Res iudicata- pojęcie języka prawniczego określające prawomocność orzeczenia sądowego lub ostateczność decyzji administracyjnej.
Istotę "rzeczy osądzonej" w dawnej nauce określano formułą Res iudicata pro veritate habetur (lub Res iudicata pro veritate accipitur) - "sprawę osądzoną uważa się za prawdę". Res iudicata znana była już prawu rzymskiemu w postaci exceptio rei iudicatae – zarzutu (ekscepcji) sprawy uprzednio rozstrzygniętej wyrokiem sądowym.
Przyjęcie rei iudicatae (powagi rzeczy osądzonej) służy pewności prawa i unikaniu wznawiania ustawicznych sporów "o to samo" (między tymi samymi stronami o ten sam przedmiot). Kolejne pozwy w tej samej sprawie będą przez sądy odrzucane. Res iudicata chroni strony postępowania przed kolejnymi procesami, i odciąża sądy od obowiązku zajmowania się sprawami wcześniej rozstrzygniętymi.

Testament – jednostronne rozporządzenie ostatniej woli na wypadek śmierci w określonej formie – ustanawiające dziedzica (i dodatkowe postanowienia – zapisy, ustanowienie opiekuna wyzwolenia). Sporządzający testament spadkodawca - zwany był testatorem.
O ważności testamentu decydowały:

• brak błędów formalnych co do formy zewnętrznej jak i do treści,

• testator miał zdolność sporządzania rzymskiego testamentu – testamenti factio activa,

• powołany do dziedziczenia miał zdolność do dziedziczenia – testamenti factio passiva,

• testator nie pominął milcząco synów pozostających pod jego władzą ojcowską.

Dziedziczenie- hereditas – cywilne prawo spadkowe U XII T- dziedziczenie testamentowe, ustawowe (beztestamentowe – pokrewieństwo agnatyczne) oraz przeciwtestamentowe; bonorum possessio – dziedziczenie „pretorskie”.

Actiones in rem to powództwa rzeczowe, służące do ochrony praw podmiotowych bezwzględnych (praw rzeczowych). były one skuteczne przeciwko komukolwiek (erga omnes), kto naruszył cudze prawo do rzeczy. 
Actiones in personam to powództwa osobowe. Można je było wnieść tylko przeciw oznaczonej osobie. Był nią dłużnik, z którym powód znajdował się w stosunku obligacyjnym, czyli zobowiązaniowym. Actiones in rem mogły być wnoszone przeciw komukolwiek, kto narusza cudze prawo rzeczowe.

Condemnatio była alternatywnym upoważnieniem sędziego do zasądzenia albo uwolnienia pozwanego. Jej cechą charakterystyczną był to, ze zawsze opiewała na pewną określoną bądź nieokreśloną kwotę pieniężną.

Stypulacjami pretorskimi były słowne i w określonej formie czynione przyrzeczenia stron, których treść określał pretor. Służyły one do udzielania stronie zabezpieczenia (cautio) umożliwiającego realizację roszczenia na wypadek ewentualnej szkody, powstałej zarówno w toku procesu, jak i poza nim.

Cognito oznaczała ogół czynności organu sądowego od wszczęcia postępowania aż do wydania decyzji ostatecznej.

Culpa lata, czyli grube niedbalstwo, polegała na skrajnym zaniedbaniu staranności, jakiej zwykło się oczekiwać od przeciętnego człowieka.

Error in negatio występuje w czynnościach dwustronnych, jeżeli każda ze stron swym oświadczeniem woli zamierza wywołać różne skutki prawne.
Error in persona występuje, gdy ktoś składa oświadczenie woli wobec odbiorcy, którego błędnie wziął za kogoś innego.
Error in corpore występował, gdy strony różniły się w zakresie swego wyobrażenia o samym przedmiocie czynności prawnej.
Error in qualitate to błędne wyobrażenie o jakości przedmiotu czynności prawnej. 

Posiadanie (possessio) jest władztwem faktycznym nad rzeczą, z zamiarem zachowania jej dla siebie.
W skład posiadania wchodzą zatem dwa elementy
- pierwszy to władztwo faktyczne zwane corpus. Polega ono na możliwości robienia z rzeczą tego, co się władającemu podoba. 
- drugi, to zamiar zachowania danej rzeczy dla siebie, z wykluczeniem osób trzecich, czyli animus. Ten drugi element, czyli animus odróżnia posiadanie od zwykłej detencji, czyli dzierżenia.

Rodzaje possessio:
- possessio interdyktowe – występowało w przypadku faktycznego władztwa nad rzeczą.
Elementy:
Posiadacz rzecz dzierży (corpore). 
Posiadacz faktycznie rzeczą włada jak swoją (animus suo nomine – zamiar władania jak swoim).
- possessio ex iusta causa (possessio ciwilis)
Obejmuje:
Corpore
Animus
Iusta causa possessions – słuszna przyczyna posiadania.

Dzierżenie (detentio) to takie władztwo faktyczne, w którym występuje jedynie corpus, a władca nie ma zamiaru zachowania rzeczy dla siebie, lecz wykonuje władztwo w cudzym imieniu.

Własność prywatna - rzeczowe i autonomiczne prawo jednostki do władania rzeczą materialną, w treści swej nieograniczone, o ile nie narusza to obowiązującego porządku prawnego.

mancypacja (mancipatio) - Była ona pierwotnie forma1nym aktem kupna-sprzedaży, dokonywanym w obecności 5 świadków, pełnoprawnych obywateli rzymskich oraz trzymającego wagę (libripens), który odważał kruszec (głównie miedź), będący wówczas środkiem płatniczym. Z chwilą pojawienia się pieniądza bitego, wymiana towaru za pieniądz odbywała się poza aktem mancypacyjnym. Ale przedmioty res mancipi nadal wymagają mancypacji. W kompilacji Justyniańskiej znika definitywnie.

in iure cessio – był to pozorny proces windykacyjny, w którym zbywca występował w roli pozwanego, a nabywca w roli powoda. Powód w obecności pretora (w pierwszej fazie procesu – in iure) dotykał laską przedmiotu zbycuia, twierdząc, że stanowi jego własność. Pozwany albo milczał, albo zgadzał się z twierdzeniem powoda, wobec czego na zasadzie confussio in iure przegrywał proces. Efektem tego było nabycie własności rzekomo spornego przedmiotu przez powoda-nabywcę.

tradycja (traditio)- Było to zwykłe wydanie albo po prostu wręczenie rzeczy. Przez tradycję można było oddać rzecz nabywcy w jakiekolwiek władanie. Na skutek wręczenia rzeczy w celu oddania jej na przechowanie przechowawca stawał się zwykłym detentorem rzeczy. Tradycja służyła oddaniu rzeczy we władanie faktyczne. Własność w drodze tradycji można było przenieść tylko na res nec mancipi.
Aby wskutek tradycji nastąpiło przeniesienie prawa własności, prawo rzymskie wymagało spełnienia 3 wymogów:
a) Nastąpić musiało rzeczywiste wręczenie rzeczy
b) Towarzyszyć temu musiała wola przeniesienia własności po stronie zbywcy i wola przyjęcia rzeczy na własność po stronie nabywcy
c) Musiała istnieć słusznej przyczyny prawnej (causa) dla której dokonywano tradycji.

Rei vindicatio (powództwo windykacyjne) to powództwo nieposiadającego właściciela, przeciwko posiadającemu niewłaścicielowi o wydanie rzeczy. 

Służebność jest ograniczonym prawem rzeczowym, które upoważnia uprawnionego do korzystania z rzeczy cudzej w pewien określony sposób.

Zastaw- prawo rzeczowe, przysługujące wierzycielowi na cudzej rzeczy ruchomej dla zaspokojenia jego wierzytelności, i to z pierwszeństwem przed innymi wierzycielami.

Pignus - Aby ten stan zmienić, prawo rzymskie już w okresie przedklasycznym wykształciło nową postać zastawu, zwanego Pignus, czyli tzw. zastaw ręczny. Zastawca przy tej postaci zastawu przekazywał zastawnikowi przedmiot zastawu, ale nie na własność, lecz tylko we władanie faktyczne.
Pignus jako zastaw ręczny wymagał wydania przedmiotu zastawu wierzycielowi, dlatego w pewnych okolicznościach nie odpowiadał potrzebom gospodarczym. Chodziło głównie o stosunki rolne, w których wielcy właściciele ziemscy udzielali kredytów drobnym dzierżawcom ich gruntów.

Emfiteuta, jako dzierżawca wieczysty, miał stanowisko prawne zbliżone do właściciela. Użytkował grunt, nabywał wszelkie pożytki na własność już w momencie separacji. Mógł w sposób nieograniczony ulepszać go, a także zmieniać jego przeznaczenie. Miał prawo ustanowić na gruncie służebność na rzecz osoby trzeciej lub korzystać ze służebności, jeśli grunt jego był gruntem władnącym. Mógł' też obciążać grunt zastawem, a nawet oddać go w dalszą dzierżawę wieczystą.

Emfiteuza polegała na dziedzicznym i zbywalnym uprawnieniu emfiteuty do eksploatacji cudzego gruntu, z obowiązkiem płacenia rocznego czynszu.

Superficies
Było to prawo powierzchni, dziedziczne i zbywalne, polegające na możliwości pełnego korzystania z budynku wzniesionego na cudzym gruncie. Miało na celu ułatwienie – a tym samym rozwój budownictwa mieszkaniowego.

Zobowiązaniem – obligatio, nazywamy stosunek pomiędzy dwiema stronami, z których jedna – zwana wierzycielem (creditor, ma prawo domagania się pewnego świadczenia od strony drugiej, ta zaś – zwana dłużnikiem (debitor), ma obowiązek świadczenie to spełnić.

Commodatum – użyczenie
Polegało na oddaniu przez jedną osobę (komodant) pewnej rzeczy niezużywalnej osobie drugiej (komodatariusz) w bezpłatne, czasowe lub rodzajowo określone używanie.

Fiducia - kontrakt powierniczy
W celu zabezpieczenia wierzytelności dłużnik przekazywał wierzycielowi na własność, w drodze mancypacji albo in iure cessio, jakąś rzecz, zastrzegając obowiązek jej zwrotu po zaspokojeniu wierzyciela.
Na jej podstawie z mocy porozumienia przyjmujący własność rzeczy (fiducjariusz) zobowiązany był do określonego postępowania z rzeczą i do zwrotu jej własności po zrealizowaniu zamierzonego przez strony celu.

Stypulacja – stipulatio – przyrzeczenie
Dochodziła do skutku w ten sposób, że wierzyciel (stipulator) przy użyciu określonych słów pytał dłużnika (promissor), czy przyrzeka spełnić jakieś świadczenie, a dłużnik na pytanie to odpowiadał twierdząco.

Kupno-sprzedaż – emptio-venditio
Był to kontrakt konsensualny, na którego podstawie jedna strona, zwana sprzedawcą (venditor), zobowiązywała się do przeniesienia i zapewnienia spokojnego posiadania jakiejś rzeczy na drugą stronę, zwaną kupującym (emptor), ta zaś zobowiązywała się wzajemnie do przeniesienia na własność sprzedawcy pewnej kwoty pieniężnej tytułem ceny (pretium).

Najem – locatio-conductio
Na jego podstawie jedna osoba była zobowiązana oddać pewną rzecz w używanie, albo świadczyć pewne usługi, bądź też wykonać jakieś dzieło, za co druga osoba była zobowiązana do pienięznego wynagrodzenia.

Testament holograficzny (wprowadzony w 446r).
Jedynym wymogiem było to, aby testator sporządził testament własnoręcznie. Nie było tu potrzeby przywoływania jakichkolwiek świadków, 

Zachowek- (pars legitima) minimalna część należna ze spadku najbliższej rodzinie, uprawnieni do zachowku byli wstępni, zstępni i rodzeństwo, tylko Ci uprawnieni do dziedziczenia beztestamentowego.

Metus- obawa

Mortis causa – Czynność prawna na wypadek śmierci

ewikcja (łc. evictio ‘odzyskanie własności drogą sądową’) praw.pozbawienie kogoś prawa do posiadania rzeczy nabytej zgodnie z prawem na mocy orzeczenia sądowego.

Magna culpa dolus est - grube niedbalstwo podobne jest zamiarowi (złemu)

nasciturus pro iam nato habetur, quotiens de commodis eius agitur – „dziecko poczęte uważa się za już narodzone, o ile chodzi o jego korzyści”.

Nemo plus iuris ad alium transferre potest quam ipse habet - oznaczająca: nikt nie może przenieść na drugą osobę więcej praw, aniżeli sam posiada.

nuptias non concubitus, sed consensus facit – małżeństwo powstaje nie przez wspólne pożycie, lecz przez zgodne oświadczenie woli.

Species perit ei cui debetur - rzecz oznaczona indywidualnie przepada temu, komu się należy

Mater semper certa est, pater est, quem nuptiae demonstrant. – matka zawsze jest znana, ojcem jest ten, na kogo wskazuje związek małżeński; zasada domniemania ojcostwa męża matki