz nie tworzyć nowego.- meteoryty: krótkotrwałość ich kariery, cechują się ograniczonością i brakiem ciągłości.
- charyzmatyczne: solidaryzm, nieciągłość i nieograniczoność, wynika z naturalnych predyspozycji Porządek ustala się wedle osobistego uznania suwerena
- rutynowe: pasywne zachowanie lidera reagującego na zmieniające się sytuacje, lecz nie podejmującego pragmatycznego, przewidywania wydarzeń. Jego cel to kontynuowanie polityki i zajmowanie się bieżącymi sprawami.
- integrujące: lider przejawia wolę adaptacji do zmieniających się warunków, choć jest związany i uzależniony od otoczenia społecznego. Próbuje uzyskać wpływ i kontrolę nad zmianami
- katalityczne: aktywny i kreatywny lider, charakteryzujący się autonomicznością swej pozycji wobec ogółu. Często próbuje zainicjować poważne reformy, jednak bez kwestionowania zastanych przez niego norm wedle których funkcjonuje aparat państwowy.
- transformacyjne lider stanowi pozycję niezależną wobec ogółu i państwa, stanowi główny kierunek działań politycznych i transformacyjnych, cechuje go dynamika działania
Fakt polityczny-przejaw procesów politycznych, związany z walką o zdobycie władzy, stanowiący część życia społecznego. Jest to stwierdzenie pewnego stanu rzeczy politycznej.
Zjawisko polityczne-podmiot i jego zachowania mające wpływ na życie polityczne Złożone z płaszczyzny instytucjonalno-normatywnej(określenie sposobów funkcjonowania) świadomościowej (postawy polityczne) behawioralnej (zachowania i działania)
Proces polityczny -przyczynowo-skutkowy ciąg zjawisk politycznych związanych z utrzymaniem i zdobyciem władzy. Ujęcie ewolucyjne: zespół zjawisk tego samego typu zachodzących kolejno po sobie, Systemowe-układ interakcji pomiędzy składnikami systemu, Instytucjonalne- następstwo faktów w procesie osiągnięcia określonego stopnia organizacji
Poziomy procesów: społeczeństwo, wielka grupa społeczna, proces instytucjonalny, jednostki i grupy.
Stosunki polityczne-relacje pomiędzy podmiotami polityki. Ich kształt i stan uzależniony jest od stopnia zbieżności interesów, idei, poglądów i przekonań. Maja charakter dynamiczny i podlegają stałym przekształceniom.
Instytucje polityczne-sformalizowane, określonymi przepisami i normami zespoły osób dysponujące zasobami organizacyjnymi oraz instrumentalnymi umożliwiającymi udział w życiu politycznym. Instytucje zmierzają do osiągnięci konkretnego celu politycznego.
Organizacje polityczne-sformalizowane, trwałe grupy ludzi, które przez uporządkowane i skoordynowane działania dążą do celów politycznych. Cechują je więzi społeczne, organizacja, wspólne cele i normy, sformalizowana struktura, aktywność polityczna, procedury kontrolne, zbiór sankcji. Funkcje: programotwórcze, decyzyjne, koordynacyjne, wykonawcze, dystrybucyjne, wykonawcze, kontrolne, integracyjne.
Socjotechniki rządzenia-działania społeczne mające na celu skuteczne sterowanie ludźmi i przekształcanie rzeczywistości. Metody: perswazja, manipulacja, sterowanie, kamuflaż, kłamstwo, przemoc, potęgowanie lęku i potrzeb. Pozytywne(respektują normy moralne) negatywne(przynoszą straty rządzonym). Fragmentaryczne(kontrola zachowań) Totalne(pełna kontrola)
Idee polityczne-zbiór wartości i zasad postępowania politycznego, kształtuje świadomość polityczną, wyrasta z krytyki istniejącego ładu i przedstawia wizję pożądanego obrazu świata
Wartości polityczne-wzorce normatywne pozytywnie oceniające porządek polityczny
Makro-wzorzec istniejącego porządku Mezo- determinacja zachowań politycznych mikro- determinacja zachowań jednostek
Normy polityczne- reguły postępowania politycznego, określające sposób działania uczestników życia politycznego.(Normy prawne, formalnie niewiążące reguły postępowania, niepisane reguły działania politycznego, prakseologiczne reguły działania politycznego)
Kultura polityczna- całokształt wartości, norm i reguł zachowania utrwalonych w świadomości podmiotów życia politycznego. Reguluje(normy polityczne) socjalizuje( tworzy poglądy i postawy) integruje. Typy: parafialna(brak udziału i zainteresowania politykom) poddańcza( brak uczestnictwa, podporządkowanie, nastawienie na zysk) uczestniczący (czynny udział)
Ideologia- usystematyzowany zbiór poglądów będący wyrazem interesów grupy społecznej mający na celu zmianę stosunków społecznych i politycznych
Doktryna- zespół usystematyzowanych poglądów oraz twierdzeń charakterystycznych dla danej opcji politycznej osadzony w czasie i przestrzeni, określający przebieg i cel działań prowadzących do zdobycia i utrzymania władzy
Program- formalny wyraz określonych interesów grupy zawierający zasady określające istotę władzy i państwa. Program tworzy podbudowę na podstawię której partie dążą do zdobycia poparcia. Program składa się z poglądów na temat- życia gospodarczego i jego organizacji
- życia politycznego i jego organizacji- rozwiązań ustrojowych wspólnoty państwowej i mechanizmów jej funkcjonowania- kształtowania stosunków narodu i państwa z innymi narodami oraz państwami- wskazywania sposobów rozwiązywania doniosłych spraw bytu społecznego społeczeństwa
Interes w polityce-jedna z form interesu społecznego. Świadome skierowanie polityki i działań w konkretnym kierunku. Dążenie grupy do realizacji swoich interesów przy udziale władzy politycznej. Relacja pomiędzy potrzebą a dobrem. Wg. podmiotu interesu(ogólnospołeczny, narodowościowy, grup społecznych, jednostek) wg. Przedmiotu interesu(ekonomiczny, ideologiczny, społeczny, kulturalny) wg. Zakresu sprzeczności (zbieżne, kompromisowe, sprzeczne)
Partie polityczne- zorganizowana grupa osób zrzeszona w sposób dobrowolny, posiadająca łączący program, dążąca do zdobycia i utrzymania władzy w celu realizacji swojego programu. Funkcje: kształtowania opinii, wyborcza, rządzenia.
Grupy interesu-grupa ludzi posiadająca formalną strukturę i wspólne cele, która dąży do wpływania na kierunki polityki systemu bez wali o władzę i dąży przez to do osiągnięcia swych interesów. Podział: instytucjonalne, stowarzyszenia promocyjne, interesy nieekonomiczne, sekcjonalne (jednostki)
Decyzje polityczne- nielosowy wybór działania dokonywany przez ośrodek decyzyjny. Musi być zgodna z systemem wartości, skuteczna i zgodna z interesem publicznym
Państwo- suwerenna organizacja polityczna społeczeństwa zamieszkującego terytorium o określonych granicach, której głównym składnikiem jest hierarchiczna władza publiczna wyposażona w aparat przymusu dążąca do osiągnięcia monopolu i jego stosowania
Cechy: suwerenność, kontrola, przymus, demokracja.
Funkcje: wewnętrzna(utrzymanie ładu) zewnętrzna(stosunki z innymi państwami)organizacyjno-gospodarcza(system finansowy i gospodarka) socjalna, ideologiczna, narodowa(naród najważniejszy)