Główni przedstawiciele sentymentalizmu w Europie zachodniej XVIII wieku:
Edward Young „Myśli nocne o życiu i nieśmiertelności” (1746)
James Macpherson „Pieśń Osjana” (1765)
Laurence Sterne „Podróż sentymentalna przez Francję i Włochy” (1768)
Samuel Richardson „Pamela, albo Cnota nagrodzona” (1740), „Klarysa” (1748)
Jan Jakub Rousseau – „mit powrotu do natury”
James Macpherson :
Mitologia Północy (Morwen- Szkocja)
tematyka historyczna (kult przodków)
tematyka miłosna i batalistyczna
melancholia
Sentymentalizm w Polsce – Izabela z Flemmingów Czartoryska (1746 – 1835), matka Wirtemberskiej. Była jedną z najbogatszych, najpiękniejszych i najbogatszych kobiet swojej epoki. 1661 poślubiła swojego kuzyna księcia Adama Kazimierza Czartoryskiego- erudytę, kosmopolitę, bywalca salonów literackich. Pod wpływem tych podróży Izabela zainteresowała się sztuką i teatrem, co doprowadziło ją na stanowisko mecenaski teatru w Polsce. Organizowała „Żywe obrazy” z udziałem domowników i gości, osobiście biorąc w nich udział, razem ze swoimi dziećmi. Izabela stworzyła na ziemiach polskich dwa ważne ośrodki sztuki i kultury sentymentalnej: Rezydencję w Powązkach (pod Warszawą). W latach 70tych XVIII wieku powstał tam arkadyjski zespół ogrodowy w stylu angielsko- chińskim. Jednym z projektantów tego ogrodu był Jan Piotr Norblin. Całość parku została wystylizowana na sielankę w stylu Salomona Gessnera (poety szwajcarskiego, piszącego po francusku). Do tego miejsca przyjeżdżali sławni literaci. Drugim ośrodkiem była rezydencja w Puławach. Rezydencję i ogród projektował Jacques Delille, wspomagał również Izabelę radami. Puławy stały się szybko głównym centrum sztuki sentymentalnej. W parku znajdowały się stylizowane groty, świątynie dumania, a także chaty chłopskie upiększające krajobraz. Puławy stanowiły ośrodek opozycyjny wobec Warszawy i klasycyzmu Stanisławowskiego. Stały się miejscem spotkań kulturalnych, ale także zebrań politycznych przeciwników króla. Była to część zamożnej szlachty polskiej, niechętna reformom i krytyczna wobec silnej władzy monarchii. W Puławach kultywowano sarmackie, staropolskie wzorce obyczajowe, zrzucano drogie stroje i francuzkie peruki, mężczyźni zapuszczali wąsy. W Puławach powstała Świątynia Sybilli, czyli muzeum pamięci narodowej, w których gromadzono eksponaty związane z historią Polski, tzw. pamiątki dawnej chwały. Nad wejściem widniał napis „ PRZESZŁOŚĆ – PRZYSZŁOŚĆ”, który oznaczał ciągłość tradycji. Na cześć budowli powstawały liczne poematy. Ośrodek Puławski był niezwykle aktywny w okresie Sejmu Wielkiego, Powstania Kościuszkowskiego i formowania legionów polskich we Włoszech. Pwostawały tam pieśni patriotyczne, żołnierskie pobudki zagrzewające do boju. Głównym poetą Puław był Franiciszek Kniaźnin, autor licznyh erotyków, ale tez pieśni patriotycznych. W Puławach pielęgnowano również kult „Pieśni Osjana”. „Osjan zastąpił Homera, podobnie jak szkockie mgły i lodowce Alp zastąpiły krajobrazy śródziemnomorskie.”
Franciszek Karpiński – poeta prowincjonalny, urodzony w Kołomomyi, kształcił się w Stanisławowie i Akademii Lwowskiej. 1780 przyjechał do Warszawy, został sekretarzem i bibliotekarzem księcia Adama Czartoryskiego (męża Izabeli), był też blisko króla, bywał na obiadach czwartkowych, jednak nie odnalazł się w Warszawie, nie czuł się w niej zbyt dobrze. Pod koniec życia powrócił na wieś, a w 1818 zamieszkał w Chorowszczyźnie. Był pisarzem wszechstronnym, pozostawił po sobie prozę, dramaty, traktaty, a także liczne tłumaczenia.
Karpiński jako poeta zajmował się poezja miłosną w duchu sentymentalnym („Zabawki wierszem i przykłady obyczajne”), był też autorem pieśni o tematyce religijnej, utrzymanej w duchu katolickim („Pieśń nabożna”)
Rokoko (fr. rocaille [rokaj] = stylizowana dekoracja z kamyków, małżowin i muszli)
Rokoko – elitarny styl dworski w sztuce XVIII w. Był ostatnią manieryczną fazą baroku, jednak w większości opracowań przyjmuje się, że rokoko wyrobiło swój osobny styl. Ojczyzną rokoka była Francja, a nowy styl narodził się w kręgach artystycznych. Zrodziła się na dworze Ludwika XV, następny Króla Słońce. Była reakcja na atmosferę nudy i hipokryzji, jaka zapanowała w ostatnich latach rządu Ludwika XIV (hedonizmu, dziwactwa), kiedy związał się z panią de Maintenon, która opiekowała się jego dziećmi z nieprawego łoża. Zamieniła Wersal w rodzaj klasztoru z modlitwami i nabożeństwami. Po śmierci Ludwika XIV, nowy król przeniósł liczny dwór z Wersalu do Paryża. Ten dwór królewski liczył sobie 10 000 ludzi (3 000 szlachty, reszta „na usługach”). Właśnie ci ludzie, niepewni swojej przyszłości, posiadający wyrafinowane potrzeby estetyczne, krytyczni wobec religii, stworzyli sztukę rokoko. Obowiązywała wówczas dywiza: niewiadomo czy świat potrwa jeszcze trzy tygodnie, a po nas choćby potop.
Rokoko miało charakter wybitnie feministyczny dlatego, że prym wiodły kobiety- lwice salonowe, prowadząced salony, w których kwitła nowa sztuka. Jedną z decydujących kobiet była pani de Pompadour, wyrafinowana, piękna, mająca olbrzymie wpływy, kochanka króla.
Rokoko w Polsce
„ Miłość stała się jedynie wymianą dwóch kaprysów i zetknięciem dwóch naskórków”
W epoce rokoka ludzie zafascynowali byli tańcem- symbolem zmian. Tańczono dosłownie wszędzie. Zapanowała również moda na operę. Przykładem mody na rokoko jest „Żona modna”
Literatura rokokowa podporządkowana była regułom dobrego gustu, wdzięku i czułości, jej celem było dostarczanie rozrywki przygodnej, zabawy towarzyskiej, wrażeń estetycznych, służyła hedonizmowi.
Naczęstrzym tematem utworów rokokowych była miłość erotyczna, afirmacja zmysłów, w tle pojawiały się arkadyjskie widoi, sielnki i idylle. Pejzażowi rokokowemu towarzyszyły motylki, różyczki, kwiatuszki, pierdołeczki. Anakreontyki, epigramaty, pieśni biesiadne, sielanki, erotyki, salonowe bilety poetyckie, listy. Nie uprawiano dydaktyzmu, ale epikureizm i libertynizm. Literatura stanowiła salonową rozrywkę.
Główni literaci z kręgu Puław:
Józef Szymanowski „Listy o guście, czyli smaku” (1779)
Franciszek Dionizy Knaźnin
Główni literaci kręgu Marii Wirtemberskiej:
Ludwik Kropiński
Do rokoko zaliczania hrabiego Jana Potockiego, piszącego po francusku. Największym dziełem jest powieść „Rękopis znaleziony w Saragossie”